|
| |
Als ick nu dese twee (die alsoo jammerlijck hunnen onspoet beklaeghden) oock voorby was, so zijn mijn hun redenen veel meer ter herten ingedrongen, danse noch in 't hooren ghedaen hadden, 't welck my dede overpeysen, wat ellende, verdriet ende tegenspoet, den reysers (soo wel te water als te lande) daghelijcx nakende is, ende oock menighmael ontmoet: ende daer neffens stelden mijn ghedachten my voor oogen, dat ick t' anderen tijden dickwils gelesen hadde, dat des Menschen leven hier in dese verganckelijcke Weerelt anders niet en is, dan een angstighe reyse ende moeyelijcke wandelinghe: ende hoe hem meer beneerstight om alle siel-nutte oeffeningen te betrachten, hoe dat eenen meer aenstoot ende quellinghe onderweghen ontmoet, waer door datter vele op der Deughden wegh struyckelen (door dien sy te swack zijn dien te bewandelen, ende oock te weynigh van allen nootdruft voorsien) ende geheel luttel de Krans der deught connen bekomen ende verwerven, welcks overdenckinge my soo kleen ende swaermoedigh maeckte, door 't bekennen mijner kranckheyt, dat ick my selven beklaeghde oyt van Vader gheteelt, van Moeder gheboren, ende van Voedtster opghebracht te wesen, dewijle ick my soo onkloeck bevandt, om de goede onderwijsingen van de tuchtighe Leermeesters (aen my ghedaen) te volbringhen. Derhalven ick my wel
| |
| |
wenschte als een ontijdighe gheboorte vergaen te wesen, op dat ick de jammerlijcke ellende der sieldrichtighe Menschen niet en soude beleven, aensien ende bekennen, ende in sulck een onmatighe bekommernissen, soude mijn bedroeft herte, door overgroote benautheyt ende bangicheyt, my byna ontsoncken hebben, en hadde gheweest de jeughdighe soeticheyt der groene beemden, deursprickelt met ontallijcke aerdigh van ghedaente ende schoonverwighe bloemen, waer uyt de warme Sonnestralen sulck eenen lievelijcken reuck deden spruyten, dat hy hem verspreydende door de klare locht, mijn verflaut herte een goede verquickinghe dede ontfanghen: door welcke vermakelijckheyt, ick terstont (als een herschapen Mensche) gedanckt ende gepresen hebbe den Schepper ende onderhouder van alle dese dinghen, die ick met ernstighe verwonderinghe aensagh, ende die in my baerden eenen (meer dan natuerlijcken) lust om op den wegh der Deught te gaen soecken dien, die uyt liefde, tot nut ende onderhoudt der Menschen ende dieren, dit alsoo wassen dede: want de dadelijcke liefde, die ick merckte, dat hy tot my (niet min als tot andere) droegh, begonde in mijn (tot hem gheneghen) herte, een (al ghebaerde) sonderlinghe wederliefde te doen groeyen. Ende alsoo ick my vast op weghe stelde, ende den wegh niet al te wel en kende, werd' ick veroorsaeckt aen d' een ende d' ander te vraghen, dus ghekreegh icker terstont vele, die (elck na zijnen sin) my vast wesen, alhier, aldaer, al ginder suldy moeten gaen: want daer is hy, daer suldy hem vinden, ja niet alleen met raden en wast ghenoech, want sommighe wilden my dwinghen (met of teghen danck) hunnen my ghewesen wegh te bewandelen, waer door ick vast in twijfel staende, nau wetende hoe verkiesen oft gaen, hebbe ick van verre sien aenkomen, eenen, die in allen deelen als eenen bode toegherust was, dies ick (van stonden aen met nieusgiericheyt ontsteken) bleef stille staen, tot dat hy toe quam, om te vernemen wat hy voor tijdinge mede brenghen soude. Den welcken by komende, hadde eenen openen brief van eenen Vriendt aen zijnen beminden ghesonden, ende daer by sulck last, dat hy alle lieden (wie hy voorby ginghe) aenbieden soude den selven te doorlesen, 't welck ick voorwaer hem niet en weygerde, maer met een uytnemende begeerlijckheyt dede, ende nu den inhoudt ende opschrift des selven briefs, noodigh van alleman geweten, en 't nut (daer in staende) waerghenomen ende ghevolght, was als volght.
| |
| |
| |
Strijdt tegen Onverstandt, in eenen Sendtbrief, aen mijnen goeden vriendt I. de Hemelaer, vervaett.
OF nu met 't gulden Jaer 't volck deser lester eeuwen,
Al gulden worden sal, of meer en meer verleeuwen
Met ijserigh ghemoedt, wat dunckt u Hemelaer?
Het leste vrees ick laes! sal wesen al te waer:
Op 't eerst men hopen mocht, lagh' om te sterven krancker
Twistbarigh onverstant, ons welvaerts meeste kancker.
Dit grousaem dier gelijckt van outheyt sterck te zijn,
Zijn spijs' is Mensch-vernuft, zijn kleeding' eenen schijn
Van Hemel-wijsheyt groot, met Slange-list bepeerelt:
Seer heymelijck zijn mondt bewasemt al de weerelt
Met sulck een duysternis, als voortijdts by den Nijl
Een Coningh fel omvingh, en oock zijn rijck, terwijl
Hy Iacob Gode niet te dienen wou ghedooghen.
