Moriaen

[p. 52]

tekstkritische noten

3. Tekst

Van enen ridd[er]e die[n] percheual. gewont hadde en[de] tarturs houe sinde^a+

Ons^b maect cont die auenture
Van enen riddere nv ter vre
Die moriaen was geheten
Som die boeke doen ons weten
Dat hi percheuals sone was
Ende som boke secgen oec das
Dat hi was acglauaels soene
Percheuals. broder was die goene
Ende so was hi^c percheuals. broder kint
Want men wel ter waerheit vint¹⁰
Dat percheual. ende mede galaet¹¹
Beide bleuen dat wel verstaet
Maget doet biden grale^12/13
Om dit secgic van percheuale
Dat sijn sone nine mach wesen¹⁵
Maer ic hebbe in boken gelesen
Dat moriaen was sijns broder sone
Ende an ene morinne was die gone
Gewonnen. ende oec ten seluen tide
Dat acglauael sochte wide ende side²⁰
Lancelote. die verloren was
Alsmen hier te voren las

^ade hoofdstuktitel bovenaan het blad, besnoeid, waardoor enkele afkortingstekens verloren zijn. - ^bblauwe sierletter o zes regels hoog. - ^chi achter de regel, met verwijzingsteken hierheen.

+ 117 r a

10 ter waerheit: in waarachtigheid, tegenovergestelde van logene.

11 mede: ook, bovendien.

12/13 bleuen maget doet: als ‘maagd’ stierven.

15 dat: dat het.

20 wide ende side: overal.

[p. 53]

 

Ic wane die gene di lancelote. maecte

 

Dat hem in sijn dichten vaecte²⁴

25

Dat hi vergat ende achter liet²⁵

 

Van moriane dat scone bediet²⁶

 

Mi wondert wies si hen onderwinden

 

Die dichten wilt ende rimen vinden

 

Sine volbrachten daer af die tale^27/29

30

Die coninc. artur sat tenen male

 

In bertangen ende hilt hof^30/31

 

Om te merre sinen lof

 

Ende daer die hoge liede saten

 

Ouer die tafle ende aten³⁴

35

Quam een riddere in gereden

 

Het was in arturs tiden seden

 

Datmen gene porte sloet^a

 

Noch weder cleine no groet³⁸

 

Waer so die coninc. hilt hof³⁹

40

Wie so wilde ginc in ende of⁴⁰

 

Dus quam die riddere in geuaren

 

Daer die hoge liede waren

 

Al woude hi beetten hine mochte⁴³

 

Hi was gewont so onsochte⁴⁴

45

Het stont den riddere harde onsiene⁴⁵

 

Hi hadde wonden meer dan tiene

 

Vander minstere en soude wesen⁴⁷

24 hem vaecte: hij werd slaperig.

25 achter liet: achterwege liet.

26 bediet: verhaal.

27/29 ik vraag me af waarom ze zich met dichten inlaten, als ze hun werk toch niet willen voltooien.

30/31 sat ende hilt hof: zat hofdag te houden; vgl. dezelfde konstruktie in 34/35 saten ende aten: zaten te eten.

34 ouer die tafle: aan tafel.

38 noch weder ... no: noch ... noch.

39 waer so: overal waar, waar ook.

40 wie so: wie ook.

43 beetten: van zijn paard stappen.

44 onsochte: ernstig.

45 harde: in hoge mate; stont onsiene: verkeerde in ellendige toestand.

47 minstere: kleinste.

[p. 54]

 

Te rechte en geen man genesen

 

Dus quam die riddere beraden⁴⁹

50

Sine wapine ende sine gewaden

 

Ende sijn ors scone ende groet

 

Dat was al beuerwet roet⁵²

 

Algader met sijns selfs blode

 

Den riddere was wee te mode⁵⁴

55

Ende hi was gewont onsochte

 

Nochtan groetti so hi best mochte

 

Alle die heren vander zalen

 

Maer heme gebrac der talen⁵⁸

 

Dat dede hem die swar[e]^a smerte

60

Vanden lede van sir[e]^a herte

 

Ende min her walewein. die dede

 

Dicke menege houeschede⁺

 

Want hijs al sijn leuen plach⁶³

 

Tirst dat hi den ridder sach⁶⁴

65

Spranc hi op al sonder beide⁶⁵

 

Ende hiuene vten gereide⁶⁶

 

Ende setten vanden orsse op deerd[e]^b

 

Den riddere dien so vele deerde

 

Hine mochte sitten no gaen

70

Noch op sine vote gestaen⁷⁰

 

Doe dedene walewein. dragen⁷¹

 

Daerne die hoge liede sagen

 

An dene side vander zale

 

Om te verhorne die tale⁷⁴

49 dus beraden: alzo gesteld, alzo toegetakeld.

52 beuerwet: gekleurd.

54 wee te mode: neerslachtig gestemd.

58 maar hij kon geen woord uiten.

+ 117 r^o b

63 want: immers

64 tirst dat: meteen toen.

65 sonder beide: dadelijk.

66 gereide: zadel.

70 gestaen: blijven staan.

71 dedene: liet hem.

74 verhorne: luisteren naar.

[p. 55]

75

Op ene coetse harde sochte⁷⁵

 

Doe hi met pinen spreken mochte⁷⁶

 

Hiet hi datmen hem dade uut⁷⁷

 

Al dat hi hadde toter huut

 

Ende datmenne warme decke⁷⁹

80

Ende bereide ende berecke⁸⁰

 

Ende gaue hem soppen in wijn claer⁸¹

 

Her walewein. soude hem daer naer

 

Begaden alsmen pleget wonden⁸³

 

Men hadde niet te dien stonden

85

Artsatere vonden also goet⁸⁵

 

Alse verre als god de sonne scinen doet

 

Van dat hi hem wilde onderwinden⁸⁷

 

Ende daer hi dlijf an conste vinden⁸⁸

 

Dat en mochte niet bederuen⁸⁹

90

Noch van genen wonden steruen

 

§ Doe seide di riddere dire lach

 

Wacharme ende ic en mach

 

Noch weder eten no drinken

 

Di herte begint mi ontsinken⁹⁴

95

Di ogen beginnen mi vergaen⁹⁵

 

Ic vruchte ic sal steruen saen⁹⁶

 

Maer haddic gemogen leuen

 

Ende mi god hadde gegeuen

 

Soe dat sijt alle hadden geweten

100

Die bi mi nv sijn geseten

 

Ic hadde gerne mine gedochte

75 coetse: rustbank.

76 met pinen: met moeite.

77 hiet: beval.

79 datmenne: dat men hem.

80 bereide ende berecke: verzorgde en van het nodige voorzag.

81 soppen in wijn claer: brood gedoopt in zuivere wijn.

83 begaden: behandelen.

85 artsatere: geneesheer.

87 hem onderwinden: op zich nemen.

88 dlijf: leven.

89 bederuen: omkomen.

94 mijn levensgeesten doven uit, ik bezwijm.

95 vergaen: verduisteren.

96 vruchte: vrees; saen: spoedig.

[p. 56]

 

Geseit den coninc. daer icken om sochte

 

Al vt ende vt van inde torde¹⁰³

 

Dat ic nine loge van enen worde

105

Alsict best conde genomen¹⁰⁵

 

Noet sake dede mi hier comen

 

Doe seide walewein. die gode

 

Her riddere nv sijt al sonder hoede¹⁰⁸

 

Vander doet op desen tijt

110

Ic hope gi hebben selt respijt¹¹⁰

 

Want ic sal v hulpen sciere¹¹¹

 

Doe trac hi vt sire aluwire¹¹²

 

Een cruet dat was also goet

 

Dattet stelpte mans bloet

115

Ende verlichte al ongesonde¹¹⁵

 

Hi staecs den riddere inden monde

 

Ende deets hem eten allettelkijn

 

Doe verlichte therte sijn

 

Ende begonste drinken ende eten

120

Ende sijns leets vele vergeten

 

Tirst dattie dinst was gedaen

 

Quam die coninc. artur gegaen

 

Toten riddere daer hi lach⁺

 

Ende seide god geue v goden dach

125

Liue her riddere maect mi cont

 

Wie heeft v dus sere gewont

 

Ende quaemt bi vwen scouden

 

Ende bleeft den riddere onuergouden¹²⁸

 

Die v dede dit sware verdriet

130

Doe hi achters van v sciet¹³⁰

 

Die riddere seide ic maecs v vroet

 

Toten coninc. die vor hem stoet

103 al ut ende ut: overal; van inde torde: van het ene eindpunt naar het andere.

105 genomen: opnoemen, uitspreken.

108 hoede: vrees.

110 respijt: middel om (aan de dood) te ontsnappen.

111 sciere: spoedig.

112 aluwire: tas of buidel die ann de gordel gedragen werd.

115 ongesonde: verwondingen.

+ 117 r^o c

128 bleeft: bleef het.

130 achters: laatst.

[p. 57]

 

Ic hebt gesekert ende gesworen¹³³

 

Mijn eet en blieft niet verloren¹³⁴

135

Ic saelt v secgen ouer waer¹³⁵

 

Dies es leden seuen iaer

 

Dat ic onderginc van gode¹³⁷

 

Doe dwanc mi so deermode¹³⁸

 

Dat ic ne wiste wat verteren

140

Doe moestic mi met roue generen¹⁴⁰

 

Mine tienden waren vercocht¹⁴¹

 

Ic hadde min goet al ouer brocht¹⁴²

 

Ende min erue ende min leen

 

Soe dat mi en bleef ne geen

145

Van al dat mi min vader liet

 

Doe hi vander werelt sciet

 

Mi en was een twint niet bleuen¹⁴⁷

 

Ic hads vele dor gode gegeuen

 

Want ic harde lange stonde

150

Tornoye ende tafelronde¹⁵⁰

 

Daer ic min goet al verteerde

 

Wie soe smijns iet begerde

 

Waest dor dere waest dor gode

 

Was hi knape was hi bode

155

Hine keerde niet omberaden¹⁵⁵

 

In stont heme in staden¹⁵⁶

 

Die iwent ane mi sochte¹⁵⁷

 

Tes ic min goet ouer brochte¹⁵⁸

133 gesekert: plechtig beloofd.

134 mijn eed wordt niet verspild; ik heb niet voor niets gezworen.

135 ouer waer: als waarheid.

137 dat ik mijn bezittingen verloor.

138 dwanc: neep.

140 generen: in mijn onderhoud voorzien.

141 tienden: recht van tiendenheffing.

142 ouer brocht: opgemaakt, verteerd.

147 een twint niet: zo goed als niets.

150 het werkwoord ontbreekt, ws. hilt. Tornoye: steekspel van groep tegen groep; tafelronde: steekspel van man tegen man.

155 omberaden: zonder dat ik hem hielp.

156 of ik stond hem bij.

157 iwent: iets.

158 tes: totdat.

[p. 58]

 

Doe moestic varen achter lande¹⁵⁹

160

Ic moets lien al eest scande¹⁶⁰

 

Wie so quam in min gemoet¹⁶¹

 

Vordi penninge of ander goet¹⁶²

 

Waest pelegrim oft coepman

 

Ic dede den raet dat ict gewan¹⁶⁴

165

Mi mochte lettel goeds ontgaen

 

Ic hebbe menege ondaet gedaen

 

Nv es leden die derde dach

 

Dat ic voer om min beiach¹⁶⁸

 

Een riddere quam in min gemoet

170

Sijn ors docht mi wesen goet

 

Dat ict begeerde vor alle dinc

 

Ende daer ic naden breidel vinc¹⁷²

 

Ende icken beten hiet op deerde¹⁷³

 

Was hi gereet met sinen swerde

175

Ende gout mi so met enen slage¹⁷⁵

 

Dat ic vergat al mire mage

 

Ende al dat mi nie toe ginc¹⁷⁷

 

Sulc was di slach die ic ontfinc

 

Wat ic mi keerde ter were

180

En besloet mi niet ene pere¹⁸⁰

 

Sine slage waren so groet

 

Ende wogen seerre dan loet

 

Hi dor sloech mi mine wapine¹⁸³

 

Dats ter meneger stat in scine⁺¹⁸⁴

185

Dor min lijf ende dor min been

159 achter lande: overal in het land.

160 lien: bekennen.

161 wie so: zie vs. 40, wie ook.

162 vordi: droeg hij mee.

164 ik wist wel een list om eraan te komen.

168 beiach: buit.

172 naden breidel vinc: naar de teugel greep.

173 beten: zie vs. 43.

175 gout: vergold.

177 nie: ooit; toeginc: in familiebetrekking stond.

180 het hielp me hoegenaamd niet.

183 wapine: wapenrusting.

+ 117 v^o a

184 in scine: blijkbaar, duidelijk.

[p. 59]

 

Van mi ne droech hi slach ne geen¹⁸⁶

 

Die hem comen mochte te deren

 

Daer moestic hem sekeren ende sweren

 

Ende oec min trouwe geuen

190

Om te lingene min leuen¹⁹⁰

 

Dat ic tot v hier comen soude

 

Also scire ende also houde¹⁹²

 

Alsickere mochte geriden¹⁹³

 

Ende langer niet ontbiden¹⁹⁴

195

Ende leueren mi v geuaen

 

Ende ic hebt also gedaen

 

Want ic come v te genaden¹⁹⁷

 

Van allen minen mesdaden

 

Die ic ter werelt nie gewrachte¹⁹⁹

200

Waest in daden waest in gedochte

 

§ Doe seide die coninc. wetti iet²⁰¹

 

Wie hi was ende hoe hi hiet

 

Die v nv sinde hareward²⁰³

 

Ende hoe gedaen was sijn part²⁰⁴

205

Oft wat tekene hi draget

 

Die riddere seide des gi mi vraget

 

En canic v niet gemaken vroet^206/207

 

Maer hets al roet als een bloet

 

Des ridders ors ende sine wapine

210

Ende hi es een waloes in scine²¹⁰

 

Bi sire talen ende bi al dien

 

Dat icker ane conde gesien

 

Daer toe es sine macht so groet

186 droech: ontving.

190 lingene: verlengen.

192 scire: snel; houde: spoedig.

193 als ik er te paard zou kunnen komen.

194 ontbiden: wachten.

197 come te genaden: smeek uw genade af.

199 gewrachte: bedreef.

201 wetti: weet je (u).

203 hareward: hierheen.

204 en hoe zijn paard eruit zag.

206/207 des ... niet: niets daarvan.

210 in scine: blijkbaar, duidelijk.

[p. 60]

 

Ic waenmen nigeren sine genoet²¹⁴

215

Ne soude vinden in kerstenhede

 

Noch so goden riddere mede

 

Dat magic arme secgen wel

 

Dat mi dongeual daer geuel²¹⁸

 

Dat ic quam in sijn gemoet

220

Dor ander sake dan dor goet

 

Doe seide di coninc. artur voren²²¹

 

Dat sijt alle mochten horen

 

Dat min her percheual. ware²²³

 

Hi nam hem seluen biden hare

225

Ende traect sere van euelen mode²²⁵

 

Ende sprac al benic here van gode²²⁶

 

Ic mach secgen vrindeloes

 

Sint ic percheualen verloes

 

Dat magic secgen harde wel²²⁹

230

Ende mi dongeual geuel

 

Dat hi wille hadde ende gere

 

Te sokene tgrael ende spere

 

Dat hi vinden nine can

 

Heeft hi mi menegen ondegen man²³⁴

235

Te minen houe gesint geuaen

 

Dor ondaet dise hadden gedaen

 

Ende die hi met sire cracht dwanc

 

Nember moesten sijs hebben danc

 

Nv ne hebbic ridder so gedaen

240

Die dor mi nv dar bestaen²⁴⁰

 

Dat hi mi perchevale. sochte

 

Ende te minen houe brochte

 

Ic benre sere gecrinct of

 

Ende min lant ende min hof

214 nigeren: nergens.

218 mi geuel: me overkwam.

221 voren: vooreerst.

223 dat: dat het.

225 van euelen mode: uit gramschap.

226 here van gode: een rijk vorst.

229 harde: zeer.

234 ondegen: misdadig.

240 die omwille van mij nu durft te ondernemen.

[p. 61]

245

Dat ic sijns hebbe gedeert⁺

 

So lange ic benre bi onteert

 

Dies benic oec bouen mate

 

Droue. doe sprac die drossate²⁴⁸

 

Her keye ic salne halen godweet

250

Wedert percheuale. si lief oft leet²⁵⁰

 

Ende bringen hier tuwen houe

 

Dien gi priest van selken loue

 

Nv geloues mire tale

 

Al ware hi gegoten van metale

255

Ic bringene leuende ofte doet

 

Biden here die mi geboet

 

Her coninc. es v dit nv gnoech

 

Doe stont artur ende loech

 

Ende alle die ridders die horden

260

Keyen secgen dese worden

 

§ Doe seide die coninc weder

 

Her Keye legt dese tale neder²⁶²

 

Gi sout v scamen te rechte altoes

 

Daer gi horet nomen den walois²⁶⁴

265

Hebdi nv al rene vergeten²⁶⁵

 

Des gi v hier vore had vermeten²⁶⁶

 

Gelijc dat gi hier nv doet

 

Ende gi quaemt in percheuals. gemoet

 

Doe gine een stic had gesocht²⁶⁹

270

Dies waerdi harde ombedocht²⁷⁰

 

Gi wanettene bringen iegen danc²⁷¹

 

Die riddere hine was niet so cranc

 

Hine stac v dat v wel sceen

+ 117 v^o q

248 drossate: hofmaarschalk, major domus.

250 wedert ... of: of ... of.

262 Heer Keye, houd uw mond.

264 walois: iemand uit Wales, gewone bijnaam voor Percheual. Walois staat in oppositie tot Bertoenen, de inwoners van Bertangen, d.i. Artur en zijn ridders.

265 al rene: helemaal.

266 v vermeten: u bij voorbaat op beroemd.

269 een stic: een eind (kan zowel ruimtelijk als tijdelijk zijn).

270 daar deed je erg dom aan.

271 wanettene: waande hem; iegen danc: tegen zijn zin.

[p. 62]

 

Dat gi braect v canefbeen²⁷⁴

275

Ende dede v oec met onneren

 

Beide die vote opward keren

 

Haddi gewilt hi had u doet²⁷⁷

 

Idel beroem es scande groet²⁷⁸

 

Ende hordic v meer gewagen

280

Dat gi naden riddere iagen

 

Wout. ic sout v weten ondanc

 

Hi acht luttel op v bedwanc

 

Daer moet een ander ombe riden

 

Salic getroest werden ten tiden

285

Van desen riddere nv ten dage

 

Her walewein. sprac het scient ene sage²⁸⁶

 

Her keye dat gi ons gewaget

 

Wanner dat een man daget²⁸⁸

 

Ende dattene god so lange spart

290

Dat gaet ten hondert iaren ward

 

So werd hi een deel onvroet

 

Also donct mi dat gi doet

 

Nv geloues mire tale

 

Quaemdi noch an percheuale.

295

Ende leidi hem iet te voren²⁹⁵

 

Anders dan hi wilde horen

 

Biden here vanden trone²⁹⁷

 

Gine dorstet willen om conincs. crone

 

Die hier here es vanden lande

300

Hi soude v doen so grote scande

 

Ic kinne so wale sine seden

 

Dies es lange wile leden

 

Wanneer hi es wel gemoet

 

Ende men belgen nine doet

274 canefbeen: kakebeen. Misschien is hier canebeen, borstbeen bedoeld; bij Chrestien breekt Keye tijdens de episode waar deze woorden van Artur op doelen, zijn sleutelbeen (chanole).

277 hi had u doet: hij had u gedood.

278 idel beroem: lichtvaardige grootspraak.

286 sage: verzinsel.

288 daget: (lang) blijft leven.

295 en stelde u hem iets voor.

297 trone: hemel.

[p. 63]

305

Soe es hi sachte als een lam

 

Maer alse menne maket gram⁺

 

Dan es hi tfreesselijcste diet³⁰⁷

 

Dat god nie gewerden liet³⁰⁸

 

Dus gedaen sijn sine maniren

310

Hi es houesch ende godertiren

 

Iegen arme ende iegen rike

 

Ende iegen di werelt gemeinlike

 

Alsmenne belgen nine doet

 

Maer almen verwandelt sinen moet³¹⁴

315

Sone vondemen nigeren sine genoet

 

Alt selue seide her lanceloet

 

Ende alle die waren in die zale

 

Volgeden heren waleweins. tale

 

Ende gauen percheuale. lof

320

Daer was menech droue int hof

 

Omden coninc. haren here

 

Om dat hi hem mesliet so sere³²²

 

Doe seide der auenturen vader³²³

 

Bi ons heren macht algader

325

Ende bi hem seluen namelike³²⁵

 

Die here es in hemelrike

 

Nv ne licgic nembermee

 

Bouen enen nacht oft twee³²⁸

 

In sal riden toten stonden³²⁹

330

Dat ic percheuale. hebbe vonden

 

Ofte dat ic hore enege niemare³³¹

 

Waer dat hi becomen ware³³²

 

Ende ic salne te houe bringen

 

Welt hijs mi dan gehingen³³⁴

+ 117 v^o c

307 diet: kerel, held.

308 gewerden liet: geboren liet worden, schiep.

314 verwandelt sinen moet: hem buiten zichzelf brengt.

322 hem mesliet: weeklaagde.

323 der auenturen vader, de gewone bijnaam voor Walewein.

325 namelike: met name, in het biezonder.

328 bouen: meer dan.

329 in sal: of ik zal.

331 niemare: tijding.

332 becomen: beland.

334 gehingen: toestaan.

[p. 64]

335

Ende hire met mi wille comen

 

In wille mi vorder niet beromen³³⁶

 

§ Doe seide artur godeweet

 

Dits mi beide lief ende leet

 

Gerne soudic percheuale. sien

340

Mochte mi tgeluc gescien

 

Ende qualike magic vwes ontberen

 

Dus hebbic bliscap ende deren³⁴²

 

Maer trouwen neue dats mi leet³⁴³

 

Soudi breken vwen eet

345

Nv gereit v dor v doget³⁴⁵

 

Ende rijt wech so gi irst moget

 

Ende soeket mi percheuale.

 

Doe spranc op met deser tale

 

Mijn her lanceloet. van lac

350

Hi quam doe vort ende sprac

 

Ende seide hi sout auenturen³⁵¹

 

Ende nemen dats hem mochte geburen³⁵²

 

Ende percheuale. soeken varen

 

In allen landen harentaren³⁵⁴

355

Ende magic geuinden den ridder fier³⁵⁵

 

Op dat ic mach ic bringen hier

 

Ic sal mi gereiden ende henen riden³⁵⁷

 

In wille langer niet ontbiden

 

Mi donct ane des conincs. tale

360

Hi ne hebbe percheuale.

 

Hi sal werden vten kere³⁶¹

 

Ic sal wech riden dor sine ere

 

Doe seide artur die coninc.

336 vorder: verder.

342 deren: droefheid.

343 trouwen: op mijn woord.

345 doget: mannelijke kracht, dapperheid.

351 auenturen: ondernemen.

352 en voor lief nemen wat er voor hem er het gevolg van mag zijn.

354 harentaren: in alle richtingen.

355 gevinden: terugvinden.

357 gereiden: gereed maken.

361 uten kere: buiten zichzelf.

[p. 65]

 

Her lanceloet. van derre dinc

365

So waent v bat beraden^a364/65

 

Het mochte mi lichte sere scaden

 

Souden mi mine ridders ontriden⁺

 

Ende quamic in orlogen ende in striden

 

Alsic dicke hebbe gedaen³⁶⁹

370

Het mochte mi lichte te quade vergaen

 

Ic hadde lant ende crone verloren

 

Ouer menegen dach te voren³⁷²

 

En hadden mine ridders gewesen

 

Bi hen benic al genesen³⁷⁴

375

Doe seide min her lanceloet.

 

Biden here die mi geboet

 

Ende ten ioncsten dage sal domen³⁷⁷

 

Come datter af mach comen

 

Sint dat walewein. henen rijt³⁷⁹

380

Ic ben die na hem niet ontbijt

 

Ic sal prouen min geual³⁸¹

 

Ende auenturen al iegen al³⁸²

 

Wat dat ic van gode houde³⁸³

 

Want hi sochte mi met gewoude

385

Doe ic was in hemeliker stede³⁸⁵

 

Ende brachte mi te houe oec mede

 

Om dat benic hem sculdech trowe

 

Het weende al vrowe ende ioncfrowe.

 

Ende ridderen ende knapen tien tiden

390

Om dat lanceloet. wech wilde riden

364/65 Heer Lanceloet, wil aangaande deze zaken met meer overleg te werk gaan, overleg dit soort zaken nauwkeuriger.

+ 116 r^o a

369 dicke: dikwijls.

372 ouer menegen dach: ruime tijd geleden; te voren: eertijds, vroeger.

374 genesen: gered.

377 domen: (be)oordelen.

379 sint: nu, omdat.

381 prouen min geual: mijn geluk beproeven.

382 auenturen: op het spel zetten.

383 houde: bewaar, in leen houd.

385 in hemeliker stede: op een verborgen plaats.

[p. 66]

 

Her walewein. die ne vergat niet

 

Dat hi den gewonden riddere behiet³⁹²

 

Dat hine wel soude genesen

 

Ende ginc daer hi lach mettesen

395

Ende verbant hem al sine wonden

 

Ende begadese soe tien stonden³⁹⁶

 

Dat si genasen eer iet lanc³⁹⁷

 

Het moeste genesen an sinen danc³⁹⁸

 

Daer hi die hant ane dede

400

Alle die vanden houe mede

 

Waren droue om haer vermeten⁴⁰¹

 

Daer was des auons lettel geten

 

Om die heren die tien tiden

 

Smargens wilden henen riden

405

Nv sele wi swigen van deser clagen

 

Ende van waleweine. vort sagen

 

Ende van lancelote. nv ter steden

 

Die nv beide en wege reden

 

 

 

Van waleweine. ende van lancelote. ende van moriane^a

 

 

 

Dauenture^b doet ons gewach

410

Des margens alst was dach

 

Voren si wech alle beide

 

Menege wstine menege heide⁴¹²

 

Ende hoge berge ende dale

 

Om te vindene percheuale.

415

Maer dat pine iegen spoet⁴¹⁵

 

Sine mochtens niet wesen vroet

392 behiet: beloofde.

396 begadese: behandelde ze.

397 eer iet lanc, eer er een geruime tijd voorbij was, spoedig, welhaast.

398 an sinen danc: zijns ondanks

401 vermeten: waagstuk.

412 wstine: wildernis, onherbergzame plaats.

415 pine iegen spoet: vergeefse moeite.

[p. 67]

 

Des hadden si menech swaer verdrach⁴¹⁷

 

Ende recht opten negenden dach

 

Quam een ridder iegen hen gereden⁴¹⁹

420

Op een ors van sconen leden

 

Ende wel gewapent daer toe

 

Hi was al sward ic segt v hoe

 

Sijn hoeft lichame ende hande

 

Was al sward. sonder sine tande⁴²⁴

425

Ende wapine ende scilt sekerlijc

 

Was al enen moer gelijc⁴²⁶

 

Ende alse sward alse een rauen⁴²⁷

 

Hi dede sijn ors serre drauen⁺

 

Ende lopen sere mettien

430

Doen hi die ridders hadde versien⁴³⁰

 

Tirst dat hise hadde gemoet

 

Ende deen den andere gegroet

 

Sprac hi te lancelote. saen⁴³³

 

Riddere nv doet mi verstaen

435

Van ere dinc die ic begere

 

Oft wacht v iegen min spere⁴³⁶

 

Ic wille weten die waerhede

 

Ic sal v secgen minen sede

 

Wat riddere daer ic come an⁴³⁹

440

Al ware hi starker dan vif man

 

Ende ict wiste wel te voren

 

In liet dor vaer no dor toren⁴⁴²

 

In soude iegen hem vechten

 

Ofte hi soude mi berechten⁴⁴⁴

445

Bericht mi ridder bi vwer trouwen

417 swaer verdrach hebben: het moeilijk kunnen verdragen.

419 iegen hen: hen tegemoet.

424 sonder: behalve.

426 moer: Moor.

427 rauen: raaf.

+ 116 r^o b

430 versien: opgemerkt.

433 saen: onmiddellijk.

436 wacht v iegen: hoed u voor.

439 daer ic come an: die ik tegenkom, of: waar ik op af kom, die ik aanval.

442 ik liet het noch omwille van gevaar (of: vrees) noch omwille van het leed om eventuele kwade gevolgen na.

444 berechten: inlichten.

[p. 68]

 

Anders maget v wel berouwen

 

Die beste waerheit die gi wet

 

Dat ic v sal vragen ende nine let⁴⁴⁸

 

Doe seide min her lanceloet.

450

Ic ware mi vele liuer doet

 

Dan mi een ridder dwingen soude

 

Van dies ic doen nine woude

 

Die lachter en gesciet mi heden⁴⁵³

 

Oft gi wilt volget vwer seden

455

Ic vechte houder dan ict late⁴⁵⁵

 

Om te velle vwe onmate⁴⁵⁶

 

Want in begere niet den vrede

 

Ic wille noch heden v onsede⁴⁵⁸

 

Vellen. oftic. sterue inden wille

460

Die swarte hi en hilt niet stille

 

Die op lancelote. was erre⁴⁶¹

 

Hi omhaelde sinen loep verre⁴⁶²

 

Ende verrechte sijn spere⁴⁶³

 

Alse die te vechtene heuet gere⁴⁶⁴

465

Mijn her walewein. hilt besiden⁴⁶⁵

 

Daer die andere souden striden

 

Ende pensde in sinen moet⁴⁶⁷

 

Alse die houesch was ende vroet

 

Dattet ware dorperhede

470

Ende geens goets ridders sede

 

Datmen enen ridder verlode⁴⁷¹

 

Ende meer dan een man bestode⁴⁷²

 

Hine sage dat an sijn leuen ginge⁴⁷³

448 nine let: talm niet (daarmee).

453 lachter: schande.

455 houder: liever.

456 onmate: onbeschaamdheid.

458 onsede: ongepaste handelwijze.

461 erre: nijdig.

462 hij nam een grote aanloop.

