Naamkunde. Jaargang 12

[p. 57]

Actum publice in loco Bettinum Cale (703/4 en 710)
Een nieuw onderzoek naar de oudste oorkonden betreffende zuidelijk Noord-Brabant

In het tiende regeringsjaar van koning Childebert III (703/4) schenkt de pas bekeerde Aengilbaldus filius Hildiboldi aan bisschop Willibrord zijn bezittingen in Waetriloe super fluvium Dutmala. Over de lokalisering van plaats- en riviernaam bestaat eensgezindheid: het betreft het Noordbrabantse Waalre aan de Dommel. Over de plaats waar de oorkonde werd verleden, Bettinum, zijn de meningen echter verdeeld. Enkele duitstalige auteurs (Weiland, Oesterley, Wampach) hebben hierin Bettingen bij Echternach gezien, een identificatie die door Camps op grond van oude vormen van deze naam wordt afgewezen⁽¹⁾. Verbist identificeert de plaats met Buchten in Nederlands-Limburg⁽²⁾, wat om taalkundige redenen nog veel minder verantwoord lijkt, tenzij men corrupte transcripties zou aannemen (cf. infra). Met Camps⁽³⁾ ben ik van mening dat met Bettinum eerder een plaats in Noord-Brabant zelf bedoeld zal zijn.

De speurtocht naar deze plaatsnaam leverde mij een aantal bijkomende inzichten op die, verre van uitputtend te zijn, enig nieuw licht kunnen werpen op de complexe Willibrord- en Echternachproblematiek in Noord-Brabant. De oorkonde van 703/4 betreffende Waalre staat in de oudste Noordbrabantse geschiedenis niet alleen. Voor het zuidelijke gedeelte van Noord-Brabant, dat ons hier interesseert, zijn ons uit de periode van 703 tot 721 een zevental schenkingsakten voor Willibrord bekend⁽⁴⁾. Deze oorkonden blijken in menig opzicht onderling nauw met elkaar verwant te zijn.

(1) H.P.H. Camps, Oorkondenboek van Noord-Brabant tot 1312. De Meierij van 's-Hertogenbosch (Den Haag, 1979, 2 dln), p. 3.

(2) G.H. Verbist, Saint Willibrord (Brugge, 1938), pp. 114, 213.

(3) Camps, l.c.

(4) Camps, pp. 3-13. - S. Muller -- A.C. Bouman, Oorkondenboek van het Sticht Utrecht, Dl. I (Utrecht, 1920), pp. 13, 14, 20.

[p. 58]

1. Tekstdiplomatiek en tekstoverlevering.

a. Formulier

Alle zeven oorkonden vertonen treffende overeenkomsten wat het formulier betreft⁽⁵⁾. Zij wijken daarin opvallend af van andere oorkonden die omstreeks dezelfde tijd voor Willibrord werden geschreven: de Antwerpse Rauchingus-teksten, de akten van abdis Ermina van Oeren, van Pippijn de Middelste en van Karel Martel⁽⁶⁾.

(5) O.a.: Si quis vero, quod futurum esse non credo... Actum publice loco; verder de bijbelse straffen in de sanctie (zie voorts Camps, p. 6, noot a).

(6) Muller -- Bouman, nrs. 7, 9, 13, 14, 16, 27, 28, 29. Opvallend zijn ook de afwijkingen in stukken die door Willibrord zelf(?) werden geschreven (Muller -- Bouman, pp. 10-11, 28-30).

b. Angelsaksische invloed

In zijn inaugurale rede van 1929 gaf Tenhaeff als zijn mening te kennen, dat de Willibrord-oorkonden uit het begin van de achste eeuw niet in diens omgeving tot stand waren gekomen maar duidelijk autochtoon Frankische kenmerken vertoonden⁽⁷⁾. Hij baseerde zijn mening op de vermelding van geldstraffen en op de afwezigheid van ‘anglicismen’ zoals het gebruik van het futurum (dabo i.p.v. do), van datum i.p.v. actum. Anderzijds gaf hij wel impliciet toe dat het strenge sanctie-formulier insulaire invloed verried. Ikzelf ben evenwel tot de slotsom gekomen dat de Noordbrabantse oorkonden een aantal kenmerken bevatten die zeer sterk op Angelsaksische invloed wijzen, wat in de eeuw van Willibrord, Bonifatius, Swithbert, Lebuinus en Alcuinus, om maar enkele toonaangevende Engelsen te noemen, niet hoeft te bevreemden⁽⁸⁾.

