Nederlandsch Museum. Tweede Reeks. Jaargang 1

[p. 212]

Boekbeoordeeling.

Woudbloemen, door Wilhelmina Heimburger. Uit het hoogduitsch door mevr. Brugsma-Haenenberger. - Groningen, P. Noordhoff, 1883. In-8^o van 290 blz.

Toen de redactie van Het Nederlandsch Museum ons dit boek ter recensie in de hand duwde, keken wij wat bedenkelijk op: Novellen-lectuur! en dat niet minder dan 300 bladz. compressen druk in groot-octavo! In onzen tijd van novellen-overvloed, en vooral van overvloed aan onbeduidende verhaaltjes, zal 't niemand verwonderen zoo wij het boek meer dan eens met een wantrouwig oog bekeken, alvorens wij konden besluiten het te openen.

Het voorwoord stelde ons reeds wat gerust; het is geen: Prenez mon ours! van wege den uitgever of den vertaler. Neen, 't is eene recensie van de Magdeburger Zeitung, die zelfs den kieskeurige het water in den mond zou doen komen, wijl daarin wordt gezegd, dat in dit werk dat te vinden is ‘wat in den grond eenig en alleen het echte kunstwerk van op de markt gangbaar knoeiwerk onderscheidt: de adem van warme, reine gevoelens en de stempel van ongekunstelde waarheid in daad en woord.’

Met deze aanbeveling was onze nieuwsgierigheid dadelijk geprikkeld, en reeds bij het lezen der eerste bladzijden van de novelle: Herfstbladen, ondervonden wij dat Wilhelmina Heimburger eene rijk begaafde schrijfster is, wier warm hart en fijne geest eene zwierige pen ten dienste staan. Wat vooral keurig is,

[p. 213]

is de ongedwongenheid, de bevallige natuurlijkheid, waarmede de meest afgewisselde toestanden zich voordoen, waarmede hare personagien handelen en spreken. En flink zijn de karakters gevat. Zoo bij voorbeeld, in de Herfstbladen, beweegt zich daar een tante Stanze, wier gemoedelijkheid en goedigheid u naar het harte gaan, wezenlijk een ‘gouden Stanzje,’ gelijk zij daar ergens genoemd wordt. Teekent Schrijfster goed de oudjes, evenzeer kent zij het hart der jongeren, en de twee jongemeisjesbeelden van Hedwig en Klara bleven ons, om hare lieve gedaante, hare maagdelijke reinheid, haar minzaam karakter en tevens haar zoo prettig, oprecht jong gekout, nog lang na de lezing voor den geest zweven.

De zelfde verdiensten vonden wij ook in de behandeling van het zestal andere novellen, in de Woudbloemen bevat, welke de Schrijfster al te stemmig als ‘arm aan kleur en geur’ in de wereld zond, maar die ons gemoed met de aangenaamste balsemwalmen hebben gestreeld.

In hunne eenvoudigheid boeien die stukken, als verhaal, u van het begin tot het einde, en die belangstelling weet de Schrijfster op te wekken schier zonder ééne slechte daad, zonder éénen slechten mensch in hare onderwerpen te doen handelen. Zij stelt u gestadig in betrekking met goede menschen en men voelt er zich bijna zelf beter door.

Wij herhalen het, Wilhelmina Heimburger heeft iets puiks geleverd aan hare Woudbloemen. Behalve eenige germanismen, is de vertaling van mevrouw Brugsma verdienstelijk.

W.R.

Hendrik Conscience, zijn leven en zijne werken, geschetst door Pol. de Mont. Algemeene boekhandel van Ad. Hoste, uitgever, Gent, 1883. - Boekdeel in-8^o, van 182 blz.

Hendrik Conscience is ontegensprekelijk de beroemdste onzer Zuid-Nederlandsche schrijvers sedert 1830. Zijn naam klinkt luide en eerbiedwekkend, niet alleen in onze Vlaamsche

[p. 214]

gewesten, maar ook in 't Walenland en bij den vreemde. Zoo hoog staat 's mans letterroem dat de heldhaftige Fransche dagbladschrijvers der hoofdstad, die zich, gelijk men weet, tot taak gesteld hebben al wat tot de opbeuring der Nationale taal beproefd wordt, te verguizen en te bespotten, en zich daarbij niet schromen de Vlaamsche schrijvers van eigenbelang te verdenken, dat die Fransche dagbladschrijvers, zeggen wij, het nog niet gewaagd hebben den veelomvattenden letterarbeid van den diepbetreurden romanschrijver aan te vallen.