463 verrechte: richtte.

464 omdat hij graag vechten wilde.

465 hilt besiden: bleef terzijde staan, hield zich afzijdig.

467 pensde in sinen moet: bedacht, dacht bij zich zelf.

471 verlode: voor overmacht deed bukken.

472 bestode: aanviel.

473 of (tenzij) hij zag dat het een strijd op leven en dood werd.

[p. 69]

 

Dan ward tijt dat hijt ane vinge⁴⁷⁴

475

Ende stonde sinen vrient testaden⁴⁷⁵

 

Oft hine te sere sage verladen

 

Hier bi hilt walewein. al stille

 

Alse een di vechten nine wille

 

Noch breken die gerechte wet

480

Nochtan waende walewein. bet⁴⁸⁰

 

Dat ware die duuel dan een man

 

Daer si waren comen an

 

Maer dat hine horde nomen gode⁴⁸³

 

Men had hem niet mogen onstriden ode⁴⁸⁴

485

Hine ware di duuel oft sijn geselle

 

Ende ware comen vter helle

 

Om dat sijn ors was so groet

 

Ende hi was merre dan lanceloet.⁴⁸⁸

 

Ende daer toe sward alsict seide⁺

490

Dus quamen si te gadere beide

 

Die riddere. ende her lanceloet

 

Manlijc hadde een spere groet⁴⁹²

 

Si brakense ontwe alse riet

 

Maer manlijc en velde anderen niet

495

Si bleuen op harre orsse beide

 

Elc trac tswerd vter sceide

 

Ende gingen hen daer onder slaen⁴⁹⁷

 

En had^a god selue niet gedaen

 

Si waren scire bleuen doet

500

Haer slage waren soe groet

 

Te rechte souts geen man genesen

 

Al had middernacht gewesen

 

Ende alse donker alst noit was

474 anevinge: zijn zwaard ter hand nam, de strijd aanvatte.

475 stonde testaden: bij zou staan.

480 bet: veeleer.

483 maer dat: indien niet, ware het niet dat.

484 ontstriden: tegenstand bieden; ode: gemakkelijk.

488 merre: groter.

+ 116 r^o c

492 manlijc: ieder, manlijc .... ander: de een ... de ander.

497 hem onderslaen: elkaar neerslaan.

[p. 70]

 

Men mochte blomen ende gras

505

Hebben bekint vanden lichte⁵⁰⁵

 

Die sparken vlogen so bedichte⁵⁰⁶

 

Vten helmen ende vten swerden

 

Ende vilen neder opter eerden

 

Die smet di haer wapine wrochte

510

Ic secge dat hise nine mescochte⁵¹⁰

 

Hi verdiender meer goets an

 

Dan artur nie gewan^a

 

Elken man tal selker noet

 

Die riddere ende her lanceloet.

515

Deen wilde den anderen wiken niet

 

Toter wilen datse sciet

 

Her walewein. met sire bede

 

Ende hi elken achter trecken dede⁵¹⁸

 

Want hem dochte iamber groet⁵¹⁹

520

Soude daer deen ontfaen di doet

 

Ende hi saget te voren wel

 

Hare slage waren so fel

 

Die si slogen met groten nide⁵²³

 

Het hadde geduert onlange tide

525

Sine hadden sulke wonden ontfaen^524/25

 

Dat ouer den enen hadde gegaen⁵²⁶

 

Ende lichte ouer hen beiden

 

Doense walewein. hadde gesceiden

 

Dise beide moede gnoech sach

530

Hi sprac an so hi irsten mach⁵³⁰

 

Toten swarten hets onsede⁵³¹

505 bekint: onderscheiden.

506 sparken: vonken; bedichte: onophoudelijk, kort op elkaar.

510 mescochte: beneden de waarde verkocht.

518 achter trecken: zich terugtrekken.

519 iamber: reden tot droefheid.

523 nide: strijdlust.

524/25 Het had maar kort geduurd of...

526 dat de een het slachtoffer geworden zou zijn.

530 sprac an: richtte het woord (tot).

531 hets onsede: het is tegen alle recht en rede.

[p. 71]

 

Dat gi pleget ende doet mede

 

Gi sijt hier af nv ontweget⁵³³

 

Haddi houeschelike geureget

535

Daer v die sin toe hadde gedragen⁵³⁵

 

Die riddere hads v gewagen⁵³⁶

 

Ende hads v bericht geerne

 

Dat wetic wel ende niet te scerne⁵³⁸

 

Gi sijt dul ende oec ries⁵³⁹

540

Ende deen sal bliuen int verlies

 

Van v beiden gi ofte hi

 

Van desen soe ontsie ic mi⁵⁴²

 

Gine toent ander redene toe

 

Die swarte riddere antwerde hoe

545

Sprecti dus te mi ward

 

Waendi dat ic ben veruard

 

Te vechtene iegen v beden

 

Al hebdi noch gesijn versceden

 

Dor die vrese vander doet

550

Al ware die een her lanceloet.⁺

 

Ende dander arturs suster sone

 

Dese twe die sijn gewone

 

Te hebbene prijs ende lof⁵⁵³

 

Bouen alle die sijn in arturs hof

555

Dies hebbic dicke horen gewach⁵⁵⁵

 

Maer ic ben dise noit ne sach

 

In vloe hen beiden niet enen voet⁵⁵⁷

 

Doe pensde walewein. in sinen moet

 

Wi waren dul ende onwijs

560

Die ons geeft so groten prijs

 

Wine daden onse houeschede

 

Al hier iegen hem ter stede

 

Maer mijn here her lanceloet.

533 ontweget: op een dwaalspoor.

535 sin: wil, begeerte; gedragen: gevoerd.

536 gewagen: verteld.

538 niet te scerne: in volle ernst.

539 dul: dwaas; ries: dolzinnig.

542 hiervoor nu ben ik bang.

+ 116 v^o a

553 prijs: roem.

555 hiervan heb ik dikwijls horen spreken.

557 in vloe: ik zou niet vluchten.

[p. 72]

 

Hi hadde ember wille groet

565

Te verwinne die battaelge⁵⁶⁵

 

Ofte te speelne ter faelge⁵⁶⁶

 

Ende walewein. diet wel bekint⁵⁶⁷

 

Bat lancelote. oft hine mint

 

Ende den coninc. sinen here

570

Dat hijt dade dor hare ere

 

Ende hilde daer allettel stille⁵⁷¹

 

Ende lite hem secgen sinen wille

 

Ende ic maens v bider trouwen

 

Die gi sijt sculdech mire vrowen

575

Die mins oems wijf es

 

Her lanceloet. seide sijt gewes⁵⁷⁶

 

En haddi mi niet dus dire gemaent⁵⁷⁷

 

Des sijt seker ende nine waent

 

Ic soude mi wreken of bliuen doet

580

Dat mi dese riddere sonder noet

 

Met eenwige dus bestoet⁵⁸¹

 

Ende met slagen ouer loet

 

Maer om dat gi mi so dire beswerd⁵⁸³

 

Ic ben die hem nine deert

585

Dor goet datmen mi geuen mochte

 

En ware oft hi mi irst besochte⁵⁸⁶

 

Ende alst v seluen donct tijt

 

Lecgic den eenwijch in respijt⁵⁸⁸

 

Also mote mi god beraden

590

Ende bringen ter genaden

 

Dat ict nine doe dor bloethede⁵⁹¹

 

Maer dore v ende dor v bede

565 battaelge: strijd.

566 te speelne ter faelge: het spel verliezen, het onderspit delven.

567 bekint: opmerkt.

571 allettel: een ogenblik.

576 sijt gewes: wees er verzekerd van.

577 dire: plechtig, met nadruk.

581 eenwige: tweekamp: bestoet: aanviel.

583 ouer loet: overdekte.

586 besochte: aanviel.

588 schort ik de strijd op.

591 bloethede: lafheid.

[p. 73]

 

§ Dus warense alle .iij. int plein⁵⁹³

 

Echt sprac min her walewein.⁵⁹⁴

595

Toten swarten gi sijt onuroet

 

Dat gi sulke sake doet

 

Al eest v noch ons vergaen⁵⁹⁷

 

Gi moget lichte dat^a bestaen

 

Het sal v costen v leuen

600

Ic sal v goden raet geuen

 

Secget mi v noetsaken

 

Magic ic sal v vroet maken

 

Des gi den riddere sout hebben geuraget

 

Die noit dor man so was versaget⁶⁰⁴

605

Dat hi van sinen orsse vel

 

Die swarte sprac gi segt wel

 

Nv manic v bi al dien⁶⁰⁷

 

Die ridderscaeps nv plien⁶⁰⁸

 

Ende bi waleweine. oec te voren

610

Die de beste es vte vercoren⁶¹⁰

 

Hi ende mijn her lanceloet.⁺

 

Waer soet es in elke noet⁶¹²

 

Diemen in die werelt weet

 

Ouer lanc ende ouer breet⁶¹⁴

615

Dies hebbense ouer al den lof

 

In weter anders niet of

 

Danics hebbe gehort tale

 

Kindi iet her acglauale⁶¹⁸

 

Percheuals. broder des waloes

620

Om hem^b hebbic geuraget altoes

593 plein: vlakke veld.

594 echt: daarna, opnieuw.

597 vergaen: bezweken.

604 versaget: angst aangejaagd.

607 manic: bezweer ik, spoor ik aan.

608 ridderscaeps plien: ridder zijn.

610 vte vercoren: voortreffelijk onder de ridders, uitgelezen.

+ 116 v^o b

612 waer soet: waar het ook.

614 in alle windstreken.

618 iet: soms.

[p. 74]

 

Dies es lange wile leden

 

Ic hebbe harentare gereden⁶²²

 

Binnen desen haluen iare

 

Ende soekene harentare.

625

Ic hebber om gedoget menge noet⁶²⁵

 

Ic sal hier bliuen ter stede doet⁶²⁶

 

Oft gi sult mi beide berichten

 

In vrinscapen oft in geuechten

 

Oft gi iet wet van acglauale

630

Nv laet ons corten dese tale

 

Het es hedemeer wel tijt⁶³¹

 

Oft beginne wi weder den strijt

 

Ende siet welc es v geuoech⁶³³

 

Dit horde walewein. ende loech

635

Om des swards ridders seden

 

Hi seide bi sire man waerheden⁶³⁶

 

Maect mi vroet wat gi eescht⁶³⁷

 

Acglauale daer gi om^a vreescht⁶³⁸

 

Ic salre af secgen dat ic weet

640

Die swarte antwerde hem wel gereet⁶⁴⁰

 

Soe willics v berichten algader⁶⁴¹

 

Acglauael dat es min vader

 

Hi wan mi an mire moder⁶⁴³

 

Noch salics v maken vroder

645

Het geuiel hier te voren

 

Alse gi nv moget horen

 

Dat hi quam in moriane

622 harentare: in alle richtingen, overal.

625 gedoget: verduurd.

626 bliuen doet: sterven.

631 hedemeer: nu op dit ogenblik.

633 geuoech: welgevallig.

636 bi sire man waerheden: op zijn eer (als leenman).

637 eescht: verlangt.

638 vreescht om: vraagt naar.

640 gereet: bereidwillig.

641 algader: helemaal.

643 wan mi an: verwekte me bij.

[p. 75]

 

Dor sine vt vercorne gedane⁶⁴⁸

 

Vermindene daer ene ioncfrowe.⁶⁴⁹

650

Dat was min moder bi mier trowe

 

Ende so vort lipen die saken

 

Bi harre beider spraken

 

Dat si sinen wille dede

 

Dor sine grote houeschede

655

Ende om dat hi was so scone

 

Des viel si in cranken lone⁶⁵⁶

 

Ende dogeder omme groten rouwe

 

Manlijc gaf anderen trouwe

 

Eer si viel in sire genaden⁶⁵⁹

660

Dies was si harde omberaden⁶⁶⁰

 

Want hi hare ontfor daer naer⁶⁶¹

 

Dies es wel leden .xxiiij. iaer

 

Ende doe hi daer van hare sciet⁶⁶³

 

Droech si mi ende hine^a wist niet

665

Hi seide hare sine noet sake⁶⁶⁵

 

Daer hi af was doe tongemake⁶⁶⁶

 

Ende wi hi quam oec daer ane⁶⁶⁷

 

Dat hi van mire moder vor dane⁶⁶⁸

 

Dat magic v nv tellen hier

670

Mijn vader sochte enen ridder fier

 

Die te dien tiden verloren was⁶⁷¹

 

Ende lanceloet. hiet sijt seker das⁺

 

Ic saels v noch maken vroder

 

Hi vertelde doe mire moder

648 omwille van zijn zeer knap uiterlijk.

649 vermindene: vatte liefde voor hem op.

656 daarvan ondervond ze de kwalijke gevolgen.

659 eer ze zich aan hem overgaf.

660 omberaden: onbezonnen.

661 hare ontfor: reed van haar weg.

663 sciet: afscheid nam.

665 noet sake: dringende aangelegenheid.

666 tongemake: ongerust, die hem kwelde.

667 wi: hoe.

668 dane: daarvandaan.

671 verloren: verdwenen.

+ 116 v^o c

[p. 76]

675

Dat hi ende vele andere gesellen

 

Hadden gesworen als wi tellen

 

Ende gedaen enen groten eet

 

Lancelote. te soekene godeweet

 

Ende niet en souden weder keren

680

In twe iaren oft in meren⁶⁸⁰

 

Oft sine soudene vinden dan

 

Ofte iewent geureiscen daer an⁶⁸²

 

Ende nigerinc oec dagen souden⁶⁸³

 

Noch in geen lant stille houden

685

Achter enen nacht oft twee⁶⁸⁵

 

Dit dede minen vader soe wee

 

Dat hi om dese sake godweet

 

Om te behoudene sinen eet

 

An mire moder orlof nam⁶⁸⁹

690

Maer eert hier toe oec quam⁶⁹⁰

 

Geloefdi hara te keerne saen⁶⁹¹

 

Alse hi sine queste hadde gedaen⁶⁹²

 

Maer hine dede niet sijn belof

 

Ic hebbene gesocht in menech hof

695

Al dit dede mi verstaen min vrowe⁶⁹⁵

 

Mijn moder. ende oec vander trowe⁶⁹⁶

 

Dies bringic een goet littekijn⁶⁹⁷

 

Dat hi min vader soude sijn

 

Ende dat hi hare sijn trowe gaf

700

Doe hi achters sciet daer af⁷⁰⁰

 

Ende tharre vromen ende tharen eren⁷⁰¹

 

Tote hare weder souden keren

680 in: gedurende.

682 iewent: op de een of andere manier; gevreiscen: vernemen.

683 nigerinc: nergens; dagen: zich ophouden.

685 een à twee nachten achter elkaar.

689 an...orlof: afscheid van.

690 eert: voor het; hier toe: zover.

691 hara: ws. verschrijving voor hare, haar.

692 queste: speurtocht.

695 dede verstaen: deelde mee.

696 trowe: huwelijksbelofte.

697 littekijn: herkenningsteken.

700 achters: het laatst, 700: toen hij haar voor het laatst zag en afscheid van haar nam.

701 tharre vromen: tot verbetering van haar positie.

[p. 77]

 

Ende leeft hi god geefs hem spoet⁷⁰³

 

Dies biddic gode dor oetmoet⁷⁰⁴

705

Ende eest dat hi doet es bleuen

 

God moet hem sine sonden vergeuen

 

Ic ende min moder sijn onteerft

 

Om dat wi sijns hebben gedeerft⁷⁰⁸

 

Van groten gode ende van lene

710

Dat hebwi verloren al gemene⁷¹⁰

 

Dat haer verstarf van haren vader⁷¹¹

 

Het es ons ontwijst algader⁷¹²

 

Bider wet vanden lande

 

Daer toe haddic grote scande

715

Dat ic daer vaderloes hiet

 

Ende in ne const getonen niet

 

Noch nieman gemaken te vader

 

Wie mi wan an mire moder

 

Om dat min vader dus was geuloen

720

Ende sint dedic mi riddere doen

 

Ende swoer enen swaren eet

 

Brakicne het ware mi leet

 

Dat ic nembermer ne quame

 

Daer ic enegen riddere vername

725

In soude iegen hem vechten⁷²⁵

 

Oft hi soude mi berechten

 

Oft hi iet bi eneger liste

 

Van minen vader te secgen wiste

 

Dies ic ware iet te vroder

730

Al gemoettic minen broder

 

Ic en brake niet minen eet

 

Noch min gelof godeweet

 

Ende noch hebbict wel gehouden⁺

 

Ende niet te broken bi minen scouden

735

Ende noch biddic hier v beiden

703 spoet: sukses.

704 dor oetmoet: bij Zijn genade.

708 gedeerft: gemist.

710 al gemene: allemaal.

711 dat haer verstarf: dat haar krachtens het erfrecht toekwam.

712 ontwijst: verbeurd verklaard.

725 berechten: inlichten.

+ 118 r^o a

[p. 78]

 

Oft gi met minnen van mi wilt sceiden

 

Dat gire mi af segt dat gi wet

 

Al vt ende vte bi vwer wet⁷³⁸

 

Ende indet nv hier dese sprake

740

Oft laet ons corten dese sake

 

Also als wi heden begonnen

 

En leeft riddere onder der sonnen

 

Daer ic om brake minen eet

 

Geuals mi lief ofte leet

745

Doen ne waser har negeen

 

Van dire waren onder hen tween

 

Noch walewein. noch lanceloet.

 

Hen ne lipen die trane groet

 

Nederward vt haren ogen

750

Doe si die tale horden togen⁷⁵⁰

 

Dat dien riddere so comen was⁷⁵¹

 

Hen ontfermde sere das

 

Si worden bleec ende roet

 

Ende ontecten haer ansichte bloet⁷⁵⁴

755

Doe si horden tridders clage

 

Lanceloet. sprac biden goden dage

 

In wil v nembermer wanconnen⁷⁵⁷

 

Noch nijt dragen noch wanconnen

 

Van en genen euelen mode

760

Sijt iegen mi sonder hoede⁷⁶⁰

 

Mijn herte en es niet tuward fel⁷⁶¹

 

Ende wi selen v berichten wel

 

§ Doe was di swarte ridder blide

 

Ende scoet ane lanceloets. side⁷⁶⁴

765

Ende ontecte sijn hoeft al daer

 

Dat pec sward was oppenbaer⁷⁶⁶

738 al vt ende vte: volledig; bi vwer wet: stellig.

750 togen: spreken.

751 dat het de ridder op die manier vergaan was.

754 en sloegen het vizier volledig omhoog.

757 wanconnen: een kwaad hart toedragen. Te Winkel stelt hier voor: wanonnen, met ongeveer dezelfde betekenis.

760 sonder hoede: zonder op uw hoede te zijn.

761 fel: vervuld van haat, vijandig.

764 en snelde op Lanceloet toe.

766 oppenbaer: in het oog vallend, duidelijk.

[p. 79]

 

Het was di sede vanden lande

 

More sijn sward alse brande⁷⁶⁸

 

Maer datmen an ridders soude prisen

770

Haddi also scone na sire wisen

 

Al was hi sward wat scaetde dat

 

An hem was sake di hem messat⁷⁷²

 

Ende hi was langer een haluen voet

 

Dan enech ridder bi hem stoet

775

Nochtan was hi van kinscen dagen⁷⁷⁵

 

Hem begonst so wel behagen

 

Doe hi horde hare tale

 

Dat si spraken van acglauale

 

Dat hi knilde ter eerden neder

780

Ende walewein. hiuen op weder

 

Ende seide hem die niemare

 

Dat haer gelijc een bode ware⁷⁸²

 

Ende behorden tarturs houe

 

Di werd was van groten loue⁷⁸⁴

785

Ende si voren beide te male⁷⁸⁵

 

Percheuale. soeken met acglauale

 

Die de coninc. beide begeert

 

Ende sinen sin daer ombe verteert⁷⁸⁸

 

Om hen te sprekene ende te sine

790

Mochtewi bi enegen engiene⁷⁹⁰

 

Beriden die edele heren⁷⁹¹

 

Wi soudense sconincs. houe doen keren

 

In dien dat sire wilden comen

 

Wine willens ons vorder niet beromen⁺⁷⁹⁴

795

Dor onsen wille ende dor haer doget⁷⁹⁵

768 brande: verkoolde stukken hout.

772 er was niets op zijn uiterlijk aan te merken, er was niets dat hem ontsierde.

775 van kinscen dagen: nog jong.

782 haer gelijc: ieder van hun (tweeën).

784 werd: waard, die grote lof verdiende.

785 te male: samen.

788 sinen sin verteert: door verlangen verteerd wordt.

790 engiene: middel.

791 beriden: opsporen.

+ 118 r^o b

794 ons beromen: zich beroemen.

795 doget: vriendelijkheid.

[p. 80]

 

Ende si den coninc. daer mede verhoget⁷⁹⁶

 

Si behoren ter tauelronden

 

Ende hebben gedaen lange stonden

 

Si sijn beide vans conincs. houe

800

Ende sijn oec van groten loue⁸⁰⁰

 

Ende oft gi werken wilt bi rade

 

Ende scuwen wilt vwe scade⁸⁰²

 

Soe sit op ende rijt

 

Tarturs houe ende nine bijt⁸⁰⁴

805

Ic hope an gode hi salre comen

 

Acglauael di wi hier nomen

 

Oft gi sult daer horen niemare

 

Waer dat hi becomen ware

 

Daer comen dicke niemaren van verren

810

Vart te houe sonder merren⁸¹⁰

 

Die coninc. sal v wel ontfaen

 

Segt hem ende doet verstaen

 

Wie gi sijt ende wanen gi comt⁸¹³

 

Ende alle vwe noet saken nomt

815

Hine laet v niet danen sceden⁸¹⁵

 

Vor wi comen onder ons beden

 

Ende wi vwen vader bringen

 

Wille ons god dies gehingen⁸¹⁸

 

Soudi dus achter lande riden⁸¹⁹

820

Ende iegen elken riddere striden

 

Die comen soude in v gemoet

 

Gi moest hebben geluc goet

 

Soudise verwinnen dus al

 

Sonder ramp ende ongeual

825

Die gene die ember wilt striden⁸²⁵

796 verhoget: gelukkig gemaakt.

800 van groten loue: van zeer goede naam.

802 scade: nadeel.

804 bijt: stap af.

810 sonder merren: onmiddellijk.

813 wanen: waarvandaan.

815 danen: daarvandaan.

818 gehingen: toestaan.

819 achter lande: door het land heen.

825 ember: steeds weer.

[p. 81]

 

Ende heme dies niet vermiden

 

Selen sijs langen tijt plegen

 

Bi wilen selen si ontwegen⁸²⁸

 

Ende oec haren meester vinden

830

Die hen dies willen bewinden⁸³⁰

 

Nv doet riddere onse bede

 

Dor vwes selfs vromechede⁸³²

 

Ende rijt te houe op desen tijt

 

Liue here gewerd dijt⁸³⁴

835

Want eer gi daer iet lange ontbijt⁸³⁵

 

Hopic dat gi sult sijn verblijt

 

Ofte horen niemare daer of

 

Tot dire wilen blijft int hof

 

Gi sult wesen wel te gemake⁸³⁹

840

Van wel menegerhande sake

 

Ende geloeft ons des algader

 

Wi selen soeken vwen vader

 

Ende moge wire comen an

 

Ende god ons der eren an⁸⁴⁴

845

Wi selen keren soe wi irst mogen

 

Ende v ende den coninc. verhogen

 

§ Alse dit di swarte ridder horde

 

Sijn herte loech hem vanden worde

 

Ende sijn mont op dien tijt

850

Sine tande waren wit alse crijt

 

Anders was hi sward algader

 

Hi seide god onser alre vader

 

Mote v lonen edele heren

 

Al dies goets ende al der eren

855

Ende oec dire groter doecht⁺⁸⁵⁵

 

Dat gi min herte hebt verhoecht

 

Die lange heeft gesijn besward⁸⁵⁷

828 ontwegen: ongelukkig terecht komen (de verkeerde weg opgaan).

830 hen bewinden: zich verstouten.

832 vromechede: voordeel.

834 gewerd dijt: als u zo goed wilt zijn.

835 ontbijt: afwacht.

839 u zult het er naar uw zin hebben.

844 an: gunt.

+ 118 r^o c

855 doecht: voortreffelijkheid.

857 besward: teneergeslagen.

[p. 82]

 

Mi en gebreke mijn part⁸⁵⁸

 

Ic sal riden daer gi mi wiest

860

Ten coninc. dien gi mi so priest

 

Hi boet den heren sine hande

 

Ende sijn ridderscap te pande

 

Ende daer toe onsen here gode

 

Dat hi staen soude tharen gebode⁸⁶⁴

865

Alse lange alsi mochte leuen

 

Getrouwelike sonder begeuen⁸⁶⁶

 

Doe seide mijn her lanceloet.

 

Riddere oft v geuile noet⁸⁶⁸

 

Ende gi quaemt in arturs lant

870

Ic waent v es al onbecant

 

Lijt op ons tween die gi hier siet⁸⁷¹

 

Men sal v anders doen niet

 

Dan ere ende houeschede

 

Waer gi comt telker stede

875

In dien dat gi onsen name noemt

 

Ende alse gi ten coninc. coemt

 

Segt dat gi ons spraect ende saecht

 

Eer gi anders iet gewacht

 

Gi sulter wesen wel ontfaen

880

Dit secgic v al sonder waen

 

Die swarte sprac dits wel geseit

 

God lone v deser houescheit

 

Maer wistic vwer beider name

 

Ende v wille ware ende bequame⁸⁸⁴

885

Ic waers te blider sonder^a waen

 

Her walewein. seide hem saen

 

Hoe si hiten ende wie si waren

 

Done waser geen langer sparen⁸⁸⁸

858 als mijn paard niet bezwijkt.

864 tharen gebode: tot hun beschikking.

866 sonder begeuen: zonder ophouden.

868 oft u geuile noet: als u in nood zou komen.

871 lijt op: beroep u op.

884 bequame: aangenaam.

888 sparen: talmen, 888/89: toen was er geen sprake van langer talmen of ..., toen knielde de zwarte ridder ogenblikkelijk...

[p. 83]

 

Die swarte en knilde ter eerden neder

890

Her walewein. hiuen op weder

 

Echt leide di swarte sine hande te gader⁸⁹¹

 

Ende seide god onser alre vader

 

Die es der werelt toe verlaet

 

Die late mi noch mine mesdaet

895

Gebeteren noch tuwer ere

 

Her lanceloet. wel liue here

 

Ic kinne mi seluen sculdech wel⁸⁹⁷

 

Dat ic quaet dede ende niet el⁸⁹⁸

 

Her walewein. seide en acht niet⁸⁹⁹

900

Wat saken dat hier es gesciet

 

V ne gesciets niet te wors⁹⁰¹

 

Her walewein. sat doe op sijn ors

 

Ende her lanceloet. op dat sine

 

Die swarde sprac hets verloerne pine⁹⁰⁴

905

Soe gode ridders alse gi sijt

 

Na dien dat gi op desen tijt⁹⁰⁶

 

Vart om te sokene minen vader

 

Bi ons heren macht algader

 

In bliefs oec heden achter

910

Dadict oec het ware lachter⁹¹⁰

 

In sal met v beiden riden

 

Her walewein. sprac so moetti vermiden

 

Van vwer groter onmaten⁹¹³

 

Ende riden wech vwer straten⁹¹⁴

915

Ende wat riddere die v gemoet

 

Ende v houescelike groet⁺

 

Groetten weder ende laten liden⁹¹⁷

 

Sonder vechten ende striden

891 echt: daarna, opnieuw.

897 kinne: beken.

898 niet el: niets anders.

899 en acht niet: laat u niets gelegen liggen aan.

901 te wors: kwaad.

904 pine: moeite.

906 na dien: omdat.

910 lachter: schande.

913 onmaten: onbeschaamde ongepastheid.

914 wech vwer straten: uws weegs.

+ 118 v^o a

917 liden: passeren.

[p. 84]

 

Ende blijft sijn gestade vrient⁹¹⁹

920

Hine hadde quaets iegen v verdient⁹²⁰

 

Dit radic v harde wel

 

Ende die ondadech es ende fel⁹²²

 

Iegen v oft iegen anderen man

 

Proeft vwe macht daer an⁹²⁴

925

Ende velt sijn ondaet oft gi moecht⁹²⁵

 

Ende alle vrouwen verhoecht

 

Ende bewerd haren lachter⁹²⁷

 

Daer gi moget eer ende achter⁹²⁸

 

Sijt houesch ende godertiren

930

Iegen die gi vint van goder maniren

 

Ende die der doget nine begeert

 

Iegen hem en spard niet v swerd

 

Noch v spere no vwen scilt

 

Die swarte sprac sint dat gijt wilt⁹³⁴

935

Ic saelt dor vwen wille ontberen⁹³⁵

 

Nochtan so motic mi versweren⁹³⁶

 

God moets mi genadech wesen

 

Doe reden si alle wech mettesen

 

Toter wilen ende toter stonden

940

Dat si ene wegescede vonden⁹⁴⁰

 

Daer een scone cruce stoet

 

Ende letteren daer an roet alse bloet

 

Walewein. was van clergien vroet⁹⁴³

 

Hi las die lettere dire an stoet

945

Dat daer arturs lant sciede⁹⁴⁵

919 gestade: trouwe.

920 hine: tenzij hij; iegen: ten opzichte van.

922 ondadech: gewetenloos, misdadig; fel: wreed, ruw.

924 meet u daar mee.

925 velt: maak een einde aan.

927 bewerd haren lachter: bescherm hun tegen het schenden van hun eer.

928 eer ende achter: te allen tijde

934 sint: nu, omdat.

935 ontberen: achterwege laten.

936 mi versweren: afzweren, of: anders ben ik meinedig.

940 wegescede: kruispunt.

943 van clergien vroet: kon lezen.

945 sciede: eindigde.

