Nederlandsch Museum. Jaargang 7

(1880)– [tijdschrift] Nederlandsch Museum– rechtenstatus



[pagina 51]
De Merlijn van Jacob van Maerlant. ‘Van eene vertaling van Grael en Merlijn weten wij niet veel. De vorst van Bentheim-Steinfurt houdt een Platduitsch afschrift van eene Nederlandsche vertaling achter slot en grendel. Daarin heet het, dat het werk ter eere van Aalbrecht, heer van Voorne, geschreven was door zekeren Jacob de Coster van Maerlant. Het zou dus tusschen 1260 en 1287 ontstaan zijn. Maar wij weten te weinig van het afschrift af, om met eenige zekerheid iets omtrent den inhoud of den bewerker te vermelden.’ Zoo schrijft Prof. Jonckbloet in zijne Geschiedenis der Nederlandsche Letterkunde, deel I, bl. 158. Wij lazen onlangs in een dagblad, dat het Dr. J. van Vloten gelukt was het bovengemeld handschrift in handen te krijgen, en dat hij voornemens is het in het licht te gevenGa naar voetnoot(1). Van het bestaan van den Nederlandschen tekst zelven van den Merlijn vinden wij nergens melding gemaakt. Alleenlijk weten wij, dat Prof. C.P. Serrure een fragment van eenen Dietschen roman uit den Arthuskring bezat (Arthur en Keye) - men zie nummer 2550 van den Catalogus zijner boeken, - hetwelk door de koninklijke bibliotheek te Brussel aangekocht werd.
[pagina 52]
Ik zelf ontdekte vóór eenige jaren een fragment van een Nederlandsch gedicht uit dien cyclus, dat ons klaarblijkelijk voorkomt als hoorende tot den Merlijn. Het is een perkamenten vel, groot in-4^o, van tweemaal drie kolommen, bevattende regelmatig elk 55 verzen, behalve de derde kolom, die er slechts 51 behelst, de plaats van 4 verzen ingenomen zijnde door eene versierde hoofdletter; nog een strookje van 10 verzen was er aan genaaid, zoodat het geheel beloopt op 336 verzen. Het blad heeft tot omslag gediend aan proceduurpapieren, waarvan de vouwen het verlies van een tiental regels veroorzaakt hebben. Het schrift is van de XIV^e eeuw. Het valt niet in ons plan over dit fragment van den Merlijn, zeer waarschijnlijk eene der jongelingszonden van Maerlant, uit te weiden; wij laten deze taak aan meer bevoegden over. Men leze wat Prof. M. De Vries over dit werk zegt in eene kleine verhandeling getiteld: ‘Maerlant en zijn Trojaensche oorlog’, verschenen in den Taal- en Letterbode. Wij vertrouwen, dat de Nederlandsche geleerden ons genoeg dank zullen weten het niet langer achter slot gehouden te hebben en het hier, hoe gebrekkig ook, aan den dag te brengen. Wij bepalen ons bij deze aanstipping, dat men den inhoud met al de eigennamen er van zal vinden in het zesde hoofdstuk van de Romans de la Table ronde door Paulin Paris, tweede deel, bl. 205. Le roi Artus. Première campagne en Gaule. K.F. Stallaert. Everberg, 1880. ............. Om dien maras dier om ginc. Dus lagensi daer lange na dinc,
[pagina 53]
entie coningin Eleine, die ter stede binnen was, ende haer suster mede 5.[regelnummer] hadden groten anxt dat si verraden mochten werden yegeren (?) bi, oft gevaen, ende weende sere dicwile daer om haren here, dat elc so lange marret mede. 10.[regelnummer] Graciaen troeste sere ter stede ende seide si souden, sonder waen, goet soccors hebben saen; dus troesti die vrouwe fijn, ende hi had enen sone, hiet Banijn, 15.[regelnummer] ende sijn peter was die coninc Ban, ende hi was i scone ioncman, ende hi was Leonses maech mede; ende doe Leonse wiste die waerheide dattie casteel belegen was, 20.[regelnummer] ontboet hi Antianne na das, den drossate, dat hine come pplie(?) nu; ende hi quam tot hem secgic u. Doe hiet hine al hemelijc varen tote Biroske int foreest, twaren, 25.[regelnummer] met sinen ende onbeit ons daer naer optie fonteine ende segt daer nieman van al uwen lieden, werwaert gi sult henen riden. Doen seide die drossate saen 30.[regelnummer] dat dit wel soude sijn gedaen; doe vor hi henen hemelijc daer ende Leonse van Banniin daer naer, sinen neue, ende senden nu tote Pharine, dat secgic u,
