Naamkunde. Jaargang 5
(1973)– [tijdschrift] Naamkunde–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 186]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
De namen op dam in TwenteIn de eerste jaargang van Naamkunde, 1969, blz. 185-197, schreef ik een artikel over de namen op dam in Twente, waarin ik trachtte aan te tonen dat dam in dit gebied meestal dezelfde betekenis heeft als horst en dat in samenstellingen het eerste element dikwijls een vegetatienaam is. Daarbij valt no. 33, blz. 190, uit den toon: immers, het eerste element is Dubbeld, een voornaam die van der SchaarGa naar voetnoot(1) als variant van Dietbald vermeldt. De oude vormen van het erve Dubbeldam zijn: 1406 Dubbeldinck en 1475 Dubbelding, beide in het artikel vermeld, waaraan ik nu kan toe voegen 1486 DubbelinckmanGa naar voetnoot(2). Nu vond ik in het ‘Heimatbuch van Ochtrup’Ga naar voetnoot(3) op blz. 345 de familienaam Rotterdam(m), naar een erve dat nu Eilert heet, maar dat eertijds het ‘pferdekotten Rotterdam’ was. Een bewoner in 1667 heette Heinrich Rotterdam, maar in 1498 woonde er een Hermann Rotterdinck. We zien hier een parallel: Dubbeldinck-Dubbelman en Rotterdinck-Rotterdam. In beide gevallen is de uitgang ink na een persoonsnaam op d (Dubbeld en Rotterd) in am overgegaan. Dit kan alleen gebeurd zijn als de uitgang ink vervangen is door man, een zeer gewoon verschijnsel in Oostnederland en Westfalen; voor dit laatste gebied geeft Hömberg een aantal voorbeelden: ‘die Höfe Ridderman, Walbersmann und Robersman in der Bauerschaft Hangenau in 14.Jahrhundert Ridderinchus, Walbractinchus und domus Roberti, im 15. Jahrhundert Rydderynck, Walbrachtinck und Rubertinck, dagegen im 18 Jahrhundert Ridderman, Wolbersman und Robersman’Ga naar voetnoot(4). De overgang vindt plaats in de vijftiende en zestiende eeuw; wellicht verliep die net als het geciteerde voorbeeld van Dubbelinckman, | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 187]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
waaraan toegevoegd kan worden Elbertinckman in de bauerschaft Brandlecht en Hammickman bij UlzenGa naar voetnoot(5).
Voorbeelden van de overgang ink naar man uit 1475 zijn:
In de uitspraak wordt dit man genasaliseerd met verlies van de slot n, ofwel tot sonantische m gereduceerd, zoals blijkt uit de voorbeelden uit dezelfde bron:
Dit em was de transcriptie die de zegslieden van de bewerker van het Schattingsregister gebruikten om deze klank m weer te geven.
In Mander noteerde Hyszeler de volgende erfnamenGa naar voetnoot(6):
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 188]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Hier wordt de klank m door um weergegeven. Een bewoonster van het erve Mensink, Mej. Agnes Veer, verstrekte de volgende gegevens:
Al deze voorbeelden illustreren voldoende de uitspraak van man; dat de transcripties em en um inderdaad de sonantische m weergeven, bleek toen ze mij werden voorgelezen door de heer J.G.J. Mensink uit Reutum. Na een d of een andere plosief kon de m weer verzwaard worden tot am, zoals Dubbeldam aantoont, maar wat ook blijkt uit een aantal oorspronkelijke ‘hem’ namen, die met toevoeging van paragogische ‘p’ tot ‘kamp’ werden:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 189]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Er zijn nog twee familienamen op dam in Twente, die misschien in dit artikel thuishoren: Schiedam en Warmerdam, beide vermeld in het Nederlands Repertorium van Familienamen, VI, Overijssel, Schiedam kan zeer wel import zijn, maar Warmerdam zou de voornaam Warmerd kunnen bevatten. Wellicht stamt hij echter van Warmonderdam, een weg bij Warmond. Tenslotte Recdam, no. 48 van mijn artikel, blz. 192. De oudste vermeldingen zijn Rectum, 1297; Rectem; pas in 1475 verschijnt Recdam; daarna 1514 Reckdam. Hier vergeleek ik met de nabije Regge, 12e eeuw Receda; waarschijnlijk moeten we eerder aan een hem naam denken, met als eerste element de voornaam RehtGa naar voetnoot(14). In elk geval blijkt dat namen op dam weer een andere oorsprong kunnen hebben, dan die waar het een waterkering betreft, een horst of een moeras: het kan een hem-naam of een verbastering van de uitgang man zijn.
Hengelo (O). B.J. Hekket |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||