[p. 85]

 

Ende elc man hem wel beride⁹⁴⁶

 

Die daer toten cruce quame

 

Ende die hadde ridders name⁹⁴⁸

 

Dat hi soude onverre riden

950

Sonder vechten ende striden

 

Ende te vindene auenturen

 

Die hem werden souden te suren⁹⁵²

 

Ende lichte laten dlijf daer mede

 

Dlant was van so fellen sede

955

Dit telde walewein. hen beden

 

Doe sagen si bider wegesceden

 

Ene cluse wel gewracht⁹⁵⁷

 

Doe worden die heren dies bedacht⁹⁵⁸

 

Dat sire voren onder hen drien

960

Om horen ende om sien

 

Ende om te wetene wiet daer ware

 

Doe sagen si den clusenare

 

Die wel goet man was in scine⁹⁶³

 

Si beetten tsinen vinsterkine

965

Ende vrachden hem om niemare

 

Ofter enech ridder leden ware⁹⁶⁶

 

Die rode wapine hadde an⁹⁶⁷

 

Doe antwerde die gode man

 

Ende seide dat hire .ij. liden sach

970

Des ander dages vor middach

 

Die harde gelijc scenen beide

 

Oec docht mi na die waerheide

 

In gelate ende in gebaren

 

Alse oft si gebrodere waren

975

Haer ors scenen mode buten mate

 

Si quamen al die selue strate

 

Die vanden lande ward coemt⁺

946 hem beride: zich zou bedenken.

948 hadde ridders name: ridder was.

952 werden te sure: duur te staan komen.

957 gewracht: gemaakt.

958 bedacht: van plan.

963 was in scine: zag eruit alsof.

966 leden: voorbijgekomen.

967 wapine: wapenrusting.

+ 118 v^o b

[p. 86]

 

Datmen hier bertaengen noemt

 

Si waren beide starc in scine

980

Des eens ors ende wapine

 

Dat was roet alse een bloet

 

Si beetten beide daer te voet

 

Te desen cruce dat gi daer siet

 

Daer menech rechtenesse gesciet⁹⁸⁴

985

Daer verloes een riddere dlijf⁹⁸⁵

 

Beide hi ende sijn wijf

 

Die des wel hadde verdient

 

Iegen alle ons heren vrient

 

Dattie zile met rechte si verhoget⁹⁸⁹

990

Want si storuen in groter doget

 

Si hadden enen sant versocht⁹⁹¹

 

Ende penninge ende perde brocht

 

Daer toe andertiren goet

 

Alse hogen lieden wel bestoet⁹⁹⁴

995

Doe quamen si in ere scaren⁹⁹⁵

 

Van quaden scakers geuaren⁹⁹⁶

 

Si doetden den goden man

 

Ende namen dat hi hadde an

 

Ende sijn pert ende sijn goet

1000

Dies hadde die vrowe drouen moet

 

Dat haer van rouwen ende vander smerte

 

Breken moeste ontwe di herte¹⁰⁰²

 

Dus moesten si hier steruen bede

 

Teser gerechter wegescede¹⁰⁰⁴

1005

Daer gi dit scone cruce siet

 

Ende daer menech gerechte gesciet¹⁰⁰⁶

 

Het was dor sridders wille gemaect

984 rechtenesse: wonderbaarlijke genezing.

985 verloes dlijf: kwam om het leven.

989 zile: ziel.

991 enen sant versocht: de bedeplaats van een heilige bezocht.

994 bestoet: paste.

995 scaren: bende.

996 scakers: rovers, moordenaars.

1002 ontwe: door midden, in stukken.

1004 juist op dit kruispunt.

1006 gerechte: wonderdadige genezing.

[p. 87]

 

Sulke liede comen hier naect¹⁰⁰⁸

 

In haer broec sonder scoen

1010

Die haer pelegrimage doen

 

Die met euele sijn beuaen¹⁰¹¹

 

Ende die hier riden ende gaen

 

Hebben daer menege bate beiaget¹⁰¹³

 

Die ridderen daer gi na vraget

1015

Si daden daer hare orisone¹⁰¹⁵

 

Alse hen wel stont te done

 

Maer in can v berechten niet

 

Waerward dat elc henen sciet

 

In leider ane genen sin¹⁰¹⁹

1020

Ic seide min getide hier in

 

Daer ic besech ouer sat¹⁰²¹

 

Daer ic haers bi al vergat

 

Maer si waren starc ende groet

 

Ende seens wapine waren roet¹⁰²⁴

1025

Ende oec voerde di ander man

 

Des conincs. arturs teken an¹⁰²⁶

 

Doe worden die heren in dole¹⁰²⁷

 

Ende ontstaken als een cole¹⁰²⁸

 

Van rouwen dat si nine wisten¹⁰²⁹

1030

Met en gerehande listen¹⁰³⁰

 

Waerward dat si henen reden

 

Doe vrachden si na slans seden

 

Ende te wat landeward si lagen

 

Die straten die si daer sagen

1035

Doe antwerde di gode man

 

Ic salt v secgen so ic best can

1008 sulke: sommige.

1011 met euele beuaen: door een ziekte aangetast.

1013 menege bate beiaget: vele genezingen verkregen.

1015 orisone: gebeden.

1019 ik wijdde er geen aandacht aan.

1021 die me in beslag namen.

1024 seens: van de een.

1026 teken: wapen (teken).

1027 in dole: wanhopig.

1028 ontstaken als een cole: raakten buiten zichzelf.

1029 rouwen: spijt.

1030 en gerehande: geen enkele.

[p. 88]

 

Die strate die gi sijt comen

 

Daer af hebdi den wech vernomen⁺

 

Ende die strate die daer bi vort gaet

1040

Scuwet die dats min raet

 

Hets een lant van groter onreden¹⁰⁴¹

 

Ende daer men pleget quader seden

 

Dire best mach doeter wors¹⁰⁴³

 

Oft elc behouden wilt sijn ors¹⁰⁴⁴

1045

Ende sine wapine ende sijn leuen

 

Soe suldi dien wech begeuen¹⁰⁴⁶

 

Ende die strate ter rechter hant

 

Gaet in een wel wilt lant

 

Daer nieman en woent in

1050

In can gepensen in minen sin¹⁰⁵⁰

 

Dat ic man oft wijf gesach¹⁰⁵¹

 

Dies leden es iaer ende dach

 

Dat ic sach comen van daer ward

 

Ende geualt dat gire vard¹⁰⁵⁴

1055

Gi sulter sulc wonder vinden

 

Wildi v dies onderwinden¹⁰⁵⁶

 

Te berechtene die onsede¹⁰⁵⁷

 

Het sal v costen lijf ende lede

 

Dat vorsecgic v al hier

1060

Gi sulter vinden tfelste dier

 

Daer noit man af horde lesen

 

Nv vorwacht v van desen¹⁰⁶²

 

Hets die duuel wetic wel

 

Ende loept in ere beesten vel

1065

Iegen hem ne diet gene were¹⁰⁶⁵

 

En was nie so scarp spere

+ 118 v^o c

1041 van groter onreden: waar men niet blijk geeft van verstand of gevoel.

1043 de machtigsten doen er het meeste kwaad.

1044 oft: als.

1046 begeuen: afzien van.

1050 in can gepensen: ik kan me niet voorstellen.

1051 gesach: waarnam.

1054 geualt: komt het zo uit.

1056 v dies onderwinden: dit ondernemen, dit wagen.

1057 een einde aan de misdadige toestand te maken.

1062 vorwacht v van: hoed u voor.

1065 diet: helpt; were: tegenstand.

[p. 89]

 

Noch swerd van so goden snede

 

Dies wetic wel die waerhede

 

Dat dien duuel mochte scinden¹⁰⁶⁹

1070

En moeste breken oft wederwinden¹⁰⁷⁰

 

Dits dicke geproeft hier te voren¹⁰⁷¹

 

Nv heuet sine woninge vercoren¹⁰⁷²

 

In een cleine foreestkijn¹⁰⁷³

 

Daer willet alle nachte sijn

1075

Dages lopet allombe¹⁰⁷⁵

 

Di rechte wege entie crombe

 

Het et die beesten metten lieden

 

In mochte v niet wel bediden

 

Dwonder dat icker af weet

1080

Het heeft verwoest een lant breet

 

Ende dlant volc^a al verdreuen¹⁰⁸¹

 

Datter nieman in es bleuen

 

Nv hebbic v die waerheit

 

Vanden tween straten geseit

1085

Ende watter v af mach comen

 

Nv willic v die derde nomen

 

Die gaet hier bi toter zee

 

In wister v af wat secgen mee¹⁰⁸⁸

 

Doe seide mijn her lanceloet.

1090

Biden here die mi geboet¹⁰⁹⁰

 

Her walewein. wi moten sceden

 

Op desen tijt onder ons beden

 

Sele wi dese ridders vinden

 

Ende ic wille mi onderwinden

1095

Vander felster auenturen¹⁰⁹⁵

1069 scinden: kwetsen.

1070 wederwinden: ombuigen.

1071 dicke: dikwijls; geproeft: ondervonden.

1072 vercoren: uitgekozen.

1073 foreestkijn: jachtveldje, bosje dat gereserveerd is voor de heerlijke jacht.

1075 allombe: overal.

1081 dlant volc: de inwoners.

1088 mee: meer.

1090 bij God die mij in het leven riep.

1095 felster: gevaarlijkste.

[p. 90]

 

Gi selt riden ter goder vren¹⁰⁹⁶

 

Welke strate gi wilt kisen

 

Oft wi selen daer bi verlisen

 

Die ridders die hier sijn leden⁺

1100

Sine sijn noch niet verre gereden

 

Ende eest dat gire comt ane

 

Soe biddic v ende vermane

 

Dor minen wille ende dor v doget

 

Brincse vor v oft gi moget

1105

Ende keert weder hier ter stede

 

Dit doet here dor mine bede¹¹⁰⁶

 

Ende doet desen clusenare verstaen

 

Hoe vwe saken sijn vergaen¹¹⁰⁸

 

Op auenture oft ic hier come¹¹⁰⁹

1110

Dat hijs mi die waerheit nome

 

Ende dese riddere sal met v varen

 

Daer god v beiden mote bewaren¹¹¹²

 

Daer wi nv sijn comen an¹¹¹³

 

Doet hem ere als enen goden man

1115

Dies biddic v dor vwe doget

 

In allen steden daer gi moget

 

Her walewein. antwerde hem

 

Ende seide liue here ic bem

 

Gereet te done vwe bede

1120

Nv mote ons god lijf ende lede

 

Behoeden ende onse werelt ere¹¹²¹

 

Nv kiest voren liue here

 

Welke strate gi wilt riden

 

Hier nes geen langer biden¹¹²⁴

1125

Doe seide min her lanceloet.

 

Ic wane dattie meeste noet

 

Iegen dat dier te vechten leecht¹¹²⁷

1096 ter goder uren: onmiddellijk.

+ 119 r^o a

1106 dor mine bede: omwille van wat ik u vraag.

1108 vergaen: afgelopen.

1109 op auenture oft: voor het (onzekere) geval dat.

1112 bewaren: behoeden.

1113 die wij nu ontmoet hebben (slaat terug op riddere, vs. 1111).

1121 wereltere: goede naam.

1124 biden: dralen.

1127 leecht: bestaat in.

[p. 91]

 

Daer ons die gode man af seecht¹¹²⁸

 

Mi donct goet dat icker vare

1130

Doe antwerden hem die clusenare

 

Acharme here gi sijt so scone

 

Ic wane men niet onder den trone¹¹³²

 

Vwe gelike soude vinden

 

Ende wies wildi v bewinden¹¹³⁴

1135

Te doene dat nieman can gedoen

 

Tfolc es vten lande geuloen¹¹³⁶

 

Nieman en caens hem verrechten¹¹³⁷

 

En vlogen nie so felle scechten¹¹³⁸

 

Alset sciet sijn venijn

1140

Optie gene die bi hem sijn

 

Ende dient geraect ende daert op vliecht

 

Ic ben die v nine liecht¹¹⁴²

 

Hi sterft binnen derden dage

 

Al ne haddi anders gene plage¹¹⁴⁴

1145

Des es den mengen te wors¹¹⁴⁵

 

Ende hets merre dan een ors¹¹⁴⁶

 

Ende loept serre dan een ors doet¹¹⁴⁷

 

Scuwet den duuel so sidi vroet

 

Dit versecgic v te voren¹¹⁴⁹

1150

En had niet die warande vercoren¹¹⁵⁰

 

Ent lipe achter lande alst wel mochte

 

Biden here die ons gewrochte

 

Het soude di werelt noch onteren¹¹⁵³

 

Ende daetdi wel gi sout keren

1128 seecht: zegt.

1132 onder den trone: letterlijk: onder het hemelgewelf, op aarde.

1134 v bewinden: op u nemen.

1136 geuloen: gevlucht.

1137 hem verrechten: zich herstellen, of: zich recht verschaffen.

1138 scechten: pijlen.

1142 ik lieg niet.

1144 plage: wond.

1145 menigeen heeft dit tot zijn schade ondervonden.

1146 merre: groter.

1147 serre: harder.

1149 versecgic: voorspel ik.

1150 warande: jachtgebied van de heer.

1153 onteren: in het verderf storten.

[p. 92]

1155

Maer dat was pine iegen spoet¹¹⁵⁵

 

Al haddemen hem gegeuen alt goet

 

Datten coninc. artur toe horde

 

Hine hadde niet sine vorworde¹¹⁵⁸

 

Gelogen noch sine tale¹¹⁵⁹

1160

Hine sout besoken nv te male⁺¹¹⁶⁰

 

Dan lite hi dor en genen vaer¹¹⁶¹

 

Doe namen die heren orlof daer

 

Onderlinge ende souden sceden

 

Die swarte sprac tote hen beden

1165

Ouer wat houdi mi dan¹¹⁶⁵

 

Benic minder oft cranker man

 

Dan die een van v beden

 

Dat mi walewein. soude geleden¹¹⁶⁸

 

In waens niet hebben te done¹¹⁶⁹

1170

En es ridder geen soe coene

 

Inne darne wel anevaen¹¹⁷¹

 

Canicker ondaet ane verstaen

 

Nv siet waer gi v wilt bewinden

 

Ende welke strate gi mi wilt sinden¹¹⁷⁴

1175

Ic darse anevangen wel

 

Al waer si noch also fel

 

Bi ridderscape ende bi al dien

 

Die nv kerstendoems plien^1177/78

 

Ic sal mi allene auenturen¹¹⁷⁹

1180

Ende nemen dats mi mach geburen¹¹⁸⁰

 

Doe seide her walewein. mi es leet

1155 pine iegen spoet: vergeefse moeite.

1158 vorworde: belofte.

1159 gelogen: gebroken.

+ 119 r^o b

1160 besoken: aanvallen.

1161 dor en genen vaer: omwille van geen enkel angstgevoel.

1165 ouer wat: waarvoor.

1168 geleden: begeleiden, beschermen.

1169 te done: nodig.

1171 inne darne: of ik durf hem: anevaen: aanvallen.

1174 sinden: zenden.

1177/78 bij alle ridders en alle kristenen.

1179 mi auenturen: ondernemen.

1180 geburen: overkomen.

[p. 93]

 

Dat gi sword desen eet

 

Maer sider dat ember wesen moet¹¹⁸³

 

So rijt en wech dat donct mi goet

1185

Die strate ter zee ward

 

Hastelike ende nine spard¹¹⁸⁶

 

Om te sokene vwen vader

 

Ende doet dat ic v rade algader

 

Soe wien dat gi gemoet¹¹⁸⁹

1190

Als gine houeschlijc hebt gegroet

 

So vracht hem oft hi iet sach riden

 

Iwerints ofte ontbiden¹¹⁹²

 

Twe ridders ende die een man

 

Die hadde rode wapine an

1195

Ende dander die voerd arturs teken

 

Aldus seldi irstwerf smeken¹¹⁹⁶

 

Ten passagen waer gi coemt

 

Bid datmen v di waerheit noemt

 

Optie zee vrachter ombe mede

1200

Waer gi comt in elke stede

 

Ende en condire niet af verstaen

 

Soe comt te derre stede saen¹²⁰²

 

Ende volget der straten die ic sal riden

 

Haestelike sonder ontbiden

1205

Wi mochten sceden wel so verre

 

Dat wijs mochten werden erre¹²⁰⁶

 

Ende volget mi na ende niet tespade

 

Ende werct bi minen rade

 

Dan mach v niet scaden secgic nv

1210

Die swarte sprac here god loens v

 

Dus namen si orlof ende scieden

 

Nv willic v van waleweine. bediden¹²¹²

1183 sider dat: omdat; ember: in elk geval.

1186 spard: wacht.

1189 gemoet: ontmoet.

1192 iwerints: ergens; ontbiden: verwijlen.

1196 irstwerf: op de eerste plaats.

1202 derre: deze.

1206 dat wij er spijt van zouden kunnen hebben.

1212 bediden: vertellen.

[p. 94]

Hoe walewein. ene ioncfrowe verloeste^a

Nv^b seget ons vort di auenture¹²¹³
Dat walewein. quam nv ter vre
Op ene riuire diep ende wijt
En lettel nader primtijt¹²¹⁶
Si was groet ende oec diep
Ende dat water sere te dale liep¹²¹⁸
Crachtelike ende die stroem
Daer mercte walewein. ende nam goem¹²²⁰
Banderside ane dander lant⁺
Dat hem was harde ombecant
Hoe een riddere quam gereden
Op een ors van sconen leden
Ende gewapent als om sijn leuen¹²²⁵
Hi brachte ene ioncfrowe. gedreuen
Vore heme die hi hadde geuaen
Walewein. hi sachse heme slaen
Dickewile slach in slach
Metter vust die sere wach¹²³⁰
Vanden wapinen die hire an droech
Ende dede hare leets gnoech
Om dat si met heme nine wilde
Hi stacse dicke metten scilde
Weder ende vort harde onsochte¹²³⁵
Daer hise irst geraken mochte¹²³⁶
Dat hem niet en stont te done¹²³⁷
Die ioncfrowe. hadde an pellen grone¹²³⁸

1213 auenture: geschiedenis.

1216 even na de primen, even na zes uur 's ochtends.

1218 sere: snel.

1220 nam goem: beschouwde met aandacht.

+ 119 r^o c

1225 als om sijn leuen: alsof het een strijd om leven en dood gold.

1230 sere wach: zwaar aankwam.

1235 weder ende vort: overal, voor- en achteruit.

1236 irst: (daer ... irst), waar maar, waar ook.

1237 wat hem niet paste (te doen).

1238 pellen grone: een statiekleed van groene doorweven stof.

[p. 95]

 

Dat was gescort ter meneger stede

1240

Dat hare di felle riddere dede

 

Si quam op een rosside al baer¹²⁴¹

 

Ende hare vte vercorne haer¹²⁴²

 

Dat gelu was gelijc der zide¹²⁴³

 

Hinc haer achter op dat rosside

1245

Maer si had wel half verloren

 

Dat haer die felle riddere te voren

 

Hadde getrect vten houede

 

Hine leeft niet die gelouede

 

Wie hare die ioncfrowe. mesliet¹²⁴⁹

1250

Om haren rouwe om haer verdriet

 

Ende hoe qualike sijt verdroech¹²⁵¹

 

Datse die felle riddere sloech

 

Si weende ende wranc haer hande¹²⁵³

 

Dit sach walewein. ende docht hem scande

1255

Hine wrake nv haren toren¹²⁵⁵

 

Hi sach achter ende oec voren

 

Hine sach daer brucge ne gene

 

No weder grote no clene

 

Daer men ouer mochte varen

1260

Noch hine sager moderbaren¹²⁶⁰

 

Dire hire omme mochte vragen

 

Done was daer geen langer dagen¹²⁶²

 

Hi warp omme sinen toem¹²⁶³

 

Ende liet den orsse nemen goem¹²⁶⁴

1265

Vanden watere vander riuire

 

Hi nopet metten spore scire¹²⁶⁶

 

Ende spranc tot bider middeward

1241 rosside: damespaard; al baer: ongezadeld.

1242 vte vercorne: zeer schone.

1243 gelu: geel, goudkleurig; gelijc der zide: zijdeachtig.

1249 hare mesliet: jammerde.

1251 qualike: slecht.

1253 wranc: wrong.

1255 toren: verdriet.

1260 moderbaren: mens(enkind).

1262 toen wachtte hij niet langer.

1263 hij wendde zijn paard.

1264 nemen goem: peilen (nl. de diepte van de rivier).

1266 nopet metten spore: gaf het de sporen.

[p. 96]

 

Doe ginc swimmen tgode part

 

In die riuire soet best mochte¹²⁶⁹

1270

Soe dat sinen here ouer brochte¹²⁷⁰

 

Dat was wonder harde groet

 

Sine waren beide bleuen doet

 

Want die riuire si was diep

 

Ende die stroem daer sere liep

1275

Doe walewein. quam banderside¹²⁷⁵

 

Dire riuiren diep ende wide¹²⁷⁶

 

Sach hi volc bi groten scaren¹²⁷⁷

 

Naden riddere comen geuaren

 

Die dese ioncfrowe. ontscaecte¹²⁷⁹

1280

Met crachte ende sere mesmaecte¹²⁸⁰

 

Maer walewein. ne was niet vroet¹²⁸¹

 

Oftet was dore tridders goet⁺¹²⁸²

 

Dat si heme dus volgeden achter¹²⁸³

 

Soet was om sinen lachter¹²⁸⁴

1285

Hi sager comen menegen man

 

Die hadden alle halsberge an¹²⁸⁶

 

Si waren hem na binnen ere milen

 

Walewein. porde ter goder wilen¹²⁸⁸

 

Na die ioncfrowe. die was voren

1290

Om te velle haren toren¹²⁹⁰

 

Die de riddere soe mesmaecte

 

Ende alse min her walewein. naecte¹²⁹²

 

Der ioncfrowen. dat sine sach

1269 soet best mochte: zo goed als het kon.

1270 dat: dat het.

1275 banderside: aan de andere kant.

1276 dire: van die.

1277 volc bi groter scaren: een grote legerbende.

1279 ontscaecte: ontvoerde.

1280 met crachte: met geweld; mesmaecte: mishandelde.

1281 ne was niet vroet: was er niet van op de hoogte.

+ 119 v^o a

1282 dore tridders goet: met goede bedoelingen t.o.v. de ridder.

1283 volgeden achter: van achteren volgden.

1284 of wel om hem kwaad te doen.

1286 halsberge: pantserhemden.

1288 porde: spoorde zijn paard ann; ter goder wilen: zo spoedig mogelijk.

1290 velle: een einde maken aan.

1292 naecte: naderde.

[p. 97]

 

Doe ginc si slaen slach in slach

1295

Haer hande meer dan te voren^1294/95

 

Doense waleweine. hadde vercoren¹²⁹⁶

 

Riep si riddere edel here

 

Loest mi dor alre vrowen ere¹²⁹⁸

 

Men doet mi lachter onuerdient

1300

Quame enech gods vrient¹³⁰⁰

 

Die mi holpe vt deser noet

 

Al haddi sinen vader doet¹³⁰²

 

God hi sout hem vergeuen

 

Haer sere versuchten ende haer beuen

1305

Haer clagen ende haer carmen

 

Mochte elken man ontfarmen

 

Si riep dicke op waleweine.

 

Die quam gereden inden pleine¹³⁰⁸

 

Dat hi hare stonde te staden¹³⁰⁹

1310

Ende velde tridders ongenaden¹³¹⁰

 

Alse dit min her walewein. horde

 

Docht hem dat sijn herte scorde¹³¹²

 

Van iamberheden ende van sere¹³¹³

 

Ende sprac toten fellen here

1315

Her riddere het es dorperhede¹³¹⁵

 

Dat wetti wel ende onsede

 

Dat gi derre ioncfrowe. doet¹³¹⁷

 

Gi soudes ontberen waerdi vroet¹³¹⁸

 

Al hadde die ioncfrowe. mesdaen

1320

Men soutse houescelike vaen

 

Want daer leget lettel eren ane

1294/95 slaen slach in slach haer hande: handenwringen.

1296 vercoren: in het oog gekregen.

1298 dor alre vrowen ere: omwille van de eer van alle vrouwen.

1300 gods vrient: (kristen)mens.

1302 haddi doet: had hij gedood.

1308 pleine: vlakte.

1309 stonde te staden: zou helpen.

1310 ongenaden: wreedheid.

1312 scorde: brak.

1313 iamberheden: deernis; sere: hartzeer.

1315 dorperhede: laagheid.

1317 wat u aan die jonkvrouw begaat.

1318 ontberen: ervan af zien.

[p. 98]

 

Ene ioncfrowe. dus te slane

 

§ Doe seide di felle ridder saen

 

Om v dorpere ende corliaen¹³²⁴

1325

Oft gi riddere nine waerd¹³²⁵

 

Dor v en werdse niet gespart

 

Ic sal haer doen dor vwen toren

 

Lachters meer dan te voren

 

Ende wildire oec een wort toe spreken

1330

Ic sal v mettesen spere steken

 

Van vwen orsse auerrecht¹³³¹

 

Mijn her walewein. antwerde echt¹³³²

 

Her riddere so waric dan te voet

 

Noch radic v oft gi sijt vroet

1335

Dat gi die ioncfrowe. verdraget¹³³⁵

 

Gine vint mi heden so versaget¹³³⁶

 

En si dat gise laet gehermen¹³³⁷

 

In salse al nv bescermen

 

Ende sal minderen haren toren

1340

Oft ic settere dleuen voren¹³⁴⁰

 

Maer riddere doet mi ene bede

 

Dor gode ende dor v edelhede

 

Ende dore alre ridders ere⁺

 

Doe antwerde die felle here

1345

Ende seide hine daets niet

 

Gine maect v henen ende vliet

 

Bi al dat god geleesten mach¹³⁴⁷

 

Dit sal sijn vwe domes dach¹³⁴⁸

 

In hebbe wat doen van vwen sermone¹³⁴⁹

1350

Walewein. seide oft gi sijt soe cone¹³⁵⁰

1324 dorpere: lomperd; corliaen: schooier, schoelje.

1325 oft gi: die doet alsof u.

1331 auerrecht: ondersteboven.

1332 echt: daarna.

1335 verdraget: spaart.

1336 versaget: bang.

1337 en si dat: tenzij; laǝt gehermen: met rust laten.

1340 voren: in de plaats van, 1340: ik geef er mijn leven voor.

+ 119 v^o b

1347 geleesten mach: vermag.

1348 domesdach: oordeelsdag, dag van uw dood.

1349 in hebbe wat doen van: ik heb niet nodig.

1350 oft gi sijt so cone: als u zo dapper bent.

[p. 99]

 

Soe doet noch an hare v hant¹³⁵¹

 

Ic souts nemen so swaren pant¹³⁵²

 

Wistijt v soude therte beuen

 

Oft het cost mi min leuen

1355

Laet die ioncfrowe. met goede¹³⁵⁵

 

Ofte sijt in vwer hoede¹³⁵⁶

 

Oft wacht v iegen min spere¹³⁵⁷

 

Want ic hebbe vwes gere¹³⁵⁸

 

Die gene hadde den moet so groet¹³⁵⁹

1360

Dat hem walewein. tspere boet

 

Hem dochte di herte breken

 

Ende gereide hem ter steken¹³⁶²

 

Ende min her walewein. banderside

 

Ende quamen te samen met selken nide¹³⁶⁴

1365

Dat harre beider speren braken

 

Men mochse verre horen craken¹³⁶⁶

 

Si quamen te samen met selker porse¹³⁶⁷

 

Dattie riddere viel vanden orsse

 

Vten sadele optie eerde

1370

Ende viel soe sere dat hem deerde

 

In alle die lede toter herten

 

Ende lach in dole vander^a smerten¹³⁷²

 

Hi lach gestrect op dat lant¹³⁷³

 

Mijn her walewein. hi geprant¹³⁷⁴

1375

Dors daer dander op hadde geseten

1351 v hant doen an: de hand slaan aan.

1352 nemen so swaren pant: zo'n vreselijke straf eisen.

1355 met goede: met rust.

1356 in vwer hoede: op uw hoede.

1357 wacht v iegen: hoed u voor.

1358 vwes gere: zin om u aan te vallen, te bevechten.

1359 moet: zelfvertrouwen.

1362 gereide hem: rustte zich uit, maakte zich klaar.

1364 nide: strijdlust.

1366 craken: lawaai maken.

1367 ze galoppeerden met zo'n kracht op elkaar in.

1372 in dole: buiten bewustzijn.

1373 gestrect: languit.

1374 geprant: nam.

[p. 100]

 

Hine hadde sire houescheit niet vergeten

 

Hi gaeft der ioncfrowe. in die hant

 

Ende toech ter vart sinen brant¹³⁷⁸

 

Binnen desen was becomen¹³⁷⁹

1380

Die riddere ende hadde sijn swerd genomen

 

Ende stont op alsi best mochte

 

Het was quaet dat hi dochte

 

Ende seide hoe waerdi nie so coene

 

Vasseel dat gi bestont te doene¹³⁸⁴

1385

Mi dese smerte ende dese scande

 

Mijn vader es here van desen lande

 

Ende na hem saelt mine wesen¹³⁸⁷

 

Gine sulles niet genesen¹³⁸⁸

 

Hets dompheit dat gi iaecht¹³⁸⁹

1390

Gi werd noch heden so versaecht

 

Vanden genen die mi volgen

 

Ende soe sere selen sijn verbolgen

 

Gine woudet om sconincs. arturs goet

 

Ende om al dat hem nie bestoet¹³⁹⁴

1395

Si selen hier scire wesen

 

Gine selets niet genesen

 

Iegen mi heeft hier nieman macht

 

In dit lant noch oec cracht

 

Walewein. sprac dies gelouic wel

1400

Hier op sidi ondadech ende fel

 

Dat edel^a man ende rike mede

 

Heuet herte van valschede¹⁴⁰²

 

Bi mire wet dats iamber groet¹⁴⁰³

 

Si bringen menegen inder noet⁺¹⁴⁰⁴

1378 toech: trok; brant: (kort) zwaard.

1379 becomen: bijgekomen.

1384 vasseel: ondergeschikte, leenman (vernederend bedoeld); bestont: durfde.

1387 mine: van mij.

1388 U zult het er niet levend van af brengen.

1389 dompheit: dwaasheid; iaecht: op uit bent.