Den wijsen neef van Iess' aensagh met klaer siend' oogen
Dit ongheluckigh dier, hoe dat het hem verselt
Met die hier machtigh zijn, in tijdelijck ghewelt,
En daerom zijn ghevoert verdervelijcke staven.
Maer redelijck beleeft Penaten der Bataven,
Met wijsheyt hoogh begaeft, dit dier geheel mishaeght:
Sy hebben af-ghelockt Astrea Hemel-maeght,
Met haer ghelijcke waegh, en haer gheselschap mede:
Des siet men (Gode lof) hoe voorspoets Moeder, Vrede,
Door Neerings truffel bauwt de Steden met der handt,
All' edel Konsten goedt sy voestert, oock in 't landt
Sy 't kromme kouter drijft, en 't vee in grasbaer weyden,
Daer Tityr mach met lust by Galathee vermeyden:
Op d' haver pijpen oock vry spelen Amaryl,
De Halcyons bemint van Thetis broeden stil:
T'wijl Ceres blijd' en vet, doet bersten wijde schueren,
Ons teghen-voetigh volck zijn nu ons na-ghebueren,
Dat Typhis stiert so wijdt, waerdrichschen wilden pijn,
'T soet Haerlem oyt vermaert in Schilder-konst ghezijn,
| |
| |
En wijckt Appellen, noch Arachne niet int Weven.
'T geneerigh Amsterdam, schip-rijck, daer woont bedreven
Buyldrichschen Hermes kloeck, en door zijn Borger wijs:
Tvermaerde Rotterdam bloeyt noch in eer en prijs,
Met Eolus verselt, hem gaetet noch verstouten
Te klieven Thetis borst, met zijn ghevlerckte houten,
Zijnd' in Nereus veldt zijn dochters wel ghewent:
Ghelijck als oock noch twee Neptunen wel bekent,
't Zee-varigh Hooren ooc, 't seer wijt beseyld' Enchuysen:
Waer laet ick u soo langh, ghy woonst der edel Musen?
Ja Pallas sorgh', o ghy schoon Leyden hoogh gheleert,
En lustelijcken Haegh, Achilles u vereert
Met Nestors wijsen raedt, vaert wel te samen spoedigh,
Oock suyverlijcke Delft, met uwe Ceres voedigh,
Brauwt Cere-voisen dranck met Circes Gersten mout,
Weest oock vergheten niet, ghy Dordrecht, die seer oudt
En Edel zijt, ick wensch u eeuwigh wel te varen,
Met u betoover-sorgh, en gheve-vreuchtschen klaren,
Die jonstigh u aenbiedt den Druyve-rijcken Rhijn,
Als Bacchus huys en Kerck, oft stapel van den Wijn:
Besuyvelt Alckemaer, vee-voedigh, oock der Gouwen,
Ghy meught te samen Pan met Pales ondertrouwen:
D' een Noordt en d' ander Zuydt, leeft lang' en wel beklijft,
Ja elcke Stadt en Dorp in vrede lustigh blijft,
Bin Hollandts Thuyn bevrijdt, gelijck men nu siet blijcken
Een soete stilt' al-om, en alle tweedracht wijcken:
Wie loochent, of 't is hier Saturni gulden tijdt?
Ghy weet, o Landt! niet, hoe gheluckigh dat ghy zijt.
Maer 't is te prijsen hoogh, hier aen ons Lants Penaten,
Dat sy gheen ondersoeck des herten toe en laten:
Daer onverstandt na tracht, uyt blinden ijvers lust,
Maer dwingen slechs de handt, die stoort gemeene rust.
Och mochten sy so wijdt men varen magh oft stappen,
Soo matelijck beleeft de Weerelt al heerschappen:
Soo waer de Weerelt niet haer selven meer ghelijck,
Maer een vreedtsaem, gherust, en blijde Hemelrijck:
| |
| |
Gheen wijse zijn doch wijs, die yet te grijpen prijsen
In 't eenigh recht en Ampt van den alleenen wijsen.
Wie kan doorgronden 't hert, 't vermetigh ding vertsaeght,
Dan hy, die 't al doorsiet, en al weet onghevraeght?
Des seght hy wel te recht: ick kan het hert doorgronden;
Maer sulcx is niet ons werck, wy zijn al dicx met zonden,
Met ongheloof, en valsch ghevoelen meer belast,
Dan ons wel is bekent, en meenen wy staen vast,
Doch weten stuckwijs maer van 't ghene wy ghelooven.
'S geloofs waerderers kan men veynsigh oock verdooven,
Al waer 't vervolghen recht, men brachte maer met straf
Te drijven, by de terw' al veel onsuyver kaf,
In 't Schaep-kudd' eenen hoop gheveynsde quade wolven,
En in de soete born' albracke woeste golven.
Oock schijnt voor wis, indien den Vaticaner stijf
Na Pallem dringhen doet, en gheen ghemeen Olijf
Ghedulden wil, dat hy niet anders dan na zijnen
Staets onderganck en tracht, en dat haest 't out Quirijnen
Rijck, worden wil een roof voor den Byzantschen Heer:
Ay onbedachten Raedt! Och hoe sal, oft wanneer,
Nu desen lesten tijdts verdorven eeuw' herbloeyen?
