Musaeus. Kennismakingsnummer

De gereformeerde knoet over de ‘Roomsche’ legende van St. Nicolaas en de heidense viering van zijn geboortedag

De hierna volgende prozatekst is van de hand van Petrus Wittewrongel. Deze Petrus werd in 1609 geboren te Middelburg. In 1628 staat hij te Leiden ingeschreven als student in de filosofie. Sinds 1632 is hij te Renesse predikant. Vervolgens is hij vanaf 1636 predikant te Zierikzee, waarna hij als predikant naar Amsterdam verhuist. In die laatste stad sterft hij in december(!) 1662. Wittewrongel behoorde tot de strengste calvinisten van Amsterdam. Herhaaldelijk kwam hij in botsing met de Amsterdamse overheid. Hij speelde een zeer voorname rol in de strijd van de Amsterdamse kerkeraad tegen het toneel: Wittewrongel was met name op Vondel gebeten. Vondel reageerde verschillende malen op Wittewrongels aanvallen. Bekend is Vondels reactie op Wittewrongels protest tegen Lucifer: Vondel schrijft in zijn Uitvaert van Orfeus (1654): ‘een zeeslang wit van tong, zich wrong’, een duidelijke toespeling op de door hem gehate predikant. Ook in Speelstryd van Apollo en Pan (1654) en het

[p. 9]

vers Op Wittewrongel (1654: ‘Trompetter van de Zeeuwen, ghy terght een nest vol spreeuwen’) haalt Vondel naar hem uit.

In 1655 gaf Wittewrongel zijn Christelicke Huyshoudinghe uit; dit werk breidde hij uit en liet hij vijf jaar later verschijnen als Oeconomia Christiana ofte Christelicke Huyshoudinghe, vervat in 2 boecken. Daarin veroordeelt hij vrijwel iedere vorm van toneelpoëzie en met name de daadwerkelijke opvoering van toneelstukken. Vondels Lucifer wordt (opnieuw) zeer fel bekritiseerd (in zijn Tooneelschilt of Pleitrede voor het tooneelrecht (1661) verdedigt Vondel zich wederom).

De prozastukken hieronder zijn afkomstig uit het tweede deel van de Oeconomia Christiana [...]. In het eerste tekstgedeelte beschrijft Wittewrongel de - in zijn gereformeerde ogen - heidense verhalen rond Sinterklaas. Hij begint met een korte inleiding waarna hij een aantal van die verhalen weergeeft. Hij maakte voor zijn weergave hoogstwaarschijnlijk gebruik van het hiervoor afgedrukte gedicht van Simeon Ruytinck. Wittewrongel impliceert misschien zijn ontlening met de zin: ‘'t Zijn oock geheel leugenachtighe fabulen, diemen van desen ghemeynden St. Nicolaes, in hare gulden (of liever leugenachtighen) Legende, uytgestroyt, ende soo langhe in het Pausdom ghelooft heeft.’ [cursivering van ons]. Het gedicht van Ruytinck staat immers in het werk Gulden legende van de Roomsche kercke: [...]. Wittewrongel behandelt de elementen uit Ruytincks gedicht in vrijwel precies dezelfde volgorde en op een bijna identieke wijze. Ruytinck goot de legende echter in de vorm van een gedicht, Wittewrongel hanteert het proza. Bij Ruytincks gedicht staan noten (ze zijn waarschijnlijk afkomstig van Johannes Gysius; de noten werden door ons niet overgenomen); ook van deze noten lijkt Wittewrongel voor zijn eigen tekst dankbaar gebruik te hebben gemaakt.

In de drie prozastukken hieronder wordt duidelijk hoe de strenggereformeerde Wittewrongel aankeek tegen dat zo ‘Roomsche’ Sinterklaasfeest: dat moest toch wel een enorme doorn zijn in het oog van de oprechte gereformeerde christen!