|
| |
| |
| |
Och armen mensche, docht' ick (al hoorende hem karmen) ghy hebt voorwaer (soo ghy my
ghelijckt) wel klaghens noot: want ghy en hebt daer niet een woort verhaelt, of ick en hebbet
met der daet selve alsoo bevonden, ende in sulcker voeghen, seer met hem te medelijden zijnde,
sloegh ick eens mijn ooghen opwaerts, ende hebbe sien staen boven op de spitse van een steyle
rootse, een soo uytermaten schoone Kercke, dat al kondemen eene maken van 't
alderlouterste gout, ende die doorluysteren met d' alderdierbaerste edel
ghesteenten, soo en soudese my nochtans niet behaghen, als dese, die mijnen gheest soo
vierighlijck verweckte, om deselve van by ende van binnen oock te gaen besien, dat ick niet en
konde rusten (niet ontsiende den quaden toegangh) of ick en begaf my derwaerts op een seer smal
weeghsken (genaemt, goet voornemen) dat recht daer henen hem streckte, klausterende met grooten
arbeydt over handen ende voeten, allengskens altemet wat opwaert, tot dat ick ten laetsten boven quam, recht voor de Kercke, alwaer stont in eenen steen gehouwen,
recht boven de deure, in groote letteren, De Kercke der Deught, ende daer onder aen in een schoon Tafereel stont te lesen de beschrijvinge der
selver, alsose onlangs van eenen deught-oeffenaer, tot zijnen goeden vriendt voor een groete gesonden was, ende luyde alsoo:
| |
De Kerck der Deught: aen Konst-rijcken, mijnen goede vriendt, Mr. C. Ketel: Schilder. V. G.
DOe eens de gulde Son de Zee begon te ruymen,
En dat al by volbroet den slaep met doncker pluymen
Sterf-menschen oogen hadd', en dat men tusschen waeck
En slaep gheleghen is, nam my den droom te schaeck
De Geest als ydel schaeuw, die neffens Styx gaet sweven.
Dus al om hoogh ghevoert op steyle rots verheven,
(Wiens top den Hemel schier gheraeckte) vond' ick my,
Daer niemant onghewieckt en soude raken by,
Oft sonder eenen gheest, die beter is dan vlercken,
Als krachtigh hy betracht onsterffelijcke wercken.
Den bergh droeg op de kruyn een Kerck van 't best metael,
Een konstigh groot ghesticht, de leden al te mael
Soo wonder wel verstaen, ghewrocht en juyst gemeten,
Gewrocht en t' saem gevoeght, den vlieger selfs van Creten,
| |
| |
Al hadd' hem Mulciber gheholpen al zijn macht,
En hadde dit ghebauw verbetert niet, ick acht.
Sal ick vertellen nu den hoop gheschiedenissen,
Die icker sagh ghebeeldt? 'k en salder (om niet missen)
Niet een af noemen: want my dunckt dat icker sagh
Al wat m' in eenigh Boeck ter weerelt lesen magh,
Dat deughtsaem is gheschiet, en loflijck om verhalen:
Dan dit ick segghen mocht, om alder minst te dwalen,
Elck beeld was so gemaect, 't scheen effen meer noch min,
Ten liet door neus' en mondt den aessem uyt en in,
En elcke schiednis wel gheschickt nae datse hoefde,
Of boots verheught, bevreest, oft gram was, of bedroefde,
Het toonde sulck ghelaet, en wrocht zijn werck soo heel,
Als Roscius zijn spel oyt speeld' op 't Rooms tooneel.
Maer doch, wat wonder ist? de bau-vrau selfs Godinne
Der Kercken, is de Deught, s' heeft onder meer ghesinne
Verstandt, voorsichticheyt, weldoens en leerens lust,
Met vlijtschen arbeydt by, die op volherden rust,
Oock om haer sitten al de nut en edel Konsten,
En eer', en goet gerucht haer kroonen t' saem uyt jonsten.