Al wilt men onder veel ghebreken een afsnoeyen,
Een Hydra hals onthooft brengt seven in de plaets:
Och waer eens al geweert den oorspronck alles quaets,
'T verdervigh onverstant, door welck schijnt noch Climenen
Dwaes wicht, te mennen 't licht des weerelts als voorhenen,
Des rijst van hitten op uyt d' aerde grooten roock,
De borne-Nymphen soet, en vliet-Godinnen oock,
Vervullen met gheschrey de Lucht aen alle zijden,
Dat sy door groote drooght 't verlies des waters lijden,
Door d' aerdsche reten diep men tot in 't helsch verdriet
Den Titium gheplaeght van wreede Gieren siet,
Hoe datse krom ghebect hem 't Inghewant doorknagen,
Een helsche vondt en pijn, onmensch'lick om verdragen,
Siet Promotheeu, nochtans voorsichtigh, staen verschrickt
Aen Caucas koude Klip, daer hem den Arent pickt,
| |
| |
En comt in 't Inghewandt de Lever hem verslinden,
Die altijdt nieuw herwast, soo dat sulck onderwinden
Is niet dan al vergheefs, maer 't schijnt wel dat soo duyr
Behoeft te zijn betaelt 't gheniet van 't Hemel-vuyr,
Tot Hercules eens komt, en doet gheheel te nieten,
Al 't Lever picken fel, door zijn onkeerlijck schieten.
Doch in somtijdt en plaets den Hemel dierbaer gheeft
Lant-Voeghd' en Vorsten wijs, die redelijck beleeft,
Soo blinden ijver niet den voortganck toe en laten,
Te picken 't Inghewandt van hun liev' ondersaten:
Soo edel Hemel-gaef, wiens glantz de Weerelt wijdt,
Zy loflijck uytghebreydt was, siet in onsen tijdt
Stephanus Battor, 't licht der machtigh' op der eerden:
Want siet den grooten schat, 't Geloove, dat in weerden
Al meer te houden is, als windt, die 's Menschen hert
Om leven toeghedient staegh uyt der Milten wert,
Dien liet hy ongeroert, noch socht hem niet t' ontwelden
Soo borgherlijck beleeft een Coningh vindtmen selden:
Want schier al over al dwanckg'loovigh ondersoeck
Der nieren is in swanck, ten waer aen eenen hoeck,
Ghelijck daer 't Zee-gewendt Bataefsche volc troc varen
By Arcas Moeder kout, in 't landt daer niet en waren
Dan wreede dieren wildt, maer Menschen woonden noyt
Dan sy, een winter fel, ja daer 't oock nimmeer doyt,
Daer mochtmen ongequelt van Menschen zijn, naer wenschen:
Want 's Menschen meeste nut en schade, comt van Menschen,
Doch 't nut alleen van Godt, door hulpsaem Menschen daet,
Maer geen dier, als den Mensch, en is sich selfs so quaet.
Gheen dier is soo beroert, noch soo belust inwendigh
Naer ydel eer en goet, doch gheen soo seer ellendigh,
Gheen ander ducht de doot, elck is versekert stout
Met zijns ghelijck in locht, in water, veldt en wout,
Men siet oock gheen verstoort, met sulcke groote hoopen
Moordadich fel belust, malcander over loopen,
Met hooren, tant oft klauw, der dieren strijdt is slecht:
Ghy Mensch, met veel bedrogh en vreemde dingen vecht,
| |
| |
Hoe mach de reden, spraeck, oft sulcke Godtsaem deelen,
Niet slissen onderlingh all' onverstandts krackeelen?
Wat baet u doch te zijn soo redelijck bezielt?
Als eyghen quaet vernuft met hoopen u vernielt.
Den Elephant bemint ghesellicheyt, en zijnen
Ghesel, is hy een trouw ghesel, oock in der pijnen,
Als hy hem siet ghewondt, hy treckt ter wonden uyt
Den hinderlijcken pijl, met zijn behende snuyt.
Dus aen de dieren, Mensch, den Hemel-padt comt leeren,
Dats uwen even Mensch te helpen uyt verseeren.
Wanneer een sterfsaem Mensch vertroost oft helpt ter noot
Een ander sterfsaem Mensch, hy toont een teecken groot
Der Godtheyt, oft van Godt den aert te zijn deelachtigh.
Sien wy in dieren dus yet Godlijcx blijcken crachtigh,
Wat sal men segghen dan, als Menschen nauw bequaem
Door onghewercken zijn den redelijcken naem?
Eurylochus, wie sal u doen voor wijsheyt achten,
Voor Circes roed' oft dranck so schroemigh u te wachten?
Daer Gryllus doch vertelt met langhe verckens wrans,
Vlyssem zijnen Heer, dat beesten, die nochtans
Zijn onberedent gh'acht, gheen dinghen el belusten,
Dan noodigh oft natuers, en noch met matigh rusten:
Maer dat de Menschen veel uyt onghestaden sin
Begheerten teghen aert, en onbehoeftigh, in
Hun zielen gheven plaets, soo dat door sulck beweghen,
Schier vluchten moet gheheel 't natuerelijck gheneghen:
Ghelijck daer in een Stadt het vremt volck soo beklijft,
Als dat het met ghewelt de Borghers uyt verdrijft,
Dit mach men onverstandt verwijten al ten meesten:
Waerom ghelijcktmen dan onmatigh volck by Beesten?
Daer Beesten meest in als veel matelijcker zijn.