[pagina 54]
35.[regelnummer] om dat hi quame toter stat daer si geviseert hadden vor dat int foreest, daer hi wel wiste, ende dat hi emmer niet en miste, hine vor hemelic ende daer, 40.[regelnummer] ende Leonse vor nu daer naer int foreest, daer die borre stoet, daer die drossate beide, des sijt vroet, dese stat hadden Merlijn vorwaer gewijst dat si beiden souden daer; 45.[regelnummer] dus beide oec Leonse ende Antran tot dat Pharijn quam ende sijn man; dus lagen si daer alle alsoe tot smaendages na sent Jans dach toe; doe Merlijn wiste dat si vergadert waren 50.[regelnummer] ende dat si ontbeiden na soccors, twaren, dat hi hen geloefde te bringen daer, doe ginc hi ane Waler daer naer ende seide dat hi dierste bataelge leide ende met hen name daer gereide 55.[regelnummer] drie neuwe ridders entie xl mede, die van Carmelide quamen ter stede ende nemt soe vele dan dat gi hebt x^m man, ende doet Ulfijn voren v baniere; 60.[regelnummer] ende her Waler dede alsoe sciere alsem Merlijn heft geheten, ende trac met sinen, als wijt weten, over ene side; daer na dede Merlijn den coninc Ban den andren sijn, 65.[regelnummer] die Waler volgen souden naer met x^m riddren, wet vor waer;
[pagina 55]
doe riep Merlijn den coninc Bohorde ende hiet hem dat hi nu vorde die derde betalie, ende nemt met u 70.[regelnummer] die ccc ridders, die gi bracht nu vt sconinc Anias lande, ende nemt daer mede tote x^m oec nu ter stede van den ridders die quamen van Carmiliede. Doe hiet Merlijn vort tien tide 75.[regelnummer] den coninc Artur: here, gi sult die virde batalie leiden met gewelt, ende met u selen siin nu ten stonden die heren vander Tavelronden. Doe riep die coninc Artur ter stede 80.[regelnummer] her Uile (?) ende Nasciene mede, ende hiet sijn liede hen doen gereden; ende si dadent doen sonder beiden; doe nam Merlijn den drake ende gaven Keyen na die sake, 85.[regelnummer] ende seide dat hinen vorde daer naer, want het es v recht vor waer; ende wacht v wel, dat radic nv, dat ridderscap niet werde genedert bi v; ende wetti wat gi selt doen ter stede, 90.[regelnummer] alse gi onder die viande comt daer mede, so voret teken altoes in v hant. Dat salic wel doen, seide Keye te hant. Merlijn hiet den iij coningen doe ende Waler (?), datsi dapperlijc alsoe 95.[regelnummer] te Trebes werd voren gereit, want hijs in vier sinnen beleit, ende elc prinse die der leget an heuet onder hem xx^m man,
[pagina 56]
ende elke bataelge vanden onsen mede 100.[regelnummer] sal enen vanden haren anstriden ter stede. Hoe, seide die coninc Artur, Meerlijn, hebben si meer liede dan hier sijn? Jase, here, de helecht secgic v; maer wi selen een scoen soccors hebben, secgic v, 105.[regelnummer] wel van xx^m man, die ons selen comen an, die liegen int bosch van Brioskes. Hoe selen si weten welc tijt dat es? seide Artur; here, seide Merlijn doe, 110.[regelnummer] ic salse halen tide genoch daer toe; ende Bliobleris sal vore varen nu, want hi weet die pade wel, secgic v, ende recht alst daget suldi varen daer gi enen horen hort, daer volget naren, 115.[regelnummer] ende gi sult sien enen groten brant in die locht; daerna volget thant, want dan sal v soccors sijn gereet, dat ic v senden sal, God weet; blift te Gode! ic vare nu daer. 120.[regelnummer] Dus sciet Merlijn van hen daer naer ende quam daer Leonse was gelegen ende sinen gesellen, ende sprac daer iegen ende seide: wat licgdi hier onder v? gine comt nember so vollic nv 125.[regelnummer] te Trebes die coninc Artur ne sal daer wesen met sinen volke al. Alse dit Leonse verstoet, vor waer dede hi hem grote feeste daer ende vraechden om beide die coningen doe; 130.[regelnummer] hi seide: gi selt se sien ende daer toe
[pagina 57]
