Naamkunde. Jaargang 21

[p. 160]

Het ontstaan der Nederlands-Franse taalgrens (VI).

Na het inzenden van onze vorige bijdrage¹ hebben we in de buurt der besproken bewakingslijnen nog twee Romaanse toponiemen ontdekt die om fonetische redenen van Ingweoonse oorsprong moeten zijn en resp. na Ozo (nr. 11) en Gozin (nr. 12) dienden behandeld te worden, nl. Ny en Maissin.

11′. Ny, n. van een gehucht te Soy, welk gehucht bij Hotton (arr. Marche-en-Famenne) ingelijfd werd, op 3 km ten N.O. van diens centrum en 5½ ten N.W. van Beffe: dial. nî⁽²⁾; 1232 (k. ± 1314-44) Nies⁽³⁾; 1314 (k. 1317-22, 2maal) Nies⁽⁴⁾.

Wg. niwja, bij de romanisering reeds geëvolueerd tot Ingw. nîa of juister nîae, ‘nieuwe’, zwak femininum van *niwi ‘níeuw’ (bij Oe. níewe - ook nî- in samenstellingen -, Ofri. nî (e), Osa. niuwi - ook nî in de plaatsnaam Nîanhūs en, met een overgangsklank, in de dat. nîgemo -, Onfrk. nûwi, Ohd. niuwi)⁽⁵⁾: in het Germaans werd iwj tot î

1 ‘Het ontstaan der Nederlands-Franse taalgrens (V)’, in: Naamkunde XX (1988), 139-52.

		Corrigenda:
blz. 144 r. 3	leze men		tot i̭ę
blz. 145 n. 67 r. 1	leze men		femininum
Bovendien leze men in Naamkunde XIII (1981),
blz. 199 n. 85 r. 1,			neemt aan dat
blz. 200 r. 3,			1145? (k.
blz. 209 par. 2 r. 6,			k. ± 1460
- en in Naamkunde XV (1983),
blz. 206 n. 108 r. 1,			Les Variations
Zie ook beneden, n. 90.

(2) J. Haust, Enquête dialectale sur la toponymie wallonne (Liège, 1940-41), 52.

(3) G. Wampach, Urkunden- und Quellenbuch zur Geschichte der altluxemburgischen Territorien bis zur burgundischen Zeit II (Luxemburg, 1938), 264.

(4) Dénombrement des feux des duché de Luxembourg et comté de Chiny I: Documents fiscaux de 1306 à 1537 réunis par J. Grob [^†], publiés avec des additions et des corrections par J. Vannérus (Bruxelles, 1921), 547, 548.

(5) Luidde de accusatief van Wg. *awi ‘waterland’ (< Oergerm. *ag̵wī, stam *ag̵wjō-, ‘hetz.’, zie over het woord het eerste deel van dit opstel, 192-94) *awja (zonder vocalisatie noch geminatie van de w), *auja (met vocalisatie van de w) of *auwja (met geminatie van de w door de volgende j en vocalisatie der ‘eerste’ w, zo niet door kruising van *awja met *auja)? In de etyma der Waalse en Picardische toponiemen van Germaanse oorsprong komen de eerste twee vormen meermaals voor, maar de gewoonste is *awja (blijkbaar ontstaan naar de nominatief *awi, en geromaniseerd tot *-avi̭a in namen als Mouzaive). Als zwak femininum van Wg. *niwi mogen we dus het analogische niwja poneren, te meer daar dit het etymon is van Yves, n. van het hoofddeel van ~-Gomezée, voormalige, nu bij Walcourt (arr. Philippeville) ingelijfde gemeente - een toponiem waarover we hier echter niet kunnen uitweiden.

[p. 161]

gemonoftongeerd⁽⁶⁾ en de eind-a licht gepalataliseerd⁽⁷⁾; in het Romaans viel, na de vervanging van -ae door de evolutie van Lat. -ās⁽⁸⁾ of de toevoeging van een toponymische -s⁽⁹⁾, de naam met het uit Lat. nepōs ontstane Ofra. nies ‘neef’ samen, werd ie tot een Waalse î gemonoftongeerd, en verdween de eind-s uit de uitspraak. De naam is Ingweoons wegens de monoftongering van iwj tot î.

Verkeerde vertaling van

Naive, n. van een rechterbijriviertje der Ourthe dat Ny bespoelt en te Hotton uitmondt: dial. ri d' néve⁽¹⁰⁾, d.i. [ri d nēf]; zonder oude bewijsplaatsen, doch etymologisch zeker identiek met Naive, n. van een rechterbijriviertje der Eau d'Heure te Fronville, voormalige, nu bij Hotton ingelijfde gemeente (van het arr. Dinant), dial. eveneens ri d' nḕve⁽¹¹⁾, 1531 sur neve, 1551 riewe de neve⁽¹⁰⁾.

Opgevat als Kelt. *neuiᾱ, dat reeds geëvolueerd ware tot *nouiᾱ, ‘nieuwe (beek)’, femininum van *neuios ‘nieuw’ (bij Gall. Nevio-, Novio- in ~ -dᅫnum, d.i. ‘Neuen-burg’, Kymr. newydd, Oudbret.

(6) Wg. niwja zal analogisch zoals *niwi geëvolueerd zijn, dat in de Oudingweoonse dialecten nî werd: ‘im Altenglischen deutlich ausgebildet ist Ausfall des nachtonigen ṷ vor folgendem i. Vermutlich ist in dieser Stellung ṷ zunächst zu ṷ̈, dann zu i̭ geworden. Das sieht aus wie i-Umlaut, und es kann sein, daß tatsächlich ein solcher vorliegt.... Aber denkbar wäre eine solche Umbildung des ṷ in dieser besonderen Stellung auch schon lange vor der Zeit des Umlauts’, K. Luick, Historische Grammatik der englischen Sprache... herausgegeben von F. Wild und H. Koziol, I (Stuttgart, 1964), 822, vgl. voor nî- 219, 178; in het Oudfries is ‘Intervokalisches w... erhalten außer in der nachbarschaft von hellen vocalen (germ. i,...)’, W. Steller, Abriss der altfriesischen grammatik (Halle (Saale), 1928), 22.

(7) In het Oerengels werd Wg. -́a reeds zowat in de III^e of IV^e eeuw gepalataliseerd tot een ae, die ca. 700 tot e overging, zie Luick, a.w., 276-77, 299, 321; in het Fries en het Ingweoonse Vastelandssaksisch werd die -́a reeds vóór de oudste overlevering een e, zie resp. Steller, a.w., 16-17, en F. Holthausen, Altsächsisches Elementarbuch (Heidelberg, 1921²), 19, vgl. 53. Blijkens de etyma der umgelaute -ahhja-namen was echter in de VI^e eeuw de Ingeweoonse palatalisatie der toonloze eind-a in de Romaanse Nederlanden nog zo licht dat deze vocaal steeds tot a geromaniseerd werd; indien Ny op nîae berust, dan werd het etymon wel in de VII^e eeuw overgenomen.

(8) Zoals in Golzinne, zie het vierde deel van dit opstel - verschenen in: Naamkunde XIX (1987) -, 208.

(9) Zie het eerste deel van dit opstel - verschenen ald. XIII (1981) -, 206 en n. 147.

(10) Ph. Gavray-Baty, Le vocabulaire toponymique du ban de Fronville (Liège-Paris, 1944), 139.

(11) Haust, a.w., 86. (Ph. Gavray-Baty, t.a.p., schrijft néve.)

(10) Ph. Gavray-Baty, Le vocabulaire toponymique du ban de Fronville (Liège-Paris, 1944), 139.

[p. 162]

nouuid, neuued en Bret. neuez⁽¹²⁾)⁽¹³⁾; maar in werkelijkheid ontstaan uit Kelt. nᾱu-iᾱ ‘scheepvormige (dalkom)’ (bij Kymr. noe en Bret. neo ‘flaches Gefäß, Backtrog’⁽¹⁴⁾), afgeleid⁽¹⁵⁾ van Kelt. *nᾱus ‘schip’ (bij Oudiers náu⁽¹⁶⁾): in het Romaans werd de Keltische ̯ nog een v, onderging de intervocalische groep vi̭ de Oerwaalse omzetting tot i̭v⁽¹⁷⁾, werd de nieuwe diftong ai gemonoftongeerd tot een ę⁽¹⁸⁾, die vóór stemhebbende fricatief lang was⁽¹⁹⁾, en de ę̄ plaatselijk tot [ē] gesloten⁽²⁰⁾.

12′. Maissin, n. van een voormalige, nu bij Paliseul (arr. Neufchâteau) ingelijfde gemeente, op 16 km ten Z.O. van Tanton: dial. mêssin⁽²¹⁾ en ook mēssin⁽²²⁾, d.i. resp. [mę̄sęẽ, mẹ̄sęẽ]; 817-25 (k. XIII^e e. van k. ± 1106) ecclesiae Melsini (of Melsim), Martilinges, ± 1106 (dez. k. XIII^e e.) ecclesiam... Melfinensem (lees *Melsinensem)⁽²³⁾; 1139 (k. 1363 van het or.) Measin⁽²⁴⁾; 1309 (k. 1317 -22) Measin⁽²⁵⁾.

(12) J. Pokorny, Indogermanisches Etymologisches Wörterbuch I (Bern, 1959), 769.