1394 bestoet: toebehoorde; nie: ooit.

1402 valschede: laagheid.

1403 bi mire wet: op mijn woord; iamber: reden tot droefheid.

+ 119 v^o c

1404 noet: kommer, ellende.

[p. 101]

1405

Nv ne sijt niet soe vten gelaten¹⁴⁰⁵

 

Ic sal v harde wel gematen¹⁴⁰⁶

 

Eer gi van mi sult sceden

 

Alse mi donct dat gi noch heden

 

Sult lien dat gi quaet doet¹⁴⁰⁹

1410

Ende noch radic v sidi vroet

 

Dat gi mi segt ende doet verstaen

 

Wat v die ioncfrowe. heeft mesdaen

 

Heeft sijs verdient wel

 

Dat gi hare sijt dus fel

1415

Wel gewerts hare ende v¹⁴¹⁵

 

In onderwints mi niet vorder nv¹⁴¹⁶

 

Ende heues die ioncfrowe. niet verdient

 

Staets af ende blieft min vrient¹⁴¹⁸

 

Anders hebdi dlijf verloren

1420

Al waerdi noch alse wel geboren¹⁴²⁰

 

Ic wille die ioncfrowe. met mi leden¹⁴²¹

 

Alsic van henen sal sceden¹⁴²²

 

Die gene en wouts niet gehoren¹⁴²³

 

Ende die ioncfrowe. sprac voren¹⁴²⁴

1425

Edel riddere ic maecs v vroet

 

Twi hi mi desen toren doet¹⁴²⁶

 

Hi wilt mi hebben tere amien¹⁴²⁷

 

Salic v der waerheit lien

 

Dies es leden menech dach

1430

Dat hijs mi tirst dede gewach¹⁴³⁰

 

Maer in wouts niet gehoren

1405 vten gelaten: blufferig.

1406 gematen: klein krijgen.

1409 lien: bekennen.

1415 dan moeten u en zij daarover onder u beiden beslissen.

1416 in onderwints mi niet: ik bemoei me er niet mee.

1418 staets af: schei ermee uit.

1420 wel geboren: van hoge geboorte.

1421 leden: leiden.

1422 van henen: van hier.

1423 gehoren: luisteren naar.

1424 voren: luidop, voor iedereen verstaanbaar.

1426 twi: waarom; toren: verdriet.

1427 tere amien: als bijzit.

1430 dede gewach: ervan sprak.

[p. 102]

 

Ic hebbe al anderen toren

 

Die haueloesheit doet mi wee¹⁴³³

 

Nochtan doet mi vele mee

1435

Dat ic v wel gesecgen can

 

Mijn vader was riddere ende goet man

 

Ende wel geboren vanden lande

 

Ic moet secgen al eest scande

 

Liue her riddere al onuerholen

1440

Mijn vader heeft .vij. iaer gequolen¹⁴⁴⁰

 

Ende es onder gegaen van gode¹⁴⁴¹

 

Ende leget in sware ermode

 

Hine mach riden no gaen

 

Noch ouer sine vote gestaen¹⁴⁴⁴

1445

Hi doget swaren arbeit¹⁴⁴⁵

 

Ic hebben geheuen ende geleit¹⁴⁴⁶

 

Ende also minen vader gedient

 

Hi heuet anders lettel vrient¹⁴⁴⁸

 

Nv waric gerne met hem bleuen

1450

Ende hem gehouden al min leuen¹⁴⁵⁰

 

Na mine macht te sinen besten¹⁴⁵¹

 

Heden quam dese riddere binnen onser vesten

 

Di sere te valle es ente broken¹⁴⁵³

 

Ende heeft onrecht an mi gewroken¹⁴⁵⁴

1455

Hi vorde mi danen met crachte

 

Eer dat ics mi verwachte¹⁴⁵⁶

 

Hine liet dor gode no dor man

 

Aldus vordi mi van dan

 

Ende doet mi desen lachter

1460

Hi liet sine liede achter

1433 haueloesheit: armoede.

1440 gequolen: ontbering geleden.

1441 ondergegaen van gode: zijn bezittingen verloren.

1444 ouer: op.

1445 doget arbeit: lijdt smart.

1446 geheuen: opgebeurd.

1448 lettel vrient: weinig vrienden.

1450 gehouden: verzorgd.

1451 na mine macht: naar mijn vermogen.

1453 die in zeer vervallen toestand verkeert.

1454 en heeft zijn woede over zijn ongelijk t.o.v. mij gewroken.

1456 ics mi verwachte: ik erop verdacht was.

[p. 103]

 

Die min vrient souden beweren¹⁴⁶¹

 

Oft si hem volhden om sijn deren¹⁴⁶²

 

Ic vruchte si selen hier scire wesen¹⁴⁶³

 

Gine sullets niet genesen

1465

Eest dat si v hier beuaren⁺¹⁴⁶⁵

 

Ende oft gi wilt v leuen sparen

 

Soe cort here desen strijt

 

Ic vruchte het gaet al ouer tijt¹⁴⁶⁸

 

Oft gi ml staen wilt in staden

1470

Dore ons liefs heren genaden

 

Soe siet here wat gi doet

 

Her walewein. sprac oft gi sijt vroet

 

Her riddere sprect vt vwen monde

 

In willie hier niet wesen langer stonde

1475

Wildi dese ioncfrowe. berechten¹⁴⁷⁵

 

Oft van hare sceden oft iegen mi vechten

 

Deen oft dander soe doet

 

Wildi ic bete met v te voet¹⁴⁷⁸

 

Oft sit weder op v part

1480

Indien dat gi mi niet ontfart¹⁴⁸⁰

 

Noch ontuliet noch ontrijt

 

Ende gi vwer auenturen ontbijt¹⁴⁸²

 

§ Die riddere antwerde ouer lanc¹⁴⁸³

 

Nv houdi mi ouer harde cranc¹⁴⁸⁴

1485

Dat ic dus wiken soude

 

Doet wel ende beet ter moude¹⁴⁸⁶

 

Oft gi ember vechten wilt¹⁴⁸⁷

1461 beweren: afweren.

1462 om sijn deren: om hem kwaad te doen.

1463 vruchte: vrees.

+ 120 r^o a

1465 beuaren: in handen krijgen, aanvallen.

1468 gaet ouer tijt: is meer dan tijd.

1475 berechten: opnemen voor, recht verschaffen.

1478 bete: stijg af.

1480 mi ontfart: van me weg rijdt.

1482 ontbijt: afwacht; auenturen: lot.

1483 ouer lanc: na een poos.

1484 cranc: zwak.

1486 ter moude: op de grond.

1487 ember: in elk geval.

[p. 104]

 

Hi decte hem onder sinen scilt¹⁴⁸⁸

 

Ende trac sijn swerd vten scoe¹⁴⁸⁹

1490

Mijn her walewein. beette doe

 

Geuiels hem wel oft wors¹⁴⁹¹

 

Ende liet bi hem staen sijn ors

 

Datmen hiet dat gringalet

 

Dat node verporren soude een let¹⁴⁹⁴

1495

Sijn here en warre toe comen¹⁴⁹⁵

 

Ende hijt weder hadde genomen

 

Doe gingen si slaen ende nemen¹⁴⁹⁷

 

Ende deen den anderen lemen¹⁴⁹⁸

 

Met groten slagen ende sure¹⁴⁹⁹

1500

Dat si haer bloet sagen dure¹⁵⁰⁰

 

Tallen maelgen dringen vut¹⁵⁰¹

 

Ende die sparken sprongen uut¹⁵⁰²

 

Doe si die helme gerochten¹⁵⁰³

 

Dat si enen bernen dochten¹⁵⁰⁴

1505

Gelijc dat heet yser doet

 

Datmen steket in die gloet

 

Ende vanden vire werdet roet

 

Haer slage waren so groet

 

Daer hem elc met crachte weerde

1510

Dat haren waleweine. meest deerde

 

Dat was om dat sijn swerd

 

Nine sceen .iiij. deniere. werd¹⁵¹²

 

Tridders wapine waren so goet

1488 onder sinen scilt: onder de bescherming van zijn schild.

1489 scoe: schede.

1491 op goed geluk af.

1494 verporren een let: een vin verroeren.

1495 sijn here en warre: of zijn heer zou er zijn.

1497 nemen: met geweld aanvatten, of: ontvangen (nl. slagen).

1498 lemen: zwaar verwonden.

1499 sure: zware.

1500 dure: door.

1501 tallen maelgen: door alle ringen van het pantser.

1502 sparken: vonken.

1503 gerochten: raakten.

1504 bernen: branden.

1512 deniere: Men schrijft d., lb. (afkorting van denarius, libra) en leest: penninc, pont.

[p. 105]

 

Dat waleweins. swerd daer op wederstoet¹⁵¹⁴

1515

Al sachmer dbloet drinken dore¹⁵¹⁵

 

Sijn halsberch^a ontfinc gene score¹⁵¹⁶

 

Dit dochte waleweine. wonder

 

Doch brachti enen slach van onder

 

Ende sloech den riddere als ende als¹⁵¹⁹

1520

Bouen den helme in den hals

 

Toter middelt vander kele

 

Doe ginct met hem al vten spele¹⁵²²

 

Dat hoeft hinc hem sonder vorst¹⁵²³

 

Tote biden nauele vor di borst

1525

Hi viel neder metten slage

 

Sine vrient ende sine mage⁺

 

Si hebben hem te lange gemert¹⁵²⁷

 

Ende quamen mettien sere verert¹⁵²⁸

 

Ende verbolgen ende vten kere¹⁵²⁹

1530

Doen si sagen haren here

 

Doet licgen optie moude

 

Walewein. die gode entie boude¹⁵³²

 

Sat doe weder op gringalette

 

Daer hi noit ane vant smette¹⁵³⁴

1535

Het was so starc ende so groet

 

Ende als sijn here hadde noet

 

Wachtet heme van sire lede¹⁵³⁷

 

Gelijc dat sijn here dede

 

Die gene dire comen waren

1514 wederstoet: terugstuitte.

1515 drinken: dringen.

1516 score: gat.

1519 als ende als: helemaal.

1522 toen was het met hem gedaan, toen trof hem de dood.

1523 sonder vorst: ogenblikkelijk.

+ 120 r^o b

1527 ze zijn te lang voor hem weggebleven.

1528 verert: kwaad.

1529 vten kere: buiten zichzelf.

1532 boude: dappere.

1534 smette: gebrek.

1537 bewaakte het hem tegen kwaad.

[p. 106]

1540

Ende heren waleweine. hadden beuaren¹⁵⁴⁰

 

Altehans metten verschen daden¹⁵⁴¹

 

Si worden daer also beraden¹⁵⁴²

 

Dat sine bestonden achter ende voren¹⁵⁴³

 

Alse vanden liue te done toren¹⁵⁴⁴

1545

Beide tors ende te voet¹⁵⁴⁵

 

Ende walewein. die dit verstoet

 

Dat hi sere was verladen¹⁵⁴⁷

 

Hi hilt hem an di gods genaden¹⁵⁴⁸

 

Met goder herten harde vaste

1550

Ende ginc onthalen sine gaste¹⁵⁵⁰

 

Metten swerde dat hi droech

 

Telken slage dat hi sloech

 

Verleemdire enen ofte twee¹⁵⁵³

 

Ende dede daer menegen wee

1555

Nieman mochte an hem geuesten¹⁵⁵⁵

 

Dat hem vergaen mochte ten besten

 

Hine bleef doet oft so gewont¹⁵⁵⁷

 

Dat hi meer ward gesont¹⁵⁵⁸

 

Ende walewein. der auenturen vader

1560

Versagetse soe daer allegader¹⁵⁶⁰

 

Metten slagen die hi sloech

 

Datter menech achter droech¹⁵⁶²

 

Ende keerde vanden stride

 

Met dipen wonden ende wide

1565

Het was goet dat walewein. sochte

1540 beuaren: aangetroffen, betrapt.

1541 altehans: meteen, weldra: metten verschen daden: op heter daad.

1542 ze waren er op uit.

1543 bestonden: aanvielen.

1544 om (hem) lichamelijk kwaad te berokkenen.

1545 tors: te paard.

1547 verladen: in het nauw gebracht.

1548 hilt hem an: vertrouwde op.

1550 ginc onthalen sinen gaste met: trakteerde zijn gasten op (ironisch).

1553 verleemdire: verwondde hij er.

1555 niemand kreeg vat op hem, kon zich aan hem vastklampen.

1557 hine: of hij.

1558 meer: niet meer.

1560 versagetse: joeg hen schrik aan.

1562 achter droech: week.

[p. 107]

 

Ende dat hi geerde ende rochte¹⁵⁶⁶

 

Bedie geuielt hem te bet¹⁵⁶⁷

 

Hi brachter menegen onder dnet

 

Sulc vanden liue sulc vanden leden^1568/69

1570

Binnen dien quam ene scare gereden

 

Vander ioncfrowen. lieden achter

 

Die gerne wraken haren lachter

 

Ende tirst dat sise bekinde

 

Ende hare quamen so gehinde¹⁵⁷⁴

1575

Was si vroe ende blide

 

Ende trac hare vten stride

 

Daer min her walewein. in dede

 

Harde grote manlijchede¹⁵⁷⁸

 

Die ioncfrowe. trac onder die hare

1580

Ende keerde metter seluer scare

 

Weder tote haren vader

 

Si waren blide allegader

 

Dat sise hadden in haer gewelt¹⁵⁸³

 

Ende liten waleweine. op dat velt

1585

Daer hi sere was verladen

 

Sine dorsten hem niet staen in staden

 

Iegen haren ouer here^a+1587

 

Si ontsagen sijn geslechte sere¹⁵⁸⁸

 

Maer walewein. dies nine ontsach

1590

Ginc slaen slach in slach

 

Op wat hem was gehinde

 

Dat hise soe sere verblinde

 

Ende met slagen achter dreef¹⁵⁹³

1566 geerde ende rochte: verlangde te raken.

1567 daarom was het geluk hem gunstig.

1568/69 liet er menigeen inlopen, de enen met hun leven en de anderen met hun leden.

1574 gehinde: nabij.

1578 manlijchede: manhaftigheid.

1583 in haer gewelt: veilig bij hun.

+ 120 r^o c

1587 ouer here: opperleenheer.

1588 geslechte: afkomst, geslacht (= familie)

1593 achter: achteruit.

[p. 108]

 

Dat hem tfelt allene bleef

1595

Si waren so mode ende soe mat

 

Dat si achter die wege al plat¹⁵⁹⁶

 

Gescoffirt lagen opter eerden¹⁵⁹⁷

 

Alse di dat rusten sere begerden¹⁵⁹⁸

 

Daer waser lettelgoet gesont¹⁵⁹⁹

1600

Walewein. en hadse so gewont¹⁶⁰⁰

 

Datmer wel af spreken mach

 

Van nv tot an den domedach¹⁶⁰²

 

§ Doe pinsde walewein. in sinen moet

 

Hem ware gene dinc soe goet

1605

Hi hadde met wapinen vele gedaen^1604/05

 

Ende done nieman dorste bestaen¹⁶⁰⁶

 

Dat hi vore sire straten¹⁶⁰⁷

 

Hi dancte gode vtermaten

 

Der eren die heme gescieden

1610

Onder die ondadege lieden

 

Dat hi behouden hadde sijn leuen

 

Ende was sonder doet wonde bleuen¹⁶¹²

 

Beide hi ende sijn part

 

Ende datten god hadde gespart

1615

Men seget dicke ende hets waer

 

Dat was wel in scine daer¹⁶¹⁶

 

Die gene di hem nine gemaett^a1617

 

Ende doet datten die werelt haet

 

Ende onse herre god te voren¹⁶¹⁹

1596 achter: langs.

1597 gescoffirt: machteloos, uitgeput.

1598 alse di: omdat ze.

1599 gesont, levend, in leven gebleven.

1600 Walewein en hadse: of W. had hun.

1602 domedach: dag van het laatste oordeel.

1604/05 Niets was er hem zo dikwijls zozeer van nut geweest als zijn wapenen.

1606 done: toen hem; bestaen: aanvallen

1607 sire straten: zijns weegs.

1612 doet wonde: dodelijke wond.

1616 was in scine: bleek.

1617 hem gemaett: zich beheerst.

1619 te voren: op de eerste plaats.

[p. 109]

1620

Hi was ter quader tijt geboren¹⁶²⁰

 

Ende alse walewein. hadde verwonnen

 

Ende hem god hadde geonnen¹⁶²²

 

Bi ridderscepe ende bi geualle¹⁶²³

 

Sine weder saken alle¹⁶²⁴

1625

Ginc die dach achter none¹⁶²⁵

 

Ende min her walewein. die cone

 

Hine hadde gedronken no geten

 

Noch en geens goet ontbeten

 

Dan geuochten inden dage

1630

Ende ontfangen grote slage

 

Hi voer en wech vermoit sere

 

Ende was algader vten kere

 

Van gemake op dien dach^1632/33

 

So lange voer hi dat hi sach

1635

Dattet dien auonde naecte

 

Binnen dien walewein. geraecte

 

Daer hi vant enen casteel

 

Sijn herte was sonder riuiel¹⁶³⁸

 

Van groten hongere ende van dorste

1640

Ende van swarre borste¹⁶⁴⁰

 

Hi pensde in sinen moet

 

Hem ne ware gene dinc so goet

 

Als dat hi vore daer binnen

 

Ende sage oft hi mochte gewinnen

1645

Herberge op dien nacht

 

Hi vant optie borch gracht¹⁶⁴⁶

 

Dien here vanden castele

 

Ende sire liede oec vele⁺

 

Hi groettene ende dat met hem was

1650

Doe hi gebeet was int gras

1620 quader: ellendige, rampspoedige.

1622 geonnen: genadig gegund.

1623 geualle: geluk.

1624 wedersake: tegenstanders (lijdend voorwerp bij verwonnen, 1621).

1625 achter none: na 3 uur 's middags. Ook mogelijk: na 12 uur.

1632/33 vten kere van gemake: wegens nooddruft ten einde raad.

1638 sonder riuiel: allesbehalve vrolijk.

1640 borste: gebrek.

1646 borch gracht: (brug over de) slotgracht.

+ 120 v^o a

[p. 110]

 

Die here seide dat lone v god

 

Walewein. seide waerd v gebot

 

Ende vwe wille ende bequame¹⁶⁵³

 

Hoe gerne ic herberge name¹⁶⁵⁴

1655

Tauont meer met v hier binnen¹⁶⁵⁵

 

In wiste anders hoe gewinnen

 

Ic hebbe gereden al desen dach

 

Dat ic anders niet en sach

 

Dan wildernesse ende woest lant¹⁶⁵⁹

1660

Ende daer ic niemene ne vant

 

Daer ic trameer mochte^a bliuen¹⁶⁶¹

 

Die werd seide also mote mi becliuen¹⁶⁶²

 

Goet ane di siele ende ane dleuen

 

Alsic v vrindelijc sal geuen

1665

Also verre ende alsoe vort

 

Alse ten auonde toe behort

 

Ende sal v te gemake doen¹⁶⁶⁷

 

Ende geuen v tam ende venisoen¹⁶⁶⁸

 

Mine herberge es altoes gereit

1670

Elken riddere ende niet ontseit^1669/701670

 

Die begert te wesene min gast

 

Hi heeft geleide goet ende vast¹⁶⁷²

 

Ende iegen al dat hi in min lant vint

 

Al waerd iegen min buc kint^b1674

1675

Dat ic minne vor alle dien¹⁶⁷⁵

1653 bequame: aangenaam.

1654 herberge name: mijn intrek zou nemen.

1655 met: bij.

1659 wildernesse ende woest land: eenzame, onbebouwde streken.

1661 trameer: heden.

1662 mi becliuen: mijn deel zijn.

1667 te gemake doen: van het nodige voorzien.

1668 tam ende venisoen: gebraden vlees van tamme dieren en wildbraad.

1669/70 gereit elken riddere: elke ridder ter beschikking.

1670 ontseit: weiger.

1672 ik sta absoluut voor zijn veiligheid in.

1674 buc kint: bloedeigen kind.

1675 vor: boven.

[p. 111]

 

Die nv ridderscaps mogen plien

 

Mijn geleide es soe vast gestade¹⁶⁷⁷

 

Wie minen gast iet mesdade

 

Het soude hem costen lijf ende al

1680

Hine hadde meer dan goet geual¹⁶⁸⁰

 

Bi ridderscepe ende bi trouwen

 

Ende bider maget onser vrowen

 

Hier af en wiste niet algader

 

Walewein. der auenturen vader

1685

Die meneger eren was gewone

 

Dattie riddere was theren soene

 

Dien hi geslegen hadde te voren¹⁶⁸⁷

 

Nv alre irst so mogedi horen

 

Vte nemende auenturen

1690

Some soete ende some suren¹⁶⁹⁰

 

Walewein. was comen int strec¹⁶⁹¹

 

Die wel waent wesen op sijn berec¹⁶⁹²

 

Van goder herbergen optien nacht

 

Hine hadde hem niet vorwacht

1695

Van sinen swaren meskiue¹⁶⁹⁵

 

Die werd di waleweine. wilde doen liue¹⁶⁹⁶

 

Nam heren waleweine. bider hant

 

Ende leidene daer hijt scone vant

 

Dor drie porten in ene sale

1700

Ende was ontfaen met sconre tale

 

Men ontwapende waleweine. saen

 

Sijn ors was te gemake gedaen¹⁷⁰²

 

Doen dede dragen die werd

 

Waleweins. wapine ende sijn swerd

1705

Daert hem sint was te verre

1677 geleide: bescherming, persoonlijke verantwoordelijkheid; gestade: onverbrekelijk.

1680 tenzij hij buitengewoon veel geluk had.

1687 dien slaat terug op riddere in vs. 1686.

1690 soete: aangename; sure: onaangename.

1691 comen int strec: erin gevlogen.

1692 op sijn berec van: voorzien zijn van.

1695 meskiue: onheil.

1696 doen liue: aangenaam wezen, aardig behandelen.

1702 te gemake gedaen: van het nodige voorzien.

[p. 112]

 

Daer omme was hi droue ende erre¹⁷⁰⁶

 

Ende ne wout niet orn sheren zale

 

Al ware si gulden altemale⁺

 

Want doen si ouer tafle saten

1710

Ende si dronken ende aten

 

Ende hadden alles dies gnoech

 

Dies die eerde nie gedroech¹⁷¹²

 

Des men drinken mochte ende eten

 

Ende alles leets daer bi vergeten

1715

Horden si sere clagen ende wenen

 

Sine wisten wat mochte menen¹⁷¹⁶

 

Ende hande te gadere slaen¹⁷¹⁷

 

Si horden volc daer buten staen

 

Vor die porte ende buten mure

1720

Si ripen dicke ter meneger vre

 

O wi laesse ontoet laet in¹⁷²¹

 

Waleweine. verwandelde doe sijn sin¹⁷²²

 

Sijn herte seide hem wel te voren

 

Dat hem naecte leet ende toren

1725

Hi verwarwede ende ward roet¹⁷²⁵

 

Die here van daer in hi geboet

 

Datmen geureisce om die niemare¹⁷²⁷

 

Wat horeeste daer buten ware¹⁷²⁸

 

Men liep vte ende ontsloet

1730

Die porte alst die here geboet

 

Doe quamen si in met ere baren

 

Die gene die daer buten waren

 

Al driuende so groet mesbaer

 

Datment horde verre ende naer

1735

Dore die porten altemale

 

Doe si quamen in die zale

1706 erre: boos.

+ 120 v^o b

1712 gedroech: voortbracht.

1716 menen: betekenen.

1717 hande te gadere slaen: handenwringen en weeklagen.

1721 laesse: helaas; ontoet: doe open.

1722 verwandelde sijn sin: raakte van streek.

1725 verwarwede: kreeg een kleur.

1727 geureisce: zou informeren.

1728 horeeste: lawaai.

[p. 113]

 

Daer was volcs harde vele

 

Ende ripen alle met luder kele

 

Opten here vander veste¹⁷³⁹

1740

Acharme here hier leget die beste

 

Doet. dats v liue kint

 

Diemen in die werelt vint

 

Nv nes niweren in ertrike¹⁷⁴³

 

Bleuen des ridders gelike

1745

Noch so starc no soe coene

 

No soe volmaect in allen done¹⁷⁴⁶

 

Die borch verstormde algader¹⁷⁴⁷

 

Ende die werd des ridders vader

 

Die daer lach optie bare doet

1750

Sijn herte in sinen buc verscoet¹⁷⁵⁰

 

Hi mochte met pinen te worde comen

 

Ende seide wie heeft hem dlijf genomen

 

Minen alten liuen kinde¹⁷⁵³

 

Dat ic vor al die werelt minde

1755

Was hem dus sine doet gehouden¹⁷⁵⁵

 

Ic vruchte het quam bi sinen scouden¹⁷⁵⁶

 

Ic bekint selue dat wel

 

Dat hi was van herten fel

 

Hine sparde viant no vrient

1760

Ic vruchte hi heeft der doet verdient

 

Nv bemanic v allengader¹⁷⁶¹

 

Bi gode onsen gerechten vader¹⁷⁶²

 

Sprac die here van daer binnen

 

Dat gi mi secgt ende laet bekinnen¹⁷⁶⁴

1765

Die rechte waerheit ic wilt horen¹⁷⁶⁵

1739 opten here: tot de heer; veste: vesting.

1743 niweren: nergens.

1746 done: levenswijze, handelingen.

1747 verstormde: raakte in rep en roer (Te Winkel: liep te hoop).

1750 buc: buik; verscoet: beefde.

1753 alten: zozeer.

1755 was het voorbeschikt dat hij aldus de dood zou vinden?

1756 vruchte: vrees; scouden: schuld.

1761 bemanic: bezweer ik.

1762 gerechten: rechtvaardige.

1764 bekinnen: vernemen.

1765 die rechte waerheit: precies de waarheid.

[p. 114]

 

Hoe hi heeft sijn lijf verloren

 

Mijn liue soene die hier leecht

 

Die mire herten sere weecht¹⁷⁶⁸

 

Doen seiden si alle ouer waer⁺¹⁷⁶⁹

1770

Die den doden brachten daer

 

Dat een vremt riddere dede¹⁷⁷¹

 

Met sire groter manlichede

 

Die wi noit sagen met ogen

 

Nochtan moge wi wel betogen¹⁷⁷⁴

1775

Ons volcs doet ende soe gewont

 

Dat si meer en werden gesont¹⁷⁷⁶

 

Men mochte weten niet tgetal

 

Dat dede die vremde ridder al

 

Die vwen sone nam sijn lijf

1780

Der bester een hadde lijf¹⁷⁸⁰

 

Ende die wi noit consten bekinnen¹⁷⁸¹

 

Maer walewein. die was daer binnen

 

Ende hem seluen sculdech wiste

 

Ende hi wel sach dat hi met liste

1785

Noch met crachte mochte ontgaen

 

Dat hi sine wapine hadde af gedaen¹⁷⁸⁶

 

Ende bloet in sine cleder stoet¹⁷⁸⁷

 

Dies was hi droue in sinen moet

 

Met dat si stonden in dese tale

1790

Sagen si lopen achter die zale

 

Dat bloet verch ende bloet¹⁷⁹¹

 

Vanden riddere die daer lach doet

 

Ende die gestelpt was te voren¹⁷⁹³

 

Binnen desen hadden si vercoren¹⁷⁹⁴

1768 weecht: grieft.

+ 120 v^o c

1769 ouer waer: als waarheid.

1771 dat: dat het.

1774 betogen: meedelen.

1776 meer en: niet meer.

1780 (een van) de voortreffelijkste die er bestond.

1781 noit: ooit; bekinnen: leren kennen.

1786 dat: omdat.

1787 bloet: ongewapend.

1791 verch: pasgevloeid; bloet moet waarschijnlijk roet zijn.

1793 die gestelpt was: die z'n wonden niet meer bloedden.

1794 vercoren: in het oog gekregen.

[p. 115]

1795

Walewein. dies heren gast

 

Ende seiden alle oueruast

 

Die daer waren in die zale

 

Deen volgede des anders tale

 

Dattie gene ware daer binnen

1800

Dat mochtmen^a wel bekinne

 

Die den riddere nam sijn leuen

 

Die sijns blodens hadde begeuen¹⁸⁰²

 

Van en lettel na middach

 

Ende menne noit sint bloden sach

1805

Dat was kinlijc ende oppenbaer¹⁸⁰⁵

 

Dattie gene ware daer

 

Die de mort hadde gewracht¹⁸⁰⁷

 

Dies waren si alle bedacht¹⁸⁰⁸

 

Ende drogen des daer ouer een¹⁸⁰⁹

1810

Die daer waren inden steen¹⁸¹⁰

 

Doen sagen si daer allegader

 

Op waleweine. der auenturen vader

 

Met harden fellen ogen

 

Walewein. hi sach hen togen¹⁸¹⁴

1815

Te hemward menege suer ansichte¹⁸¹⁵

 

Si baden den here harde bedichte¹⁸¹⁶

 

Dat hi hen den riddere late bekinnen

 

Ende hoe hi es comen daer binnen

 

Ende wie hi ware ende wanen hi quame

1820

Ende waer hi wilde ende sinen name¹⁸²⁰

 

Doe seide di here hets min gast

 

Ende heuet geleide goet ende vast

 

Alse lange als hi hier binnen es

1802 die had opgehouden te bloeden.

1805 oppenbaer: duidelijk.

1807 gewracht: begaan.

1808 daarvan waren se allemaal zeker.

1809 en daar waren ze het erover eens.

1810 steen: kasteel.

1814 togen: laten zien.

1815 suer: nijdig.

1816 bedichte: met aandrang.

1820 waer: waarheen.