1) Er is vooreerst de typisch Angelsaksische ae-spelling (ae in Latijnse konteksten) in namen als Aengilbaldus, Aengelbertus, mogelijk ook Ȩtrele en Ȩutlinde (beide overigens wel corrupt), die de twaalfde-eeuwse kopiïst van deze teksten wel niet zelf zal hebben bedacht⁽⁹⁾.

(7) N.B. Tenhaeff, De oorkondenschat van den Heiligen Willibrord (Groningen Den Haag, 1929), pp. 16-17.

(8) Voor de diepgaande invloed die toen van de Angelsaksische cultuur uitging leze men het schitterende boek van W. Levison, England and the Continent in the Eight Century. Oxford, 1946.

(9) K. Brunner, Die englische Sprache I (Tübingen, 1960), p. 231. Voor insulaire schrijfgewoonten in Duitsland zie o.a. W. Braune -- W. Mitzka, Althochdeutsche Grammatik (Tübingen, 1959), pp. 23, 32 (Anm. 3).

[p. 59]

Eveneens ae-spelling (met de nodige reserves t.a.v. de transcripties natuurlijk) in een andere Willibrord-oorkonde vertoont het toponiem 721/2 Dangaesbroch (Donsbrüggen, Duitsland)⁽¹⁰⁾. Het gebruik van -aes als genitiefmorfeem (de etymologie van het eerste deel van de samenstelling is evenwel duister) blijkt typisch te zijn voor het Northumbrisch⁽¹¹⁾, wat ons in de direkte omgeving doet belanden van het in die dagen toonaangevende York!

2) Voor vijf van de zeven oorkonden zijn ons de namen van de opstellers bekend: Elduinus presbiter (703/4), Virgilius presbiter (709), Laurentius presbiter (710 en 717/8) en Docfa presbiter (712/3).

De korte naam van deze laatste, met bovendien nog zijn karakteristieke a-uitgang (weer: indien geen verschrijving natuurlijk!) (mogelijk als Doffa te lezen?) doet voor die tijd onverdacht Angelsaksisch aan. Men vergelijke hem slechts met andere Oudengelse mansnamen als Beda, Anna, Peada, Penda, Nunna (= Nothelm), Ubba, Occa, Odda, Uffa, Buga en talloze andere⁽¹²⁾. In dit verband kunnen ook de namen worden vermeld van Angelsaksen van wie bekend is dat zij op het Continent werkzaam zijn geweest: bisschop Eoba, die samen met Bonifatius in Dokkum werd vermoord, Leoba, abdis van Tauberbischofsheim, Thecla, abdis van Kitzingen en Ochsenfurt (beide laatste zijn wel vrouwennamen), Witta, werkzaam in Buraburg, de eremiet Sola (Solnhofen bij Eichstätt), misschien ook Wiro (Wira?), een van de stichters van Odiliënberg⁽¹³⁾.

Ook Elduinus (dezelfde als Alduino in de getuigenlijst van 709?) zou naamkundig goed een Angelsaks kunnen zijn. De naam Eldwin = Aldwin = Ealdwin komt in Oudengelse teksten herhaaldelijk voor⁽¹⁴⁾. Er is ook het bestanddeel -wine, weliswaar ook op het Continent niet

(10) M. Gysseling, Toponymisch Woordenboek, s.v.

(11) I. Dahl, Substantival Inflexion in Early Old English (Lund, 1938), pp. 43-4, 194, 196.

(12) D. Whitelock, English Historical Documents (ed. D. Douglas) I (Londen, 1968), p. 500. - F.M. Stenton, Anglo-Saxon England (Oxford, 1963), pp. 34, 42, 58, 162, 244, 342. De a-uitgang is weliswaar ook bekend in Oudfriese, Gotische (zoals Keba = Geba, de derde abt van Reichenau, Braune -- Mitzka, p. 205), en zelfs Oudnederlandse namen (J. Mansion, Oud-Gentsche Naamkunde (Den Haag, 1924), p. 291), maar wijst in deze context eerder naar England.

(13) Levison 1946, pp. 78-80, 82-3, 90-1, 168. Ook Hatta, een van de eerste abten van St.-Pieters te Gent, gestorven omstreeks 700 (Ph. Grierson, The Early Abbots of St. Peters of Gent, in: Revue Bénédictine 48 (1936), p. 133), mogen we om die reden als een Angelsaks beschouwen.