(13) Zie voor de evolutie van Kelt. -eṷ- H. Pedersen, Vergleichende Grammatik der keltischen Sprachen I (Göttingen, 1909), 53-55, 60-61. - Dat Kelt. o in de streek zeer open was, blijkt uit het feit, dat de Romaanse evolutie van Kelt. -Rom. carric-īnum ‘rotsje’ (> Chersin, zie het derde deel van dit opstel - verschenen in: Naamkunde XVIII (1986) -, 57-59) ook verkeerdelijk opgevat werd als een diminutief van Kelt. *corcio- ‘haver’ (zie voor dit woord Pokorny, a.w., 529) en dienovereenkomstig in het Germaans tweemaal tot ‘havertje’ werd vertaald (vanwaar de namen Haversin en Havrenne), vgl. voor die open uitspraak reeds J. Hubschmied, Sprachliche Zeugen für das späte Aussterben des Gallischen, in: Vox Romanica III (1938), 152 n. 3.

(14) Pokorny, a.w., 755.

(15) Zie voor het suffix Pedersen, a.w. II (Göttingen, 1913), 16-17.

(16) Pokorny, a.w., 755. (Pedersen, a.w. I, 55, II, 93, en M. Joynt, Contributions to a Dictionary of the Irish Language, N-O-P (Dublin-London [1940]), kol. 51, schrijven nau.)

(17) Zie het eerste deel van dit opstel, 190 n. 13 (slot), en vgl. L. Remacle, Le problème de l'ancien wallon (Liège, 1948), 74-75.

(18) Zoals in de evolutie van Lat. cavea ‘kooi’ tot Luiks tchêve ‘grote tenen kooi voor het vervoer van gevogelte’.

(19) Zie W. Meyer-Lübke, Historische Grammatik der französischen Sprache I^4-5 (Heidelberg, 1934), 94(-95).

(20) Fr. maître ‘meester’ luidt nu te Fronville weliswaar mḕs [= mę̄s], maar te Marche-en-Famenne, op 9 km ten Z.W. van Hotton, mḕs [= mēs], L. Remacle, Atlas linguistique de la Wallonie I (Liège, 1953), 187: een lichte verschuiving der ę̄/ē-grens onder Luikse invloed is geredelijk aan te nemen. Dat men niet van een etymon *nᾱuᾱ mag uitgaan, blijkt uit het feit, dat ook Naive te Fronville een verkeerde vertaling heeft, nl. Deulin, op 1 ½ km ten N.O., en dat deze naam oorspronkelijk een collectief moet geweest zijn van Wg. *doƀl, dat voortleeft in Hd. dial. Tobel ‘nauw dal’.

(21) Haust, a.w., 60.

(22) Remacle, Atlas I, 53.

(23) K. Hanquet, La Chronique de Saint-Hubert, dite Cantatorium[:] Nouvelle édition (Bruxelles, 1906), 12, 144.

(24) G. Kurth, Chartes de l'abbaye de Saint-Hubert en Ardenne I (Bruxelles, 1903), 107.

(25) Grob^ʃ-Vannérus, a.w., 565.

[p. 163]

Wg. malsk-inn- ‘plaats met overmoedigen’ of eerder malsk + inn- ‘plaats met overmoedigheden’, in elk geval bij de romanisering reeds geëvolueerd tot Ingw. mėlskinn-, collectief⁽²⁶⁾ van Wg. *malsk ‘overmoedig’ (bij Osa. malsk) of van diens afleiding *malsk-ī ‘overmoedigheid’⁽²⁷⁾: in het Germaans werd de a door de volgende i umgelaut⁽²⁸⁾; in het Romaans werden ė-́ en i niet meer als ẹ's, maar resp. als ę en i overgenomen⁽²⁹⁾, werd de k vóór i echter nog geassibileerd⁽³⁰⁾, en evolueerde de preconsonantische groep ęł over ęaṷ > Oudwaals ęa tot ę̄ of [ẹ̄]⁽³¹⁾. De naam werd in de tweede helft der VI^e eeuw geromaniseerd⁽³²⁾; hij is Ingweoons wegens de vroegtijdige i-umlaut van a.

Verkeerde vertaling van

Offagne, n. van een voormalige, nu eveneens bij Paliseul ingelijfde gemeente, op 409 m hoogte, door 7 toppen van 427 à 458 m omringd, en op 8 ½ km ten Z.W. van Maissin: dial. ofagne ter plaatse, ofègne te Bertrix⁽³³⁾, d.i. resp. [ǫfan′, ǫfaen′]; 1139 (k. 1363 van het or.) Offenges, 1330 (k. XVII^e e., 3maal) Offaigne⁽³⁴⁾.

Opgevat als Rom. *ūffān-ia(-) ‘plaats met ijdelen’ of eerder ‘plaats met ijdele zwetserijen’, afgeleid⁽³⁵⁾ van *ūffānus ‘ijdel’ (bij Oudspaans ufano)⁽³⁶⁾ of van *ūffāna ‘ijdele zwetserij’ (bij Oudfrancoprov. ufane,

(26) Zoals het etymon van On, zie het eerste deel van dit opstel, 221 n. 301.

(27) Zie voor het suffix F. Kluge, Nominale stammbildungslehre der altgermanischen dialekte, 3. auflage, bearbeitet von L. Sütterlin und E. Ochs (Halle (Saale), 1926), 61(-62).

(28) Zoals in het vermoede Ingweoons etymon van Hanret, zie het vorige deel van dit opstel, 149 n. 102.

(29) Omdat de Vulgairlatijnse overgangen vang ę-́ en ĭ tot ẹ niet meer plaatsvonden.

(30) De Romaanse palatalisatie van Lat. c vóór e of i, die tot volle assibilatie leidde, mag van de V^e-VI^e eeuw gedateerd worden, Meyer-Lübke, a.w., 54. Werd een Germaans woord met ke of ki later geromaniseerd, dan evolueerde zijn k in het Romaans zoals Lat. c vóór a, zie E. Gamillscheg, Romania Germanica I² (Berlin, 1970), 399.

(31) Zie Remacle, Ancien wallon, 50-53. Fr. chapeau ‘hoed’ luidt čapḕ [ = tšapę̄] te Gedinne, op 17 ½ km ten N.W., maar čapē [= tšapẹ̄] te Gembes, Redu, Anloy en Naomé, resp. op 9 km ten N.W., 5 ten N.W., 3 ½ ten Z.O. en 8 ½ ten Z.W., dez., Atlas I, 95.

(32) Niet vroeger, wegens het behoud van de Germaanse ǐ als i in het Romaans: zie n. 29. Niet later, wegens de Romaanse assibilatie van k vóór i: zie n. 30.

(33) Haust, a.w., 60.

(34) Kurth, a.w., 107, 523, 524.

(35) Zie voor het suffix het vorige deel van dit opstel, 142 n. 38.

(36) Volgens J. Corominas- J. Pascual, Diccionario Crítico Etimológico Castellano e Hispánico V (Madrid, 1983), zou echter het Spaanse woord, boewel sedert de eerste helft der XIV^e eeuw geattesteerd, door het Portugees ontleend (708) en vermoedelijk door het Katalaans gekopieerd (710), een neologisme zijn naar het voorbeeld van lozano [‘elegant > mooi, enz.’, zie ald. III (Madrid, 1980), 700]: het behoort immers tot een woordfamilie die waarschijnlijk uit Z.-Frankrijk afkomstig is, maar komt zelf in het Provençaals niet voor (710).

[p. 164]

Oudprov., Oudkatal. en Oudspaans ufana)⁽³⁷⁾; maar in werkelijkheid ontstaan uit Rom. off-ānea(-) ‘plaats met builen (= bultachtige heuvels)’, afgeleid van Lat. offa ‘buil’⁽³⁸⁾.

Onze gedeeltelijke conclusies⁽³⁹⁾ zijn slechts op enkele punten te wijzigen. Het aantal der onder III met zekerheid als Ingweoons verklaarde toponiemen is tot 14 gestegen. Ze duiden plaatsen aan die, afgezien van Hesdin, tussen 3 en 16 km van de naaste -ahhja- of (-)tūn- ‘post’ verwijderd zijn, d.i. gemiddeld 8 ½. Alle zijn vertalingen van naburige plaatsnamen: 4 (de nrs. 4, 5, 6 en 11′) van oorspronkelijk Keltische, 10 van oorspronkelijk Romaanse. Van die 14 vertalingen zijn er slechts 3 juist: 1 (nr. 6) uit het Keltisch, 2 (de nrs. 1 en 9) uit het Romaans. Van de 14 toponiemen ondergingen er 4 (de nrs. 1, 3, 7 en 12′) een vroege en bijgevolg Ingweoonse i-umlaut, en onderging er één (nr. 11′) de Ingweoonse monoftongering van -iwj- tot î. Alle vermelde evoluties kunnen zowel Oostingweoons als Fries zijn⁽⁴⁰⁾. Geromani-

(37) W. von Wartburg, Französisches Etymologisches Wörterbuch XVII (Basel, 1966), 413, vertaalt Oudfrancoprov. ufane met ‘jactance’, Oudprov. ufana met ‘jactance, vanité; somptuosité, pompe: vaine apparence’, Oudkatal. ufana met ‘eitelkeit’, Oudspaans ufana met ‘prahlerei’; Corominas-Pascual, a.w. V, 708, vertalen het 2^e en het 3^e woord met ‘jactancia, vanidad; pompa, ostentación’. Terecht beschouwen de genoemde Spaanse geleerden de bestaande etymologieën van Oudprov. ufana als onwaarschijnlijk; maar ook hùn voorstel om dit woord uit een Gotisch etymon te verklaren is fonetisch en semantisch onbevredigend. Waarom zou men niet liever uitgaan van het Hoogduits adverbium (v^e e.) ūffana ‘van boven’ (> Ohd. ūfana in fon ~ ‘desuper’), dat door het Galloromaans gesubstantiveerd ware - vermoedelijk omdat het als een ablatief op -ā werd opgevat -, en wegens zijn ongewone uitgang aan de substantieven op -āna ware gelijkgemaakt? Rom. *ūffāna ware dan oorspronkelijk de ‘houding van iemand die erg uit de hoogte (= Dt. von oben herab) is of doet’. Daar de Latijnse substantieven op -āna, zoals fontāna ‘bron’ en septimāna ‘week’, gesubstantiveerde feminina waren van adjectieven op -ānus, kon naast *ūffāna reeds vroeg een Romaans adjectief *ūffānus ontstaan; zie evenwel n. 36.