Met vederbosschen kam deckt haer een Hellem 't hooft,
Haer schenen aerdigh zijn met breuskens overslooft,
Een Schilt-pad onder voet druckt sy ter rechter sijden,
Sy draeght een Scepter, ooc een Pijck, als om te strijden:
Een slecht doch wit gewaet vernoeght om kleeden haer,
Sy sieter vriendlijck uyt, haer mondt is lachigh, maer
Met staticheyt verselt, wat ernstelijck van wesen,
En niet ghelijck die quam uyt soutigh schuym gheresen,
Die over sijden loert, en hoerigh elck toe-lacht:
Maer dees haer oogen zijn zee-verwigh, ooc haer macht,
Ghestalt, ghedaent en aert soodanigh, dat ick houde
Voor wis, dat mense licht voor Pallas achten soude.
Uit al dees weerelt wijdt, die krielt van al het volck,
Beklimt maer somtijts een dees rotse breke-wolck,
En komt alsoo met vlijt dees Nimphe soet versellen,
Doch elck by zijns gelijck: want hier zijn veel Capellen.
| |
| |
Wie haer bemint, ghewis, niet onghetroost en blijft:
Want gheerne sy, en wel, haer minnaers al gherijft,
Den reyser sy ontfangt, en spijst ghemoedt en sinnen
Met soete rust en vreucht, en sterckt hem, om verwinnen
Wat buyten teghen valt, ja hem als Godt verheft,
Soo mildt sy 't liefdigh hert met weder-liefde treft.
Sy maeckt dat 't ydel volck met ooghen hem uytsondert,
Waer dat hy gaet oft keert, en zijn al zijns verwondert,
Recht soo de Biekens zijn van hunnen Coningh schoon,
Als sy by scharen groot omvlichlen zijnen throon,
Om dat hy boven al soo klaer uyt-munt verguldigh,
Dus voor haer Gulden vrient is sy oprecht sorchvuldigh:
Des Chaos dochters dry sy sterck bevelen gaet,
Dat sy hem spinnen lanck des levens swarten draet,
Daer boven sy 't gherucht heeft ernstelijck bevolen,
Dat sy niet laten sal, soo haest sy siet verholen
Zijn lichaem in het graf, dat sy den naem terstondt
Al levendigh begraeft in aller Menschen mondt,
En vrijde van der doodt, soo langh als op der Aerden
Der Konsten deught en lof wert eenichsins in waerden:
Want sy heeft hem ghesint, ja meer als Amalthe
Den grooten hooren al vol goudts ghegoten de.
Dees reyn beleefde Deught, op al die haer aenkleven,
Haer ooghen liet al-om een lieflijck stralen gheven,
Ja sy besoeckt en groett Minervens soeten Choor,
Daer spel en sang vermengt den hoorder treckt door d' oor
Zijn ziel uyt 't lijf, en maeckt vol vreuchden van hem selven,
En daer met antwoordt doen verborghen in de welven,
Narcissen vrijster heeft haer tijt-verdrijf eenpaer,
Ghegheven elcken groet, en elckens groet aldaer
Ontfanghen wederom, sy sagh haer edel slaven
Met vreughden nemen waer elck zijnen tijdt en gaven.
Op haren Prometheus, der Konsten licht gheheel,
Die met graef-ijser, krijt, pen, verf, en met pinceel,
Ghelijck met Hemel-vyer zijn beelden kan bezielen,
Verwondert stadigh meest, haer ooghen jonstigh vielen
| |
| |
Op hem, die 't volck Protheus, Neptunen herder waent,
Om dat hy sich verschept in veelderley ghedaent:
Oft meenen uyt een vreemdt Pythagoris ghevoelen,
Dat in hem zijn verhuyst, en sonder t' samen woelen,
De gheesten: ja in hem ghenomen hebben wonst,
Van al die oyt voor hem verdienden in de Konst
Van beelding eenigh roem: want hy kan elcx bysonder
Handt volgen niet alleen, noch oock, al ist groot wonder,
Voor-loopen, maer volmaect schijnt brengen aen den dagh,
Wat onvolkomen noch in hun Ideen al lagh.