met groter macht die si bringen; maer vast gereit v; ende na dien dingen gereiden si hen ende maecten daer vier batalien; deerste daer naer 135.[regelnummer] leide Anthiones met vi^m man ende Graciaen vi^m oec daer an, ende Pharijn hadder vi^m mede, ende Leonse vi^m oec ter stede. Hier met quamen si te Trebes werd, 140.[regelnummer] ende al die wile dat si quamen in die verd salie v vort secgen van Artur ende vanden ij coningen haer aventure. Hort hier tusschen den coninc Ban den strijt ende tusschen Claudase, dies droech nijt. 145.[regelnummer] Daventure seget doe Merlijn was vanden coninc Artur gesceden na das, dat Artur porde doe daer naer, ende Bliobleris vore voren daer, want hi de passe conste sonder vrage; 150.[regelnummer] dien nacht voren se toten dage; daer quamense op i scoen plein gereet daer ene riviere neven leet, die de Louure hiet, ende si waren daer den here nu comen alsoe naer 155.[regelnummer] men had te v malen mogen nu wel overscieten, dat secgic u; doen deildense, om dat se wilden sien dat teken daer hen af seide vor dien Merlijn, dat was vanden brande mede 160.[regelnummer] die inden locht soude vliegen ter stede, ende vanden horne diese souden horen; ende binnen desen quam daer te voren
[pagina 58]
een spiere diese heeft versien, ende ginc int ander here secgen mettien; 165.[regelnummer] ende doe dit die ander vernamen wapenden si hen ende trocken tsamen te velde ende battelgeerden hen daer. Ende Ponces Antones trac daer naer ane dinde van enen bosch ter stede, 170.[regelnummer] ende daer na quam die hertoge mede van Aelmaengen; daerna quam Rodoen, ende Claudas van Deserte quam doen ende lach met sinen lieden neven... ende.. die wile....... 175.[regelnummer] dat si dus wert voren, quam Merlijn, die hier algader af wiste den siin, ende hi blies den horen doe ende dede den brant vliegen daertoe. Doe Artur den horen horde.... 180.[regelnummer] ende den brant (sach?) vliegen daer naer sloegen si alle ten here werd, ende her Walijn vergaderde metter verd; Antrolles de hertoge, secgic u, entie coninc Ban vergaderde nu 185.[regelnummer] anden coninc Claudas ter stede, entie coninc Bohor vergaderde mede an Pontes Antonijs nu ter stat, entie coninc Artur vergaderde na dat ............ 190.[regelnummer] ............ ............ die met sulken nide reden beden dat si beide storten daer neder; maer si waren beide volliic op weder
[pagina 59]
195.[regelnummer] ende togen haer swerd ende sloegen daer deen opten andren slage swaer; ende alse hi Wallijn te voet sach Sagremor sloech hi al dat hi mach; daer... enen Ulfljn oec mede, 200.[regelnummer] die sine baniere vorde ter stede, ende bander side quamen daer oec toe om den hertoge te bescudden doe. Dus vergaderde deen den andren daer; doe werd mennich spere te broken daer naer 205.[regelnummer] ende ut gesteken mennich man, die meer op en stont vort an; daer werd die striit groet ende starc mede; doch werden hermonteert ter stede die hertoge ende Sagremor beide; 210.[regelnummer] maer het was groeten leide. Daer dadent wel die xij, twaren, die neuwe ridderen gemaect waren; maer sint dat middach leet, vorwaer, sone was daer niemen die een haer 215.[regelnummer] Wallijn iet geliken const mede, want hi sloech doet daer ter stede ma... wat vor hen quam, ... sijn neve, als ict vernam, ....... in dese twee 220.[regelnummer] dadent herde wel ende noch mee; Gal..... ende Gaheries dadent sowel dat m.... des over die beste hilt.. daer nu naest Wallijn, dat secgic u, 225.[regelnummer] ende Garies enen Egrawein, ende alle die daer waren int plein
[pagina 60]