(38) Zoals Rom. *montānea (o. mv. ‘bergachtige (plaatsen)’ > v. enk.) ‘gebergte’ van Lat. mōns ‘berg’, zie W. Meyer-Lübke, Grammatik der Romanischen Sprachen II: Romanische Formenlehre (Leipzig, 1894), 501(-02). De oude grafie Offenges, met ng voor [nʹ], geeft een dialectvorm weer waarin de á, zoals te Bertrix, door de volgende consonant gepalataliseerd werd. - Daar er kan bewezen worden dat twee andere van Lat. offa ‘buil’ afgeleide toponiemen, nl. Offin (arr. Montreuil) en Offoux te Havelange (arr. Dinant), door vertaling uit het Germaans ontstaan zijn, is het niet uitgesloten dat Offagne een goede vertaling zou zijn van Wennegne^†, nu Bricquemont, n. van een gehucht te Mont-Gauthier, voormalige, nu bij Rochefort (arr. Dinant) ingelijfde gemeente, op 33 ½ km ten N.W.: de grote afstand ware door de aard van het landschap te verklaren. Op deze naam kan hier echter niet worden ingegaan, evenmin als op een verdere verkeerde vertaling van Offagne, nl. Remagne, op 25 km ten N.O.

(39) Zie het vorige deel van dit opstel, 147-48.

(40) Wel mag men Maissin (nr. 12′) waarschijnlijk een Oostingweoonse oorsprong toeschrijven, doch enkel omdat het - evenals Goelzin (nr. 2) en Gozin (nr. 12) - een plaats aanduidt in de buurt van een oude -tūn-‘post’, vanwaar haar stichters afkomstig zullen geweest zijn.

[p. 165]

seerd werden de 14 namen tussen de tweede helft der V^e en het eind der VIII^e eeuw, waaronder 5 (de nrs. 3, 7, 9, 12 en 12′) zeker in de VI^e.

IV. Romaanse toponiemen die om lexicologische redenen van Ingweoonse oorsprong zouden kunnen zijn.

In de Romaanse Nederlanden komen er tientallen plaatsnamen voor waarvan de etyma weliswaar in fonetisch opzicht niet specifiek Ingweoons zijn, maar toch bij nomina - substantieven en adjectieven - horen die binnen het Westgermaans enkel in Ingweoonse dialecten zijn geattesteerd of in een welbepaalde betekenis enkel in het Ingweoons worden aangetroffen, of ook in het Westgermaans niet geattesteerd zijn maar wel in het Scandinavisch, oorspronkelijk de naaste buur van heel het Oostingweoons. Het spreekt vanzelf dat die plaatsnamen voor Ingweoonse nederzetting niet zo bewijskrachtig zijn als de onder III besproken toponiemen: het niet-geattesteerd zijn in een oud dialect kan immers te wijten zijn aan het toeval⁽⁴¹⁾. Toch menen we de bedoelde namen te moeten opsommen, daar hun vrij groot aantal voor de juistheid van onze taalgrensverklaring spreekt. We localiseren ze echter enkel wanneer ze in M. Gysselings Woordenboek niet voorkomen, en vermelden noch hun dialectische uitspraak, noch hun oudste bewijsplaatsen, noch hun etyma, maar alleen de nomina waarbij deze horen, en de inductor (of soms de mogelijke inductor) van elke naam, Ook deze plaatsnamen zullen in ons etymologisch woordenboek der toponymische doubletten in de Romaanse Nederlanden uitvoerig verklaard worden⁽⁴²⁾.

(41) Zoals de bij Scandinavische nomina horende toponiemen waarschijnlijk grotendeels aan Ingweonen moeten toegewezen worden, zullen de bij Ingweoonse nomina horende ten dele wel aan Franken toe te wijzen zijn.

(42) In ons opstel ‘Oudbelgische hydroniemen (I)’ - verschenen in: Naamkunde IX (1977) -, 181-82 n. 39, drukten we de hoop uit, dat ons werk ‘Doublets picards’, dat de toponymische doubletten van het Picardisch gedeelte der Romaanse Nederlanden zou behandelen, in 1978 persklaar zou zijn. In werkelijkheid zijn we met de beide hoofddelen ervan, nl. het etymologisch glossarium en de lijst der bestanddelen, pas in 1981 klaargekomen, en toen hebben we besloten, het tot àlle toponymische doubletten der Romaanse Nederlanden uit te breiden.

[p. 166]

1.	Andoy: afleiding, bij Ono. andi ‘ziel’; verkeerde vertaling van Namur.
2.	Assevent, n. van een gemeente (arr. Avesnes-sur-Helpe): afl., bij Oe. hasu ‘grijs’; v.v.v. Blaregnies.
3	Auffe: afl., bij Oe. earh ‘pijl’; v.v.v. Tellin.
4.	Avesnes-sur-Helpe: samenstelling, bij de stam van Oe. āwisnian ‘uitdrogen’, 2^e lid bij Ono. visinn ‘verwelkt’; goede, doch verduidelijkende vertaling van Samber.
5.	Barafle: sst., 1^e lid bij Zweeds dial. bare ‘gelukaanbrengende demon’; g.v.v. Fampoux.
6.	Baralle: sst., 1^e lid bij Zw. dial. bjäre ‘gelukaanbrengende demon’; g.v.v. Fampoux.
7.	Bihen, n. van een gehucht te Le Crotoy (arr. Abbeville): sst., 1^e lid bij Ofri. bê, Osa. beu ‘oogst’; v.v.v. Le Mesnil.
8.	Bologne, n. van een gehucht te Habay-la-Neuve, nu Habay (arr. Virton): afl., bij Ono. boli, Mnd. bulle ‘bul (= stier)’; v.v.v. Törnich.
9.	Cantin: (dubbele?) afl., bij Ono. kātr ‘lustig’; v.v.v. Gouy-sous- Bellonne.
10.	Challes: sst., 1^e lid bij Ono. kall ‘kreet’; v.v.v. Roanne.
11.	Chevetogne: afl., bij Ono. kātr ‘lustig’; v.v.v. Lizée.
12.	Corbehem: sst., 1^e lid bij Ono. kurfl ‘boomstronk’; v.v.v. Éterpigny.
13.	Couthuin: afl., bij Oe. colt ‘veulen’; v.v.v. Naxhelet.
14.	Dave: afl., bij Zw. dial. dava ‘moerassig dal’; g.v.v. Naninne.
15.	Denain: afl., bij Oe. en Osa. dunn ‘donkerbruin of zo’; g.v.v. Dowaai.
16.	Doische, n. van een gemeente (arr. Philippeville): afl., bij Oe. dox ‘donkerkleurig’; v.v.v. Foisches.
17.	Élouges: afl., bij Ono. slø̄gr ‘sluw’; v.v.v. Athis.
18.	Fépin: afl., bij Deens fip ‘tip’; v.v.v. Fumay.
19.	Féron: afl., bij Ono. fræ̑ ‘zaad’; v.v.v. Sémeries.
20.	Fétinne: afl., bij Ofri. fethe - d.i. wel *fėththe - ‘tante van vaderszijde’; v.v.v. Anthisnes.
21.	Flénu: afl. (met Latijns suffix), bij Oe. flân ‘schicht’; v.v.v. Boussu.
22.	Flostoy: sst., 1^e lid bij Oe. hlyst, Osa. hlust ‘het luisteren’; v.v.v. Scoville.
23.	Fontin, n. van een gehucht te Esneux (arr. Luik): afl., bij Oe. fađu, fađe ‘tante van vaderszijde’; v.v.v. Anthisnes.

[p. 167]

24.	Furnaux: afl. (met Keltisch suffix), bij Oe. flân ‘schicht’; v. v. v. Bossière.
25.	Gembes: n. van een voormalige gemeente, nu Daverdisse (arr. Neufchâteau): afl., bij Osa. gambra ‘cijns’; g. v. v. Feschaux.
26.	Gendron, n. van een gehucht te Celles, nu Houyet (arr. Dinant): simplex, bij Osa. gėndro, wel ‘ginds, zich aan gene zijde bevindend’^(43); v. v. v. Celles.
27.	Givet: afl., bij Oe. ġiefel ‘betaling’ of meer bepaaldelijk ‘cijns’^(44); g. v. v. Feschaux.
28.	Glageon: dubbele afl., bij Oe. glaed ‘vrolijk’; v. v. v. Liessies.
29.	Goesnes: spl., bij Ono. gylfin ‘monster’; v. v. v. Heure.
30.	Habarcq: sst., 1^e lid bij Oe. hasu ‘grijs’; v. v. v. Noyellette.
31.	Harsin: afl., bij Ofri. hers, hars, Osa. hers ‘paard’; g. v. v. Eveux.
32.	Haulchin: afl., bij Oe. healoc ‘holte’; v. v. v. Quévy.
33.	Havelange: sst., 1^e lid bij Oe. hafola - of wellicht Ofri. heila - ‘hoofd’; g. v. v. Barsy.
34.	Hemptinne bij Florennes: afl., bij Mnd. hem(m)ete ‘oude korenmaat die in Duitsland Himten genoemd wordt’; v. v. v. Hymiée.
35.	Héron: spl., bij Oe. hėriend ‘lovende’; v. v. v. Lavoir.
36.	Hersin: afl., bij Ofri. hers, hars, Osa. hers ‘paard’; v. v. v. Magnicourt.
37.	Heure^† bij Fraire: spl., bij Oe. ōre ‘mijn’; g. v. v. Fraire.
38.	Honnevain: afl., bij Ofri. hūsefna ‘plaats waar een huis gestaan heeft’; v. v. v. Ère.
39.	Hun, n. van een gehucht te Annevoie-Rouillon, nu Anhée (arr. Dinant): spl., bij Ono. hūn ‘berejong’; v. v. v. Ausse.
40.	Huvet: afl., bij Oe. hof ‘tempel’; g. v. v. Templeuve.
41.	Jamodenne: afl., bij Oe. ġemynde - en Osa. gimundi? - ‘monding’; g. v. v. Jemelle.