O maticheyt, o licht, die wech met uwen schijn
De duysternissen drijft, der overwillicheden,
Ghy baert onthoudenheyt, ghy zijt des ziels bevreden,
En alle strijdigh dingh met reden ghy doorklieft.
O maticheyt, Hoe is niet elck op u verlieft,
| |
| |
Op dat ghy over al mocht rechten middel stellen,
Den Menschen tot een vry beleefdelijck versellen,
In sulcker eenicheyt, ghelijck elck lichaems lit
Is, onderworpen 't hooft, en dat de heerschers 't wit
Van 't alghemeene best, als Hoofden mochten treffen,
Niet eyghensoeckigh, maer dat sy soo vlijtigh effen
Betrachteden des volcx welvaren meer noch min,
Als trauwen Vader 't nut van zijn seer lief ghesin.
Maer of nu yemant vraegd', of Coningh is gehouden,
Dat Ketters in zijn Landt veel over-hoop zijn souden:
Of hy na zijnen sin daer niet doen oeff'nen magh
Den Gods-dienst dien hy wil, daer op oock dit ghevragh:
Of Vorsten veel, een Rijck, elck na malkander erfden,
Verscheyden in Gods-dienst, en dwanck-geloovigh verfden
Elck in bysonder 't Landt, met zijn inwoonders bloedt,
En waer sulc lant geen Hell? en waer daer Mensch gemoet
Geen Schip ter gramme Zee, gekaetst met alle winden?
Ist kiesen elck niet vry, oft een gheloof te vinden,
Om saligh in te zijn, soo wel als eenigh Vorst?
In 't laetste Sonne-licht werdt dan een yeders borst
Niet even nauw' doorsocht, wat daer in is verborghen,
'T zy hoe men is ghenaemt? Het is voorwaer te sorghen,
Als yeders herten raedt ghemaeckt werdt openbaer:
Elck sal zijn eyghen last maer vallen al te swaer.
Den Vorst der salicheyt, is hy ghemaeckt door lijden
Volcomen? Was soo nauw' den wegh tot zijn verblijden?
Hoe raeckt zijn volgher daer, dan door den selven pat?
Wat schult was doch in hem? wat Schelm-stucken, wat
Oproer oft boose daedt, wat ginck men soo vervolghen,
Een soet onnoosel Lam? wat maeckte soo verbolghen
De Schrift-gheleerden blindt? Hoe waren sy uyt haet
Soo vyerigh seer belust, te volghen Cayphas raedt?
En doodde 't onverstant niet uyt Gods-dienstigh meenen
Gods Boden oudt en nieuw, ja zijnen Soon met eenen?
De Knechten Gods, wien 't zweert van boven was bestelt,
Te straffen quade daedt, misbruycken hun ghewelt,
| |
| |
In 's Heeren Acker-werck de handen slaende, pluckten
Voor onkruydt Terwe laes! Hoe wel het den verdruckten
Ter salicheyt ghedeegh, soo ist een grouw'lijck doen,
In 's Heeren Acker-werck, soo voor den Oogst, het groen
Gewas t' oordeelen vroegh, met oordeel onrechtveerdigh,
den Heer weet doch alleen, welc 't vuyr of schuyr is weerdig.
Waer onverstant verstant, hem vragen woud' ick noch,
Hoe dat men een die dwaelt, soo magh benijden doch?
Wie doolt, hy doolt sich self: wat wilt men hem noch quellen
Oft schicken, soo men acht hem toe twee droeve Hellen:
Ay onverstant vermijdt, swijght om gheloof ghekijf,
'T sal namaels ghelden elck zijn eyghen ziel en lijf.
Och mocht al voort den glans des reyn verstants doorbreken,
Des trooste my 't gerucht', en hoor ick haer niet spreken,
Hoe nu Minervigh wijs, der Gallen Over-hooft
Niet juyst zijn onderdaen, en vraeght of hy ghelooft
Na 't volcks gemeen gevoel, dan of zijn doen mocht smerten,
'T welvaren van zijn Landt, dat hy bemindt van herten?
De gulden eeuw', indien sy dueren mocht aldaer,
Wat baerde sy gedichts! want geen Landt soo vruchtbaer
Van goede Dichters is, en 't zijn veel edel Heeren,
Tijdt-rijck en hoogh geleert, die sich tot dichten keeren,
Daer naeckt een soet gestrijdt des singens elck om best,
Of nu 't Vandommers wensch gheschiedd' in dat gewest,
En dat men songhe lof der Sancten voor hun beelden,
Ja dat de Boeren sat, half droncken daer voor speelden,
En dansten onder 't schaeuw der Olmen nieu ghedans:
En meenden 't hadd' also op Davids wijs' een glans,
Hoe Heydensch in 't aensien, ja 't docht my Lupercaligh,
Oft Bacchi feest gelijck, met daer den Mensch om saligh
Te zijn, soo yvert in, een Michols spotten, doch
En is te prijsen niet: ick meen, 't is beter, noch
Te volghen, noch ghelijck te wesen sulcke Boeren,
Noch komen hun bedrijf niet met een woordt beroeren.
Met elcken houden vred', als immer onbeswaert
Magh blijven het gemoedt, is vreeds beminders aerdt.
| |
| |
Den Klerck t' Ephesen tuyghd', hoe dat den Tharser heyligh
Met zijn aenhangers niet de Stadt en maect' onveyligh,
Noch geen Kerck-roovers oock en waren, noch geensins
Bevonden Lasteraers Diane des Goddins.