[p. 116]

 

Ende sijt seker ende gewes¹⁸²⁴

1825

Die hem messeide oft mesdade¹⁸²⁵

 

Hi souts comen in sulke stade¹⁸²⁶

 

Het soude hem costen goet ende lijf

 

Dit en verbade mi man no wijf¹⁸²⁸

 

Mijn geleide es soe vast⁺

1830

Die ic wille houden elken gast

 

Dat si niet en werd te broken

 

Ende dat icker toe hebbe gesproken

 

Na min weten ende na minen wille

 

Gedoget v ende sweget stille¹⁸³⁴

1835

Op v lijf ende op vwe goet¹⁸³⁵

 

Ic sal scire wesen vroet

 

Wie sculdech es van deser daet

 

Ic weet daer op soe goden raet

 

Hi riep sine liede altemale

1840

Ane dene side vander zale

 

Te sinen rade ende seide¹⁸⁴¹

 

Dat sijn gelof ende sijn geleide¹⁸⁴²

 

Nine mochte sijn te broken

 

Ende sijn sone ware qualijc gewroken¹⁸⁴⁴

1845

Soe goden riddere als hi was

 

Heme mochte wel berouwen das

 

Sloge hi sinen gast te doet¹⁸⁴⁷

 

Hi souts hebben lachter groet¹⁸⁴⁸

 

Alse verre alsmer af soude spreken

1850

Ic salle behindeliker wreken¹⁸⁵⁰

 

Canic die waerheit wei verstaen¹⁸⁵¹

1824 gewes: gewis.

1825 die iets verkeerds tegen hem zei of hem verkeerd behandelde.

1826 hij zou er zulke onaangename gevolgen van ondervinden.

1828 dit en verbade mi: hiervan zou mij niet afbrengen.

+ 121 r^o a

1834 gedoget v: beheers u.

1835 op: op verbeurdverklaring van.

1841 te sinen rade: om hem raad te geven.

1842 gelof: belofte.

1844 qualijc: op de verkeerde manier.

1847 sloge ... te doet: doodde.

1848 souts: zou daarvan; lachter: schande.

1850 behindeliker: met meer overleg.

1851 verstaen: te weten komen.

[p. 117]

 

Dat min gast heuet gedaen

 

Die grote ondaet ende die mort

 

Hi sprac te sinen lieden vort

1855

Nv volget alle mire tale¹⁸⁵⁵

 

Gi sult hier bliuen binnen der zale^a

 

Nieman en volge mi enen voet

 

Ende dat ic v hete dat doet¹⁸⁵⁸

 

Ic sal minen gast leiden daer buten

1860

Men sal die dore na ons sluten

 

Ende laet die dode dan sijn bloden¹⁸⁶¹

 

Soe moge wi ons alle wel beuroden¹⁸⁶²

 

Dat hi sculdech es der daet

 

Ic salre dan op hebben raet¹⁸⁶⁴

1865

Eer ic minen sone wreke

 

Sonder lachter behindeleke

 

Si hilden alle an sine tale¹⁸⁶⁷

 

Si waren stille in die zale

 

Ende die here quam gegaen

1870

Daer hi heren waleweine. sach staen

 

Ende seide riddere en belget v niet¹⁸⁷¹

 

Datmen vwes niet bat en pliet¹⁸⁷²

 

Wi hebben rouwe als gi moget sien

 

Ende vwes es te wors geplien¹⁸⁷⁴

1875

Wat hier ane es mesdaen¹⁸⁷⁵

 

Gi selt nv met mi gaen

 

Ic saelt beteren. want min liede.¹⁸⁷⁷

1855 volget: volg op.

1858 hete: beveel.

1861 laet: laat ... achterwege.

1862 ons beuroden: inzien, er zeker van zijn.

1864 op hebben raet: over beraadslagen.

1867 hilden an: sloten zich aan bij, gaven gehoor aan.

1871 en belget v niet: wees er niet boos om.

1872 dat men u niet met meer zorg behandelt.

1874 te wors: niet naar behoren.

1875 mesdaen: verkeerd gedaan, niet gehandeld zoals het past.

1877 beteren: goed maken.

[p. 118]

 

Driuen rouwe ende min meisniede¹⁸⁷⁸

 

Ende ic mede alse gi wel siet

1880

Nv comt met mi ende let niet¹⁸⁸⁰

 

Ic sal v leiden na dese sake¹⁸⁸¹

 

Daer gi sult sijn nv tegemake¹⁸⁸²

 

Ende sachte slapen toten dage

 

Wi moten hier driuen onse clage

1885

Her walewein. pensde in sinen sin

 

Hi was vermant sere daer in¹⁸⁸⁶

 

Ende die van wapinen es bloet¹⁸⁸⁷

 

Dats een swaer slach ter noet¹⁸⁸⁸

 

Ende hi ward geware wel⁺

1890

Datmen was te hem ward fel¹⁸⁹⁰

 

Ende datter nieman ne was binnen

 

Men mocht wel an hem bekinnen¹⁸⁹²

 

Ende pensde doe in sinen moet

 

Hem ne ware geen raet soe goet¹⁸⁹⁴

1895

Alse hi ginge ins heren genade¹⁸⁹⁵

 

Ende dade dat hi heme bade

 

Hine hadde gene wapine an

 

Daer waren wel vif hondert man

 

Vans heren lieden daer binnen

1900

Daer men wapine an mochte kinnen¹⁹⁰⁰

 

Dus ginc hi wech metten werd

 

In auenturen oft hulpt oft deert¹⁹⁰²

 

Hi leitdene daer vter dore

 

Men loecse daer die werd ginc vore¹⁹⁰⁴

1878 meisnide: huisgenoten.

1880 let: wacht.

1881 na dese sake: daarna.

1882 sijn te gemake: van alles voorzien zijn, zich prettig voelen.

1886 vermant: in het nauw.

1887 van wapinen bloet: zonder wapenrusting.

1888 een swaer slach: een kwaad ding; ter noet: in geval van nood.

+ 121 r^o b

1890 te hem ward fel: van haat jegens hem vervuld.

1892 of men kon dat wel aan hem zien.

1894 raet: handelwijze.

1895 ginge in sheren genade: zich in de handen van zijn gastheer zou stellen.

1900 waarvan men kon zien dat ze gewapend waren.

1902 op goed geluk af.

1904 loecse: sloot hem.

[p. 119]

1905

Doe^a seide di here van daer binnen

 

Her riddere ic wille dat gi met minnen¹⁹⁰⁶

 

Trameer weest liue gast¹⁹⁰⁷

 

Hi leidene in enen toren vast¹⁹⁰⁸

 

Daer scone bedden in lagen

1910

Hi dede kerssen na hem dragen

 

Ende alles dies dat hi wiste

 

Ende gepensen conste bi liste¹⁹¹²

 

Dat walewein. sijn gast behouede¹⁹¹³

 

Die werd die sere drouede¹⁹¹⁴

1915

Hi dede hem scinken wijn claer

 

Ende een scone bedde maken daer

 

Daer hi op doe slapen soude

 

Als hem vaecte ende hi woude¹⁹¹⁸

 

Hi liet met hem knapen een deel¹⁹¹⁹

1920

Ende keerde weder inden casteel

 

Doe drogense den doden vander stede

 

Hi ward gestelpt an al die lede

 

Hine bloetde groet no clene¹⁹²³

 

Sine wonden waren gestelpt rene¹⁹²⁴

1925

Doe seiden si alle die dit sagen

 

Men dorste nembermer niet vragen¹⁹²⁶

 

Na anderen man si warens vast¹⁹²⁷

 

Dine doetde dat was haer gast

 

Dit seiden si alle op ende neder¹⁹²⁹

1930

Ende die here keerde weder

1906 met minnen: in vrede.

1907 trameer: vandaag nog.

1908 vast: sterk.

1912 gepensen: bedenken; bi liste: op een slimme manier.

1913 behouede: nodig had.

1914 drouede: treurde.

1918 hem vaecte: hij slaap had.

1919 met hem: bij hem; knapen een deel: enige dienaren.

1923 groet no clene: in het geheel niet.

1924 rene: helemaal.

1926 dorste: hoefde.

1927 si warens vast: ze waren er zeker van.

1929 op ende neder: onophoudelijk.

[p. 120]

 

Te sinen gast in dier gebare

 

Alse oft hier af nine ware^1931/32

 

Hine liets hem niet bekinnen¹⁹³³

 

Maer hi dedene sluten daer binnen¹⁹³⁴

1935

Inden tor so oueruaste¹⁹³⁵

 

Dat nieman mochte tsinen gaste

 

Comen. noch quaet beraden¹⁹³⁷

 

Noch vermannen no verladen¹⁹³⁸

 

Soe vaste was hi in sire gewelt¹⁹³⁹

1940

Oec secgic v dat hi selue helt

 

Die slotele vanden torre vast¹⁹⁴¹

 

Daer binnen besloten was die gast¹⁹⁴²

 

Hi wilde hem harde wel bedinken

 

Eer hine lite slaen oft minken

1945

Wat hem daer af ware dbeste

 

Dus hilt hine binnen sire veste

 

Wat wildi wat walewein. dade

 

Hi moeste geniten sire scade¹⁹⁴⁸

 

Hi was daer comen alse gast⁺

1950

Ende besloten in enen torre vast

 

Ende daer toe binnen ere porten mede

 

Ende oec in ene vremde stede

 

Hi was van wapinen omberect¹⁹⁵³

 

Ende haddi hem seluen ontect¹⁹⁵⁴

1955

Ende om sine wapine geheest¹⁹⁵⁵

 

Ende si dat hadden geureest¹⁹⁵⁶

1931/32 naar zijn gast alsof hier niets van aan was.

1933 bekinnen: merken.

1934 dedene: liet hem.

1935 tor: toren; ouervaste: buitengewoon stevig.

1937 quaet beraden: kwaad berokkenen.

1938 vermannen: overweldigen; verladen: in het nauw brengen, kwellen.

1939 in sire gewelt: in zijn macht.

1941 torre: toren.

1942 besloten: opgesloten.

1948 geniten: doorstaan; scade: onaangename toestand; 1948: hij moest zijn lot voor lief nemen.

+ 121 r^o c

1953 van wapinen omberect: niet van wapenen voorzien.

1954 hem seluen ontect: zich bloot gegeven.

1955 om ... geheest: geëist.

1956 geureest: vernomen.

[p. 121]

 

Men hadder hem niet gegeuen

 

Maer si hadden hem genomen dleuen

 

Haddi hem seluen sculdech gemaect

1960

God en hadde vor hem gewaect^1959/601960

 

Dus was walewein. geuaen

 

Hine wiste wat anegaen¹⁹⁶²

 

Dor den ramp ende dor bedwanc¹⁹⁶³

 

Die nacht dochte hem lanc

1965

Heme ne vaecte niet vele

 

Het ginc met hem vten spele¹⁹⁶⁶

 

Hi wiste wel datmen hem wanonste¹⁹⁶⁷

 

Ende nijt droech ende wanconste¹⁹⁶⁸

 

Vanden doden die daer lach

1970

Ende om datmenne bloden sach

 

Ende mens daer bi ward geware¹⁹⁷¹

 

Dus was sijn herte in groten vare¹⁹⁷²

 

Van waleweine. latic die tale

 

Die here die was binnen der zale

1975

Met sinen lieden toten dage

 

Met groten rouwe met groter clage

 

Waren si dien nacht al dure

 

Ende clageden haer sware auenture

 

Al hadde die riddere wel verdient

1980

Der doet hi hadde daer menegen vrient

 

Die sere clageden haren toren

 

Dat sine also hadden verloren

 

Sine wouden niet bekinnen wel

 

Dat hi was ondadech ende fel

1985

Ende tirst datmen sach

 

Verbaren den sconen dach¹⁹⁸⁶

1959/60 haddi ... God en hadde: als hij had ... dan had God niet.

1960 vor: over.

1962 anegaen: beginnen.

1963 bedwanc: zorg, kommer.

1966 het zag er lelijk voor hem uit.

1967 wanonste: slecht gezind was.

1968 droech: toedroeg; wanconste: hetzelfde als wanonste.

1971 ward geware: merkte.

1972 vare: angst.

1986 verbaren: verschijnen.

[p. 122]

 

Ginc die here met sinen lieden

 

Te rade daer si hen beriden¹⁹⁸⁸

 

Bi wat saken ende bi wat treken¹⁹⁸⁹

1990

Dat si hen scoenst mochten wreken

 

Van haren groten sere¹⁹⁹¹

 

Doe seide die werd haer here

 

Lite hi sinen gast gaen

 

Dien hi daer binnen hadde geuaen

1995

Ende sinen soene sloech te doet

 

Men soude secgen ic ware bloet¹⁹⁹⁶

 

Ende ict niet en dorste wreken

 

Men souts mi groten lachter spreken¹⁹⁹⁸

 

Het heeft so menech wel verstaen

2000

Hoe die saken sijn vergaen

 

En mochte niet verholen bliuen

 

Ende soudic minen gast ontliuen²⁰⁰²

 

Men souts mi spreken grote scande

 

Weder ende vort in elken lande²⁰⁰⁴

2005

Waerment geureiscen mochte²⁰⁰⁵

 

Dus was hi in meneger gedochte

 

Ende pensde in sinen moet

 

Hem ware gene dinc so goet

 

Alse hi den riddere late gaen⁺

2010

Tirst dat hi op ware gestaen²⁰¹⁰

 

Sonder te doene enege dere²⁰¹¹

 

Also gewapent ende inder were²⁰¹²

 

Alse hijt beste mochte bekinnen

 

Gelijc dat hi quam daer binnen

2015

Om te beuredene merre scande²⁰¹⁵

1988 hen beriden: onder elkaar beraadslaagden.

1989 treken: listen.

1991 sere: verdriet.

1996 bloet: laf.

1998 groten lachter spreken: in zeer smadelijke termen spreken.

2002 ontliuen: van het leven beroven.

2004 weder ende vort: overal.

2005 gevreiscen: vernemen.

+ 121 v^o a

2010 tirst dat: zodra.

2011 dere: letsel.

2012 in der were: uitgerust.

2015 beuredene: behoeden voor, voorkomen; merre: grotere.

[p. 123]

 

Ende hine bringe buten sire warande

 

Ongescint van allen man²⁰¹⁷

 

Ende hi hem orlof geue dan

 

Ende kere weder ende laten gaen

2020

Ende sire dan die hande an slaen²⁰²⁰

 

Ende bewachtene ende belagen²⁰²¹

 

Sine vrient die gerne wrake sagen

 

Ende doenre haren wille mede²⁰²³

 

Ende slaen hem af sine lede

2025

Ofte dat si den riddere vaen²⁰²⁵

 

Wat hen best donct gedaen

 

Oft berne in ene gloet²⁰²⁷

 

Om te coelne haren moet²⁰²⁸

 

Oft brekene op een rat

2030

Daert hen best voget teneger stat²⁰³⁰

 

Dus so stelict al van mi²⁰³¹

 

Datmens mi verre noch bi

 

Ne spreke ne genen lachter

 

No weder vore noch achter

2035

Dit donct mi di beste raet

 

Van deser dinc hoe soet staet^2035/36

 

§ Doe maectijs sinen lieden vroet²⁰³⁷

 

Het dochte hen allengaderen goet

 

Ende spraken alle met enen monden²⁰³⁹

2040

Dat hi dbeste hadde vonden

 

Sine wilden sinen raet niet verhoren²⁰⁴¹

 

Si wapenden hen som ende reden voren²⁰⁴²

2017 ongescint: niet lastig gevallen.

2020 en zij hem dan aanhouden.

2021 bewachten: beloeren; belagen: iemand een hinderlaag leggen.

2023 haren wille: wat ze graag willen.

2025 vaen: vangen.

2027 berne: verbranden.

2028 hun wraak te koelen.

2030 voget: aanstaat.

2031 op deze manier draag ik het aan een ander over; het fragment heeft stekict.

2035/36 dit lijkt me de beste manier om de zaak aan te pakken hoe dan ook.

2037 maectijs ... vroet: liet hij het weten.

2039 met enen monde: eenstemmig.

2041 verhoren: in de wind slaan.

2042 si ... som: sommigen.

[p. 124]

 

Alse die waleweine. wilden bestaen

 

Alsene die here liete gaen²⁰⁴⁴

2045

Dus voer van daer ene scare groet

 

Die niet en was van wapinen bloet

 

Willechlike ende sere verbolgen²⁰⁴⁷

 

Ende die here die hen wilde volgen

 

Riep doe sinen drossate²⁰⁴⁹

2050

Die fel was ende ongemate²⁰⁵⁰

 

Ende hiet dat hi sinen gast hale

 

Sine wapine altemale

 

Ende geefse hem alsi wilde riden

 

Ende niet langer wilde ontbiden

2055

Tirst dat hi es op gestaen

 

Mettien es die drossate gegaen

 

In ene scone kemenade²⁰⁵⁷

 

Nv hort van enen fellen rade²⁰⁵⁸

 

Daer hi waleweins. wapine vant

2060

Ende sijn goet ridders gewant²⁰⁶⁰

 

Hi stal waleweine. sijn gode swerd

 

En was niet twe penninge werd

 

Dat hi stac weder in die scede

 

Ende hi sneet die riemen bede

2065

Ontwe tot in die middeward²⁰⁶⁵

 

Ende maecter in enen groten scard²⁰⁶⁶

 

In waleweins. stegereep met liste²⁰⁶⁷

 

Daer mens nine sach no wiste

 

Onder die couerture vanden gereide²⁰⁶⁹

2070

Ende sine daregarden beide⁺²⁰⁷⁰

2044 alsene: als hem.

2047 willechlike: vol strijdlust.

2049 drossate: hofmaarschalk.

2050 ongemate: t.o.v. anderen niet de juiste maat wist te houden.

2057 kemenade: (kleer)kamer.

2058 fellen rade: gemene list.

2060 gewant: kledingstuk(ken).

2065 tot halverwege in twee stukken.

2066 scard: scheur.

2067 stegereep: stijgbeugel; met liste: behendig.

2069 couerture vanden gereide: zadelkleed.

+ 121 v^o b

2070 daregarden: buikriemen.

[p. 125]

 

Fronseerde die scalc soe²⁰⁷¹

 

Dats walewein. sider ward onvroe²⁰⁷²

 

Eer hi quam ouer ene mile

 

Hine wout niet op selke wile²⁰⁷⁴

2075

Om al sconincs. arturs rike

 

Dat mogedi horen haestelike

 

Alse die drossate hadde bracht

 

Die dese ondaet hadde gewracht

 

Waleweins. wapine ende sijn part

2080

Dat dies nachs was wel beward²⁰⁸⁰

 

Sij waenden datter soude sijn bleuen²⁰⁸¹

 

Het was starc ende wel op heuen²⁰⁸²

 

Ende dede hem geuen gnoech

 

Si waender af hebben haer geuoech²⁰⁸⁴

2085

Die here dede den tor ontsluten

 

Ende waleweins. ors houden daer buten

 

Sijn gereide waser op geleit²⁰⁸⁷

 

Daer ic v af hebbe geseit

 

Dat geualst was so sere²⁰⁸⁹

2090

Doe quam vort walewein. die here

 

Vten torre ende was op gestaen

 

Hi hadde scone cleder an gedaen

 

Ende daelde neder genen graet²⁰⁹³

 

Hine pensde niet om sulc beraet²⁰⁹⁴

2095

Alse hi cortelike daer vant²⁰⁹⁵

 

Die drossate hilt in sine hant

 

Dat quade swerd dat hi decte²⁰⁹⁷

2071 fronseerde: maakte stuk; in het fragment: fauserde: vervalste; scalc: knecht.

2072 sider: daarna.

2074 op selke wile: op dat ogenblik.

2080 beward: verzorgd.

2081 ze dachten dat ze het zouden kunnen behouden.

2082 op heuen: hooggebeend.

2084 hebben haer gevoech: hun zin krijgen.

2087 gereide: zadel (met toebehoren).

2089 geualst: onbruikbaar gemaakt.

2093 graet: trap.

2094 beraet: plannetje, bedrog. (De gewone vorm is baraet, die staat in het fragment).

2095 cortelike: weldra.

2097 decte: bedekte, verborgen hield.

[p. 126]

 

Die wile dat hem walewein. berecte²⁰⁹⁸

 

Gordijt hem an sine side²⁰⁹⁹

2100

Dies ward sint walewein. omblide

 

Doemenne gereide tsinen besten²¹⁰¹

 

Doe quam die here vander vesten

 

Tote heren walewein. gegaen

 

Ende seide wel sijt op gestaen²¹⁰⁴

2105

Riddere hoe comt dat gi sijt

 

Dus haestech op desen tijt

 

Twi ne haddi geslapen ende ontbeden²¹⁰⁷

 

Eer gi wech waerd gereden

 

Ende had ontbeten ende messe gehort

2110

Eer gi waerd gereden vort

 

Her walewein. sprac liue her werd

 

Mi es leet dat v iet deert

 

Alsoe mote mi god beraden²¹¹³

 

Ende bringen tsinen genaden²¹¹⁴

2115

Wanneer dat ic steruen sal

 

Mi rouwet sere v mesfal²¹¹⁶

 

Ic wilt noch ware te doene²¹¹⁷

 

Sprac min her walewein. die coene

 

Ende icker omme seuen iaer

2120

Al waerd mi te doene swaer

 

Dragen soude di scarpe hare²¹²¹

 

Naest minen liue waer ic ware²¹²²

 

Om dat gi mi hebt so wel ontfaen

 

Nochtan sijt seker sonder waen

2125

In laet heden dor man²¹²⁵

 

Die so grote cracht heeft an

2098 die wile dat: terwijl; hem berecte: zich klaarmaakte.

2099 gordijt: gordde hij het.

2101 doemenne: toen men hem; tsinen besten: zo goed mogelijk.

2104 wel sijt op gestaen: goede morgen.

2107 twi: waarom; ontbeden: wat gewacht.

2113 God sta mij bij.

2114 tsinen genaden: naar Zijn hemelse gelukzaligheid.

2116 mesfal: ongeluk.

2117 noch: nog eens, opnieuw.

2121 di scarpe hare: pijnlijk ruw boetekleed.

2122 naest minen liue: op mijn blote lichaam; waer: waar ook.

2125 omwille van niemand laat ik het na.

[p. 127]

 

In saelt secgen ende al waer

 

Ende dor en genen anderen vaer

 

Wie soet hort viant oft vrient²¹²⁹

2130

V sone hadde der doet verdient

 

Dicke ende oec menechwarf⁺²¹³¹

 

Eer die wile quam dat hi starf²¹³²

 

Nv moets god genadech wesen

 

Ende god lone v van desen

2135

Groten gode ende der eren

 

Die gi mi doet alle gi heren

 

Ende dat ics des vwes hebbe verteert²¹³⁷

 

Doe bedroefde hem die werd

 

Ende sprac ic en doe v niet

2140

Dor sake die v gesciet^2139/40

 

Nochtan es hier menech man

 

Die v vele quaets an²¹⁴²

 

Maer ic segt v in wille niet

 

Die sake die hier es gesciet

2145

Noch min vrede si te broken

 

Noch gene dinc an v gewroken

 

Ic sal met v henen gaen

 

Als gi den wech wilt bestaen²¹⁴⁸

 

Ende geleiden v soe verre

2150

Dat gi niet sult werden erre

 

Van niemanne dire bliuet achter^2150/51

 

Mi ware leet gescide v lachter

 

§ Walewein. sprac dit lone v god

 

Die ouer die werelt heeft gebot²¹⁵⁴

2155

Hi nam den breidel in die hant

 

Die hi an sijn ors vant

 

Hi ginc vore die here naer

2129 wie soet: wie het ook.

+ 121 v^o c

2131 menechwarf: menige keer.

2132 wile: uur, tijdstip.

2137 en voor alles van het uwe dat ik gebruikt, genuttigd heb.

2139/40 ic en doe v niet dorsake: ik ben niet de aanstichter van, ik veroorzaak niet.

2142 an: gunt.

2148 den wech bestaen: de tocht aanvangen.

2150/51 dat ge van geen enkele achterblijver iets te vrezen zult hebben.

2154 Wiens macht zich over de hele wereld uitstrekt.

[p. 128]

 

Hi ginc bi sire siden daer

 

Dine verraden hadde te voren

2160

Nv naect waleweine. groten toren²¹⁶⁰

 

Hi waende hebben goet geleide

 

Hi hadde verloren vt sire sceide

 

Sijn swerd dat hem verstolen was²¹⁶³

 

Ende het was broescher dan glas²¹⁶⁴

2165

Datter die drossate in stac

 

Doe hi tgode swerd vt trac

 

Daer toe haddi vanden gereide

 

Stegereep ende daregarde beide

 

Valscelijc begaet met liste²¹⁶⁹

2170

Dats min her walewein. nine wiste

 

Ende die here vander veste

 

Hadde die starcste entie beste

 

Van sinen lieden gesint voren²¹⁷³

 

Waleweine. te beradene toren²¹⁷⁴

2175

Alse te nemene sijn leuen²¹⁷⁵

 

Elken man mochte therte beuen

 

Van anxte ende van groten vare

 

Dient also comen ware²¹⁷⁸

 

Ende niet en mochte ontgaen met liste

2180

Ende walewein. dire niet af wiste²¹⁸⁰

 

Van desen treken van desen kere²¹⁸¹

 

Ginc al sprekende iegen den here

 

Van meneger sticken van menger saken²¹⁸³

 

Onthier ende si begonden naken²¹⁸⁴

2185

Ter stat daer sine viande lagen²¹⁸⁵

2160 toren: ellende.

2163 verstolen: ontstolen.

2164 broescher: breekbaarder.

2169 begaet: behandeld, ‘bewerkt’.

2173 voren: vooruit.

2174 beradene: berokkenen.

2175 alse te: om te; nemene sijn leven: hem van het leven te beroven.

2178 die het zo vergaan zou zijn.

2180 dire niet af wiste: die er niets van wist.

2181 treken: listen; kere: gemene streek.

2183 sticken: onderwerpen, zaken.

2184 onthier ende: totdat; naken: naderen.

2185 stat: plek.

[p. 129]

 

Die daer lagen inder hagen²¹⁸⁶

 

Die waleweine. wilden verslaen

 

Alsire bi quamen gegaen

 

Doe nam die here orlof

2190

An waleweine. ende scieder of

 

Ende kerde te sinen castele ward

 

Her walewein. die sat op sijn part⁺²¹⁹²

 

Ende waende wel danen riden

 

Sonder vechten ende striden

2195

Alsi an die artsone dede di hant²¹⁹⁵

 

Ende sinen voet inden stegebant²¹⁹⁶

 

Ende waende hem lichten in sijn gereide²¹⁹⁷

 

Braken die daregarden beide

 

Ouer den luchteren stegebant²¹⁹⁹

2200

Die sadel onder dors want²²⁰⁰

 

Ende hi bleef staende al daer

 

Doe sach min her walewein. daer naer

 

Menegen man vt comen gesprongen

 

Die te hem ward quamen gedrongen

2205

Met algader haren machten

 

Selke quamen vten grachten

 

Daer si verholenlike in lagen

 

Sulc vt bosche sulc vt hagen

 

Ende sulke quamen vt holen straten²²⁰⁹

2210

Verraderen mote god verwaten²²¹⁰

 

Die hem beteren nine wille

 

Her walewein. en stont niet stille

 

Hi sach wel dat hi was verraden

 

Ende met volke sere verladen²²¹⁴

2215

Hi trac vt sire sceide tswerd

2186 hagen: bosjes.

+ 122 r^o a

2192 sat op sijn part: steeg te paard.

2195 artsone: zadelboog.

2196 stegebant: stijgbeugel.

2197 en zich in zijn zadel wilde hijsen.

2199 luchteren: linker-.

2200 het zadel draaide onder de buik van het paard.

2209 holen straten: ravijnen, of: droge grachten of droge sloten, wegen met hoge bermen.

2210 verwaten: verdoemen.

2214 verladen: overweldigd.

[p. 130]

 

Dat lettel hauen was werd²²¹⁶

 

Ende waender hem met verweren

 

Iegen di hem wilden deren

 

Als hi dicke hadde gedaen²²¹⁹

2220

Eer hi drie slage conde geslaen

 

Brac dat swerd alst ware tin

 

Dit was hem een quaet begin

 

Enen man te sinen liue ward²²²³

 

Dit sach walewein. ende was veruard

2225

Hi wiste wel dat hi es verraden

 

Die gene dine wilden scaden²²²⁶

 

Si quamen van vore ende van besiden

 

Met groten scaren ende met widen

 

Die alle waleweins. lijf begerden²²²⁹

2230

Daer was groet geclanc van swerden

 

Si staken op hem met speren²²³¹

 

Sijn swerd besloet hem niet .ij. peren²²³²

 

Diet hem gaf god geue hem wee²²³³

 

Het brac vor di hilte ontwee²²³⁴

2235

Ende viel neder inden sande

 

Walewein. stont al idelre hande²²³⁶

 

Dies hi qualijc mochte gewesen²²³⁷

 

Ende die gene waren vt gelesen

 

Ouer starc ende ouer fel

2240

Dat was dicke geproeft wel²²⁴⁰

 

Die daer waleweine. bestonden²²⁴¹

 

Gelijc een euer vor di honden

 

Hem verwerd daer hise hem volgen siet²²⁴³

2216 lettel hauen: weinig geld.

2219 dicke: dikwijls.

2223 enen man: voor iemand; te ... ward: met betrekking tot.

2226 scaden: kwaad doen.

2229 lijf: leven.

2231 op: naar.

2232 besloet hem niet .ij. peren: hielp hem geen zier.

2233 geue hem wee: straffe hem.

2234 hilte: gevest.

2236 idelre hande: met lege handen.

2237 wat hij moeilijk zou kunnen uithouden.

2240 geproeft: aangetoond, ondervonden.

2241 bestonden: aanvielen.

2243 hem verwerd: zich verweert.