(43) Geattesteerd is het femininum gendra, als glos op de Latijnse genitief citerioris, E. Wadstein, Kleinere altsächsische sprachdenkmäler, mit anmerkungen und glossar herausgegeben (Norden-Leipzig, 1899), 80. Het Latijnse woord is hier vrouwelijk, vermits het Indiae bepaalt: zie J. Fabricius, Codex Apocryphus Novi Testamenti...² II (Hamburgi, 1719), 690. Daar het Oudsaksische met Nl. ginder en gene verwant is, heeft de glossator blijkbaar citerioris met ulterioris verward.

(44) Geattesteerd is de niet genormaliseerde vorm gebil, als glos op Lat. pensio in debita ~, H. Sweet, The Oldest English Texts, edited with introductions and a glossary (Oxford, 1885 = 1966), 56.

[p. 168]

42.	Javingue, n. van een voormalige gemeente, nu Beauraing (arr. Dinant): afl., bij Oe. wėnćel ‘slavin [en ook wel slaaf]’; v. v. v. Sevry.
43.	Jollain: afl., bij Ono. joll ‘lawaai’; v. v. v. Taintignies.
44.	Leignon: afl., bij Noorweegs dial. lein ‘helling’; g. v. v. Conneux.
45.	Limoy, n. van een gehucht te Loyers, nu Namen (arr. Namen): afl., bij Oe. lim ‘tak’; v. v. v. Ausse.
46.	Lohin: afl., bij Zw. lo ‘lynx’; v. v. v. Loncin.
47.	Malonne: afl., bij Ono. mǫlr ‘mot’; v. v. v. Denée.
48.	Merbes: sst., 1^e lid bij Ono. merþr ‘fuik’; v. v. v. Beignée.
49.	Odet: afl., bij De. dial. olde ‘trog’, Noorw. dial. olda ‘grote trog’; v. v. v. Avin in Les ~s.
50.	Ostin, n. van een kasteel te Villers-lez-Heest, nu La Bruyère (arr. Namen): afl., bij Oe. ōst ‘blok waarin de voeten van een gevangene gesloten werden’; v. v. v. Ciplet.
51.	Quellon^†, n. van een plaats te of nabij Villers-Deux-Églises, nu Cerfontaine (arr. Philippeville): afl., bij Me. quille ‘holle steel’; v. v. v. Colleret.
52.	Raubise, n. van een plaats te Neufvilles, nu Zinnik (arr. Zinnik): sst., 1^e lid bij Noorw. dial. straal ‘kleine school vissen die van een grotere uitgaat’; v. v. v. Zenne.
53.	Reng: afl., bij Oe. hrine ‘aanraking’; v. v. v. Taisnières.
54.	Reux te Conneux: spl., bij Oe. rōd ‘kruis’; g. v. v. of goed vetaald tot Croix.
55.	Ronchin: dubbele afl., bij Mzw. rumpa, Mde. rumpe ‘achterste (= aars)’; v. v. v. Ennetières.
56.	Ronchinne, n. van een gehucht te Maillen, nu Assesse (arr. Namen): afl., bij Mzw. rumpa, Mde. rumpe ‘achterste (= aars)’; v. v. v. Naninne.
57.	Saméon: dubbele afl., bij Ono. sāmr ‘donkergrijs’; v. v. v. Quennezie.
58.	Sanzinne, n. van een gehucht te Houyet (arr. Dinant): afl., bij Ono. sāmr ‘donkergrijs’; v. v. v. Chansin.
59.	Schaltin: dubbele afl., bij Nd. schal ‘droog’; v. v. v. Assesse.
60.	Sclayn: afl., bij Oe. slaed ‘dal’; g. v. v. Antheit.
61.	Sclessin: afl., bij Oe. sloed ‘dal’; g. v. v. Anthisnes.
62.	Seloignes, n. van een voormalige gemeente, nu Momignies (arr. Thuin): afl., bij Ono. kjǫlr ‘bergrug die twee waterlopen of gebiedsdelen scheidt’; g. v. v. Chimay.
63.	Seumay: afl., bij Ono. solmr ‘pekel (= zee)’; v. v. v. Saucy.

[p. 169]

64.	Smuid: afl., bij Ono. solmr ‘pekel (= zee)’; g. v. v. Saussure^†.
65.	Sommaing: afl., waarschijnlijk bij Ono. solmr ‘pekel (= zee)’; dan v. v. v. Saulzoir.
66.	Soulme, n. van een voormalige gemeente, nu Doische (arr. Philippeville): spl., bij Ono. solmr ‘pekel (= zee)’; v. v. v. Sosoye.
67.	Soumagne: afl., bij Ono. solmr ‘pekel (= zee)’; v. v. v. Sacé.
68.	Soumoy: afl., bij Ono. solmr ‘pekel (= zee)’; v. v. v. Sosoye.
69.	Statte, n. van een wijk te Hoei (arr. Hoei): spl., bij Ofri. stathe ‘landgoed’; v. v. v. Ben.
70.	Suargeon, n. van een plaats te Saint-Denis, nu La Bruyère (arr. Namen): afl., bij Oe. síere ‘droog’; v. v. v. Ernage.
71.	Tesin: afl., bij het stamwoord van Oe. ġetæ̑se ‘passend’; v. v. v. Sablens.
72.	Thiant: spl., bij Oe. téon ‘schade’; v. v. v. Masny.
73.	Thiennes: spl., bij Oe. téon ‘schade’; v. v. v. Tannay.
74.	Thiméon: dubbele afl., bij Osa. thimm ‘donker’; v. v. v. Forchies.
75.	Thisnes, n. van een voormalige gemeente, nu Hannuit (arr. Borgworm): spl., bij Oe. téon ‘schade’; v. v. v. Wasseiges.
76.	Thynes: spl., bij Oe. téon ‘schade’; v. v. v. Lizée.
77.	Tinlot: sst., 1^e lid bij Osa. thimm ‘donker’; v. v. v. Atrin.
78.	Tirogne, n. van een straat te Mons bij Luik, nu deels Flémalle, deels Grâce-Hollogne, en te Hollogne-aux-Pierres, nu Grâce-Hollogne: afl., bij Oe. đéor ‘ontsteking’; v. v. v. Rouvroy.
79.	Tourcoing: dubbele afl., bij Oe. torr - en Ofri. tor? - ‘toren’; v. v. v. Doornik.
80.	Transinne: afl., bij Oe. đracu, đrėce ‘geweld’; v. v. v. Villance.
81.	Tressin: afl., bij Mnd. dersche ‘dorsvloer’; v. v. v. Ère.
82.	Velvain: afl., bij Oe. wifel ‘werpspies’; v. v. v. Vergne.
83.	Vezon: afl., bij Oe. en Ofri. wâse ‘slijk’; v. v. v. Leuze.
84.	Vicoigne: afl., bij Oe. wīđiġ ‘wilg’; g. v. v. of goed vertaald tot Salceoit^†.
85.	Waltinne, n. van een plaats te Beaufays, nu Chaudfontaine (arr. Luik): afl., bij Oe. watol ‘,dakpan' van rijswerk’; goede of benaderende vertaling van Tilleur.
86.	Wannehain: sst., 1^e lid afl. bij Ono. vǣnn ‘liefelijk’; v. v. v. Vendeville.
87.	Warche: afl., bij Oe. wr ‘vloed?’; g. v. v. Amel.
88.	Warlaing: afl., bij Oe. weargol ‘slecht’; v. v. v. Masny.

[p. 170]

Van de opgesomde 88 namen zijn er 67, d.i. zowat 3 op 4, zeker door verkeerde vertaling ontstaan. Van die 88 toponiemen horen er niet minder dan 32 bij nomina die slechts in het Scandinavisch of het Scandinavisch en het Gotisch geattesteerd zijn, en amper 3 (de nrs. 20, 38 en 69) bij nomina die het uitsluitend in het Fries zijn⁽⁴⁵⁾.

(45) Men weet dat het Fries, dat in fonetisch opzicht Ingweoons is, ten opzichte van de woordenschat dichter bij het continentaal Germaans staat dan bij het Engels.