(14) Men zie b.v. slechts Dahl, pp. 156-7.

[p. 60]

onbekend (in onze oorkonden b.v. Nanduino en Ebruinus; verder Baldwin, Ricwin enz.), maar vooral toch in middeleeuws Engeland zeer geliefd: Aedwin, Oswin, Badwin, Aldwin, Bernwin, Alfwin, Trumwin, Edilwin, Erwin, Sigwin⁽¹⁵⁾. Veelzeggend in dit verband zijn weer de namen van enkele Engelsen die in de 7e en 8e eeuw op het Continent hebben gewerkt: Alcuinus, de geleerde uit de kring rond Karel de Grote, Bertuinus, de eerste abt van Malonne, Marcwin uit de kapittelschool van Utrecht⁽¹⁶⁾, Lebuinus van Deventer en (?) Gent, enz.

Ook over de nationaliteit van de priester Virgilius (op wiens naam overigens nog enkele tractaten zijn overgeleverd) verschaft de antroponymie ons kostbare inlichtingen. De naam blijkt volgens Levison in die periode typisch te zijn voor ‘Schotten’⁽¹⁷⁾, waarmee in die tijd ook Ieren kunnen bedoeld zijn⁽¹⁸⁾ of Engelsen die vaak in ‘Ierse’ kloosters als dat van Iona of Lindisfarne werden opgeleid⁽¹⁹⁾. Virgilius was o.m. de naam van een beroemde (Ierse) bisschop van Salzburg (745-784), met zijn sferische opvattingen over de aarde een voorloper van Copernicus en Galilei⁽²⁰⁾.

De enige nog niet behandelde figuur is dan de priester Laurentius. Volgens Levison wijst veel erop dat hij uit Brittannië kwam of alleszins bij de Engelsen in de leer was geweest. Levison vraagt zich zelfs af of hij niet te vereenzelvigen is met de zopas besproken Virgilius⁽²¹⁾. Alle twijfel hieromtrent wordt weggenomen door een andere regestachtige oorkonde van 721/2 die een schenking van graaf Ebroinus aan Willibrord bevat en die blijkt geschreven te zijn door de priester Laurentius Virgilius!⁽²²⁾

De traditie beweert dat Willibrord bij zijn missioneringswerk door twaalf landgenoten werd bijgestaan. Waarschijnlijk is dat getal als een hagiografische topos te beschouwen (het komt ook in andere Vitae als die van Columbanus en Bonifatius voor). Bovendien zijn we

(15) Ibidem.

(16) Levison 1946, pp. 93, 109, 167.

(17) Nomen Virgilii illo aevo potissimum Scottorum fuit velut abbatis et episcopi Salisburgensis... Fergil vel Feirgil in patria vocati (W. Levison in de uitgave van de Vita Willibrordi (Monum. Germ. Hist., Scriptores VII, 1919), p. 87).

(18) Levison 1946, pp. 40, 52.

(19) Stenton, pp. 120, 125, 165, 166; Levison 1946, p. 83 (i.v.m. Wiro en Pleghelm).

(20) Zie noot 18. Meer over de figuur van deze bisschop Levison 1946, pp. 88-9.

(21) Ostendit aut e Britannia oriundum aut discipulum Anglorum. Nescio an sit idem Laurentius Virgilius (Levison 1919, p. 86).

(22) Muller -- Bouman, p. 23.

[p. 61]

over Willibrords helpers slecht ingelicht. Doorgaans worden hierbij de namen geciteerd van Adelbert, Werenfried, Otger, Pleghelm, Egbert, Swithbert. Misschien mogen aan die lijst nu ook de namen van Eldwin, Docfa en Laurentius Virgilius worden toegevoegd.

c. Tekstoverlevering

Een verdere karakteristiek van ons oorkondenmateriaal waarmee totnogtoe onvoldoende rekening werd gehouden bij het lokaliseren van o.a. de plaats Bettinum, zijn de vele corrupte lezingen. Zoals bekend zijn deze oorkonden niet in origineel overgeleverd, maar met tal van andere gecopieerd in de beroemde verzamelcodex van de abdij Echternach, de Liber Aureus, omstreeks het eind van de twaalfde eeuw opgesteld door de monnik Theodoricus. Zijn foutieve interpretaties van vele plaatsnamen uit de merovingische tijd, hebben al heel wat inkt doen vloeien. Men denke slechts aan de toponiemen uit de beruchte Rauchingus-oorkonden betreffende Antwerpen, waarvan er tot hiertoe slechts enkele zijn ontcijferd: Antweppo (Antwerpen), bacwaldus (Boechout?), huita (= hnita, de Nete), sprusdare (= furusclare? Vorselaar of Rijkevorsel?), Tumme (= Turnine, Deurne) e.a.⁽²³⁾.