Men siet des Weerelts loop, een stercken vloet geleken,
En is te keeren niet, ten baet gheen wederspreken,
Oft tonghe-krijgh onnut, en altijdt men behoort
Te swijghen, daer de stilt is beter dan het woordt.
Daer zijn twee wegen doch, daer al veel Schrifts van handelt,
Maer Levis pen ontwerpt, hoe eenen seer bewandelt,
En wijdt is om te gaen, die naer 't verdoemen streckt:
Maer die ten leven leydt seer smal, en schijnt bedeckt,
Dat hy soo weynich wort bespeurt met Menschen oogen:
Want wie niet recht hier soect, in een volherdigh poogen,
En niet na liefd' oprecht der waerheyt vlijtigh tracht,
Een stercke dwalingh' hy ontmoet, die al met cracht
Der Menschen leer hem drijft al meer en meer in dolen,
In waerheyts schijn-wegh breedt, schoon open onverholen,
Die al de Weerelt voor den alderbesten prijst,
En waer toe in 't ghemeen hier alle vingher wijst.
Van duysent nauw heeft een den Hemel-wegh verkoren,
Ja wieder hem toe wendt, die acht men hier verloren,
Om dat in 's Weerelts oogh' dit gheenen padt ghelijckt:
Want recht als Israel, dat uyt Egypten wijckt,
Den wandelaer hier vindt een water in 't beginnen,
En voorts in 't huylig Wout, veel aenvechts t' overwinnen,
Ja tot de doodtsche Vliet, die met het Oordeel grenst
Aen 't nieu Beloofde Lant, daer menigh wel om wenst,
Maer mist den goeden wegh: want treedt ooc niet al vooren
In 't weder boorten badt, boetveerdigh, om versmooren
Den ouden Mensch aldaer, met all' zijn lusten quaet.
Wie kan ghemercken doch 't oudt Slange loos verraet?
Hoe sy haer doncker Rijck, vol zonden al verwildert,
Hier onder een vermengt, oft konstigh overschildert
Met des Gesalfden Rijcks schijn-verf, en schoon vernist,
'T en is niet vreemdt, dat elck schier in 't verkiesen mist:
| |
| |
Geen naem noch schijn en gelt, maer liefd' en vlijt, om naerder
En naerder volgen hem, wiens naem beduyt bewaerder,
Die niet door yemandts leet socht eyghen spoet oft rust,
Maer 't leven door zijn doodt elck gunde, siet wat lust
Der liefd' hy Adam droegh, en om bewaren zielen.
Daer teghen Adam, laes! wat raest ghy om vernielen
U self oft mede lidt, dat ghy te dolen acht,
Om lossen van der doodt, een ziele dient betracht:
Sulcx leert de liefd' en dan een hardt afwijcker wijcken,
Dits recht, maer anders crom, en 't sal so namaels blijcken.
O Adam, in u borst een kouwe liefde kilt!
Eylaes, hoe onsen tijdt nu van den ouden schilt!
Waer draegt de aerd' alsnoch so God-gelijcke Mannen,
Als twee, die wenschten selfs van Godt te zijn verbannen,
Om ander luyder ziel verlossen uyt verderf?
Wat grooter liefd', en oock dat ons bewaerder sterf,
Ja voor een volck, dat maer voor vyandt was gherekent:
Alsulck een liefd' elck most by hebben, veel oock prekent,
En tuyghent recht te zijn, maer doch, eylacy! waer
Is sulck een liefd' in Mensch? 't is veel al wijdt van daer.
Samaritaensche deucht, tot zijnen Vreemdt-ghesinden,
Is onder die hem roemt ghesalft, niet veel te vinden:
Nu in den Jongsten tijdt een stinckend' poer onnut
Schijnt, moet 't gheloove zijn een onderhoudigh stut.
Ick dencke somtijdt, wann' Bellona wordt te blasen,
En haren broeder Mars zijn Donder-tuygh doet rasen,
Om henen vluchten: want ick, als den Moeonijd,
Beschrijven liever wou, d' Hooft-daden van den strijdt,
Vervolgens, door behulp der wijse Sangh-Godinnen,
Dan met den stouten Soon van Thetis oock te winnen
In 't veldt, vermaerde doodt, met vechten onbevreest.
Maer werwaert soud' ick doch? d' onredelijcke Beest
Heeft inghenomen meest de plaetsen, dat men nerghen
En soude zijn gherust, van dwanck-gemoedigh terghen,
Al voer ick daer de Son de Hoofden over-klimt,
En daer het volck soo swart als rijp' Olijven glimt,
| |
| |
Oft daer het volck van verf gelijckt de bruyn Castagnen,
Oft waert ooc wesen mocht, daer 't moedigh volc van Spagnen
Zijn Wapen heeft geplant, en vonde dit gedrocht,
Hadd' als een gifsche Draeck al-om besmit de locht,
Oft ded' als Basilisch, al 't groen om hem verdorren,
En ginghe sonder schult, my siende, stracx beknorren.
Oft als de Wachterin der Havens daer ghestelt,
Door Edomijtsch af-jonst', ontseyde my, voor gelt
Wat water-dranck, oft uyt ghemeene locht te trecken
Den asem, om in 't hert' des levens krachten wecken.