V. Romaanse toponiemen wier etyma afgeleid zijn van namen van Ingweoonse stammen.

In de Romaanse Nederlanden komen er een aantal toponiemen voor die van namen van Ingweoonse stammen zijn afgeleid en op plaatselijke nederzettingen wijzen van mensen welke tot die stammen behoorden. Daar echter zulke ‘etnische’ toponiemen in heel Gallië aangetroffen worden en ten dele reeds vóór de V^e eeuw ontstaan zijn⁽⁴⁶⁾, zullen we enkel die bespreken, welke plaatsen in de buurt van -ahhja- of (-)tūn- ‘posten’ aanduiden en dus waarschijnlijk van déze uit gesticht zijn.

1. Sachin, n. van een gemeente (arr. Atrecht), op 8½ km ten N.W. van Ourton: 1119 (k. 1541 van het or.) duo partes decime de Saiseni [Th. Duchet-A. Giry lezen Saisem⁽⁴⁷⁾]⁽⁴⁸⁾; 1145 (k. 1775-76 van k.) Saissin (2maal)... Sassin, 1145 (dez. k. van k.) Saichin... Saycin... Saissin (2maal)... Sassin (2maal)⁽⁴⁹⁾; 1157 [juister 1156-57⁽⁵⁰⁾] (k. 1541 van k.) Sascin⁽⁵¹⁾; 1179 (k.) apud Sassem⁽⁵²⁾.

Wg. (en wel Oostingw.) Sahs-inn-, bij de romanisering waarschijnlijk reeds geëvolueerd tot Saksin(-), ‘plaats met Saksen (= Saksennederzetting)’, collectief⁽²⁶⁾ afgeleid van *Sahsō ‘Saks’ (bij Oe. Seaxa,

(46) ‘Les premiers datent probablement du IV^e s.’, A. Vincent, Toponymie de la France (Bruxelles, 1937), 129. De alleroudste zijn wellicht zelfs in de tweede helft der III^e eeuw ontstaan, zie A. Longnon, Les noms de lieu de la France (Paris, 1920), 127(-37).

(47) Cartulaires de l'église de Térouane (Saint-Omer, 1881), 430.

(48) D. Haigneré, Deux chartes inédites du Chapitre de Thérouanne en 1119 et 1157, in: Mémoires de la Société académique de l'arrondissement de Boulogne-sur-mer XII (1880), 54.

(49) Dez., Les chartes de Saint-Bertin, d'après le Grand Cartulaire de Dom C.-J. Dewitte... Publiées ou analysées... I (Saint-Omer, 1886), 82, 83, 83, 84, 84, 85, 85, 86, 87.

(50) Duchet-Giry, a.w., 433.

(51) Haigneré, a.o., 60.

(52) Duchet-Giry, a.w., 50.

(26) Zoals het etymon van On, zie het eerste deel van dit opstel, 221 n. 301.

[p. 171]

Ofri. Saxa, Osa. en Ohd. Sahso)⁽⁵³⁾: in het Germaans werd de intervocalische groep hs waarschijnlijk reeds ks⁽⁵⁴⁾; in het Romaans werd de i niet meer als ẹ, maar als i overgenomen⁽⁵⁵⁾, en evolueerde de groep hs of ks, zoals Lat. x, over [i̭s] klankwettig tot Picardisch š⁽⁵⁶⁾; door Vlaamse scribenten werd Sachin aan de vele Dietse toponiemen op -(h)em gelijkgemaakt⁽⁵⁷⁾. De naam werd na het begin der VI^e eeuw geromaniseerd⁽⁵⁸⁾, maar bezwaarlijk lang nadien⁽⁵⁹⁾.

2. Frésignies, n. van een hoeve te Brugelette (arr. Aat), op 4½ km ten N.O. van Bauffe: dial. fĕrsĕgnî⁽⁶⁰⁾, d.i. [fǫ̷rsǫ̷nʹi] of [fərsən-ʹī]⁽⁶¹⁾; zonder oude bewijsplaatsen.

Rom. Frēsin-i--āca(-) ‘hoeve der *Frēsiniī of lieden van *Frēsō’, afgeleid van een persoonsnaam die identiek was met Wg. *Frēsō ‘Fries’ (bij Oe. en Ofri. Frēsa, Osa. Frēso, Ohd. Frieso): dialectisch werden in de eerste syllabe de na de beginconsonant staande r en de volgende vocaal vóór het accent omgezet⁽⁶²⁾.

3. Frizet, n. van een gehucht te Saint-Marc en Vedrin, voormalige,

(53) F. Petri, Germanisches Volkserbe in Wallonien und Nordfrankreich[:] Die fränkische Landnahme in Frankreich und den Niederlanden und die Bildung der westlichen Sprachgrenze (Bonn, 1937), 635, verklaarde reeds het eerste bestanddeel uit de Germaanse stam- of persoonsnaam Sachso.

(54) Vóór vocaal werd ‘Urg. hs... urenglisch... zu ks, welches in unserer Überlieferung durch x wiedergegeben wird’, Luick, a.w., 832; de overgang zou zowat van de IV^e eeuw dateren, ald., 931.

(55) Omdat de Vulgairlatijnse overgang van ĭ tot ẹ niet meer plaatsvond.

(56) Lat. laxāre ‘locker lassen’, het etymon van Fr. laisser, is te Saint-Pol, op 12 km ten Z.W., lẹšẹ [= leše] geworden, von Wartburg, a.w. V (Basel, 1948), 221.

(57) Saisem en Sassem zijn slechts grafische verdietsingen van *Saisin en Sassin, met -is- en -ss- als franciserende grafieën voor Picardisch š: zie Ch. Gossen, Grammaire de l'ancien picard (Paris, 1970), 107. Indien het toponiem oorspronkelijk met Wg. *haim ‘woonplaats’ samengesteld was, zou het op een reeds gemonoftongeerde vorm op *-^hêm of *-^hem moeten berusten; maar toen de ê in het Romaans niet meer gediftongeerd werd of in het Germaans na het hoofdaccent reeds tot ĕ verkort was, werd een stemloze gutturaal tussen vocaal en s in het Romaans wel geen i̭ meer.

(58) Niet vroeger, wegens het behoud van de Germaanse ĭ als i in het Romaans: zie n. 55.

(59) Wegens de Romaanse overgang van de stemloze gutturaal tot i̭: zie n. 57.

(60) Haust, a.w., 132.

(61) De ĕ zal te Brugelette dezelfde waarde hebben als te Chièvres, op 3½ km ten Z.W., waar het bepaald lidwoord in toponymische dialectvormen ĕl luidt, Haust, t.a.p.; welnu, de dialectische uitspraak van Fr. le te Chièvres wordt ook door œ̀l [= ǫ̷l] of e̊l [= əl] verbeeld, Remacle, Atlas I, 181.

(62) Vgl. het aan Fr. chrétienté beantwoordend Opic. kerstienté bij Gossen, a.w., 114.

[p. 172]

nu bij Namen (arr. Namen) ingelijfde gemeenten, op 10 km ten N.O. van Floreffe: dial. frîjèt⁽⁶³⁾, d.i. [frīžę]; 1152 (or.) Godefridus de Frisei⁽⁶⁴⁾.

Rom. Frīsi-ācum ‘hoeve der Frīsiī’, afgeleid van een persoonsnaam die identiek was met Lat. Frīsius ‘Fries’⁽⁶⁵⁾: in het Naams is de intervocalische groep si̭ klankwettig ž geworden⁽⁶⁶⁾.

4. Frisée, n. van een gehucht te Schaltin, voormalige, nu bij Hamois (arr. Dinant) ingelijfde gemeente, op 8½ km ten N.W. van Jeneffe in Condroz: zonder oude bewijsplaatsen.

Rom. Frīsi-āca(-) ‘hoeve der Frīsiī’, afgeleid van dezelfde persoonsnaam als Frizet⁽⁶⁷⁾.

5. Seny, n. van een voormalige, nu van Tinlot (arr. Hoei) deel uitmakende gemeente, op 11½ km ten N.W. van Septon: dial. sin^.ni⁽⁶⁸⁾, d.i. [sę̃ni]; 1107 (k. XIII^e e.) Sesninc⁽⁶⁹⁾; 1111 (k. einde XIII^e e.) Keizer Hendrik [V] bevestigt aan de O.-L.-Vrouwekerk te Hoei het bezit van een deel der ville que vocatur sennin [= ~]⁽⁷⁰⁾; 1114-15 (k. midden XII^e e.) Sesnin (een andere k. XII^e e. biedt Seni)⁽⁷¹⁾; ...; 1161 (or.) Sesninch, 1178 (or.) Sennech⁽⁷²⁾; 1204 (or.) Seini⁽⁷³⁾.

Wg. (en wel Oostingw.) Sahsn-innju of reeds Sasn-innju, in elk

(63) Haust, a.w., 78, 80.

(64) Rousseau, a.w., 22.

(65) C.-G. Roland, Toponymie namuroise I = Annales de la Société Archéologique de Namur XXIII (1899-1903), 428, ging reeds uit van [*]Frisiacus, afgeleid van het [Latijnse] nomen gentilicium Frisius.

(66) Fr. baiser ‘kussen’ luidt te Namen bọži [= boz̆i], von Wartburg, a.w. I (Bonn, 1928), 268. Vgl. onze verklaring van Oizy in het derde deel van dit opstel - verschenen in: Naamkunde XVIII (1986) -, 60. - Over een verkeerde vertaling van Frizet, nl. Hastedon, op 2½ km ten Z.W., kunnen we hier niet uitweiden.

(67) Roland, t.a.p., vermoedde in Frisée reeds ‘un ancien [*]Frisiacus, transformé en [*]Frisiacas à l'époque franque’.

(68) Haust, a.w., 33.

(69) Ch. Piot, Cartulaire de l'abbaye de Saint-Trond I (Bruxelles, 1870), 30.