Och jammer seyd' s' eylaes! maeckt yemant 't hert onvredigh,
Dat sulck een dapper handt een uer daerom is ledigh,
Daer doch soo veelderley veranderings uyt rolt,
Hoe wel al stadigh 't werck, den Man, en naem is Golt,
O Goldtsen vriendt, sy sprac, verbant verdriet en suchten,
En pluct int nieuwe Jaer, nieu gulde-moetsche vruchten.
De Konst-Godinnen stracx, uyt hen Castali vloet,
Hem brochten eenen dranck, met gulden-Jaersche groet,
Vier-tijdigh, ondermengt met Nectar, dranc der Goden,
Uit eenen Ketel heet der liefden op-ghesoden,
Met oude vriendtschaps vyer, en kennis hout ghestockt,
Al sonder veynsigh schuym, want hert dat niet en jockt,
Maer oprecht is, als Gout het schuym-spaen was van desen,
Ic kreegder van mijn deel, dies moet ick dancbaer wesen,
Ghelijckt ons Gulden vriendt is hooghlijck aengenaem,
Wiens gulden gheest besit gheen ijserigh lichaem:
Maer willigh om danckbaer te wesen gulden vrienden,
Die gulden-hertigh dus oock gulden-jonst verdienden.
My dunckt oock wel, dat wis in dees Capelle was
Begrepen dubbel-tops gheberghte van Parnas,
In 't Hencxsten-borne sagh ick daer verandert vloeyen
Den Amstel schepe-rijck, en lancx zijn ouvers groeyen
Groen Lauwren, onbeschroemt voor Sonn' en kouden vorst,
Daer Schildery en Dicht, ghevoestert uyt een borst,
Omhelsen mijnen vriendt, hen vader oock zijn schrijver,
Die Ra-set om elck vrient doen vrientschap door den ijver,
| |
| |
Die hy door goet verstandt den Konsten willigh draeght:
Hier sat ons beyder vrient, daer een schoon Hemel-maeght
Hem voor het aenschijn hiel een Spiegel in haer rechter,
In slincker hand een Slangh, op haren schoot van slechter
Eenvoudigher natuer, twee dierkens onghegalt:
In spieghel siende hy, naebootst' een Mans ghestalt,
Elck vingher is pinceel, en toont soo met verstanden
Te wesen, dat hy schijnt ghebeeldt met eyghen handen:
Elck kent hem ooc daer voor. 't Gedult met haren schilt,
Keert all' Harpijs ghespuys, dat hem beletten wilt.
De Kerck-Godinne dan, hem jonstigh by ghecomen,
Aensagh zijn werck met lust, en wist hem oock te nomen,
O! Ketel (seyd' se) vriendt, 't is niet vergheefs, dat elck
Sangh-Nimph u heeft van joncx gesooght met soete melck
Uit haer schoon borstkens wit, en u gewieght met eenen,
Ja quamen u altijdt een 's herten vreught verlenen,
En lieflijck soet gheley, ghy reysdet of ghy voert
In Galli' oft Britang' , oft in de Zee beroert,
Dees dry mael dry tot noch zijn dy al by ghebleven,
Want sy hier in mijn Kerck u soet vermaken gheven.
Ghy liefdet altijt my, des wederom ick dy,
Van joncx hebt ghy ghetracht om my te wesen by
Door gheest en lust gheleyd, zijt hier gebrocht ter steden,
Maer hebt doch op de reys veel duysent moeyten leden,
Also ghy hier na toe om hoogh ghesteghen quaemt,
Door grousaem wegen woest, en bosschen dicht bebraemt,
Daer stortsche beken dicks den doorganck u verboden,
Soo datter veel verbaest te rugghe zijn ghevloden,
Die met u reysden, maer sy zijn door ydel sorgh
Beneden bleven, noyt ghekomen t' mijner Borgh.