Ook het hier besproken Noordbrabantse materiaal bevat ontegensprekelijk vele verschrijvingen: Eburumes (= Eburuinus), Onsbaldus (= Ansbaldus; tenzij ingweoons?), Waetriloe (= Wad- of Wađ-, wegens de vergelijkbare oude vormen). Vele namen blijven echter duister: de getuigennamen Ȩtrele, Ȩutlinde, Rumlao, Aldrao, de plaatsnaam Levetlaus (Lille, Luissel?) e.v.a.⁽²⁴⁾

Zonder nu meteen voor al die corrupties aannemelijke verbeteringen te kunnen voorstellen, meen ik voorlopig besluitend volgende vaststellingen te mogen maken: 1) bij de identificatie van de duistere naam Bettinum (en wellicht ook Cale?) is tot hiertoe onvoldoende rekening gehouden met het corrupte karakter van de tekst; 2) zowel de identiteit van de scribenten als enkele paleografische eigenaardigheden wijzen erop dat de originelen (tenminste de Noordbrabantse) die Theodoricus van Echternach bij het samenstellen van de Liber Aureus voor ogen had, niet in merovingisch maar door Angelsaksen in hun typisch rond-

(23) Muller -- Bouman, p. 1. - F. Prims, Geschiedenis van Antwerpen I (Brussel, 1927), pp. 16, 48.

(24) Camps, pp. 4-15. - Voor Levetlaus, zie ook: J. Molemans, De identifikatie van Haeslaos en Leuetlaus. Limburg 53 (1974), pp. 42-43.

[p. 62]

schrift waren opgesteld. Het valt dan ook te betwijfelen of de spellingen met d in 721 Durninum (Deurne) en 710 Hapridum (Gysselings emendatie van Heopurdum, Hapert) als ‘Echternachse verhoogduitsingen’ van Oudnederlands th te beschouwen zijn⁽²⁵⁾. Representaties van het th-foneem door d of đ zijn ook in het oudste Engels bekend⁽²⁶⁾. Ook de vorm Hezia uit 784/5 (nu doorgaans geïnterpreteerd als Hees onder Eersel)⁽²⁷⁾ moet anders bekeken worden. Een lenisering van de intervocalische s is in die jaren een anachronisme. Heeft Theodoricus de in het insulaire schrift sterk op elkaar lijkende z en g verward en moeten we Hegia lezen, of heeft hij de ligatuur is (Heisia?) als z geïnterpreteerd⁽²⁸⁾?

(25) Aldus Gysseling, Topon. Woordenboek, s.v. Wel Oudhoogduits daarentegen is 765-779 Dehsandara (Taxandria) (Camps, p. 17) in een notitie uit het klooster Lorsch in Rijnfrankisch gebied, waar een dergelijke wisseling van t en d zeer gewoon is (zie Braune -- Mitzka, pp. 159, 171). - Gysselings emendatie Hapridum lijkt me onnauwkeurig, aangezien zulke vorm in oostelijk Noord-Brabant een umlaut zou hebben opgeleverd. Men vergelijke: 850 Hamaritthi, Ophemert en 1075-81 Gamerthe, Gemert.

(26) Dahl, pp. 5, 9, 86 (Edilheri, passim). Men lette in dit verband op de tegenstelling Durninum: Turnine. Dit laatste toponiem (Deurne bij Antwerpen) vertoont in tegenstelling tot het eerste een typisch merovingisch-romaniserende t-anlaut.

(27) Camps, p. 20.

(28) Enigszins te vergelijken met 726 Digena, door Gysseling (Top. Wdb.) verbeterd in Diesena.

2. De onomastiek.

De zeven Noordbrabantse oorkonden blijken niet alleen in paleografisch, diplomatisch en chronologisch opzicht ten nauwste samen te hangen.

a. Topografie

Het opmerkelijke in de toponymie ervan is dat zij bijna alle geacteerd werden in plaatsen die in elkaars directe omgeving en in die van de geschonken goederen liggen: Diessen, Tilburg, Waalre, Bakel. De resterende plaatsnamen zijn: Cale, Bettinum en Suestra.