(70) E. Schoolmeesters-S. Bormans, Notice d'un Cartulaire de l'ancienne église collégiale et archidiaconale de Notre-Dame, à Huy, in: Compte rendu des séances de la Commission royale d'histoire, ou recueil de ses bulletins, 4^e série I (1873), 107.

(71) D. Koepke, Gesta abbatum Trudonensium, in: G. Pertz, Scriptorum tomus X (Hannoverae, 1852 = Leipzig, 1925), 241.

(72) Piot, a.w., 98, 135.

(73) C. Simonis, La seigneurie & comté d'Esneux, in: Bulletin de l'Institut Archéologique Liégeois XXIV (1894), 365.

[p. 173]

geval bij de romanisering al geëvolueerd tot Sėsninnju, instr.?-loc.⁽⁷⁴⁾ ‘plaats met Saksen (= Saksennederzetting)’, collectief⁽²⁶⁾ van *Sahsō ‘Saks’⁽⁷⁵⁾: in het Germaans verdween de h (= [x]) tussen vocaal en s + consonant⁽⁷⁶⁾, en werd de a door de volgende i umgelaut⁽²⁸⁾; in het Romaans werd die i niet meer als ẹ, maar als i overgenomen⁽⁵⁵⁾, werd de groep nnj een [nʹ], de s tussen vocaal en n een h, die met rekking der vocaal verdween⁽⁷⁷⁾, de gerekte e vóór nasaal een ę̃⁽⁷⁸⁾, en viel de [nʹ] als Waalse eindklank weg⁽⁷⁹⁾; grafisch werd -inch, dat evenals -inc en -in de uitspraak [inʹ] weergaf⁽⁸⁰⁾, eenmaal door het meer gewone -ech < Lat. -icium vervangen. De naam werd tussen het midden der VI^e en het begin der VIII^e eeuw geromaniseerd⁽⁸¹⁾.

Frésignies, Frizet en Frisée staven onze these dat de -ahhja- lieden Friezen waren. Sachin en Seny wijzen erop, dat sommige (-)tūn-lieden tot de stam der Saksen behoorden⁽⁸²⁾; dat andere echter Warnen waren, is reeds uit de studie van Waasten gebleken⁽⁸³⁾.

(74) Zoals het etymon van On, zie het eerste deel van dit opstel, 221 n. 300.

(26) Zoals het etymon van On, zie het eerste deel van dit opstel, 221 n. 301.

(75) In de flexie der mannelijke n-stammen bewaart het Oudengels nog een paar vormen met n vóór de gewone casusuitgang, nl. oxna en oxnum (naast oxum), resp. gen. mv. en dat. mv. van [het uit Wg. *ohsō ontstane] oxa ‘os’, zie W. Streitberg, Urgermanische Grammatik (Heidelberg, 1896 = 1943), 256-57. Dienovereenkomstig kon een vroegmiddeleeuwse afleiding van een mannelijke n-stam nog n vóór het suffix hebben, zoals blijkt uit Onoz, n. van een voormalige, nu bij Jemeppe-sur-Sambre (arr. Namen) ingelijfde gemeente, dat we in het n. 42 aangekondigde woordenboek zullen verklaren uit Wg. uhsn-unnju of reeds usn-unnju instr.?-loc. ‘plaats met ossen’, als doublet van Bovesse, op 8½ km ten N.O., uit Rom. bov-icium ‘hetz.’.

(76) Zie Oudengelse vormen met syncope van -h- vóór s + consonant bij Luick, a.w., 832-33, Oudsaksische bij Holthausen, a.w., 74. In het Oerengels zal die syncope ouder zijn dan de overgang van -hs- tot ks, zie over deze laatste onze n. 54. Enkele vormen zonder syncope zijn door de werking van de analogie te verklaren.

(28) Zoals in het vermoede Ingweoons etymon van Hanret, zie het vorige deel van dit opstel, 149 n. 102.

(55) Omdat de Vulgairlatijnse overgang van ĭ tot ẹ niet meer plaatsvond.

(77) Zie É. Bourciez, Précis historique de phonétique française, 9^e Édition, revue par... J. Bourciez (Paris, 1958), 155(-56).

(78) Zie voor de open kwaliteit van de e Meyer-Lübke, Historische Grammatik I, 112-13 (en 94).

(79) Zoals in de evolutie van Pitet, zie het vorige deel van dit opstel, 140 n. 9.

(80) Vgl. het vierde deel van dit opstel, 206 n. 63.

(81) Niet vroeger, wegens het behoud van de Germaanse ĭ als i in het Romaans: zie n. 55. Niet later, wegens de Romaanse apocope der eindvocaal u. - Enkel aangestipt wordt hier een verkeerde vertaling van Seny, nl. Faulx-Les-Tombes, op 27½ km ten Z.W.

(82) Het etnisch karakter der laatste vier vermelde namen wordt door naburige toponiemen bevestigd, nl.: Bretingny^†, n. van een voormalige nederzetting nabij het op 3 km ten Z.W. van Frizet gelegen Bricgniot, gehucht te Saint-Servais, nu Namen (arr. Namen); Walhay, n. van een gehucht te Ohey (arr. Namen), op 5½ km ten N.W. van Frisée; Beugin, n. van een gemeente (arr. Béthune), op 11½ km ten Z.O. van Sachin; en Wahine, n. van een voormalige nederzetting te Borlon, nu Durbuy (arr. Marche-en-Famenne), op 8½ km ten Z.O. van Seny. De bespreking van deze vier toponiemen, die resp. op de plaatselijke aanwezigheid van Britten, Walen (= Keltoromanen), Belgen en Walen wijzen, valt echter buiten het kader van dit opstel.

(83) Zie het tweede deel van dit opstel - verschenen in: Naamkunde XV (1983) -, 196-98.

[p. 174]

VI. Slot

Onze taak is welhaast ten einde: er blijft ons alleen nog over, het ontstaan en de geleidelijke ontwikkeling onzer taalgrenstheorie te schetsen.

Op een lentemorgen van 1946 - we zaten toen in ons vierde universiteitsjaar - overdachten we thuis de bestaande verklaringen der -effe-namen. Om de verspreiding dezer toponiemen te bestuderen, duidden we ze op de kaart aan. Tot onze verbazing stelden we vast dat de meeste een lijn vormden, die op enige afstand ten Z. der taalgrens liep! Rekening gehouden met Escanaffles en Bauffe, die een Picardische vorm van -effe bevatten, alsook met Kemexhe en Kanne, die in het Oudwaals resp. Comeffe⁽⁸⁴⁾ en Cheneffe heetten, bereikte die lijn in het W. de Schelde, in het O. haast de Maas. We twijfelden er niet aan, dat de ‘-effe-lijn’, zoals we ze toen noemden, door limitanei in dienst van het laat-Romeinse Rijk was gesticht, al waren we geneigd, -effe uit een Galloromaans suffix -avium te verklaren⁽⁸⁵⁾. In 1947 woonden we echter te Leuven een lezing van M. Gysseling bij over ‘Tweetaligheid in het Naamse in de 8^e eeuw’⁽⁸⁶⁾, waarin o.a. gewezen werd op de vroegste

(84) Hs. 1247-53: ± 1250 ~, L. Lahaye, Fragment d'un polyptique [zo] de la collégiale Saint-Jean Évangéliste à Liège, de l'an 1250, in: Bulletin de la Commission royale d'Histoire CVII (1942), 212. Zie ook het eerste deel van dit opstel, 210-11.

(85) J. Schnetz, Miszellen[:] Controverse über die apa-Frage, in: Zeitschrift für Ortsnamenforschung II (1926), 71-72, en Zu den wallonischen Namen auf -effe, ald. XV (1939), 49-51, had -effe verklaard uit een Galloromaans suffix -avia, waarvan de reeds labiodentale v in het Germaans door de volgende i̭ tot ff gegemineerd ware. De oudste vorm van Floreffe bewijst echter dat Rom. ff uit Germ. hh ontstaan is, en de doubletten der -effe-namen bevestigen dat deze oorspronkelijk Germaans waren.

(86) De lezing werd door hem uitgewerkt tot het opstel ‘Le Namurois, région bilingue jusqu'au 8^e siècle’, dat verscheen in: Bulletin de la Commission Royale de Toponymie & Dialectologie XXI (1947), 201-09. Dit opstel, allicht het verdienstelijkste van Gysseling, werd vinnig aangevallen door L. Remacle, in: É. Legros avec la collaboration de J. Herbillon, La Philologie wallonne en 1947, ald. XXII (1948), 441-42. De bestudeerde toponiemen onderwierpen we aan een nieuw en grondig onderzoek in onze bijdrage ‘Le Namurois, région bilingue jusqu'à l'époque carolingienne’, die gepubliceerd werd in: Zeitschrift für französische Sprache und Literatur LXVII (1956-57), 1-26. Dit stuk werd op zijn beurt gepersifleerd door J. Stengers, Les origines de la frontière linguistique ou de la légitimité de l'hypothèse historique, in: Latomus XVIII (1959), 595-96. Sedertdien heeft de doublettenstudie ons toegelaten tot vaste, definitieve conclusies te komen, die we hierna kort samenvatten. In de vermoedelijk IX^e-eeuwse ‘Vita Bertuini episcopi et sancti Maloniensis’, uitgegeven door Levison in: B. Krusch-W. Levison, Scriptorum rerum Merovingicarum tomus VII (Hannoverae-Lipsiae, 1920), 175-82, komen er vier toponiemen voor die van Germaanse oorsprong zijn. We citeren ze alle naar dezelfde XI^e-eeuwse kopie: in saltu magno, qui vocatur Maghligno... in villa Hlopanna... Niviella... in villa Florechia (resp. 179, 181, 181 en 182); ze duiden resp. de Marlagne, Flawinne, Nijvel en Floreffe aan. In het Westgermaans luidden ze resp. masl-innja acc. ‘plaats met aderspatten (= aderspatachtige hoogten)’, hlaup-innja acc. ‘loopster’, niwi-alh ‘nieuwe tempel’, en flōr-ahhja acc. ‘landouw met (dors)vloeren’. De vier namen zijn alle door verkeerde vertaling van naburige toponiemen ontstaan: Marlagne van Waret in Ville-en-~, op 10 km ten N.O., e.a.; Flawinne van Courrière, op 15 km ten Z.O.; Nijvel van Noucelles in Haute-~, op 9½ km ten N.; en Floreffe van Denée, op 13½ km ten Z.W., zie het eerste deel van dit opstel, 218-19. In de Vita Bertuini verschijnen Marlagne en Nijvel reeds in een geromaniseerde vorm, Flawinne en Floreffe daarentegen nog in een Germaanse: Flawinne wel in een Frankisch, Floreffe in een Fries geëvolueerde. Aldus weerspiegelt de Vita de toenmalige etnische complexiteit van centraal Wallonië, waar Frankisch en Ingweoons langzaam uitstierven te midden van het zegevierende Romaans.