dadent wel ende condechlike ............ was......... waere, 230.[regelnummer] die de felste was van alden here, ende daer aldus vergaderden, dan sloech hi metten swerde den coninc Ban opten helm, datter tfier ut vloech ende dat hi opt gereide boech; 235.[regelnummer] doe rechti hem op alse de erre was, ende sloech Claudas opt hoeft na das enen slach, maert swerd scamselde (sic) neder ende sloech den orsse alsoe weder den hals af ende het viel doe, 240.[regelnummer] ende Claudas met..... alsoe op....... comen daer gaf hi hem iij slage daer naer dat hine had bina weder nu ter eerden doen tumelen, secgic v. 245.[regelnummer] ............ ............ maer het was van sulker cracht ende gewelt dat hi daer nochtan onthelt; doe warp hi den scilt opt hoeft daer naer 250.[regelnummer] ende quam te coninc Banne werd daer ende began op hem te slane nu; maer h' liede in besiden, secgic v, quamenre toe; doe werd daer naer die coninc Claudas hermonteert, vorwaer, 255.[regelnummer] want hi hadde noch alse vele liede alse de coninc Ban dede tien tide, ende sine liede hadden met mogen staen en had die coninc Ban selve gedaen,
[pagina 61]
diese aldus hilt durende daer 260.[regelnummer] toten middage, weet vor waer; ende bander side street die coninc Bohort jegen Pontes Antonijs vort, die een groet spere had in die hant, ende quam opten coninc Bohor gerant 265.[regelnummer] ende stac sijn speer op hem ontwee; entie coninc Bohor die hem gevee (sic) wat si staken dorden scilt ende dore den arm met gewilt ende nichelden hem an die side doe 270.[regelnummer] ende stac hem daer in ene wonde daer toe, ende hi viel van den orsse neder daer ende lach in ontmacht oec daer naer, dat men niet conde geweten daer bi weder hi doet ofte levende sij. 275.[regelnummer] Ende doen sine liede dit sagen daer hadden si anxt ende groten vaer om dat hare here doet ware, ende reden alle daer werd daer nare, om hem te bescudden aldaer nv; 280.[regelnummer] ende coninc liede quamenre iegen, secgic v, met starken speren; daer werd ter tijt een groet ende een starc strijt ............ ............ 285.[regelnummer] vander wonden ende scaenden (sic) sere ende reden opten coninc met enen here ende sloegen opten helm alsoe dat hi op siin gereide boech doe, ende die coninc Bohor sloegen weder 290.[regelnummer] dorden helm ene wonde, dat hi daer neder
[pagina 62]
tumelen moeste ende overreden daer eerne die romenie (sic) conden naer hermonteren; doe beval hi saen den sinen dat si hem in staden staen; 295.[regelnummer] doe reet hi in de meeste porsse; daer werd mennich vanden orsse gevelt; doe werd die coninc Bohord achter gedreven alsoe vord enen bogescote wel van daer; 300.[regelnummer] dus duerde die striit alsoe daer waer, ......... uer, ende al dese wile vacht die coninc Artur jegen Randone van Gaules; entie coninc Artur, sijt seker des, 305.[regelnummer] entie ridderen vander Tavelronde liepen hem seer optien stonden ende dadense achter in dere wijs tote op Pontes here Antonijs, ende Keye volchde wel metten drake 310.[regelnummer] die hem Merlijn gaf vor dese sake, dien groet vier uter kelen scoet; dies noit ne sagen seiden bloet, het soude domsdach wesen sciere, ende ververden hen sere vanden viere; 315.[regelnummer] ende sonder twivel ane den drake lach betekenesse van groter sake, want tfier dat hem vter kelen scoet dat betekende martilie groet van lieden doet te slane met, 320.[regelnummer] ins coninc Arturs tiden, dat wet; ende dat sijn stert gewrongen was betekent groet verraetnesse na das
[pagina 63]
dat in sijns selfs liede was mede; doe si iegen hen keerden ter stede 325.[regelnummer] ende met Mordiette waren algader, daer hi oem af was ende vader Hier volgt het strookje. met.......... Ut ere crebben ghers, seggic u, ende omdat den onghecroenden leeu ter stede 330.[regelnummer] dochte dat beter weyde, waermede ten ghecroenden leeuwe waert ... hi hem op metter vaert ........ hem daer met Arture wal' vore waer 335.[regelnummer] ende die xl ghesellen mede ende die xviij nuwe ridders ter stede ende die vander Tafelronden een casteel..	voetnoot(1) Het werk ligt ter pers. De Redactie.

Vorige Volgende

Nederlandsch Museum. Jaargang 7

De Merlijn van Jacob van Maerlant.

Over dit hoofdstuk/artikel

titels

auteurs