Cale is tot hiertoe door alle auteurs voetstoots geïdentificeerd met Chelles-sur-Marne in het noorden van Frankrijk, waar de Noordbrabantse schenkster Bertilindis geestelijke en zelfs abdis zou geworden zijn⁽²⁹⁾. Deze identificatie lijkt me echter zeer twijfelachtig, vooreerst wegens de onderlinge nabijheid van de eerder genoemde plaatsen van

(29) Verbist, pp. 132, 214 (naar Wampach).

[p. 63]

oorkonding (Waalre, Tilburg enz.). Bovendien, kan men wel aannemen dat de vele onmiskenbaar Noordbrabantse getuigen in de oorkonde van Bertilindis mee de verre reis naar Chelles hebben ondernomen om er een akte te gaan bekrachtigen? En ten laatste, indien met Cale werkelijk Chelles was bedoeld, zou er waarschijnlijk zoiets gestaan hebben als: Actum in monasterio Cale en niet zoals nu wel het geval is: Actum publice loco Cale. Dit blijkt zeer duidelijk in de schenkingsakte van 717/8, die gepasseerd wordt Actum publice in monasterio Suestra (Susteren in de Maasgouw), waar de schenker Ansbald monnik geworden was. In deze akte worden trouwens geen getuigen vermeld⁽³⁰⁾. Om al die redenen lijkt het mij aangewezen Cale dichter bij thuis te gaan zoeken. Het kleine aantal discrete tekens in deze naam laat natuurlijk ruimte voor vele interpretaties. Door de grote formele overeenkomst meen ik dat met het Cale van 710 het gehucht Gaal onder Schayck bedoeld is (1189 Gala, 1223 Gale)⁽¹⁰⁾.

Bij Bettinum ligt de zaak iets gunstiger. Indien men postuleert dat die identificatie het waarschijnlijkst is die het minst emendaties vergt (zoniet zou men ook Buchten of Bettingen kunnen voorstellen), dan lijkt me op Bettinum geen naam beter te passen dan (Op- of Neder-) Wetten. De geringe afstand van de andere in de oorkonden genoemde plaatsen en de ligging op de Dommel, die bij de schenkingen zo'n centrale plaats blijkt in te nemen, zijn voor deze identificatie een niet geringe steun.

Er zijn vanzelfsprekend ook bezwaren tegen deze interpretatie in te brengen. Het is mij niet zo direkt duidelijk hoe b en w paleografisch konden verward worden (stond er huettinum, uettinum of nog iets anders?). Bovendien wordt Wetten zeker tot 1225 en misschien tot in de 14e eeuw in de bronnen volkomen doodgezwegen⁽³¹⁾. Dit

(30) Muller -- Bouman, p. 20. Men mag hieruit niet besluiten dat de afstand van Susteren voor Ansbalds verwanten een beletsel zou geweest zijn om als getuigen op te treden. Immers, in een vroegere oorkonde van dezelfde monnik d.d. 712, die in het hart van Noord-Brabant (Waalre) is verleden, komen evenmin getuigen voor (Camps, p. 10). Hield dat verband met zijn geestelijke staat of met zijn aanzien (hij wordt zelf als getuige steeds op de eerste plaats genoemd (Camps, pp. 4, 6)?. - Verbist (pp. 123, 215) houdt de Ansbald van 712 voor een kluizenaar, die pas monnik zou geworden zijn toen Susteren werd gesticht. Het ‘klooster’ Susteren bestond echter naar alle waarschijnlijkheid reeds vóór 714 (‘oratorium ac cellulam’), toen het door Pippijn en Plectrud aan Willibrord werd geschonken (zie N. Roozen, De Sint Salvator, de oude abdijkerk van Susteren (Nijmegen, 1961), pp. 11-14).

(10) M. Gysseling, Toponymisch Woordenboek, s.v.

(31) Niet vermeld bij Gysseling, noch bij Camps (materiaal resp. lopend tot 1225 en 1312). Beide plaatsen zijn gehuchten van de gemeente Nunen. In Opwetten stond eertijds een kasteeltje (A.J. Van Der Aa, Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden, Gorinchem 1846).

[p. 64]

laatste bezwaar geldt echter in nog sterkere mate voor Hees en Gemonde, die als bezittingen aan Echternach kwamen (wat niet het geval was met Bettinum)⁽³²⁾.