[p. 175]

bewijsplaats van Floreffe, de ons tot dan toe onbekende Germaanse vorm Florechia. We zagen in, dat Gysseling -echia en -effe terecht uit een geëvolueerde vorm van Oergerm. *ahwjō [in het Duits ‘Au(e)’] verklaarde, maar ook, dat hij de e van -echia ten onrechte aan Romaanse invloed toeschreef: die e uit a kon slechts door een Ingweoonse i-umlaut ontstaan zijn. Van toen af hielden we de stichters der -effe- plaatsen voor Ingweonen, en zochten in Romaans-België naar andere toponiemen die deze conclusie konden staven. In 1948 ontdekten we de (-)tūn-namen van Henegouwen tot Luxemburg, en ook reeds enkele geïsoleerde toponiemen van Ingweoonse oorsprong, zoals Enhaive. In 1949 hielden we op het derde Internationaal Congres voor Toponymie en Antroponymie, te Brussel, een voordracht over ‘Un Limes Belgicus ingévon de la mer à la Meuse’, waarvan de conclusies, samen met een overzichtskaart, in 1951 in de Handelingen van het Congres gepubliceerd werden⁽⁸⁷⁾: hoewel door sommigen minachtend beoordeeld⁽⁸⁸⁾ en intussen door de eigen vorderingen op menig punt voorbijgestreefd, blijft het stuk lezenswaardig.

In 1958 spraken we op het zesde Internationaal Congres, te München, over ‘Die Mehrsprachigkeit Romanisch-Belgiens im frühen Mittelalter’: de eerste helft van onze lezing was aan het ontstaan van de taalgrens gewijd, de tweede aan de meer dan 300 toponymische dou-

(87) III^e Congrès International de Toponymie & d'Anthroponymie, Bruxelles... 1949, Actes et Mémoires (Louvain, 1951), 650-57.

(88) Zo vatte de germanist H. Draye, een voorstander van de taalgrensverklaring van F. Steinbach (en F. Petri), onze theorie goed samen in zijn verslag over ‘Het III^e Internationaal Congres voor Toponymie en Anthroponymie’ - verschenen in: Mededelingen uitgegeven door de Vereniging voor naamkunde te Leuven XXV (1949) -, 50, doch bestempelde ze, zonder enig tegenargument aan te voeren, als ‘uiterst onwaarschijnlijk’...

[p. 176]

blettenparen die we sedert 1949 in Romaans-België ontdekt hadden. We wisten toen reeds dat de -effe- of beter -ahhja-plaatsen door Friezen, de (-)tūn-plaatsen buiten het Bonense door Saksen en Warnen waren gesticht, dat de bedoelde (-)tūn-plaatsen oorspronkelijk de Romeinse hoofdwegen bewaakten, en dat ook zij een lijn vormden, die echter van de kust tot Lotharingen reikte. Toen de tekst van onze voordracht, samen met een overzichtskaart, in 1961 in de Handelingen van het Congres verscheen⁽⁸⁹⁾, kenden we nog geen enkel doublet van een -ahhja-naam, maar reeds 4 doubletten van (-)tūn-namen, alsook 4 Romaanse toponiemen die om fonetische redenen van Ingweoonse oorsprong moeten zijn (waaronder 3 met een doublet), 10 Romaanse toponiemen die om lexicologische redenen van Ingweoonse oorsprong zouden kunnen zijn, en haast alle Romaanse toponiemen wier etyma van namen van Ingweoonse stammen zijn afgeleid. Nu werden we door een ware stortvloed van nieuwe doubletten overstelpt, en steeg het aantal der ontdekte paren allengs tot meer dan duizend⁽⁹⁰⁾. We kregen een duidelijk inzicht in het ontstaan der hydroniemen van het Maas- en het Scheldebekken, wat ons in 1969 toeliet met zekerheid te verkondigen dat het Keltisch in onze gewesten een Oeralische taal verdrongen had⁽⁹¹⁾, en in 1975 dat de oorspronkelijke Belgen Germanen geweest

(89) VI. Internationaler Kongreß für Namenforschung, München... 1958, Kongreßberichte II = Studia Onomastica Monacensia III (München, 1961), 251-57.

(90) Zie boven, n. 42. In de zes delen van dit opstel hebben we 51 doublettenparen uitvoerig behandeld, en er 156 enkel vermeld. We handhaven ze alle, op drie van de laatstgenoemde na: Émines is wel geen verkeerde vertaling van Cognelée (Naamkunde XV, 207 n. 117), maar van Ernage, op 15 km ten N.W.; Huppaye wel geen van Lauzelle (ald. XIX, 210 n. 90), maar denkelijk van Spy, op 27 km ten Z.W.; en Wihou wel geen van Once (ald. XX, 142 n. 39), maar een doublet van Melen, op 7 km ten Z.O. In een zo nieuwe studie als die der toponymische doubletten zijn hier en daar vergissingen onvermijdelijk; maar hun aantal blijkt procentueel uiterst gering, en ze kunnen geen afbreuk doen aan de conclusie dat er in de Romaanse Nederlanden tijdens de vroege middeleeuwen naast de Keltoromanen haast overal Germanen zaten - zowel Ingweonen als Franken -, en dat de bestaande water- en plaatsnamen er toen veelvuldig, hoewel meestal verkeerdelijk, vertaald werden.

(91) ‘Uralische Spuren in Nord- und Ostgallien’, in: 10. Internationaler Kongress für Namenforschung, Wien... 1969, Abhandlungen II (Wien, 1969), 107-13. De lezing werd uitgewerkt tot het opstel ‘Zum uralischen Substrat des Gallischen’, dat verscheen in: Onoma XVI (1971), 47-86. Veel later werd dit opstel aangevuld door de bijdrage ‘Zum uralischen Substrat des Gallischen (II) und des Urgermanischen’, ald. XXVIII (1985-86), 20-34. Daar deze laatste echter ontsierd is door een tiental typografische vergissingen - niet eens de titel bleef gespaard -, verzoeken we de lezer, steeds rekening te houden met de ‘Korrigenda’, ald. XXIX.

[p. 177]

waren⁽⁹²⁾. We hielden het voor raadzaam, deze problemen der voorgeschiedenis nog vóór het ontstaan der taalgrens grondig te behandelen, opdat niemand meer op het idee zou komen, ondoorzichtige toponiemen hier te lande aan een verzonnen prehistorische taal toe te schrijven.

In 1981 konden we eindelijk aan de redactie van dit opstel beginnen. Uit de geografische studie der -ahhja- en der (-)tūn-lijn was reeds gebleken, dat het Ingweoonse bewakingssysteem in drie opeenvolgende fasen ontstaan was, omstreeks het midden der V^e eeuw eindigend: we brachten die nu in verband met gebeurtenissen uit het leven van de laat-Romeinse veldheer Aëtius, gestorven in 453, en beschouwen hem sedertdien als de schepper van het systeem, ja de onwillekeurige conditor Flandriae.

Waarin verschilt onze toponymische methode van die onzer voorgangers? Hebben we in de Romaanse Nederlanden - en zelfs vaak in Zuid-Nederland - een oud en ondoorzichtig hydroniem of toponiem te verklaren, dan hechten ook wij het grootste belang aan de ligging van het water of de plaats, de dialectische uitspraak van de naam, zijn vroegste en voor de verklaring beslissende bewijsplaatsen⁽⁹³⁾ en de reeds voorgestelde etymologieën⁽⁹⁴⁾. Zijn deze echter onbevredigend, dan zoeken we niet heinde en ver naar namen die enige gelijkenis vertonen met de bestudeerde⁽⁹⁵⁾, maar prospecteren we zorgvuldig de

(92) ‘Die Dreisprachigkeit des Scheldebeckens in vorrömischer Zeit’, in: 12, Internationaler Kongress für Namenforschung, Bern... 1975, Kongressberichte II = Onoma XXI (1977), 201-17. De lezing werd in 1977-79 nog door drie bijdragen aangevuld, die samengevat werden in de laatste, nl. ‘Oudbelgische hydroniemen (III)’, verschenen in: Naamkunde XI (1979), 252-60. Onlangs hebben we hier te lande nog verschillende namen van Oergermaanse oorsprong ontdekt; we hopen die toekomend jaar onder de titel ‘Oudbelgische hydroniemen (IV)’ uitvoerig te behandelen.