Want in een diepe dal hier onder, daer te rijsen,
Dit hoog gebergt aenvangt, daer woont onweert te prijsen,
Een tweede Circe loos, vet, lieflijck in 't ghelaet,
Met ooghen vol bedrogh, en 't hert al vol verraet,
Maer giftsche woorden kan met honich sy verminghen,
Van kostel Vrou-chieraet, en falen haer gheen dinghen,
| |
| |
Aengaende nu haer doen, haer leven is niet el,
Als brassery, onmaet, ghedans, en ydel spel:
Ghepluymde bedden sacht, en slaep heeft sy verkoren,
Quist-tijdigh heeft s' aldus haer erfgoet meest verloren.
Haer dient onachtsaemheyt, de luyheyt noemt haer vrau,
Oock schade, schand' , armoed, nae-raet, en nae-berau,
Met wanhoop, alsulck volck, noch kan sy listigh setten
Voet-stricken van ghemack, en overdaetsche netten,
Met vleesch ghenoechten aes, aen scherpe nagels krom,
Om t' herwaert willigh volck te vanghen, heeft s' al-om
De weghen dus ghevalscht, sy weet het soo te maken,
Vlysses self hoe schalck, en sou voorby gheraken:
Ten waer hem wijsheyt leyd' , en reden met opmerck,
So momtse' in mijn gedaent, en noemt haer huys mijn Kerck,
S' hadd' Herculem misschien ooc op den wegh bedrogen,
En hadd' ick self door lust en liefd' hem niet ghetoghen:
En na den arbeydt hier, ghewesen blijden ent,
Ghebleven zijnen naem waer doncker onbekent.
Dees vuyle dracht, ja plaegh der menschen, om te ramen
Wie haer ter weerelt bracht, daer is wel soo van namen
Ghewonnen een' in Echt van lust en ziele, maer
Dees ist misschen niet: want oft loghen is of waer,
Men seght, dat Venus werdt geswangert in voortijden,
Doch sonder Man, uyt spijt dat Hebe troud' Alciden,
In plaets van haer, en noch op hem verstoort sy tsint
Misviel van dit ghedrocht, oft onghevalligh kint,
Het welck niet sonder saeck al mijn aenhangers veeten.
Maer hoe ghenaemt? sy is wellusticheyt gheheeten,
Mijn volck en my uyt nijdt dat lastert sy al vast,
En lockt op desen sin tot haer elck wandel-gast.
O stervigh tijtloos volc, met rottigh slijck omvangen,
Hoe magh u dus beraest den sotten yver pranghen,
Tot eenen onwegh swaer? ghelijck een roer-loos schip,
Dat hem te stranden haest, soo loopt hy totter klip:
Maer doch, wat lust oft winst ist op de rauwe steenen?
Dan sweet, jae bloet en merch verquisten, ooc de beenen
| |
| |
Te hebben onbevleescht, en daer een huyt op slap.
Dits slechs de loon der deught, ten waer wat roems gesnap.
Sy draghen, soo men siet, al die haer vyerigh vrijden,
Een doodtsche verwe bleeck, het teecken der Piëriden.
Wat baett den Weter al zijn weten, anders dan
Te gaen ghestapelt vol ghedachten, daer hy van
Heeft pijnelicke sorgh, en een verdrietigh quellen,
Een grijsheyt voor den tijt comt vals zijn oudtheyt mellen
Met al veel rimpels, hem in 't aensicht diep gheploeght.
Maer wel gheluckigh volck, dat hem met my genoeght:
Want meest al vet en glat mijn minnaers zijn gerustigh,
Sy maken goede chier, al sorghe-vry, en lustigh:
Sy denken doch, wat baett voor ander goet ghespaert,
Als men met d' oude schuyt van Caron henen vaert,
Als t' lichaem wert een aes voor Cerber vleesch-verslinder,
En tot een offer werdt in 't graf gheworpen ginder,
Voor Pluto doncker Godt, met Eben-houtsche kroon:
Wat baet dan Lauwer, Clijf, oft Myrte-krans te loon,
T' werdt ons gebeenten doof hier onder geen vermaken,
Of in de Weerelt schoon 't gherucht met ronde kaken
Hier eeuwich onsen naem in spijt der Jaren blaest.