(32) Camps, pp. 3, 20.

b. Antroponymie

Ook antroponymisch blijken de zeven oorkonden nauw samen te hangen. De optredende schenkers en getuigen zijn vaak dezelfde personen: Aengilbaldus treedt als getuige op bij de schenking van Bertilindis en vice versa, Ansbaldus, Folcbaldus, Rotbertus... treden bij twee verschillende schenkingen als getuigen op. Antroponymisch is zelfs aannemelijk te maken dat de optredende personen verwanten waren⁽³³⁾.

De toen heersende manier van voornaamgeving, de stamvariatie⁽³⁴⁾, wordt in de Noordbrabantse oorkonden een paar malen treffend geïllustreerd:

703/4 Aengilbaldus filius Hildiboldi

712/3

712 Ansbaldus filius Willibaldi quondam^(35).

717/8 Ansbaldus... filius Wigibaldi quondam^(36).

De twee genoemde Ansbaldi zijn zonder enige twijfel een en dezelfde persoon. Vermoedelijk heette de vader Wigibald. Deze naam komt in de oorkonde van 717/8 tweemaal, Willibald daarentegen in die van 712 slechts eenmaal voor. Wigibald treedt bovendien in de akte van 710 op als de (waarschijnlijk nog niet overleden) vader van Bertilindis. Ik vermoed dat de grafie Willibaldi ontstaan is als dittografie met de even voordien genoemde Willibrord.

Op antroponymische gronden meen ik dat de schenkers Aengilbald, Ansbald en zijn zuster Bertilindis verwanten waren. Ook verwantschap met Hesterbald en Hodibald (beide zeker corrupt) die enkele generaties

(33) Ook Verbist (p. 216) vermoedde dat reeds.

(34) A. Bach, Deutsche Namenkunde. Personennamen (Heidelberg, 1952-3, 2 Bde) I, pp. 85 vv.; II, pp. 61, 66.

(35) Camps, pp. 4, 7, 8, 9.

(36) Muller -- Bouman, p. 20.

[p. 65]

later - respectievelijk in 780/1 en 784/5) - in Diessen en Hees(?) goederen aan Echternach schenken⁽³⁷⁾, wordt hierdoor aannemelijk. Vermoedelijk waren ook Engelbert, zijn vader Gaotbert, zijn broer Werengaot (en de getuigen Rotbert en Wigbert?) leden van deze familie: zij treden als getuigen op bij schenkingen van Aengibald en Bertilindis (merkwaardig genoeg niet omgekeerd); men lette bovendien op de naamkundige overeenkomst tussen Bertilindis en Engelbert, Aengilbald en Aengelbert, Wigbert en Wigibald enz⁽³⁸⁾.

De onderlinge verwantschapsrelaties tussen deze personen zijn niet steeds even duidelijk te preciseren. Toch meen ik nog enig houvast te bespeuren in de oorkonde van 704. Als laatste getuigen in de rij worden daarin na elkaar drie (twee?) vrouwen vermeld: Ȩtrele, Ȩutlinde en Bertlinde. De eerste twee namen zijn zeker corrupt. Wegens het gemeenschappelijk element -linde zijn Ȩutlinde en Bertlinde mogelijk als verwanten, misschien wel als zusters te beschouwen. Nu blijkt uit de akte van 710 de (waarschijnlijk pas overleden) moeder van Bertilindis Oadrada te heten; indien we dit mogen emenderen in Eadrada (de Oudengelse ontwikkeling van Germaanse aud-; men vergelijke trouwens Eadboldus in 721 te Bakel⁽³⁹⁾, dan is zij misschien dezelfde persoon als Ȩtrele (AEadrade?) en is Ȩutlinde mogelijk als AEadlinde te lezen?

Ik ben er mij echter van bewust hiermee het terrein van de steriele speculaties te betreden. Ik ben er echter evenzeer van overtuigd dat een vernieuwde filologische en diplomatische aanpak van ons oudste oorkondenmateriaal nog vele interessante feiten aan het licht kan brengen.

Antwerpen, U.F.S.I.A., februari 1980.

J. van Loon

(37) Camps, pp. 19-20.

(38) Opmerkelijk is een oorkonde uit dezelfde periode (d.d. 721), waarin alle zeven getuigen een bald-naam dragen (Camps, p. 13). Geen enkele is echter identiek met de in onze oorkonden voorkomende personen. De dragers horen eerder thuis in het oosten van Peelland (de oorkonde betreft Deurne, Bakel en Vlierden). De naamsgelijkenis tussen de Kempische en Peellandse bald-namen is echter zeer frappant.

(39) Camps, p. 13.