(93) Deze citeren we liefst naar de beste uitgaven, doch tevens naar het Toponymisch Woordenboek van Gysseling als er een noemenswaardig verschil bestaat tussen de gegevens van dit werk en die van een aangehaalde uitgave. We weten dat er in de uitgaven, vooral de oudere, soms erge fouten voorkomen; maar ook het ten opzichte van het materiaal doorgaans zo betrouwbare Woordenboek is van zulke fouten niet helemaal vrij.

(94) De verklaringen van onze voorgangers hebben we steeds nauwkeurig onderzocht, ook wanneer we ze niet vermelden - zulks omdat het onaangenaam is, anderen terecht te wijzen, en het ons overbodig lijkt, vergissingen te bespreken die voor de kenner evident zijn -. Wie echter bepaalde etymologieën van A. Vincent, F. Petri, A. Carnoy e.a. zou aanvoeren om de onze te bestrijden, zou spoedig ondervinden dat we slechts verzwegen hebben wat niet deugde.

(95) Meer dan dertig jaar geleden vergeleken ook wij in ons n. 86 aangehaald opstel, 6-9, de naam der Marlagne met die van het aldaar gelegen dorp Malonne en die van de stad Mechelen. Sedertdien heeft de studie der doubletten ons geleerd dat die namen weliswaar alle drie van Germaanse oorsprong zijn, maar anders niets gemeen hebben: Marlagne is een verkeerde vertaling van Waret (zie boven, n. 86), Malonne is er een van Denée (zie boven, blz. 168), en Mechelen een van Kontich. Wel heeft de oudste vorm van Malonne -gl-, maar de g moet zuiver grafisch en aan de invloed van Marlagne toe te schrijven zijn.

[p. 178]

omgeving om te zien of het te verklaren hydroniem of toponiem niet de vertaling of de inductor is van een andere naam in de buurt⁽⁹⁶⁾: is een doublettenpaar fonetisch, morfologisch en semantisch te verantwoorden, dan is de oplossing nabij⁽⁹⁷⁾. Een lange ervaring heeft ons immers geleerd dat de macrotoponymie van het grootste deel der Romaanse Nederlanden een netwerk van vertalingen is⁽⁹⁸⁾, en dat er ook onder de oudste Zuidnederlandse namen heel wat onvermoede doubletten schuilen. De uitspraken van E. Kranzmayer over de rijkdom van eertijds gemengde streken aan toponymische doubletten en hun groot belang voor de interpretatie der moeilijke namen⁽⁹⁹⁾ werden door ons onderzoek overvloedig bevestigd.

Maar kwam de verklaring van het ontstaan der taalgrens niet eerder

(96) Zo hebben we jarenlang tevergeefs gepoogd, de juiste vorm te reconstrueren en de betekenis te bepalen van de Voorgermaanse waternaam die voortleeft in Zuun(beek) en eens de Zenne moet aangeduid hebben, vermits Soignies/Zinnik er blijkbaar van afgeleid is. Pas toen we vastgesteld hadden dat de Oergermaanse naam van de Schelde meermaals, hoewel verkeerdelijk, als ‘schalrijke’ was opgevat, konden we als etymon met zekerheid Kelt, suon-iā ‘hetz.’ poneren, bij de germanisering reeds tot *Sōnia geromaniseerd; en de oplossing werd later bevestigd door de ontdekking van twee hyperkeltiseringen, die resp. in Zenne en Braine/Brakel voortleven: zie ons in n. 91 aangehaald opstel ‘Zum uralischen Substrat des Gallischen’, 63-67, en onze in n. 92 vermelde lezing, 209-10.

(97) Wanneer de vertaling echter juist is, blijkt niet altijd dadelijk wèlke van beide namen vertaald werd. Dat Vierset de inductor is van Lizin (zie het vorig deel van dit opstel, 142-44), en niet omgekeerd, wisten we pas met zekerheid toen we ontdekten dat het zelf een verkeerde vertaling was van Odet, dat Odet er een was van Avin (in Les ~s), Avin een van Abée, en dat Abée géén vertaling was. Zulke ketens van doubletten komen vooral in Wallonië, maar soms ook benoorden de taalgrens voor.

(98) Ons opstel ‘Doublets et Triplets en Wallonie’, verschenen in: Bulletin de la Commission Royale de Toponymie & Dialectologie XXXI (1957), 63-99, schreven we reeds onder het motto ‘Tota Wallonia duplex’ (63): dit klonk toen wat overmoedig, maar bleek later in geografisch opzicht niet eens aan de volle werkelijkheid te beantwoorden.

(99) ‘Noch heute gibt es in allen Erdteilen mit großen Grenzgebieten einen unermeßlichen Reichtum an polyglotten Namenpaaren und in einstigen Grenz- und Mischlandschaften zahlreiche Doppelnamen, und immer noch beschreiten dort in der Namenforschung der Anglist, der Germanist, der Romanist und der Slawist, jeder für sich streng getrennte eigene Wege, ohne gegenseitige Querverbindungen anzustreben.... Fremdsprachige Parallelen sind für die Etymologie nicht selten entscheidender, als selbst die ältesten urkundlichen Belege.... Die Grundzüge der polyglotten Namenkunde bis in ihre Einzelheiten festzulegen ist nach meiner Meinung eine wesentliche Aufgabe der gesamten Toponymie’, E. Kranzmayer, Der Wert der Mehrsprachigkeit für die Etymologie grenzgelagerter Ortsnamen, in: III^e Congrès International de Toponymie & d'Anthroponymie, Bruxelles... 1949, Actes et Mémoires (Louvain, 1951), 110, 111, 115.

[p. 179]

aan een historicus dan aan een taalkundige toe? Uiteraard moet die verklaring rekening houden met alle desbetreffende historische en taalkundige feiten; maar de laatste zijn veel talrijker en complexer dan de eerste⁽¹⁰⁰⁾, zodat het voor een taalkundige gemakkelijker is, ook rekening te houden met alle historische feiten, dan voor een historicus, ook rekening te houden met alle taalkundige. Wie als historicus de taalkundige feiten verwaarloost, loopt gevaar, theorieën te bouwen die later hersenschimmig blijken te zijn⁽¹⁰¹⁾.

Onze Ingweoonse these, die op logische weg tot stand gekomen was, vond aanvankelijk geen gehoor bij de Vlaamse en Waalse toponymisten, van wie de meest bekende zich reeds uitgesproken hadden voor een der vier vroegere taalgrensverklaringen⁽¹⁰²⁾. Opmerkelijk genoeg werden we jarenlang door vier Vlaamse taalkundigen gesteund die in de eerste plaats dialectologen waren, vier geleerden, aan wie we hier om hun inzicht en hun goedheid een warme hulde brengen:

Prof. Dr. L. Grootaers, hoogleraar te Leuven;

Prof. Dr. J. Pauwels, eveneens hoogleraar te Leuven;

Prof. Dr. E. Blancquaert, hoogleraar en rector te Gent;

en Prof. Dr. W. Pée, hoogleraar te Luik en later te Gent.

Ze hebben ons niet enkel aangemoedigd, maar ook - op de eerste na, die te vroeg gestorven is - aan een wetenschappelijke loopbaan bij het

(100) Niet alle historici zijn zich, zoals G. Kurth en F. Petri, terdege hiervan bewust. Zo vermeldt Stengers, a.o., slechts drie taalkundige feiten, nl. het voorkomen van -tūn-namen in het Bonense, van een paar laat-Germaanse toponiemen in het Naamse [zie boven, n. 86] en van castra-namen in Midden-België (595-96), en concludeert: ‘Nous avons énuméré, je pense, tous les jalons dont on dispose pour reconstituer l'histoire des origines de la frontière linguistique. Il n'y en a point d'outres’ (596).

(101) Getuige de vierde taalgrensverklaring (zie het eerste deel van dit opstel, 189), die haar toppunt bereikt in de volgende affirmaties: ‘... dans l'état de nos connaissances actuelles, les Francs Saliens ne se sont point établis en Belgique, Ils l'ont traversée en trombe pour ne s'arrêter, semble-t-il, qu'à Tournai’, J. Dhondt-S. De Laet-P. Hombert, Quelques considérations sur la fin de la domination romaine et les début de la colonisation franque en Belgique, in: Miscellanea Philologica, Historica et Archaeologica in honorem H. Van De Weerd = L'Antiquité Classique XVII (1948), 155; ‘Nous avons... éliminé de l'histoire du peuplement de la partie germanique de notre pays ces Francs Saliens dans lesquels on a vu jusqu'à présent les principaux agents de l'établissement de la frontière linguistique. En montrant qu'ils ont passé en entier au sud de celle-ci et que leur groupe peu nombreux s'est répandu jusqu'à la Loire sans s'attarder dans la Belgique flamande,...’, Ch. Verlinden, Les origines de la frontière linguistique en Belgique et la colonisation franque (Bruxelles, 1955), 129.

(102) De eerste toponymist die zich voor onze nieuwe verklaring uitsprak was een buitenlander: de schrijver van de grote ‘Deutsche Namenkunde’, Prof. Dr. Dr. h.c. A. Bach.

[p. 180]

Nationaal Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek geholpen. En het Nationaal Fonds verdient alle lof om zijn objectiviteit, zijn milde steun en zijn groot geduld! De weg was lang en niet zonder doornen, maar leidde naar het volle licht.

Brussel.

J. Devleeschouwer,

Onderzoeksleider van het N.F.W.O.