[p. 131]

 

Weerdem walewein. maer en halp niet²²⁴⁴

2245

Dine van verren staken met speren

 

Si daden hem die meeste deren

 

Om te coelne haren moet

 

Daer ne was swerd geen so goet

 

Al had walewein. gecregen

2250

Ende haddire drie slage met geslegen

 

Als hi metten sinen dede

 

Dicwile ter meneger stede

 

Het ware te broken oft so gebogen⁺

 

Dat hem nine hadde gedogen²²⁵⁴

2255

Dat hem best stont testaden²²⁵⁵

 

Dicwile alse hi was verladen²²⁵⁶

 

Daer te voren in meneger noet

 

Dies was hi nv worden bloet²²⁵⁸

 

Dat was sijn ors ende sijn swerd

2260

Dat vele hauen was werd

 

Dus moeste walewein. gaen onder²²⁶¹

 

Ende dat en donct mi geen wonder

 

En es oec so starc man geen

 

Onder gode nember een²²⁶⁴

2265

Men mochten dicwile met scampe

 

Verwinnen wel ende bi campe^a2265/66

 

Walewein. moeste gaen in hant²²⁶⁷

 

Hi ward geuelt daer int sant

 

Nochtan costet sulken dleuen²²⁶⁹

2270

Eer hem walewein. op wilde geuen²²⁷⁰

 

Selken costet een let oft twee²²⁷¹

2244 weerdem: verweerde zich

+ 122 r^o b

2254 gedogen: geholpen.

2255 stont testaden: van pas kwam, baatte.

2256 verladen: in het nauw gebracht.

2258 daarvan was hij nu beroofd.

2261 gaen onder: het onderspit delven.

2264 onder gode: in Gods macht.

2265/66 met scampe ende bi rampe: door bedrog of ongeluk.

2267 in hant gaen: zich onderwerpen.

2269 sulken: sommigen.

2270 hem ... op ... geuen: zich overgeven.

2271 een let oft twee: een of twee, een paar ledematen.

[p. 132]

 

Dat wel en heilde nembermee²²⁷²

 

Ende selue was hi soe bereet²²⁷³

 

Wat hi hadde ane gecleet

2275

Beide wapine ende ander waden

 

Was gescort ter meneger staden²²⁷⁶

 

Dat hem dlijf daer dore sceen²²⁷⁷

 

En leefde ertsce man ne geen²²⁷⁸

 

Die also ware nv beraden²²⁷⁹

2280

Dat hem man mochte staen in staden

 

Noch artsatere oec genesen²²⁸¹

 

Nv wouts god hi sal gewesen²²⁸²

 

Van sire smerte van sire scande

 

Si bonden waleweine. sine hande

2285

Ende settene op een cranc rosside²²⁸⁵

 

Ende daden leiden bi sire side²²⁸⁶

 

Gringalette dor sinen toren²²⁸⁷

 

Dat sijn ors was te voren

 

Ende dats sire herten soude sijn wors²²⁸⁹

2290

Alse hi sage op sijn ors²²⁹⁰

 

Dat hi daer nv hadde verloren

 

Ende sijns selfs lijf te voren²²⁹²

 

Dies si hem wilden doen deruen²²⁹³

 

Ende lachterlike doen steruen²²⁹⁴

2295

Verbernen oft op een rat breken

 

Aldus wilden sijt hen wreken

2272 nembermee: nooit meer; heilde: genas.

2273 bereet: toegetakeld.

2276 ter meneger staden: op veel plaatsen.

2277 dat: zodat.

2278 er leefde niemand op de wereld.

2279 also beraden: zo toegetakeld (slaat op Walewein).

2281 artsatere: arts.

2282 nu kan alleen God hem redden.

2285 cranc rosside: oude knol.

2286 bi sire side: naast hem.

2287 dor sinen toren: om hem verdriet te doen.

2289 opdat het hem verdriet zou doen.

2290 op: naar.

2292 te voren: bovendien, wat meer is.

2293 doen deruen: ontnemen.

2294 lachterlike: op oneervolle wijze.

[p. 133]

 

Daer waren ridders ende seriande²²⁹⁷

 

Naest den here vanden lande²²⁹⁸

 

Die rijcste ende best geboren²²⁹⁹

2300

Ende hadden alle ouer een gesworen²³⁰⁰

 

Dat si waleweine. souden leiden

 

Toter gerechter wegesceiden

 

Int inde van haren lande²³⁰³

 

Dor alle der gerre scande²³⁰⁴

2305

Die tarturs houe behorden

 

Dies worden si in vorworden²³⁰⁶

 

Dat si daer nv souden ontliuen²³⁰⁷

 

Waleweine. dat ne soude niet bliuen²³⁰⁸

 

En ware dat hen ware scame^2308/09

2310

Om dat hi hadde ridders name²³¹⁰

 

Ent hen lachter ware te vele

 

Si souden hangen bider kele

 

Int sceden vanden tween landen²³¹³

 

Den coninc. arture te scanden⁺

2315

Dat alle dine souden sien

 

Ende ridderscaeps daer plien²³¹⁶

 

Ende behorden ten coninc. arture

 

Ende sochte daer dan auenture

 

Souden scuwen te varne vort²³¹⁹

2320

Alsi die niemare daer hadden verhort

 

Daer men sulke wrake name

 

Op elken riddere die daer quame

 

Ende dire auenturen sochte

2297 seriande: schildknapen.

2298 naest: op ... na.

2299 best geboren: van de hoogste afkomst; rijcste: machtigste.

2300 ouer een: als uit één mond.

2303 int inde: aan het eind.

2304 tot schande van al die genen.

2306 hierover maakten zij een afspraak.

2307 ontliuen: van het leven beroven.

2308 ne soude niet bliuen: zou zonder mankeren gebeuren.

2308/09 zonder mankeren zou dat schande over hen brengen, of: tenzij ze over hun voornemen beschaamd werden.

2310 hadde ridders name: ridder was.

2313 int sceden van: op de grens van.

+ 122 r^o c

2316 ridderscaeps plien: ridder zijn.

2319 te varne vort: om door te rijden.

[p. 134]

 

Dus geuielt datmen daer brochte²³²⁴

2325

Waleweine. op een rosside geleit

 

Sere gewont ende mesreit²³²⁶

 

Binnen ere haluer milen gehinde²³²⁷

 

Soe dat here walewein. bekinde²³²⁸

 

Dat daer woende die clusenare

2330

Die hi geuraget hadde om niemare

 

Al toter seluer wegesceden

 

Van sconincs. arturs geleden²³³²

 

Ende vanden quaden fellen lande

 

Daer menech haelde grote scande

2335

Nv waren di gene des bedocht²³³⁵

 

Die waleweine. daer hadden brocht

 

Dat si een rat souden doen maken

 

Ende waleweine. daer op raetbreken

 

Ter crucen enter wegesceide

2340

Daer ic te voren af seide

 

Ic late hier af nv di sprake

 

Van deser dinc van deser sake

 

Tes icker weder come toe²³⁴³

 

Ende ic sal v vort secgen hoe

2345

Dat moriaen heeft geuaren²³⁴⁵

 

Doe si alle drie gesceden waren

 

Alsic v hebbe doen verstaen

 

Mijn her walewein. ende moriaen

 

Ende lanceloet. die was die derde

2350

Die gerne wilde maken verde²³⁵⁰

 

Vanden dire ende vander niemare

 

Dat hem seide die clusenare

 

Ic sal v tellen van moriane

 

Eric van waleweine. doe te verstane.²³⁵⁴

2324 dus geuielt: zo gebeurde het.

2326 mesreit: toegetakeld.

2327 binnen ... gehinde: op minder afstand dan.

2328 bekinde: merkte.

2332 geleden: tolplaatsen.

2335 des bedocht: van plan.

2343 tes: totdat.

2345 dat het Moriaen vergaan is.

2350 verde: tocht.

2354 doe te verstane: laat horen.

[p. 135]

Hoe moriaen heren walewein. verloeste^a

Nv^b telt die auenture hier
Dat moriaen die ridder fier
Reet die strate ter zee ward
Ende quam tere passagen ter vard²³⁵⁸
Daer hi opter zee bi quam²³⁵⁹
Ende inden dage hi nieman vernam²³⁶⁰
Die hi vrachde na sinen vader
Hi verloes sine pine algader²³⁶²
Si scuetdene alle dine sagen²³⁶³
Hem half lettel goet sijn vragen²³⁶⁴
Die hem mochte ontgaen oft riden
En wilden sijns niet ontbiden²³⁶⁶
Maer hi sach daer hoefslagen²³⁶⁷
Van orssen die vor hem lagen
Ende onlange waren gereden
Bedie pensdi dat daer was leden²³⁷⁰
Sijn vader in corten dagen²³⁷¹
Hi volgede den voet slagen²³⁷²
Al toter passagen toe
Hine hadde snachs raste no roe²³⁷⁴
Noch hine vant niweren daer hi mochte⁺
Herbergen daer hem seluen dochte
Dat hire gecrigen mochte gemac²³⁷⁷

2358 passagen: oversteekplaats; ter vard: spoedig.

2359 opter zee: aan zee, vlak bij de zee.

2360 vernam: zag.

2362 verloes: verspilde; pine: moeite.

2363 scuetdene: gingen hem uit de weg, ontweken hem.

2364 lettel goet: heel weinig; half: hielp (fout voor halp, want er is volgens dr. Gysseling geen duitse invloed in de M).

2366 sijns ontbiden: op hem wachten.

2367 hoefslagen: sporen van paardehoeven.

2370 bedie: daarom; liden: (voorbij)gegaan.

2371 in corten dagen: een korte tijd geleden.

2372 voet slagen: sporen.

2374 raste na roe: absoluut geen rust.

+ 122 v^o a

2377 gemac: verzorging.

[p. 136]

 

Daer hi binnen mochte onder dac

 

Des margens vroe alst dagede

2380

Dies hem harde wel behagede

 

Ende menne sach scone ende claer

 

Quam hi recht gereden daer

 

Daer men ouer soude varen

 

Maer hine sager moderbaren²³⁸⁴

2385

Nieweren wonen daer omtrent

 

Die scakers haddent daer al gescent²³⁸⁶

 

Ende verslegen ende verdreuen

 

Datter nieman ne was bleuen²³⁸⁸

 

Het was al heide ende sant

2390

Hine vant daer anders geen lant

 

Daer ne wies gers no coren²³⁹¹

 

Hine mochter nieman sien no horen

 

Noch liede keren noch gaen²³⁹³

 

Maer hi sagere scepe staen²³⁹⁴

2395

Daer scepliede binnen lagen

 

Diet folc ouer te vorne plagen²³⁹⁶

 

Die wouden wesen in yrlant

 

Moriaen quam gereden int sant²³⁹⁸

 

Ende riep lude int begin

2400

Te scepe ward wie es daer in

 

Bericht mi dies ic v vrage

 

Dor dere vanden goden dage²⁴⁰²

 

Ende om een deel van minen gode²⁴⁰³

 

Alsoe dat ics mi beurode²⁴⁰⁴

2405

Oft hier enech ridder leet

 

Ouer dwater dart ieman weet²⁴⁰⁶

 

Binnen corten dagen harward

2384 moderbaren: mens(enkind).

2386 scakers: rovers; gescent: vernield.

2388 datter: zodat er.

2391 wies: groeide; gers: gras.

2393 keren noch gaen: komen of gaan.

2394 staen: (voor anker) liggen.

2396 wier werk het was het volk over te zetten.

2398 int sant: op het strand.

2402 bij al wat heilig is.

2403 gode: bezit.

2404 mi beurode: zekerheid krijg.

2406 dart: waar het, indien het.

[p. 137]

 

Si worden alle soe vervard

 

Van hen allen die int scepe lagen

2410

Doen si moriane sagen

 

Die sinen helm hadde af gedaen

 

Hine mochte horen no verstaen

 

Noch tale noch weder tale²⁴¹³

 

Si veruarden hen altemale

2415

Om dat hi was sward ende groet

 

Elc stac ter zeeward sinen boet²⁴¹⁶

 

Ende ruemden die marine²⁴¹⁷

 

Want moriaen was in scine²⁴¹⁸

 

Als hi vter hellen ware comen

2420

Si waenden den duuel hebben vernomen²⁴²⁰

 

Dise wilde daer verleden²⁴²¹

 

Die tirst van hen mochte sceden

 

Hine wilde sanders niet ontbiden²⁴²³

 

Doe wilde moriaen weder riden

2425

Nieman ne horde na sine sprake

 

Noch berichte van sire sake

 

Si waenden allegader wel

 

Dat ware di duuel ende niemen el²⁴²⁸

 

Die daer quame opten sande

2430

Si togen alle vanden lande²⁴³⁰

 

§ Moriaen sach wel te voren

 

Dattie pine was verloren

 

Al wildi die passage liden

 

Sijns en wilde nieman ontbiden²⁴³⁴

2435

Dine name in sinen boet

 

Dus moesti keren dor die noet⁺

 

Dies dreef hi menegerhande clage²⁴³⁷

2413 weder tale: antwoord.

2416 stac: stak van wal.

2417 ruemden: verlieten; marine: strand.

2418 was in scine: zag eruit.

2420 vernomen: gezien.

2421 verleden: verleiden.

2423 sanders ontbiden: op de ander wachten.

2428 niemen el: niemand anders.

2430 togen: trokken weg.

2434 niemand wilde hem opwachten.

+ 122 v^o b

2437 dies: daarover.

[p. 138]

 

Ende hi sach die hoefslage

 

Daer twee ors hadden gelopen

2440

Ende was ember dies in hopen²⁴⁴⁰

 

Dat daer sijn vader hadde gereden

 

Ende ware die passage leden

 

Maer hi pensde in sinen moet

 

Wat hulpet dat een man doet

2445

Pine die hi verloren siet

 

Men vorde mi daer ouer niet

 

Om dat ic ben van moriane

 

Ende ic hebbe andere gedane²⁴⁴⁸

 

Dan die hier te lande behoren

2450

Ic hebbe dese vart verloren²⁴⁵⁰

 

Mi en es niet beter dan ic kere²⁴⁵¹

 

Ten clusenare den goden here

 

Daer ic van minen geselle sciet

 

Hine at no hine dranc niet

2455

Sider dat hi danen voer

 

Sijn hoeft verwarmdem ende swoer²⁴⁵⁶

 

Dat dede di honger ende di toren

 

Hine sach achter no voren

 

Daer hi toe comen mochte

2460

Daer men enege spise vercochte²⁴⁶⁰

 

Noch daer hi sach man no wijf

 

Noch creature di hadde lijf²⁴⁶²

 

In die marine vander zee

 

Hi sporslaechde ilanc so mee²⁴⁶⁴

2465

Den rechten wech dien hi vernam²⁴⁶⁵

 

Tes hi ter wegesceden quam

 

Daer vant hi timmerliede staen

 

Beide houwen ende sere slaen²⁴⁶⁸

2440 ember: steeds.

2448 gedane: uiterlijk.

2450 dese vart verloren: deze reis vergeefs gemaakt.

2451 ik heb niets beters dan het omkeren.

2456 swoer: deed pijn.

2460 daer men: waar men.

2462 levend schepsel.

2464 sporslaechde: reed spoorslags; ilanc so mee: hoe langer hoe harder.

2465 langs de kortste weg die hij zag.

2468 bouwen: kappen.

[p. 139]

 

Ende hadden een rat gemaect

2470

Hi sach enen riddere sitten al naect

 

Beuerwet met blode roet²⁴⁷¹

 

Optie eerde in groter noet

 

Hi was daer bracht op dat

 

Datmenne daer breken soude opt rat

2475

Tirst dat daer gemaect ware²⁴⁷⁵

 

Met rechte was sijn herte in vare

 

Ende hi sach ende vernam

 

Moriane die daer nv quam

 

Blicken menegen halsberch claer²⁴⁷⁹

2480

Ende vele gewapender liede daer

 

Hi sager selken qualijc beretd²⁴⁸¹

 

Die waren ontwapent ende ontcleet

 

Die daer hadden ongesonden²⁴⁸³

 

Ende haer lede oec gebonden²⁴⁸⁴

2485

Sulc haer arme sulc haer been²⁴⁸⁵

 

Sulc haer hoeft daer bloet dor sceen²⁴⁸⁶

 

Ende min her walewein. die daer sat

 

Sere mesmaect bekinde dat²⁴⁸⁸

 

Nv daer quam her moriaen

2490

Hi riep dat menech mochte verstaen

 

Liue geselle sijt willecome

 

Onse here god geefs mi vrome²⁴⁹²

 

Dat gi sijt comen in dit plein

 

Ic ben v geselle walewein.

2495

Om desen ramp en pensdic niet

 

Doe ic hier achters van v sciet²⁴⁹⁶

 

Ende gi van mi te derre stede⁺²⁴⁹⁷

2471 beuerwet: gekleurd.

2475 tirst: zodra; dat: dat het.

2479 menig glanzend pantser glinsteren.

2481 qualijc beretd: deerlijk toegetakeld.

2483 hadden ongesonden: verschillende kwalen hadden door verwondingen.

2484 gebonden: in verband.

2485 sulc ... sulc: de een ... de ander.

2486 sceen: zichtbaar was.

2488 mesmaect: mishandeld; bekinde: merkte op.

2492 geefs mi vrome: make dat het mij helpt.

2496 achters: laatst.

+ 122 v^o c

2497 te derre stede: op deze plaats.

[p. 140]

 

Ontferme v mire ellendechede

 

Die gi ane mi moget merken

2500

God hi mach v wel gesterken

 

Die bouen ons allen heuet macht

 

Woudi hier baren sine cracht²⁵⁰²

 

Alse dit hoerde moriaen

 

Die harde scire was bestaen²⁵⁰⁴

2505

Vanden genen die daer lagen

 

Van soe vresseliken slagen^a

 

En horde noit man lesen no singen

 

Datse ieman mochte volbringen

 

Die slage die moriaen sloech

2510

Metten swerde dat hi droech

 

Soe wat so hi gerochte²⁵¹¹

 

Metten swerde dat hi brochte

 

En ontfinc noit vlecge no scard²⁵¹³

 

Hi sloecht tot ouer die middeward²⁵¹⁴

2515

Daer ne was wapine gene so goet

 

Dat dat swerd iet wederstoet²⁵¹⁶

 

Dat dede sine grote cracht

 

Dat hi soe anxtelike vacht²⁵¹⁸

 

Optie gene dine bestonden

2520

Ende sloech so vresselike wonden

 

Die nembermer ne mochten genesen

 

Noch en dorsten gesalft wesen²⁵²²

 

Van en geens arsaters handen

 

Hi cloef daer menegen toten tanden²⁵²⁴

2525

Dor die coyfie ende dor al²⁵²⁵

2502 woudi baren: als Hij wilde tonen.

2504 scire: snel; bestaen: aangevallen.

2511 soe wat so: wat ook; gerochte: kon raken.

2513 vlecge no scard: spleet of scheur.

2514 die middeward: het midden.

2516 iet wederstoet: op enigerlei wijze weerstond.

2518 anxtelike: angstwekkend.

2522 dorsten: konden.

2524 cloef: doorsneed, hakte door.

2525 coyfie: ijzeren beschermkapje onder de helm.

[p. 141]

 

Soe dat si vilen in dat dal

 

Telken dat hi sijn ogen om sloech²⁵²⁷

 

Ende hise te waleweine. ward droech²⁵²⁸

 

Die comen was in sware noet

2530

Verhief hem sijn moet soe groet²⁵³⁰

 

Ware die duuel vor hem comen

 

Hi mochte hem dleuen hebben genomen

 

Gelijc enen man als hem dochte²⁵³³

 

In dien dat hi steruen mochte²⁵³⁴

2535

Soe haddi sijn lijf daer gelaten²⁵³⁵

 

Walewein. sat binnen der herstraten²⁵³⁶

 

In wel swaren ongesonden²⁵³⁷

 

Hi hadde sine hande gebonden

 

Maer die gode riddere moriaen

2540

Hi deetse bat achter gaen²⁵⁴⁰

 

Die gene dine daer brochten

 

Dat si lettel om heme dochten

 

Hi verweerde hem soe wel

 

Met sinen slagen die waren fel

2545

Hem ne mochte niet meschien²⁵⁴⁵

 

Hi deetse vallen bi tween bi drien

 

Sulc onder haer perde sulc besiden

 

Dat parc begonste sere widen²⁵⁴⁸

 

Om waleweine. ende om moriane

2550

Si waren alle daer in wane

 

Dat hi vter hellen quame

 

Ende hadde des duuels name²⁵⁵²

 

Dise daer alsoe bedwelde²⁵⁵³

2527 sijn ogen om sloech: zijn blik wendde.

2528 en hij een blik op W. wierp.

2530 verhief: werd sterker.

2533 man: mens.

2534 als hij (de duivel) wel sterven kon.

2535 lijf: leven.

2536 binnen der herstraten: op de grote weg.

2537 heel zwaar gewond.

2540 achter gaen: wijken.

2545 geen haar op zijn hoofd zou er gekrenkt worden.

2548 parc: strijdperk; widen: leeg te worden.

2552 hadde des duuels name: de duivel was.

2553 bedwelde: van hun bezinning beroofde.

[p. 142]

 

Ende onder die voete velde²⁵⁵⁴

2555

Datter menech meer en sprac

 

Datmen op hem sloech ende stac²⁵⁵⁶

 

Dat en dietde niet algader²⁵⁵⁷

 

Daer af slachti sinen vader⁺²⁵⁵⁸

 

Den edelen riddere acglauale

2560

Hine hilt iegen nieman tale²⁵⁶⁰

 

Maer hi sloech ember slach in slach

 

Op dat heme gehinde lach²⁵⁶²

 

Sine slage waren so groet

 

Wie een spere te hemward boet

2565

Om hem te done enege dere

 

En besloet hem niet ene pere²⁵⁶⁶

 

Hi sloecht ontwe alst ware .i. riet

 

Vor hem mochte geduren niet²⁵⁶⁸

 

Hi hadde enen halsberch an

2570

Die ouer starke coene man

 

Daer hi niet sere met was geladen²⁵⁷¹

 

Nieman ne mochte hem gescaden²⁵⁷²

 

Met wapinen die hi brachte daer

 

Men sach dat bloet lopen claer

2575

Optie eerde te dale ward

 

Daer ne was gespart man no pard

 

Van des goeds ridders brande

 

Men sager licggen^a hoefde ende hande

 

Ende daer toe arme ende been

2580

Sulc af geslegen sulc in tween^b

 

Die der doet mochte ontflien

2554 onder die voete velde: neervelde.

2556 op: naar.

2557 dat richtte absoluut niets uit.

+ 123 r^o a

2558 daeraf slachti: daarin leek hij op.

2560 hilt tale iegen: sprak tegen.

2562 gehinde: nabij.

2566 het baatte hem geen zier.

2568 geduren: standhouden; niet: niets.

2571 dat niet erg zwaar op hem woog.

2572 gescaden: kwetsen.

[p. 143]

 

Hem ne mochte niet bat gescien²⁵⁸²

 

Want si worden segeloes²⁵⁸³

 

Ende menech daer sijn inde coes²⁵⁸⁴

2585

Die tirst mochte comen te stride

 

Ende ontflien hi was blide

 

Ende hine ontbeide sanders niet

 

Die hi in die battalge liet²⁵⁸⁸

 

Ende met dat si dus worden versaecht

2590

Ende doet geslegen ende veriaecht

 

Oft ongeweldech van sinen leden²⁵⁹¹

 

Sulke quamen daer gereden

 

Die hadden verloren hare perde

 

Ende moesten rutsen harre verde²⁵⁹⁴

2595

Sine wisten wat riden si moesten gaen²⁵⁹⁵

 

Doe beette neder moriaen

 

Ende nam waleweine. in sine arme

 

Ende seide dicke owacharme²⁵⁹⁸

 

Geselle hoe sidi dus beraden²⁵⁹⁹

2600

Ic vruchte v ne sal staen testaden²⁶⁰⁰

 

Ersatere ter werelt nembermeer

 

V lede dunken mi so seer

 

Ende hebben soe vele wonden

 

Hi hadde hem sine hande ontbonden

2605

Walewein. seide in hebbe gene noet

 

Hi dancte gode dine geboet²⁶⁰⁶

 

Ende moriane hondertvout mede

 

Dat hi was bracht vt sinen lede²⁶⁰⁸

 

Ende hi vertroest also was daer

2582 zo iemand kon niets beters overkomen, aan de dood ontsnappen was het beste wat men kon bereiken.

2583 segeloes: verslagen.

2584 sijn inde coes: aan zijn eind kwam.

2588 battalge: strijd.

2591 ongeweldech van: geen macht (meer) hebbende over.

2594 rutsen harre verde: hun tocht schuifelend vervolgen.

2595 wat: hoe.

2598 owacharme: o wee.

2599 beraden: toegetakeld; dus: zo.

2600 sal staen te staden: kan helpen.

2606 gode dine geboet: zijn Schepper.

2608 bracht vt: gehaald uit.

[p. 144]

2610

Sijn herte was licht ende claer

 

Ende seide hi soude wel genesen

 

Mocht hi twe dage stille wesen²⁶¹²

 

Sonder gaen ende sonder riden

 

Dat hi niwer af dorste miden²⁶¹⁴

2615

Bider hulpen van gode ende bi liste

 

Ende met sulken crude dat hi wiste

 

Ende weder hebben al sine gewelt²⁶¹⁷

 

Ende daer was bleuen opt velt

 

Gringalet ende andere peerde⁺

2620

Daer die heren af harre veerde

 

Waren geuaren ende some doet^2620/21

 

Gringalet ginc al bloet²⁶²²

 

Het hadde sinen sadel verloren

 

Alse gi horet hier te voren

2625

Daer ne hadde nieman op geseten

 

Hi had daer opt velt vergeten

 

Die gene diet daer hadde brocht

 

Hi hadde den wech te dire becocht²⁶²⁸

 

Ende lach daer doet int grone gras

2630

Ende walewein. diest te voren was²⁶³⁰

 

Hi stont op van daer hi sat

 

Hem dochte dat hi al leets vergat

 

Ende ginc en wech sire verde²⁶³³

 

Tes hi naecte sinen peerde

2635

Ende als hijt sach met sinen ogen

 

Sijn herte begonste hem soe verhogen²⁶³⁶

 

Hem dochte dat hi al genas

 

Also bereit alsi daer was

 

Nochtan kindene gringalet

2612 stille: met rust.

2614 op zo'n manier dat hij er zich helemaal van zou onthouden.

2617 weer helemaal op krachten komen.

+ 123 r^o b

2620/21 waarop de heren hun reisje gemaakt hadden en sommigen hun reis naar de eeuwigheid.

2622 al bloet: zonder tuig.

2628 zijn tocht kwam hem te duur te staan.

2630 diest: waarvan het.

2633 hij wendde zijn schreden.

2636 verhogen: verheugen.

[p. 145]

2640

Dat nine woude porren een let²⁶⁴⁰

 

En quame weder tsinen here

 

Dat pert namene biden gere²⁶⁴²

 

Van vrinscepen metten monde

 

Daer ne was gelet gene stonde²⁶⁴⁴

2645

Si gingen toten clusenare

 

Die sere hadde geweest in vare

 

Om dat hise horde ende sach

 

Tenen vensterkine daer hi lach

 

Hi kinde die twe ridders wale

2650

Doe hi horde hare tale

 

Ende dat si die gene waren

 

Die daer achterst quamen geuaren

 

Hi sprac toter auenturen vader

 

Dit haddic v geseit algader

2655

Doen gi te lande ward reed

 

Ende ic v bat dat gi ontbeed^a

 

Ende gi en woudes doen niet

 

Hier bi es v al daer mesciet

 

Die gerne werken buten rade^b2659

2660

Dicwile hebben sijs scade²⁶⁶⁰

 

Maer na dien dat v es comen²⁶⁶¹

 

So penst om vwes selfs vromen²⁶⁶²

 

Ende blieft tramer met mi hier binnen

 

In weet waer gi mocht gewinnen

2665

Herberge voerdi van hier²⁶⁶⁵

 

Dat wel ondadege dier

 

Daer ic af seide doe gi hier ward

 

Heeft so gebloet hier den aerd²⁶⁶⁸

2640 porren een let: een vin verroeren.

2642 gere: slip van de mantel.

2644 gelet: getalmd.

2659 buten rade: zonder naar goede raad te luisteren.

2660 sijs: zij er van; scade: nadelige gevolgen.

2661 uw omstandigheden in aanmerking genomen.

2662 vwes selfs vromen: wat goed voor u is.

2665 voerdi: als u reed.

2668 gebloet: verwoest; aerd: gemene weide, land.

[p. 146]

 

Dat hier nieman woent bi

2670

Al wonic hier dats bedi²⁶⁷⁰

 

In ben niet sculdech te vline²⁶⁷¹

 

Noch gene doet tontsine²⁶⁷²

 

Wanneer dat min dach coemt

 

Die mi es versproken ende genoemt²⁶⁷⁴

2675

Want ic brake mine ordine²⁶⁷⁵

 

Lange tale dat es pine

 

In wil v vermoyen niet

 

Maer siet dat gi vwes gemaecs pliet²⁶⁷⁸

 

Gi sult vwe orsse stellen²⁶⁷⁹

2680

Ende sijt trameer binnen mire capellen⁺²⁶⁸⁰

 

Dies ic hebbe salic v geuen²⁶⁸¹

 

Dor gode die ons gaf dit leuen

 

Ende dor alre ridders ere

 

Walewein. dankes hem sere²⁶⁸⁴

2685

Ende moriaen sijn geselle

 

Doe gingen si in die capelle

 

Ende waren daer in den dach al dure

 

Elc telde anderen sine auenture

 

Min noch meer dan si geuel²⁶⁸⁹

2690

Die clusenare begaetde dorsse wel²⁶⁹⁰

 

Van al dien dat hen bedorste²⁶⁹¹

 

Ende dede hen halen sonder vorste²⁶⁹²

 

Enen garsoen die hem diende²⁶⁹³

 

Alse goet man doet sine vriende

2670 bedi: omdat.

2671 ben sculdech: mag, behoor; te vline: te vluchten.

2672 tontsine: te vrezen.

2674 versproken: voorzegd.

2675 brake mine ordine: zou mijn gelofte schenden.

2678 vwes gemaecs pliet: u het zich behaaglijk maakt.

2679 stellen: stallen.

+ 123 r^o c

2680 trameer: heden.

2681 dies: van wat.

2684 dankes: dankte ervoor.

2689 geuel: gebeurde.

2690 begaetde: verzorgde.

2691 hen bedorste: zij nodig hadden.

2692 sonder vorste: zonder uitstel.

2693 garsoen: knecht.

