Musaeus. Jaargang 1

[p. 32]

Waarom vrouwen en noordelingen zo blank zijn volgens Jan de Brune, de Jonge

Jan de Brune, de Jonge - de zoon van Isaac de Brune en Johanna Junius - werd waarschijnlijk in 1616 in Middelburg geboren. Hij studeerde rechten in Amsterdam. Hij verloofde zich met Cornelia Vossius, maar er kwam een einde aan deze verloving, omdat het meisje in 1638 bij een ongeluk op het ijs (!) om het leven kwam. In 16 39 promoveerde hij in de rechten aan een Franse universiteit en vanaf 1641 had hij een rechtspraktijk in Den Haag. In 1649 is hij gestorven.

Jan de Brune, de Jonge was ook schrijver en dichter. Van zijn hand verschenen werken als Veirzjes van Jan de Brune (1639), Minne-praat ter echtverzamening van Matthaeus Vossius en Johanna de Veno ( 1642) en Wetsteen der vernuften, oft bequaam middel om van alle voorvallende zaken aardighlick te leeren spreken (1644; eerste deel). Dit laatste werk bevat allerlei ernstige stukken, afgewisseld met allerlei komische gedeeltes; de meest uiteenlopende onderwerpen komen aan de orde.

In 1644 verscheen ook het eerste deel van Jok en Ernst [...]. Hierin behandelt De Brune, de Jonge opnieuw zeer verschillende zaken aan de hand van eigenaardige uitspraken die hij gehoord of gelezen heeft. Dit werk was zeer populair, want nog in hetzelfde jaar verscheen er een nadruk.

Het hieronder weergegeven stuk is afkomstig uit Jok en Ernst [...]: De Brune, de Jonge vertelt eerst het verhaal van een zwarte ridder en een sneeuwwitte dame. Op dit verhaal geeft hij vervolgens commentaar. Hij begint namelijk uitvoerig uit te leggen waarom vrouwen doorgaans zoveel witter zijn dan mannen en hij knoopt daar een verklaring aan vast waarom Noordelingen blanker zijn dan inwoners van meer zuidelijke gebieden: alles blijkt te maken te hebben met de buitentemperatuur; hoe ijziger de landstreek, des te blanker de huid!

[p. 33]

XIV.

[16] Een voortref felik Ridder, maar die overmatigh Zwart was, nam een lof frouw ten huwelik, die, 't verschgevallen sneeuw, in blankheit, naaulix hoefde te wijken. Toen hier van, in zekere zamening, wiert gesproken; wat dunkt u, zei een Edelman tegens een zijner vrienden, van zulke twee echtgenoten? Is het niet een schoon huwelik? Ia, antwoorde de gevraagde, om exters te teelen.

* Dat de vrouwen gemeenlik blanker zijn als de mannen, komt uit beider tempering her voort. De warmte, daar wy meer deel aan hebben, maakt ons bruin en verheistert; daar het vrouwgetimmer, om haar kouwder gestaltenis, onvergelikelik witter wort gevonden. Dit is ook d'oorzaak dat knechjes, die, in haar eerste zwachtelen, zomtijts blank genoech zijn, by verloop van tijt, hun wit in zwart veranderen: want de tempering der mannen is veel warmer als die van kinders. dat de kouw, hoe zy grooter is, meer verblankt, wijzen de rijm en het sneeuw baarblijkelik aan, ook zien wy dat bevroren water door- [17] schijniger en witter is als het noch vloeyighe. Scaliger zeit, en d'ervarenis leert het ons, dat dieren, die, onder een getemperde hemelwijk, bruin zijn, in koude landen blank worden gevonden [...] De volkren ook, die zeer koude landschappen bewoonen, zijn witter van vel als andere, en hebben blond hair, gelijk de Zweden, Polen, Yslanders, Noorwegers, en zoo voorts; zy daarentegen die onder een heete hemelwijk liggen, gelijk de Africanen, worden t'eenemaal zwart geboren. Om van ernst tot minnekoozery te komen, zeker vryer dient zich ergens zeer aardighlik van deze waarheit, om zijn bruinheit by zijn' meesterin verdienstelik te maken. Ie suis noir, dit-il, je l'aduoüe; mais si les AEthiopes sont noirs pource qu'ils sont plus pres du soleil, je le puis bien estre veritablement, qui ne fais que tourner aupres de vous, mon beau soleil, & me noircir à vostre ardeur. Die geen François verstaan, zullen zich met deze vertolkinge gelieven te bevredigen. Ik ben zwart, zeit hy, allerbevallikste personaadje, en beken het;

[p. 34]

maar indien de Mooren allemaal zoodanigh zijn om dat zy de zon veel naarder liggen, moet ik, in wisse waarhei t, met dat kleur zijn betoogen, die niet anders doe, dan om u, mijn schoone Zielzon, zwerven, en my zeiven deur de glanssen uwer glooringe verbranden.