Wat baette my de reys? Waer vind' ick dan gesont,
Een ander beter Landt, in al de Weerelt ront,
Daer 't veyligh is en still', en 't kommerlijck bewolcken
Den Hemel niet en schuylt? Een plaets' uyt alle volcken
Plagh voormael zijn de Kerck der Muses toeghewijdt.
Ick reys in mijnen gheest, 't ghedachte my verblijdt,
Te woonen by een Klip, al waer van boven neder
Cristaelsche borne stort, en slangt al heen en weder,
Door steenen makend' een slaep-voedigh ruysschen soet,
Daer Echo Philomel' al stadigh antwoordt doet,
In Dryas doncker bosch, en hadd' ick dan om ploeghen
Een weynigh erfs, daer by wat stammen, die my droegen
Een weynigh oefs en wijn, soo mocht ick zijn ghelijck
Den Coricoschen Boer, die hem wel alsoo rijck
Als eenigh Coningh acht', om dat hy konde voeghen
By 't weynigh dat hy hadd' een rijckelijck ghenoeghen.
Maer of ick my schoon vond' in 't lustigh Tempe dal,
Dat in Thessaly light, en kreghe daer oock al
Mijn uyterlijck behoef, wat soudt my moghen baten,
Soo ick door onverstandt my hadde rooven laten
Uit diepte mijns ghemoedts der zielen besten schat?
Soo doch die landen schoon (die door 't verkoren vat
Vol kennis van den naem des Heeren lieflijck roken)
Nu ligghen soo verblindt in 't onverstandt en smoken.
En of ick voort ghedwaelt in 't landt Beocy quaem,
En sochter Ascra Dorp, men kender nauw den naem,
| |
| |
Al klom ick op den bergh, die alle Dichters kennen,
En vonde 't borne klaer, daer sy hun seldsaem pennen
Oyt hebben in ghelaeft, op matelijcken voet,
'K en vonder gheenen Choor der neghen susters vroet,
Noch stappen, noch den spoor der kruydekens vertreden,
Rontom het water swert, van dantsen dieser deden,
Na-volghend' hun Apoll', op zijn ghesnaer ghepast,
My dunckt ick op den bergh aensie de boomen vast,
Die toegheeyghent zijn den gheel tros-hayrschen vrijer
Van Daphne jonghe maeght ter eeren, om dat syer
Soud' in verandert zijn: ick sie als in een droom,
Verscheyder volcker naem in schorssen van elck boom,
Den besten krans met vlijt, quam yeder hier aflanghen:
Maer op den Vlaemschen boom daer blijft hy noch al hangen,
En noch en weet men niet, wie datter by gheval
De slapen van zijn hooft med' overschaedwen sal.
Korts Willem van Bartas, het licht der Franscher talen,
Quam hier den roem zijns Lants en eygen eer af halen,
Zijn snelle stappen wijt staen hier al versch ghedruckt,
Ten heeft noch gheen voorheen soo wel als hem geluckt:
Men mach aen zijn ghedicht wel Ceder-oly sparen,
Ghewapent ist ghenoech, om wederstaen de Jaren.
Dus Hemelaer wel aen, de Lenten uwer jeught
Gebruyct met vlijt en lust, poogt door der konsten deught,
U deuchtsaem naems gerucht van doncker graf bevrijden,
Als Plutons oudtste maert' in tween sal willen snijden
Haer susters swarten draet, die dy ghesponnen wordt.
Aengaende my, den tijt die valt my duyr en kort,
En ongheleertheyt kan mijn onschuldt wel verstijven,
Som volc is hoogh geleert, 't heeft tijdt en lust om schrijven,
Dan al in vremde tael becladt al veel papiers,
Tot peper-huyskens slechs nut voor de Krudeniers:
Want leestmen Staes, Lucaen, en Seneca soo selden,
Die in hun eyghen tael gheweest zijn dapper helden:
Wat salmen segghen dan, van die al vremden sangh
Ovaerdigh singt altijt, ja 't gheen hy door bedwangh
| |
| |
Ter scholen heeft gheleert, met moeyt en roede-slaghen,
Wien anders als hem self sal doch zijn werck behaghen?
Hy make soo hy 't wil, by d' oude Swanen klaer
En sal hy nauw een Gans gherekent wesen maer:
In vreemd' en Lantsche tael moet rijc zijn, die wat voordeel
Ons tael sal doen, hem hoeft oock boven al goet oordeel,
Welck menigh seer ontbreeckt, en t' eyghensinnigh is,
Des wordt aen onsen Boom al veel ghegrepen mis.
Ic sieder weynigh doch, ick sieder doch wel weerdigh
Dees groenheyt, so my dunct, maer geen is schier volheerdigh.
D' een sou wel dichten wat, wist hy een mild' August,
Moeceen, oft eenigh Heer, die hem verweckte lust,
Door eenen schoonen glantz van Sonne roode schijven,
Soo mocht hy onbelett van Ouders oft van Wijven,
De Susters drymael dry ghebruycken onbeducht:
Die veel gheheeten zijn al bloemen sonder vrucht,
Om datse niet veel Meels en brenghen in de Keucken.
Een ander voelt zijn hert om eer en lof wel jeucken,
Maer Coopmanschap oft ampt doet hem belet nochtans:
Dus hoopt, of noch voor dy ghespaert zy desen Krans.