[p. 147]

2695

Van dies hi mochte gewinnen²⁶⁹⁵

 

Ende van dies hi hadde daer binnen

 

Ende dede halen ter riuiere

 

Borne ende warmen sciere²⁶⁹⁸

 

Na waleweins. wille na sijn geuoech²⁶⁹⁹

2700

Daer men hem sine lede met dwoech²⁷⁰⁰

 

Vanden blode suuer ende rene

 

Hine hadde doet wonde ne gene²⁷⁰²

 

Dat daden sine wapine vast

 

Anders waer hi sijns liues gast^a2704

2705

Vanden slagen die hi ontfinc

 

Doe quam gegaen metteser dinc

 

Die clusenare binnen der capellen

 

Ende seide hen ende ginc tellen

 

Wie hi hadde gehort niemaren

2710

Van pelegrimen die daer waren

 

Dattie^b rode riddere was leden

 

Ende sijn geselle die strate gereden

 

Die daer bi ter zee ward lach

 

Al quaemt so dat hise nine sach

2715

Het was hem gisteren doen verstaen

 

Doe seide die riddere moriaen

 

Ende seide biden goden dage²⁷¹⁷

 

Dat hi volgede die hoefslage

 

Vanden orssen dire waren leden

2720

Tes hi quam ter passagen gereden

 

Daer men met scepen ouer voer

 

Ende daer verlosic al dat boer²⁷²²

 

Vanden spore waerd voert liep

 

Maer wat ic bat ende riep

2695 gewinnen: verkrijgen.

2698 borne: bronwater.

2699 geuoech: behoefte.

2700 dwoech: waste.

2702 doet wonde: dodelijke wond.

2704 sijns liues gast: van het leven beroofd.

2717 biden goden dage: bij gods gunst.

2722 boer: teken.

[p. 148]

2725

Optie gene die daer lagen

 

In haer scepe alsi mi sagen

 

Si waren veruard als een hase

 

Sine berichten mi niet die dwase

 

Van al dien dat ic hen vrachde

2730

Daer ne was nieman hine versaechde²⁷³⁰

 

Ende trac bat in ter zee ward²⁷³¹

 

Mi dochte si waren van mi veruard

 

Maer bi alsulker trouwen

 

Alsic ben sculdech onser vrowen

2735

Ende ridderscap ende oec gode

 

Si mochtent mi ontsecgen node

 

Ic sal van henen weder keren²⁷³⁷

 

Ende anderwerf den wech verleren²⁷³⁸

 

Ende magicker enen opt lant beuaren²⁷³⁹

2740

Vanden genen die daer waren

 

Ende die ter scepingen behoren⁺²⁷⁴¹

 

Hi was ter quader tijt geboren

 

En vort hi mi niet ouer tvere

 

Ic dorstekene met minen spere

2745

Oft slane so met minen swerde

 

Dat hi valt doet optie eerde

 

Mijn herte vorseit mi algader²⁷⁴⁷

 

Dat daer leden was min vader

 

Maer in gemote moderbaren

2750

Alsic al hadde geuaren

 

Dinicker omme mochte vragen

 

Doe begonstic mi versagen²⁷⁵²

 

Want die honger ginc mi an²⁷⁵³

 

Ende in ne vant wijf no man²⁷⁵⁴

2730 hine: of hij.

2731 bat: verder.

2737 van henen: hiervandaan.

2738 anderwerf: nog een keer.

2739 magicker: kan ik er: beuaren: in handen krijgen.

+ 123 v^o a

2741 scepingen: veerdienst.

2747 vorseit: voorspelde het.

2752 mi versagen: angst te voelen

2753 ginc mi an: overviel me.

2754 in ne vant: ik vond niet.

[p. 149]

2755

Dan heide ende woest lant

 

Daert mi was harde onbecant

 

In conster nieman gesien no horen²⁷⁵⁷

 

Daer ne wast gers no coren

 

Ic segt v waer nv van desen²⁷⁵⁹

2760

Daer ne comt nieman hine wilre wesen²⁷⁶⁰

 

Banderside den watre breet²⁷⁶¹

 

Ter scepingen die daer was gereet

 

Dus dogedic pine om niet²⁷⁶³

 

Maer soe wat dat mins gesciet²⁷⁶⁴

2765

Na dien dat ic verhoren can²⁷⁶⁵

 

An onsen werd den goden man

 

Dat min vader voer al daer

 

Ic sal hem echter volgen naer²⁷⁶⁸

 

Sien oftic ouer comen mach²⁷⁶⁹

2770

Gebidic morgen den dach²⁷⁷⁰

 

Na dien dat icker af hebbe gehort

 

Hine es noch niet so verre vort

 

In waenne achterhalen wel²⁷⁷³

 

Mine gebreke min ors snel²⁷⁷⁴

2775

Dat soe starc es so goet

 

Her walewein. seide god geefs v spoet

 

Maer selue was hi tenden rade²⁷⁷⁷

 

Ende clagede sere sine scade²⁷⁷⁸

 

En was hem niet comen ten besten²⁷⁷⁹

2780

Hem was verstolen binnen der vesten

 

Verradelijc sijn gode swerd

2757 conster: kon er.

2759 waer van desen: de waarheid hierover.

2760 hine wilre wesen: of hij wil er zijn.

2761 bandersiden: aan de andere kant van.

2763 dogedic: verduurde ik.

2764 soe wat: wat er ook.

2765 nadien dat: omdat; verhoren: vernemen.

2768 echter: opnieuw.

2769 ouer comen: aan de andere kant komen.

2770 als ik de dag van morgen beleven mag.

2773 in waenne: of ik hoop hem.

2774 tenzij mijn snelle paard zou falen.

2777 tenden rade: ten einde raad.

2778 scade: ongelukkige toestand.

2779 comen ten besten: goed afgelopen.

[p. 150]

 

Daer hi hem met soude hebben verwerd²⁷⁸²

 

Diet hem nam god geue hem scande

 

Sine daregarden sine stegebande

2785

Waren hem gesneden te middeward²⁷⁸⁵

 

Als hi waende sitten op sijn part²⁷⁸⁶

 

So braken si altemale in tween

 

Hi bleef staende op sine been

 

Dit vertelde walewein. daer vort

2790

Als gi hier vore hebt gehort

 

Al was hem sijn herte swaer

 

Die dus was te gereke daer²⁷⁹²

 

Dan was wonder no vremthede²⁷⁹³

 

Men dwoech waleweine. sine lede

2795

Ende hi begaetde sine wonden²⁷⁹⁵

 

Men hadde so goeden meester vonden²⁷⁹⁶

 

Daer nie moder aue genas²⁷⁹⁷

 

Alse her walewein. selue was

 

Soe wat wonden walewein. plach²⁷⁹⁹

2800

Si heilden daermen toe gesach²⁸⁰⁰

 

Dien nacht hadden si aldaer genaden²⁸⁰¹

 

Die hen die clusenare mochte beraden⁺²⁸⁰²

 

Toter wilen datmen sach

 

Verbaren den sconen dach²⁸⁰⁴

2805

Ende die sonne begonde scinen

 

Her walewein. was een deel in pinen²⁸⁰⁶

 

Want sine wapine ende sine gewaden²⁸⁰⁷

2782 verwerd: verdedigd.

2785 te middeward: middendoor.

2786 als: toen.

2792 te gereke: van het nodige voorzien.

2793 dan: dat en = dat ... niet.

2795 begaetde: behandelde.

2796 meester: dokter.

2797 moder: moeder; aue genas: van herstelde.

2799 plach: mer zorg behandelde.

2800 heilden: genazen; toe gesach: op lette, dus: ze genazen zienderogen.

2801 genaden: bijstand.

+ 123 v^o b

2802 beraden: bezorgen, verlenen.

2804 verbaren: verschijnen.

2806 een deel: nogal; in pinen: in moeilijke omstandigheden.

2807 gewaden: wapenrusting.

[p. 151]

 

Waren harde omberaden²⁸⁰⁸

 

Nochtan deerde hem vele meer

2810

Sine wonden di waren seer

 

Ende daer ne woende nieman gehinde²⁸¹¹

 

Daer hi heme^a ane bekinde²⁸¹²

 

Noch di mochte beteren sine noet

 

Sine hadden wijn vleesch no broet

2815

Den clusenare was niet bleuen²⁸¹⁵

 

Hine had den heren al gegeuen

 

Ende moriaens herte was algader²⁸¹⁷

 

Om te volgene sinen vader

 

Ende walewein. was ember in dien

2820

Dat hi wilde varen besien²⁸²⁰

 

Hoe lanceloet. hadde geuaren²⁸²¹

 

Hem was leet soudi iet sparen²⁸²²

 

Ofte ontbeiden ofte dagen²⁸²³

 

Om hem wildi varen vragen

2825

In dien dat hi mochte riden

 

Maer hi moeste enen dach ontbiden

 

Eer hi gesate in sijn gereide²⁸²⁷

 

Sulc waren sine arbeide²⁸²⁸

 

Vander smerten die hi ontfinc

2830

Ende wonder waest dat hijs ontginc²⁸³⁰

 

Ende nv gebrac hen lijf nere²⁸³¹

 

Ende dat was oec ene sware dere²⁸³²

2808 harde omberaden: in zeer slechte toestand.

2811 gehinde: dichtbij.

2812 waar hij mee bekend was.

2815 niet: niets.

2817 en M. stelde er alleen belang in.

2820 varen besien: gaan onderzoeken.

2821 hadde geuaren: het maakte.

2822 sparen: wachten.

2823 dagen: wachten.

2827 gesate: zou (kon) gaan zitten.

2828 arbeide: pijnen.

2830 hijs ontginc: hij er van af kwam.

2831 lijf nere: voedsel.

2832 dere: kwelling.

[p. 152]

 

Al hadden si penninge oft pande²⁸³³

 

Daer ne woende nieman inden lande

2835

An dene side wisten si wel

 

Sonder hare viande fel²⁸³⁶

 

Die hen gerne beriden wee²⁸³⁷

 

Ende het was .vij. milen ende mee²⁸³⁸

 

Te ridene rechte vort

2840

Eermen vant dorp oft port

 

Tes conincs. arturs lande ward

 

Hier omme was walewein. veruard

 

Hine mochte wel riden no gaen

 

Dat hem testaden mochte staen

2845

Dus sijn si tongemake beide²⁸⁴⁵

 

Ende beuaen met swaren leide²⁸⁴⁶

 

Moriaen woude node ontbiden²⁸⁴⁷

 

Oec scaemdi hem soudi ontriden²⁸⁴⁸

 

Waleweine. aldus sinen geselle

2850

Ende bleef met hem in die capelle

 

Doe dochte moriane in scine²⁸⁵¹

 

Daer hi stont tenen vinsterkine²⁸⁵²

 

Dat een riddere quam gereden

 

Met harder groter haestecheden

2855

Op een ors groet ende snel

 

Ende hi was gewapent wel

 

Ende sceen een^a starc riddere sijn

 

Moriaen seide wat mach dit sijn

 

Tote heren waleweine. daer hi lach

2860

Hi seide dat hi enen riddere sach

 

Ende inne^b waer hi wille

2833 pande: onderpanden, iets wat zij in pand hadden kunnen geven.

2836 sonder: behalve.

2837 beriden: zouden aandoen.

2838 mee: meer.

2845 tongemake: droef te moede.

2846 en van diepe droefheid vervuld.

2847 node: niet graag.

2848 ontriden: wegrijden van.

2851 dochte in scine: meende hij te bespeuren.

2852 tenen vinsterkine: bij een venstertje.

[p. 153]

 

Her walewein. en lach niet stille

 

Hi ginc ter vensteren soe hi best mochte⁺²⁸⁶³

 

Hi sach den riddere ende hem dochte

2865

Bi sinen wapinen ende bi al

 

Daer men man bi merken sal²⁸⁶⁶

 

Dat ware gariet sijn broder

 

Sijns vader kint ende sire moder

 

Ende hi quam die selue strate

2870

Gereden sere bouen mate²⁸⁷⁰

 

Die te bertangen ward gelach²⁸⁷¹

 

Te met dat walewein. op hem sach

 

Te meer docht hem dat hine kinde^2872/73

 

Doe hi hem was bat gehinde²⁸⁷⁴

2875

Kindi die wapine die hi droech

 

Het was heren waleweine. geuoech²⁸⁷⁶

 

Bat dan ic vertellen mochte²⁸⁷⁷

 

Want her gariet hi brochte

 

Die starke riddere ende die coene

2880

Dies si wel hadden te doene²⁸⁸⁰

 

Dat was vleesch ende broet

 

Dat hen wel quam ter noet

 

Ende wijn verchs ende claer²⁸⁸³

 

Noet saken brachten nv daer²⁸⁸⁴

2885

Alse gi hier nv sult horen

 

Die van bertangen hadden verloren

 

Den coninc. artur haren here

 

Ende waren in auenturen sere²⁸⁸⁸

 

Te verlisene al haer lant

+ 123 v^o c

2863 soe hi best mochte: zo vlug als hij kon.

2866 merken: oplettend gadeslaan (om te herkennen).

2870 sere bouen mate: buitengewoon hard.

2871 gelach: gelegen was.

2872/73 te met dat ... te meer: hoe langer ... hoe meer.

2874 hem bat gehinde: dichter bij hem.

2876 geuoech: naar zijn zin.

2877 bat: meer.

2880 waaraan zij zeer behoefte hadden.

2883 verchs: fris.

2884 noet saken: dringende aangelegenheden; brachten: brachten hem.

2888 auenturen: de noodlottige omstandigheden, gevaar.

[p. 154]

2890

Ende hadden gariette gesant²⁸⁹⁰

 

Na waleweine. ende na lancelote.²⁸⁹¹

 

Dese waren sonder genote²⁸⁹²

 

Vans conincs. houe vte gelesen

 

Percheual. mochte wel die derde wesen

2895

Maer hi anteerde ridderscap niet lange²⁸⁹⁵

 

Nochtan brachti menegen inbedwange²⁸⁹⁶

 

Gelijc datmen heeft gehort

 

Doen her gariet bat vort

 

Was comen vor di cluse gereden

2900

Walewein. quam met haestecheden

 

Vter capellen opter straten

 

Alse die blide was vtermaten²⁹⁰²

 

Doen hi sinen broder sach

 

Ende seide god geue v goeden dach

2905

Die hier comt ende die ic sie

 

Nv en wasic so blide nie

 

Sint dat ic geboren was

 

Ende gariet hi beette int gras

 

Doe hi sinen broder kinde²⁹⁰⁹

2910

Alsi hem bat quam gehinde

 

Nam hine in sinen arme

 

Ende seide owi wacharme

 

Broder hoe eest v dus comen

 

Mi donke gi hebt scade genomen²⁹¹⁴

2915

Ende in battalgen so gewesen

 

Hets auenture suldi genesen²⁹¹⁶

 

Ende metten liue ontgaen²⁹¹⁷

 

Gi donct mi so ongedaen²⁹¹⁸

 

Dit seide daer her gariet

2890 gesant: gestuurd.

2891 na: om.

2892 sonder genote: zonder weerga.

2895 maar hij was nog niet lang ridder.

2896 brachti inbedwange: overmeesterde.

2902 alse die blide was: omdat hij blij was.

2909 kinde: herkende.

2914 scade genomen: letsel opgelopen.

2916 hets auenture: het is onzeker of, u mag van geluk spreken als.

2917 en het er heelhuids van afbrengen.

2918 so ongedaen: er zo slecht aan toe.

[p. 155]

2920

Walewein. seide in hebbe niet een let²⁹²⁰

 

In hebber wonde an ende smerte²⁹²¹

 

Maer ic hebbe gesont die herte

 

Ende sal mi seluen wel genesen

 

Maer hier af laet die tale wesen^a+

2925

Ende segt mi ende maect mi vroet

 

Wat noet saken dat v doet

 

Dat gi hier nv comt gereden

 

Ic wiste gerne die waerheden

 

Gariet seide ic saelt v tellen

2930

Doe gingen si inder capellen

 

Daer si vonden moriane

 

Die sward was van alre gedane²⁹³²

 

Ende den goeden man den clusenare

 

Een deel was gariet in vare

2935

Doe hine sach alsoe gedaen²⁹³⁵

 

Ende also groet vor hem staen

 

Dit verstont wel sijn broder²⁹³⁷

 

Walewein. ende makes hem vroder²⁹³⁸

 

Vanden riddere ende van sinen name

2940

Ende wie hi ware ende wanen hi quame

 

Eer hi hem anders iet vrachde

 

Hi sach wel dats hem wanhachde²⁹⁴²

 

Doe hi sach van sulker gedane

 

Den goeden riddere moriane

2945

Doe saten si neder mettesen²⁹⁴⁵

 

Deen hiet den anderen willecome wesen²⁹⁴⁶

 

Ende dreuen onderlingen feesten²⁹⁴⁷

2920 let: lichaamsdeel.

2921 in hebber: of ik heb er.

+ 124 r^o a

2932 van alre gedane: over heel zijn uiterlijk, van uiterlijk helemaal.

2935 alsoe gedaen: dat hij er zo uitzag.

2937 verstont: begreep.

2938 makes hem vroder: lichtte hem erover in.

2942 wanhachde: onplezierig te moede was.

2945 mettesen: daarop.

2946 hiet willecome wesen: verwelkomde.

2947 dreuen feesten: blijdschap tonen, waren in feestelijke stemming.

[p. 156]

 

Maer walewein. hadde den meesten²⁹⁴⁸

 

Gere te wesene vroder²⁹⁴⁹

2950

Wanen dat quam gariet sijn broder

 

Dan ic v gesecgen mochte

 

Onthier ende hine daer to brochte²⁹⁵²

 

Dat hi die waerheit begonste nomen²⁹⁵³

 

Hoet met arture nv es comen

2955

Ende al ten argesten nv vergaen²⁹⁵⁵

 

Die coninc. artur es geuaen

 

Daer hi voer op enen dach

 

Iagen des hi gerne plach²⁹⁵⁸

 

Binnen enen groten foreeste

2960

Daer quam in ene die meeste²⁹⁶⁰

 

Scare van gewapenden lieden

 

Dan ic v mochte wel bediden

 

Al vte ende vt in corten worden²⁹⁶³

 

Die den coninc. van sassen toe horden

2965

Si hadden daer soe grote macht²⁹⁶⁵

 

Ende vingen arture met harre cracht

 

Die hem lettel dies bedachte²⁹⁶⁷

 

Ende gene macht met hem brachte

 

Daer hi voer ter iacht ward

2970

Dus sijn sine liede sere besward²⁹⁷⁰

 

Ende bouen al die coninginne

 

Die waende werden buten sinne²⁹⁷²

 

Om dattie coninc. es ongereet²⁹⁷³

 

Ende si die waerheit nine weet

2948 de meeste: nog meer (dan 2951).

2949 gere: verlangen; vroder: meer op de hoogte.

2952 onthier ende hi: totdat hij.

2953 nomen: vertellen.

2955 ten argesten vergaen: zeer slecht afgelopen.

2958 plach: deed.

2960 ene die meeste: een grotere (dan vs. 2962).

2963 al vte ende vt: van het begin tot het einde.

2965 macht: overmacht, of: legermacht.

2967 dies bedachte: hierop verdacht was.

2970 besward: teneergeslagen.

2972 buten sinne: van haar zinnen beroofd.

2973 ongereet: weg.

[p. 157]

2975

Waer sine vorden ende hebben gedaen²⁹⁷⁵

 

Dine int foreest hebben geuaen²⁹⁷⁶

 

Des es nv meneger herten wee

 

Dat foreest staet optie zee²⁹⁷⁸

 

Daer die gene ane quamen

2980

Die den coninc. met crachte namen²⁹⁸⁰

 

Ende vordene daert hen goet dochte

 

Dat volc dat artur met hem brochte

 

Dat was ontwapent ende sonder were²⁹⁸³

 

Haer cracht en besloet niet ene pere²⁹⁸⁴

2985

Noch hebbe wi enen anderen pant⁺²⁹⁸⁵

 

Die yrsche coninc. es comen int lant

 

Ende heeft orloge begonnen

 

Ende ene stat op ons gewonnen

 

Ende ene andere met beseten²⁹⁸⁹

2990

Die coninc. heuet hem vermeten²⁹⁹⁰

 

Hi sal arturs lant winnen al

 

Beide berch ende dal

 

Entie castele metten staden²⁹⁹³

 

Dies so es hi al beraden²⁹⁹⁴

2995

Ende bekeren te sire hant²⁹⁹⁵

 

Eer hi rumen sal dat lant²⁹⁹⁶

 

Dies es die coninginne. in vare

 

Ende die gene die sijn met hare

 

Sine wanens nembermer genesen²⁹⁹⁹

3000

Ende haddi broder int lant gewesen³⁰⁰⁰

2975 vorden: brachten.

2976 dine: die hem.

2978 staet op: ligt vlak bij.

2980 met crachte: met geweld.

2983 sonder were: weerloos.

2984 hun krachtig optreden hielp absoluut niet.

+ 124 r^o b

2985 pant: last.

2989 beseten: belegerd.

2990 hem vermeten: durven beweren.

2993 staden: steden.

2994 dies beraden: dit van plan.

2995 en op zijn zijde brengen.

2996 rumen: ontruimen, verlaten.

2999 genesen: te boven komen.

3000 haddi: was u.

[p. 158]

 

Ende percheuale. ende lanceloet

 

Sone ware wi niet in deser noet

 

En leeft man en geen so coene

 

Die hadde dorren bestaen te doene³⁰⁰⁴

3005

Op auenture dese daet³⁰⁰⁵

 

Nv droech so mire vrowen raet³⁰⁰⁶

 

Dat si heeft boden vt gesant

 

Verre ende na in elc lant

 

Om v ende oec om lanceloet

3010

Dat doet hare noet sake groet

 

Ende ic ben vanden boden een

 

Ende hebbe gereden dat ic en feen³⁰¹²

 

Van arturs houe hareward

 

Wat gedragen mach min part³⁰¹⁴

3015

Ende hebbe so lange om v geheist³⁰¹⁵

 

Datmen mi seide ende hebbe geureist³⁰¹⁶

 

Dat gi waerd leden onder v beden³⁰¹⁷

 

Te desen cruce te deser wegesceden

 

Ende men seide mi banderside³⁰¹⁹

3020

Dat ic hadde te ridene wide³⁰²⁰

 

Selke strate mochtic varen³⁰²¹

 

Eric vonde moderbaren

 

Weder man ofte wijf

 

Die kerstendom hadde oft lijf³⁰²⁴

3025

Nv hebbic mi dies vorwacht³⁰²⁵

 

Ende hebbe spise met mi bracht

 

Beide vleesch ende broet

3004 bestaen: wagen.

3005 op auenture: misschien, op goed geluk af.

3006 droech ... raet: ging met overleg te werk, of: nu was haar raadsbesluit.

3012 dat ic en feen: zonder ophouden.

3014 zo veel als mijn paard kan uithouden.

3015 om ... geheist: naar ... geïnformeerd.

3016 geureist: vernomen.

3017 onder v beden: samen.

3019 banderside: anderdeels.

3020 wide: ver.

3021 selke: verscheidene.

3024 die een kristelijk leven leidde.

3025 mi dies vorwacht: me daarop voorbereid.

[p. 159]

 

Ofts mi geuile oec noet³⁰²⁸

 

Ende goden colen claren wijn

3030

In twe butsele die hier sijn³⁰³⁰

 

Ane min gereide gehangen

 

Dat icker toe mochte vangen³⁰³²

 

Wanneer dat ics hadde te done³⁰³³

 

Doe loech walewein. die coene

3035

Alsi die spise horde nomen

 

Ende seide dat si te tide was comen

 

Want sine hadden vitalge ne gene³⁰³⁷

 

No weder groet noch clene

 

Noch wat drinken daer binnen

3040

Noch en wistent waer gewinnen³⁰⁴⁰

 

En haddi daer en gene brocht

 

God hadde haers te tide gedocht³⁰⁴²

 

Ende maria sijn edel moder

 

Doe seide gariet sijn broder

3045

Laet ons eten ende drinken gaen

 

Ende den maeltijt anevaen⁺

 

Dies es te doene ende noet

 

Ende waer es her lanceloet.

 

Dat icken hier nine sie

3050

Broder her walewein. dat segt mie

 

Ic soude gerne di waerheit horen

 

Walewein. seide hi voer hier voren

 

Om te soekene perchevale.

 

Gariet antwerde nader tale

3055

Ende seide dat hine soect ende pine doet

 

Dats altemale iegen spoet³⁰⁵⁶

 

Ons es te houe comen niemare

 

Dat percheuale hermite ware

3028 voor in geval van nood.

3030 butsele: leren wijnzakken.

3032 toe mochte vangen: mijn toevlucht toe zou kunnen nemen.

3033 te done: nodig.

3037 vitalge: levensmiddelen.

3040 gewinnen: verkrijgen.

3042 te tide: bijtijds.

+ 124 r^o c

3056 iegen spoet: vergeefs.

[p. 160]

 

Ende doget carine om sine sonden³⁰⁵⁹

3060

Hi heeft die waerheit ondervonden³⁰⁶⁰

 

Al sochti tot opten domesdach

 

Tspere dat hi te soekene plach³⁰⁶²

 

Ende tgrael dat hijs nine vonde

 

Dat comt algader bider sonde

3065

Die hi an sire moder dede³⁰⁶⁵

 

Ter seluer wilen ende ter stede³⁰⁶⁶

 

Daer hise int foreest liet

 

Doe hi achterst van hare sciet

 

Ende nine woude bliuen metter vrowen³⁰⁶⁹

3070

Doen bleef si doet van rouwen

 

Die sonden hebbent hem benomen³⁰⁷¹

 

Al was hire enewerf op comen³⁰⁷²

 

Te vindene tspere ende tgrael

 

Hi moet sijn suuer ende noyael³⁰⁷⁴

3075

Van allen smetten van allen sonden

 

Dies es die waerheit ondervonden

 

Die gene die hebben sal tgeual³⁰⁷⁷

 

Dat hi tspere rasteren sal³⁰⁷⁸

 

Na sinen wille ende dat grael

3080

Om desen rouwe es percheual.

 

In die hermitage^a geuaren³⁰⁸¹

 

Des sijn te houe comen niemaren

 

Ende hi heuet daer laten weten wale

 

Ende van sinen broder acglauale

3059 doget carine: boete doet.

3060 ondervonden: te weten gekomen.

3062 te soekene plach: steeds zocht.

3065 an: t.o.v.

3066 op dat ogenblik en die plaats, toen.

3069 metter: bij de.

3071 benomen: verhinderd.

3072 enewerf: eens; op: bij.

3074 noyael: rein.

3077 tgeual: gelukkig lot.

3078 rasteren: beslag leggen op.

3081 hermitage: kluis, woonplaats van een kluizenaar.

[p. 161]

3085

Daer af ontboet hi ons mede³⁰⁸⁵

 

Dat hi leget daer ter stede

 

Biden oem sere gewont

 

Maer die bode maecte ons cont

 

Dat hi ane die bate es nv³⁰⁸⁹

3090

Her walewein. dat secgic v

 

Nv laet ons eten ende keren

 

Ter coninginnen. ward met eren

 

Dat ontbiet v nv min vrowe³⁰⁹³

 

Ende lancelote. oec op rechte trouwe³⁰⁹⁴

3095

Maer ic ben droue ende es mi leet

 

Dat hi mi es dus ongereet³⁰⁹⁶

 

§ Alse dese redene hadde verstaen

 

Acglauaels sone moriaen

 

Ende dese redene hadde gehort

3100

Vrachdi om niemare vort

 

Ofte daer ieman ware binnen

 

Die hem mochte laten bekinnen

 

Ende die rechte waerheit wiste

 

Ende hem gewisen mochte bi liste³¹⁰⁴

3105

Waer die hermitage stoet

 

Hi souts gerne wesen vroet

 

Daer sijn oem begeuen ware ter stont⁺³¹⁰⁷

 

Ende sijn vader lage gewont

 

Die clusenare seide lude ende stille³¹⁰⁹

3110

Die scepinge hadde tsinen wille

 

Ende den wint dat si v cont

 

Hi souder comen eer auont³¹¹²

 

Hi seide dat hi den hermite cande

 

Ende onder te watere ende te lande³¹¹⁴

3085 ontboet: liet weten.

3089 ane die bate: aan de beterhand.

3093 ontbiet: beveelt.

3094 op rechte trouwe: met een beroep op uw trouw.

3096 ongereet: onbereikbaar.

3104 bi liste: op een kundige manier.

+ 124 v^o a

3107 begeuen ware: zich van de wereld teruggetrokken zou hebben.

3109 lude ende stille: zonder voorbehoud.

3112 eer: voor.

3114 onder: over, het was 15 mijl deels over water, deels over land.

[p. 162]

3115

Soe .xv. milen tot daer

 

Dat wetic wel ouer waer

 

Ic hebber so dicke gehort af

 

Sint dat ic mi hier begaf

 

Nv hort wies ic v vermane³¹¹⁹

3120

Sprac hi tote moriane

 

Ouer den arm vander zee

 

Daer gi toe vard min no mee³¹²²

 

Banderside optie marine

 

Hets een foreest het es in scine

3125

Dat alre meeste datmen weet³¹²⁵

 

Ende dwilste ende lanc ende breet

 

Maer alsemer comet^a in

 

An dene side int begin

 

Mogen si die hermitage vinden

3130

Die gene dies hen willen bewinden

 

Binnen also corter wile³¹³¹

 

Alse te ridene ene mile

 

Dies sijt seker sonder waen

 

Alse hulp mi^b god sprac moriaen

3135

Daer salic noch tauont sijn

 

Gaet naden wille mijn

 

Mochtic minen vader sien

 

Ende mi tgeluc mochte gescien

 

In coerre vore gene haue³¹³⁹

3140

Al vondic man dise mi gaue

 

Hi sal oec houden sijn belof

 

Eric sceden sal daer of

 

Dat hi mire moder behiet³¹⁴³

 

Doe hi achterst van haer sciet

3145

Ende lietse met groten rouwen

 

Dat was dat hise soude trowen

3119 wies ic v vermane: wat ik u aanraad.

3122 min no mee: precies.

3125 meeste: grootste.

3131 binnen de tijd die nodig is om.

3139 in coerre vore: ik ruilde het niet voor.