De rouw ontstaan in alle hoeken des lands bij de mare van Conscience's verscheiden, was zoo diep gevoeld, dat hij op dit oogenblik nog niet uit de Vlaamsche harten is verdwenen. De politieke gezindheden schoven de voorgewende grieven welke zij tegen elkander of tegen den ontslapene hadden, ter zijde, om gezamenlijk eene welgemeende hulde te brengen aan zijn buitengewoon talent en zijn onverpoosd streven voor den bloei der vaderlandsche letterkunde; voor alleman was het plicht onbewimpeld te verklaren dat Conscience's literarische werken, meer dan alle andere, krachtig hebben bijgedragen tot de wedergeboorte der aloude taal der Vlamingen en tot 's volks verzedelijking. Dankbaar moest de landzaat zich zulk een edel streven herinneren.

En inderdaad, het was een aandoenlijk schouwspel te zien met welke vrijwilligheid en toegenegenheid bij den dood van Conscience, van alle zijden bewijzen van deelneming opdaagden in 's lands smartelijk verlies. In vele steden werd plechtig beslist den naam des beminden burgers te vereeuwigen door hem aan nieuwopgerezen straten te schenken. Levensbeschrijvingen van den ontslapene verschenen in al onze dagbladen en tijdschriften, Fransche zoowel als Vlaamsche.

De heer De Mont heeft zijne bewondering voor Conscience niet willen voor zich houden; hij heeft een boekwerk van ongeveer 200 bladzijden in 't licht gegeven, ter verheerlijking van den arbeid van onzen beroemden landgenoot; aan 's mans glorie heeft hij een gedenkstuk willen toewijden. Zijn werk is eene Schets van Conscience's leven en werken, gewetensvol

[p. 215]

bijeengebracht, en waarin het lief en het leed van den gevierden schrijver met evenveel waarheid worden opgegeven.

Conscience treedt achtervolgens op als jongeling, als hulponderwijzer, als hovenier, als soldaat. Verder maken wij kennis met zijn letterkundig leven. Zijne geestesvruchten worden besproken; critische beschouwingen worden daarbij niet gespaard, en de zwakke zijden der werken aangetoond. Hier en daar, waar 't pas geeft, worden levensbijzonderheden ingelascht, en deze verstrekken natuurlijk tot opheldering van Conscience's zienswijze over menschen en zaken, of wel, zij lichten den sluier op van omstandigheden, waaraan het een of ander gewrocht zijn ontstaan is verschuldigd. Wij hebben de stukken onder de oogen betrekkelijk het verschijnen der tweede uitgave van het Wonderjaar, bij het publiek zoo slecht onthaald geworden, omdat die uitgave, zooals men zeide, ‘het bewijs gaf dat Conscience zijn talent aan de katholieke partij verkocht had ‘(zie blz. 162). En ja, zoo heette het in de dagbladen van den tijd, en sedertdien is de beschuldiging menigmaal herhaald geweest, maar zij is ook door Conscience's lettervrienden telkens wederlegd geworden, of ten minste verschoonbaar uitgelegd. Doch stappen wij voort.

Bij zijne waardeeringen over de Antwerpsche letterwereld van de jaren veertig, heeft de heer De Mont ruime medehulp aangetroffen bij gezagvoerende letterkundigen, onder anderen bij den schrijver van het Schetsenboek, den heer Max Rooses. Tot staving zijner gevelde oordeelen, haalt de heer De Mont breedsprakige aanhalingen uit tijdschriften en bijzondere briefwisselingen voor den dag, en daar doet hij wel aan.

Dat al de bijzonderheden, bij de beschrijving van Conscience's leven vermeld, van innerlijke waarde zijn en 's lezers belangstelling in gelijke mate wekken, zouden wij niet durven bevestigen. Ook treffen wij hier en daar in het werk, dat wij beoordeelen, beschouwingen of feiten aangeteekend, die misschien bij meer kortbondigheid in de voordracht en bij spaarzamer opgave van weinig gekende eigennamen, in verdienste zouden gewonnen hebben.

[p. 216]

De Uitgever heeft het werk van den heer De Mont con amore laten drukken.

Het is prachtig van papier, letter en opsiering. Die fraaiheid van druk lokt u tot lezen en wij verklaren dat wij er zeer mede in ons schik zijn.

L.D.R.