Nu word' ick wederom van dese Klip gheropen,
Al heb ick nauw een drup uyt Caballijn ghesopen:
Waer wil ick reysen doch, als ick my wel bedinck?
Mijn Helicon zy slechs voortaen den witten blinck.
Dit Landt, daer Reden heerscht so matelijck bescheyden:
Wat soude mijnen sin daer van doch moghen leyden?
Niet selfs mijn boortigh Landt, dat onder kout ghesteent
Van mijn Voor-ouders weerd' bewaert het dood' gebeent,
Ja 't landt, dat my ontfinck ten eersten in zijn aermen,
En daer 't genoegh'lijc licht des Weerelts soet verwaermen,
Ten eersten my verscheen, daer swierigh haren streeck
Door schoone Beemden neemt, mijn naem oorsaecksche beeck,
En wie weet welck van tween, Scamander, oft Moeander
Oorspronc of naem eerst gaf, mijn naem oorsproncsche Mander:
Wat Griecksche water-Nymph' oock, als Alpheus quam
Door soo verborghen wegh, en door ghelijcke vlam,
| |
| |
Die Mander heeten mocht, wie soude doch miswanen,
Ten was Moeander selfs met zijn sneeu witte Swanen?
Dewijl mijn oud' gheslacht in Schilt te voeren plagh
Een witte Swaen gekroont: maer dit ick seggen magh,
En weet oock alderbest, hoe in mijn bloeysaem Jaren
Tot dat wellustigh Landt mijn sinnen lustigh waren,
Ja van by Circe bergh, in 't landt, daer 't hoogh Latijn
Zijn oude herkomst heeft, verlanghd' ick om te zijn,
By mijn oorsproncsche bloedt, mijn hert ick vont getrocken,
Ghelijck Calisten top van verr' oock kan aenlocken
't Zee-volcx gheleydtschen steen met een verborgen snoer:
Ja selfs van daer ick op den grooten Ister voer,
En liet Hespery landt, het welck Saturn' en Ianen
Gebeent en asschen houdt: my heught, ooc moet vermanen,
Telcx als ick quam na huys, ay! hoe verblijdd' ick mits,
Dat ick van verr' maer sagh de voorghewoone spits
Van onsen toren hoogh, ja 't hert docht my ontvlieghen:
Maer dits ghedaen, ick wil my willens nu bedrieghen,
En achten al dat landt bedeckt met bracke Zee,
Te derven dat voor dit, en is my nu gheen wee.
Ick most u, Hemelaer, uyt danckbaerheyt begroeten,
Op hop', of ick u mocht des arbeyts lust aensoeten,
'T zy tot voortael, oft yet dat gheestigh vloeyen magh,
Ten minsten sonder streeck, onstrijck u gheenen dagh:
Maer weyghert tijdt, u tijdt, wilt tijdt den tijdt ontstelen,
En gheeft de Muses schuldt, die 't dichten u bevelen,
En u beloven vast den Lauwer om u hooft,
Soo ghy 't gemeen ghesanck met hooger stem verdooft.
Dus stijght ten hemel op, O Hemelaer, te singhen
Met Hemel-stem bestaet nu Hemelijcke dinghen.
Des Menschen sin altijt heeft erghens in vermaeck,
Beneffens zijn belanck, die eens gheproeft den smaeck
Des Hencxste-borrens heeft, hy kan seer qualijck laten
Daer van te drincken staegh, al soudt hem weynigh baten,
'T magh ander baten: doch, en ist niet beter veel
Den tijdt verslijten by den Konst-Goddinnen eel:
| |
| |
En vredelijck alsoo instorten 's Menschen ooren,
Een liefvelijck vermaeck, dan dat men hem heeft vooren,
Te maken eenen naem onsterflijck, oft een Godt,
Ghelijck als was ghewaent uyt ydel oordeel sot
Den schandelijcken Man, die ons Voor-ouders quelde
Met ongherechten krijgh, door wien men Dooden telde
Twaelf hondert duysent, maer acht duysent min, ick swijgh
Wat lijven hy ontlijfd' in zijnen borgher-krijgh:
Ay, soo te zijn vermaert, Herostratum gheleken,
In Ctesiphons ghebauw vernieligh vuyr t' ontsteken,
Oft aen Philippum doen Pausaniasche moort,
Alleen om een gherucht, ay wie heeft oyt ghehoort
Van argher stucken dwaes, en grouwelijcker schanden?
Neen Hemelaer, ay neen, geen moorden soo, noch branden,
En zy doch onsen lust, dan matigh schoon ghedicht,
Dat zijnen Schrijver eert, en zijnen Leser sticht.
Een is noodigh.
Nauwelijck en kond' ick sonder suchten desen brief ter deghen overlesen, ende veel min den inhoudt des selven, na mijnen sin wel verstaen, ick verstont (soo te spreken) wel, de lievelijcke noodinghe die hy dede, tot de van selfs soet aenlockende Dicht-konst, maer niet wel en konde ick begrijpen wat quaet dat hy betoonde, dat het onrustigh onverstandt al wrachte in de redelijck vernaemde Menschen, ende eer ickt na mijn vernoegen wel konde doorgronden, so quam eenen anderen daer voorby gaende, klagende over ’t geweldt des onverstandts, met sulcke woorden:
O Giftigh onverstandt, mijns herten vyandinne,
Hoe toont gy sulc een jonst, hoe draegt gy sulc een minne,
Hoe brant u vier soo heet, hoe is u liefd' soo groot
Tot hem, die stadigh wenscht u ondergangh en doot?