Sy overlegghent wel, dus Jonghelinghen haest
Noch yvert niet soo seer, om deuchtsaem dinghen leeren,
Lieft Bacchum, Cererem bemint, en houdt in eeren
Ons Moeder Cypris oock, en blijft met my verselt:
Want wie de Deught na tracht, hy doet natuer gewelt.
Met sulcke woorden meer, veel duysent jonghe venten
Bedrieght sy, dat in tijdt van groeysaem teere lenten,
Des herten acker niet wordt gh'oeffent noch besaeyt
Met eenigh deuchtsaem graen, des wort op 't lest gemaeyt
Onvruchts en onkruyts veel, tot een gemeen verderven.
Natuersche qua ghewoont' en wil oock nemmer sterven.
Ay siet hoe schadigh is wellusticheyts aenlock,
Hoe weynigh siet-mer sich vry maken van haer jock,
Sy mach gheleken zijn Arachne der Godinnen,
Minerfs vyandigh dier, het welck men netten spinnen
| |
| |
Voor Glasen-vensters siet, daer 't vlieghsken onbedacht
Ghevanghen in, van haer wort giftigh omghebracht.
Oft haer bedrogh ghelijckt des Voghelaers bedrieghen,
Die zijnen Uyl gewendt schud-wiecken doet om vliegen,
Maer heeft al voorghestelt lijm-roeden over al,
Oft waer hy denckt dat meest den voghel beeten sal,
Die hy met valschen sang int groen aenlockt verborgen,
Daer wort dit lochtsche volck nieusgierigh sonder sorgen,
Oft eert yet quaets bedenckt, zijn lieve vrijheyt quijt,
En onversiens ghekleeft, des klaghet met ghekrijt,
Uit een soo leeden dwanck hem niet te konnen lossen.
Om weten watter schort, zijn mackers uyt den bossen
Ghekomen, worden daer oock desghelijcx ghevaen,
En stracx hen oude konst ghedachtigh, meenen slaen
De wiecken totter vlucht, maer hoe dat sy al meerder
Vlijt om ontvlieden doen, hoe maer de pluymen seerder
Den roeden taey ghelijmt, en blijven aenghekleeft:
Op dese wijse gaett met die hem overgheeft
Van zijner Jonckheyt aen der wellust boven maten,
Al wild' hy op het lest, hy kan niet afghelaten.
Hierom (o vriendt) verblijdt, dat aen my hangt u hert,
Dat ghy niet quijt vergeefs der Sonnen Dochters wert,
Ja dat ghy Deught verwint, hebt voor een spreuck verkoren,
Wie my bemint, verwint, 't is anders al verloren:
Mijn Minnaer, die gheheel my boven hem bemint,
Die voelt te recht in hem, wat krachten Deught verwint.
Niet drijft hem uyt zijn self, druck, vreucht, lust, noch verbasen,
Na dit een beter troost hem midden 's weerelts Ra-zen,
Niet buyten hem en vraeght, en soeckt hy, noch beschout,
Hy denckt, noch seght, noch doet niet, dat hem na berout,
In schael zijns vry-ghemoeds hy teghen een ijckt even
Ramp, spoet: noot, overvloet: smaet, eer: ja doot en leven:
Hy meet hem teghen hem, en maeckt hem zijns ghelijck,
Hy is een Heer zijns selfs, niet hebbend' is hy rijck,
Hy acht Eer boven Gout, ghelijck maer Een is noodigh.
Dit seyde dy de Deught, O Ketel, twijlen roodigh
| |
| |
Die dagherade weeck, doe werdt van 's weerelts oogh
Hier alle ding verklaert, en droom met slaep vervloogh.
Een is noodigh.
Met wensch van alle spoet:
In 't guld' Jaer sesthien hondert,
Vriendt Ketel, voor een groet.
|
|
Auteursrechtvrij