Hoe meer ghy my bemint, dies haet ick u te seerder,
Hoe meer gy my toe lacht, dies grim ic maer te meerder,
Hoe meer ghy my omhelst, en baert my eenigh kint,
Hoe meer dat ic u wensch, daer mensch geen mensch en vint,
Gelijck den Westen windt de golven hoogh doet swellen,
Soo komt u raserny mijn teeder sinnen quellen,
| |
| |
En voert my gins en weer, ghelijck een varent Schip,
In menigh ongheval, beneffens 't baeck op 't klip,
Al voer ick in de lucht op Phoebi gulden waghen,
En liet my boven 't licht der bleecke Mane draghen,
Al liep ick daer de Son de hoofden overschrickt,
Soo vind' ick my al-om van 't onverstandt verstrickt,
Of vlucht ick daer den dagh versmelt in hondert nachten,
En winter koude straf mijn wellust doet versmachten,
Met eensaemheyt verselt, van alle menschen stil,
Soo vind' ick my by u, doch teghen mijnen wil,
Ghy hebt my 't hert deurwont, wie kan my nu genesen?
U schrickelijck ghelaet, en onghestadigh wesen,
Verduystert mijnen glans, en maeckt my onghesien,
Ten helpt niet waer ick vlucht, ick kan u niet ontvlien.
O alder quaetste quaet, die 't ingewant deur kanckert,
Hoe komt ghy dus gehecht, hoe zijt ghy dus geanckert,
By 't menschelijck geslacht, om toonen uwen aert?
Ick weet van waer ghy zijt, en wie u heeft ghebaert,
Ghy zijt by duysternis van d' ouden haet ghevadert,
Met Baselisken sogh ghevult al u gheadert:
U onbesneden tongh, met Draecken gal besmeirt,
Heeft deur haer dood'lijc vier veel menschen vlees verteirt:
Te wenschen waert, dat elck, o onverstandt, u kende,
En al zijn's herten lust tot waere kennes wende.
O al ghemeene Vrauw, ghy zijt ons al te snoo,
Den eenen tijt aldus, en d' ander tijt alsoo,
Al waer Appelles handt, en Phoebi pen my jonstigh,
Gheen Schilders verw, hoe vreemt, noch Dichters pen, hoe konstigh,
En kan u eyghen beeldt te recht ghetreffen niet,
Dus rust ick voor 't begin, eer dat my schand' gheschiet.
O vals bedrieg'lijc wijf, wie kan u quaet deurgronden?
Ghy hebt een schoon vernuft (om 't volc verblommen) vonden,
Ghy waerschout voor u selv' met boec, gedicht en schrift,
Die ghy met eyghen handt deur alle landen sift.
| |
| |
En doet in 's Menschen hert den blinden yver woelen,
Ick weet wel wat ick segh, ick spreke van ghevoelen.
Ick heb u dick gheproeft, hoe wel met hertenleet,
Dat ick, o onverstandt, van u te segghen weet.
Och waert ghy noyt geweest, oft kostmen u ontsielen,
Dat al dijn vreemd' gestalt, en al dijn krachten vielen,
Ghelijck een sterv'lijck Mensch, in Lethes diepe vliet,
Soo dat ghy geen gedacht in 's Menschen hert en liet:
U suyghelinghen t' saem, die naer u borsten trachten,
Vol ongetempert sogh, die souden haest versmachten.
De gulden eeuwsche vrucht te wachten waer voor elck,
Door Hemel-dochter liefd', vol onghevalste melck.
Voor scherp getempert stael, en waer dan niet te vluchten,
En 't vlammigh donder kruyt, ja Bellonaes geruchten,
Oock 't moedigh krijgers Peert, met al die Mars bestaen,
Hun macht waer al ghevelt, het moorden waer gedaen.
Het Reuc-rijc blommig velt, geciert vol gras en kruyden,
Voor dooden, die 't nu draegt, door goeden wint van zuyden,
Met Hemel-druypschen dauw gelaeft, ons soet toelacht,
Als 't roestigh ijs'ren hert in suyver goudt versacht.
Het wolligh soet ghediert, dat soude dan vermeyden,
In reuckigh groen kamil, en klaver-rijcke weyden,
Haer drijver heet ghedult, zijn mack de rechte sorgh,
Dan hoeft geen Honts gebas, om keeren Wolfs geworg.
Ay 't waer dan soet en stil van al 't vyandigh rasen,
Ja vreeds basuynigh woort, van vrede soud' men blasen,
Der Herders rusten waer in den lust-rijcken hof,
Om spelen overhant des goeden ghevers lof.
Maer laes 't is ydel hoop, hier sulc een eeuw te wachten,
dies eynd' ic mijn gedicht, dies eynd' ic ooc mijn klachten,
Dies rust nu oock mijn pen van nut en ydel wensch:
Want weerelt, weerelt blijft, gelijc den Mensch en Mensch,
Al moet ick tot der doot, o vyandin, my lijden
By u, die my bemint, hoe wel ick u benijden
Van eerst dat ick u sagh, en merckt' u vals bedrijf,
Al hebt ghy my ghetrout, 'k houd' u niet voor mijn wijf.
De liefde sticht.
|
|
Auteursrechtvrij