3143 behiet: beloofde.

[p. 163]

 

Ende nemen oec tenen wiue

 

Maer met enen scarpen kniue³¹⁴⁸

 

Motic noch tauont gehert wesen³¹⁴⁹

3150

Oftic achter bliue van desen³¹⁵⁰

 

Al ware hi noch enewerf min vader

 

Hine volbringe sijn gelof algader³¹⁵²

 

Hine vare met mi in moriane

 

Hi mach der doet wel sijn in wane³¹⁵⁴

3155

Ende hi begonste hem gereiden

 

Alse die danen wilde sceiden

 

§ Doe seide min her gariet

 

Oft god wilt het sal comen bet³¹⁵⁸

 

Tuschen v ende vwen vader

3160

Dan gi hier segt algader

 

Wi selen hier eten ende drinken

 

Ende gi sult v bat bedinken³¹⁶²

 

Dat radic v sidi vroet

 

Vwen vader anders te done dan goet

3165

Ende ic mane v bider trouwen

 

Die gi sculdech sijt onser vrowen

 

Ende bi ridderscepe oec mede

 

Dat gi mi doet ene bede⁺

 

Ende penst omt gode ende niet omt quade

3170

Ende werct bi heren waleweins. rade

 

Daer af en gesciet v nember quaet

 

Hi sal v geuen den besten raet

 

Doen antwerde moriaen

 

Hi sout gerne nv anegaen³¹⁷⁴

3175

Mettien liet hi dese tale

 

Ende gariet brachte vt ere male³¹⁷⁶

3148 kniue: mes.

3149 gehert: doodgestoken.

3150 achter bliue: zou in gebreke blijven.

3152 hine: als hij niet.

3154 der doet sijn: ten dode opgeschreven zijn; in wane: naar mijn mening.

3158 bet: beter.

3162 v bat bedinken: u er beter op bezinnen om.

+ 124 v^o b

3174 anegaen: ernaar handelen.

3176 male: reistas.

[p. 164]

 

Ene dwelle^a cleine ende wit³¹⁷⁷

 

Die vor gode liede wel sit³¹⁷⁸

 

Die wel werdech sijn der eren

3180

Ende spreidese vor die heren

 

Hi trac vort vter male

 

Meer dan .vij. bi getale

 

Credemicken wit alse een snee³¹⁸³

 

Die hi daer hadde ic segs v mee

3185

Dat hise leide altemale

 

Vor die heren optie dwale

 

Hi reicte tam ende venisoen

 

Dat hi hadde gereiden doen

 

Daer hi snachs hadde gelegen

3190

Ende enen harts onder regen³¹⁹⁰

 

Om datmen hem vroet maecte

 

Dat hi den wildernesse naecte

 

Om dat daer die ridderen leden

 

Die hi sochte ende vor hem reden

3195

Om dat hi was op hare slage³¹⁹⁵

 

Pordi lange vorden dage³¹⁹⁶

 

Ende quam metter sonne opganc daer

 

Hi reicte nv wijn claer

 

Twe goede butsele vul

3200

Hine was niet algader dul³²⁰⁰

 

Dat hi des heme bedochte

 

Dat hijt daer met hem brochte

 

Op auenture waer hi quame³²⁰³

 

Die iet heeft hets altoes gename

3205

Ende om dese gode lijfnere

 

Vergaten si sere harre dere

3177 dwale: dekservet.

3178 sit: past.

3183 credemicken: fijne wittebroden.

3190 harts onderregen: een goed doorregen stuk gebraden vlees.

3195 slage: sporen.

3196 pordi: ging hij op weg.

3200 dul: dwaas.

3203 gename: aangenaam.

[p. 165]

 

Daer si dronken ende aten

 

Si waren blide vtermaten

 

Die drie ridders daer ter stede

3210

Ende die clusenare mede

 

Dies si node souden vergeten

 

Hine hadde met gedronken ende geten

 

Ende doe dat eten was gedaen

 

Wilde wech riden^a moriaen

3215

Doe seide die here her gariet

 

Her riddere gi ontbeidet bet³²¹⁶

 

Dan gi nv dus haestech sijt

 

Gi sout hebben in corter tijt

 

Comber te vindene vwen vader^3218/19

3220

Werct bi onsen rade algader

 

Hets vanden dage vele leden³²²¹

 

Al waerdi toter scepingen gereden

 

Eer gi quaemt banderside

 

Gi had cort gnoech tgetide³²²⁴

3225

Doe seide walewein. sijn broder

 

Alse die was vele vroder³²²⁶

 

Riddere ic segt v wat gi doet

 

Van haestecheiden comt selden goet

 

Dat v in eren moet becliuen⁺³²²⁹

3230

Soe biddic v tramer om bliuen

 

Gine mocht den wech niet gestrecken³²³¹

 

Ende ic sal mine wapine berecken³²³²

 

Ten siensten na mine macht³²³³

 

Ende in hebbe noch niet die cracht

3235

Te ridene daer ic wille wesen

3216 gi ontbeidet bet: het is beter dat u wacht, afwacht.

3218/19 het zou niet lang duren of het zou U moeilijk vallen uw vader te vinden.

3221 de dag is bijna voorbij.

3224 cort gnoech: zeer kort; tgetide: (geschikte tijd).

3226 alse die was: omdat hij was.

+ 124 v^o c

3229 v ... becliuen: steeds uw deel moge zijn.

3231 gestrecken: ten einde brengen.

3232 berecken: in orde brengen.

3233 ten siensten: in de beste toestand; na mine macht: voor zo ver ik kan.

[p. 166]

 

Eric werde bat genesen

 

Margen salic vromer sijn³²³⁷

 

Dan selewi porren sonder fijn³²³⁸

 

Rechte alst begint dagen

3240

Oft god wilt mi sals bat behagen

 

In alle die lede ende ter herten

 

Ende sal hebben min daer smerten

 

Dan ic doe op dese wile nv

 

In wille niet bliuen achter v

3245

Noch letten noch oec ontbiden

 

Wanneer gi henen sult riden

 

Op auenture wie mi kinde³²⁴⁷

 

Ic hebbe hier viande gehinde

 

Die mi beraden hadden wee

3250

Ende gerne doen souden mee

 

Wisten si mi al hier ter stede

 

Doe dede moriaen sine bede³²⁵²

 

Ende bleef den nacht daer al dure

 

Ende telde hen daer sine auenture

3255

Ende her walewein. die dede gereden

 

Sine wapine ende cleden

 

Ende verscuren ende verclaren³²⁵⁷

 

Ende versachse daer si gearget waren³²⁵⁸

 

Maer dat heme meest deerde

3260

Dat was die rouwe van sine swerde³²⁶⁰

 

Dat hijt soe hadde verloren

 

Het was bouen menech vt vercoren

 

Wat holpt dat ict maecte lanc

 

Des smargens als die dach ontspranc

3265

Ende scone verbarde ouer al

 

Opten berch ende in dat dal

 

Doe gereiden si hen allegader

 

Ende walewein. der auenturen vader

3237 vromer: krachtiger.

3238 sonder fijn: zonder dralen.

3247 op auenture: op het gevaar af dat.

3252 sine bede: wat hij (W.) vroeg.

3257 verscuren: oppoetsen; verclaren: blinkend maken.

3258 versachse: bracht er verbeteringen in aan, herstelde ze; gearget: beschadigd.

3260 rouwe van: verdriet om.

[p. 167]

 

Alse die danen wilden riden

3270

Ende daer langer niet ontbiden

 

Sine wilden hen nember sparen³²⁷¹

 

Doe seide walewein. hi wilde varen

 

Om lancelote. die met hem sciet

 

Van houe daer hi artur liet

3275

Hine mochte niet wel weder keren

 

Sonder hem met enegen eren

 

Ende hine wiste niet hoet hem stoet

 

Hi souts gerne wesen vroet

 

Hoe hem vergaen sine auenturen

3280

Ende dan keren in corter vren

 

Wouts hem god also gehingen³²⁸¹

 

Ende lancelote. met hem bringen

 

Ende staen der coninginnen. in staden³²⁸³

 

Hier af so was hi beraden³²⁸⁴

3285

Ende dat hijs anders nine dade

 

Dor iemans bede dies hem bade

 

Hier omme was droue gariet

 

Ende seide dat walewein. keerde bet

 

Ende stonde te staden sinen oem³²⁸⁹

3290

Ende name van sinen lande goem⁺³²⁹⁰

 

Ende vertroeste daer sine lieden³²⁹¹

 

Maer dit ne mochte niet bediden³²⁹²

 

Dat sijs hem baden dire waren

 

Hine wilt eer te lancelote. varen

3295

Ende weten oft heme iet deert

 

Her gariet gaf hem sijn swerd

 

Dat goet was ende claer³²⁹⁷

 

Doe si orlof namen daer

 

Onderlinge onder die heren

3271 hen sparen: wachten (eigenlijk: zich ontzien).

3281 gehingen: laten gebeuren, gedogen.

3283 staen in staden: te hulp komen.

3284 was hi beraden: had hij (bij zich) overlegd.

3289 sinen oem = Artur.

+ 125 r^o a

3290 name goem: zorg zou dragen.

3291 vertroeste: zou bevrijden.

3292 ne mochte niet bediden: was van geen betekenis, mocht niet baten.

3297 claer: glanzend.

[p. 168]

3300

Want walewein. wilde niet keren

 

Eer hi lancelote. hadde gesproken

 

Ende seide bi hem soude niet sijn tebroken³³⁰²

 

Tgode geselscap van hen beiden³³⁰³

 

Hi seide hi souden weder leiden

3305

Ten houe daer artur toe behorde

 

Ende houden sine vorworde³³⁰⁶

 

Alsi daer toe waren gereedt

 

Ende gewapent ende gecleedt

 

Saten si op hare paerde

3310

Alse te varne harre vaerde³³¹⁰

 

Si namen orlof anden goden man

 

Aldus so porden si van dan

 

Walewein. hadde den wech bestaen³³¹³

 

Ende gariet ende her moriaen

3315

Geleidene ene corte wile³³¹⁵

 

Om die mate van ere mile³³¹⁶

 

Elc seide anderen sijn gedochte

 

Walewein. sprac soe hi irst mochte

 

Soudi met lancelote. keren

3320

Mochti ende die gene onneren³³²⁰

 

Die sinen oem hadden geuaen

 

Ende seide broder dit doet verstaen³³²²

 

Der coninginnen. mire vrouwen

 

Ende groetse mi met goder trowen

3325

In wil niet dat gi vorder rijt

 

Noch langer hier met mi ontbijt

 

Want v en waers niet te bet³³²⁷

 

Doe kerde weder her gariet

 

Ende her moriaen hi beual³³²⁹

3302 bi hem: door hem; te broken: verbroken.

3303 geselscap: verbond van trouwe vriendschap.

3306 vorworde: afspraak.

3310 varne harre vaerde: huns weegs te gaan.

3313 bestaen: ingeslagen.

3315 geleidene: begeleidden hem.

3316 over de afstand van een mijl.

3320 onneren: te schande maken.

3322 doet verstaen: laat weten.

3327 want u zou er niets aan hebben.

3329 beual: beval aan in de hoede.

[p. 169]

3330

Gode ende sinen heilegen al

 

Waleweine. ende hi hem weder

 

Elc sach anderen di trane neder

 

Vten ogen lopen ter vart

 

Ouer mont ende ouer bart

3335

Doe si daer van een scieden

 

In mocht v wel niet bediden

 

Wie dipelike ende hoe sere

 

Walewein. dancte alre ere

 

Moriane dat hi hem behelt³³³⁹

3340

Sanderdages dlijf opt felt

 

Daer hi dleuen hadde verloren

 

En ware hi ende god te voren³³⁴²

 

Van waleweine. latic hier bliuen

 

Ende sal van moriane scriuen

 

 

 

^a

 

 

3345

Dauenture^b doet ons verstaen

 

Alse gesceden was moriaen

 

Ende gariet si reden bede

 

Weder toter wegescede

 

Si drogen ouer een onder hen beiden³³⁴⁹

3350

Datsi niet ne souden sceiden.

 

Vore si quamen te sinen vader⁺

 

Dus so voren si beidegader

 

Want moriaen hem doe swoer

 

Om dat gariet met hem voer

3355

Mochtijt^c hijt sinen oem geraden³³⁵⁵

 

Ende sinen vader si souden in staden

 

Varen arturs wijf der coninginnen.

3339 behelt: redde.

3342 en ware hi: als hij er niet was geweest.

3349 drogen ouer een: kwamen overeen.

+ 125 r^o b

3355 hijt, Te Winkel stelt terecht voor het te laten vervallen.

[p. 170]

 

Ende hulpen haer weder dlant winnen

 

Om dit belof op dit beheet³³⁵⁹

3360

Voer gariet met hem gereet

 

Ende soude moriane gebringen³³⁶¹

 

Doe si quamen ter scepingen

 

Vertelde hem daer moriaen

 

Hoet hem te voren was vergaen

3365

Doe hi daer ouer waende varen

 

Ende seide hine vant moderbaren

 

Van allen die hi hadde vernomen

 

Dine in sijn scep liet comen

 

Dor dies wille dat hi sceen³³⁶⁹

3370

Soe groet so sward ouer een³³⁷⁰

 

Sine waendens niet genesen³³⁷¹

 

Ende vruchten dat di duuel had gewesen

 

Si waren alle van mi veruart

 

Ende togen bat in ter zeeward

3375

Nv siet her gariet wat gi raedt

 

Ende hoemen dese dinc begaedt³³⁷⁶

 

Dat wi dwater mogen liden

 

Daer nes geen weder striden³³⁷⁸

 

Es dat sake dat si mi sien

3380

Die daer sijn selen vlien

 

Ter zeeward hebben si mi vernomen

 

Ic vruchte wine selen niet ouer comen

 

Doe seide min her gariet

 

Soe donct mi gedaen bet

3385

Na dien dat ic can verhoren

 

Dat ic selue vare voren

 

Ende ic een scip vore hure³³⁸⁷

 

Gi sult mi volgen nv ter vre

 

Ende eest dat icker come binnen

3359 beheet: toezegging.

3361 gebringen: begeleiden.

3369 dor dies wille dat: omdat.

3370 sward ouer een: pikzwart.

3371 ze dachten dat ze het er niet levend van af zouden brengen.

3376 begaedt: aanpakt.

3378 daar is niets tegen te doen.

3387 vore: op voorhand.

[p. 171]

3390

Ende min ors in mach gewinnen³³⁹⁰

 

Ende daer mede den verman

 

In laten niet sceden van dan³³⁹²

 

Toter wilen dat gi sijt comen

 

Ende god hi mote mi verdomen

3395

Sprac die here her gariet

 

Al soudi werden vter wet³³⁹⁶

 

Tirsten dat hi v siet³³⁹⁷

 

Oftics heme verlate iet³³⁹⁸

 

Hine sal ons voren an dander lant³³⁹⁹

3400

Oft ic sals nemen soe swaren pant³⁴⁰⁰

 

Hem ware beter waer hi versonken

 

Ende in des zewes gront verdronken

 

Doen antwerde moriaen

 

Gi hebt den besten raet anevaen³⁴⁰⁴

3405

Dimen mochte geuisieren³⁴⁰⁵

 

Nv rijt henen sonder finiren³⁴⁰⁶

 

Tes gi gehuert enen boet³⁴⁰⁷

 

Dien gi vint vast ende groet

 

Ende die ons mach ouer dwater leiden

3410

Ic sal achter bliuen ende ontbeiden

 

Tes gi hebt v dinc begaet³⁴¹¹

 

Ic wille doen dat gi mi raet⁺

 

Dus sciden si onder hen tween

 

Ende gariet reet al in een³⁴¹⁴

3415

Tes hi ter scepingen quam³⁴¹⁵

3390 gewinnen: in gebracht kan krijgen.

3392 van dan: daarvandaan.

3396 vter wet: rechteloos.

3397 tirsten dat: zo gauw als.

3398 als ik hem er maar voor een deel van ontsla (nl. van de huurverplichting; vs. 3398 sluit aan bij vs. 3394).

3399 hine: of hij.

3400 nemen soe swaren pant: zozeer er beledigd door zijn.

3404 raet anevaen: plannetje beraamd.

3405 geuisieren: verzinnen.

3406 sonder finiren: onmiddellijk.

3407 tes: totdat.

3411 begaet: in orde gebracht.

+ 125 r^o c

3414 al in een: aan een stuk door.

3415 scepingen: veerplaats.

[p. 172]

 

Daer hi enen boet vernam³⁴¹⁶

 

Die wel was sijn geuoech³⁴¹⁷

 

Hi boet heme goeds gnoech

 

Dat hine maer banderside³⁴¹⁹

3420

Ende hi langer niet ontbide

 

Hi leide den verman tgelt in di hant

 

Ende hi gereide sijn gewant³⁴²²

 

Dat seil ende sijn getouwe mede

 

Dies hem berau scire ter stede³⁴²⁴

3425

Doe gescepet was sijn part³⁴²⁵

 

Ende hi gereet was op sine vard³⁴²⁶

 

Quam daer moriaen geuaren

 

Swarter dan nie moderbaren

 

Die kersten man hadde gesien

3430

Ende die verman wilde vlien

 

Tirst dat hi moriane bekinde

 

Ende hi hem quam so gehinde

 

Hi hadden gesien anderwarf

 

Hem dochte dat hi van vare starf

3435

Hine conde beroren niet een let³⁴³⁵

 

Doe vragede hem her gariet

 

Her verman wat es v gesciet

 

Bi gode het es om niet

 

Gi selt ons ouer voren sciere

3440

Nv en maket ons niet te dire³⁴⁴⁰

 

Ofte dit wert v leste dach

 

Bi onsen here die vele mach³⁴⁴²

 

Waer af eest dat gi v ontsiet³⁴⁴³

 

Dit en es die duuel niet

3416 vernam: zag.

3417 die precies was wat hij nodig had.

3419 maer: Te Winkel stelt voor: voer. Gysseling denkt aan meren: ankeren (met behoud van W.H. Vlaams vokalisme).

3422 gewant: scheepstuig.

3424 dies hem berau: dit spijt hem, hierover krijgt hij spijt.

3425 gescepet: ingescheept.

3426 op sine vard: in de goede toestand (om uit te varen), voor de overtocht.

3435 beroren niet een let: geen vin verroeren.

3440 dire: moeilijk.

3442 mach: vermag.

3443 v ontsiet: bang bent.

[p. 173]

3445

Hine sach noch nie die helle

 

Laetten in hets min geselle³⁴⁴⁶

 

Dat radic v wel gereet³⁴⁴⁷

 

Doe moestijt doen al waest hem leet

 

Hi sach hine mochte bat gescien³⁴⁴⁹

3450

Hine mochte ontlopen no ontflien

 

Ende als hine hadde in sinen boet³⁴⁵¹

 

Moriaen die was harde groet

 

Daer hi sere af was veruaert

 

Ende hi gesceept hadde sijn part

3455

Dat harde starc was in scine³⁴⁵⁵

 

Staken si scep vander marine

 

Ende seilden in ter zee ward

 

Die verman was sere veruard

 

Alse die waende sijn verbeten³⁴⁵⁹

3460

Alse moriaen was geseten

 

Dedi af sinen stalijn hoet³⁴⁶¹

 

Doe waende di verman wesen doet

 

Ende versuchte harde gedichte³⁴⁶³

 

Doe hi sach moriaens ansichte

3465

Waendi dat geen kersten ware³⁴⁶⁵

 

Gariet vrachdem doe om niemare

 

Ofte daer ridders waren leden

 

Daer die een af hadde bescreden³⁴⁶⁸

 

Een roet ors ende rode wapine

3470

Ende een ander die hadde in scine

 

Des conincs. arturs teken an

 

Oft hijs hen iet berichten can³⁴⁷²

 

Dat hijt doe dor sine bede⁺

 

Oft hire iet sach oft ne dede

3446 laetten: laat hem.

3447 wel gereet: uitdrukkelijk.

3449 hij zag dat er niets anders voor hem opzat.

3451 hine: hij hem.

3455 in scine: duidelijk.

3459 verbeten: doodgebeten, of: in het verderf gestort.

3461 stalijn hoet: stormhoed, helm zonder vizier.

3463 harde gedichte: onophoudelijk.

3465 dat: dat het.

3468 waarvan de een reed op.

3472 hijs: hij erover.

+ 125 v^o a

[p. 174]

3475

Hi souts hem weten groten danc³⁴⁷⁵

 

Die verman seide en es niet lanc³⁴⁷⁶

 

Dat icse hadde in minen boet

 

Die een riddere hadde wapine roet

 

Ende een roet ors oec mede

3480

Ende dander was gewont ter stede

 

Ende hadde oec arturs teken an

 

Ende ic kinne wel seide di verman

 

Die ridders die getekent sijn

 

Met arturs tekene. gi sijt in scijn

3485

Oec sijn riddere donct mi an desen

 

Si wilden beide ouer wesen³⁴⁸⁶

 

Ende ic vorese ane dander lant

 

Dat hen was wel ombecant

 

Dat hordic wel an hare sprake

3490

Ende si dochten mi tongemake³⁴⁹⁰

 

Harde sere in weet wat meende³⁴⁹¹

 

Ic sach dat die een weende

 

Dat hem di trane wel gedichte

 

Lipen ouer sijn ansichte

3495

Ende doe icse brachte banderside

 

Die riddere dire was omblide

 

Vrachde mi oftic iet ware vroet³⁴⁹⁷

 

Waer daer ene hermitage stoet

 

Daer een hermite woende in

3500

Doe wisdict hem mer no min³⁵⁰⁰

 

Dus voren si met deser tale

 

Sprekende van hen beiden wale

 

Toter wilen ende ter stonden

 

Dat si dat sant vonden

3505

Doe wiesde hen di verman

 

Dien wech te varne van dan

3475 weten groten danc: diepe dankbaarheid betuigen.

3476 en es niet lanc: niet lang geleden.

3486 ouer wesen: aan de overkant zijn, overgezet worden.

3490 tongemake: treurig.

3491 wat: wat het.

3497 iet ware vroet: er een beetje op de hoogte van was.

3500 wisdict: wees ik het; mer no min: precies.

[p. 175]

 

Al daer die hermitage stoet³⁵⁰⁷

 

Ende maecte hen des weges vroet³⁵⁰⁸

 

Dus liten si den verman bliuen

3510

Die grote bliscap ginc driuen³⁵¹⁰

 

Dat hire quite was met eren³⁵¹¹

 

Dus voren wech die heren

 

Toter wilen dat si geraecten

 

Daer si der hermitagen genaecten

3515

Si quamen daer sise staende vonden

 

Si beetten neder ende bonden

 

Haer orsse alle beide daer voren

 

Ende ripen datment mochte horen

 

Laet in ter goder wilen ontoe³⁵¹⁹

3520

Die garsoen quam ter porten doe³⁵²⁰

 

Ende vrachde hen wies si begerden³⁵²¹

 

Ende oft hen enege saken deerden

 

Dies si berecht wilden wesen³⁵²³

 

Her gariet sprac binnen desen³⁵²⁴

3525

Ende bat den knape dor genade³⁵²⁵

 

Datmen heme spreken dade

 

Den hermite ende acglauale

 

Die bode keerde metter tale³⁵²⁸

 

Daer hi den hermite ende acglauale vant

3530

Ende seide hen daer alte hant³⁵³⁰

 

Dat hi twee ridders hadde vernomen

 

Die daer waren ter porten comen

 

Deen was een scone man

 

Ende die wapine die hi droech an⁺

3535

Ende also was die ander mede

3507 al daer: waar.

3508 en lichtte hun in over de weg.

3510 driuen: aan de dag leggen.

3511 hire quite was: hij van hun af was.

3519 laat ons dadelijk binnen, doe open, (dadelijk kan ook bij doe open horen).

3520 garsoen: dienaar.

3521 wies: wat.

3523 berecht: te recht geholpen.

3524 binnen desen: meteen.

3525 dor genade: op smekende toon.

3528 metter tale: met deze woorden.

3530 alte hant: terstond.

+ 125 v^o b

[p. 176]

 

Maer sine wapine ende sine lede

 

Ende dat icker an gemerken mochte³⁵³⁷

 

Was vele swarter dat mi dochte

 

Dan enech roec oft atrament³⁵³⁹

3540

In weet niet oft gine kint

 

Oft iet wet van haren saken³⁵⁴¹

 

Si seiden dat si v gerne spraken

 

Si baden mi sere alle beide

 

Dat ic hier quame ende v seide

3545

Acglauale diet wonder dochte

 

Ginc ter porten so hi best mochte

 

Ende sijn oem die clusenare

 

Die hem volgede oppenbare³⁵⁴⁸

 

Acglauael sach vt ten wikette³⁵⁴⁹

3550

Ende ward geware van gariette³⁵⁵⁰

 

Die heren waleweins. broder was

 

Ende hi bedachte hem wel das

 

Dat hi behorde tarturs houe

 

Ende hi werdech was van groten loue³⁵⁵⁴

3555

Al was hi niet so wel becant

 

Alse walewein. sijn broder achter dlant³⁵⁵⁶

 

Hi ware starc riddere ende coene

 

Ende vernaemt van groten doene³⁵⁵⁸

 

Deen groette den anderen als hine sach

3560

Her gariet sprac die vele mach³⁵⁶⁰

 

Here moet v eren ende minnen

 

Ende alle die met v sijn daer binnen

 

Acglauael sach op moriane

 

Ende mercte sere sine gedane

3565

Ende pensde sere in sijn gedochte

3537 icker an gemerken: ik er aan zien, bemerken.

3539 atrament: inkt; roec: roek, kraai.

3541 wet: weet.

3548 oppenbare: duidelijk zichtbaar.

3549 wikette: luikje.

3550 ward geware van: zag.

3554 werdech van groten loue: grote lof verdiende.

3556 achter dlant: het hele land door.

3558 en door grote daden beroemd.

3560 die vele mach: de almachtige God.

[p. 177]

 

Wat riddere dat wesen mochte

 

Om dat hi was also gedaen³⁵⁶⁷

 

Ende moriaen ginc bi hem staen

 

Ende vrachde hem oft hem iet gedochte³⁵⁶⁹

3570

Dat hi heren lancelote. sochte

 

Ende dat hi in morianen quam

 

Daer hi ene ioncfrowe. vernam

 

Dier hi gaf sine trouwe

 

Ende hadde te done metter ioncfrowe.³⁵⁷⁴

3575

Ende dat hi omt soeken van haer sciet³⁵⁷⁵

 

Hi vrachde ofts hem gedachte iet

 

Ende gaf haer sine trowe te pande³⁵⁷⁷

 

Ende voer alsoe vten lande

 

Ende seide hi soude weder keren

3580

Tharen vromen tharen eren³⁵⁸⁰

 

In moriane soe hi irst mochte³⁵⁸¹

 

Echt vrachdi oft hem gedochte³⁵⁸²

 

Acglauael die antwerde hen

 

Ende seide her riddere ic ne ben

3585

Die gene niet dies loechenen wille

 

Maer ic hebbe selden geweest stille³⁵⁸⁶

 

Ic sochte lancelote. enen tijt

 

Daer na haddic onlange respijt³⁵⁸⁸

 

Doen ic minen broder brachte te houe

3590

Daer hi in ward van groten loue³⁵⁹⁰

 

Ende doen hi riddere was gedaen³⁵⁹¹

 

Moestic met hem ene vart bestaen³⁵⁹²

3567 was also gedaen: er zo uitzag.

3569 hem ... gedochte: zich herinnerde.

3574 hadde te done metter: kopuleerde met de.

3575 omt soeken: vanwege het feit dat hij (Lanceloet) moest zoeken.

3577 te pande: als waarborg.

3580 tharen vromen: tot haar voordeel, tot haar geluk.

3581 soe ... irst: zodra.

3582 echt: daarna, opnieuw.

3586 stille: werkeloos, met rust.

3588 respijt: tijd om op verhaal te komen.

3590 van groten loue: beroemd.

3591 gedaen: geslagen.

3592 ene vart bestaen: een tocht ondernemen.

[p. 178]

 

Dier hi niet wilde laten achter³⁵⁹³

 

Want hi wilde wreken den lachter³⁵⁹⁴

3595

Die onsen vader was gedaen⁺

 

Ouer menech iaer seldi verstaen³⁵⁹⁶

 

Minen broder was doen weten

 

Dat onse viande hadden beseten³⁵⁹⁸

 

Ons erue dat ons soude sijn bleuen

3600

Daer si onsen vader vte verdreuen

 

Dit wildi wreken ende sparen niet³⁶⁰¹

 

Ende hier ombe haddewi menech verdriet

 

Eer wijt weder conden ontfaen

 

Doch hebwi soe vele gedaen

3605

Dat wijt weder hebbe vercregen

 

Ende hebbense alle doet geslegen

 

Die onse lant hadden beseten

 

Maer dat ic der ioncfrowen. hebbe beheten³⁶⁰⁸

 

Daer af sijn leden vele der iare

3610

Dat ic geloefde te comene thare³⁶¹⁰

 

Dat heeft mi noet sake gedaen

 

Nv eest mi an min oude gegaen³⁶¹²

 

Ende hadde noet dat ic mi bedochte³⁶¹³

 

Vort meer ende bi rade wrochte³⁶¹⁴

3615

Ende ic ben die gene die nine weet

 

Ende mi es die waerheit ongereet³⁶¹⁶

 

Oft si leeft ofte ne doet

 

Daer gi af sprect ic bens niet vroet

 

Doen antwerde heme moriaen

3620

Ic salre v meer af doen verstaen

 

Si es min moder ende noch leeft

3593 laten achter: nalaten.

3594 lachter: schande.

+ 125 v^o c

3596 ouer menech iaer: vele jaren geleden.

3598 beseten: bezet, beslag gelegd op.

3601 sparen: achterwege laten.

3608 dat: dat wat; beheten: beloofd.

3610 geloefde: beloofde.

3612 nu ben ik oud geworden.

3613 mi bedochte: me bezinde.

3614 vort meer: in het vervolg; bi rade wrochte: met overleg te werk zou moeten gaan.

3616 ongereet: niet beschikbaar, niet bekend.

[p. 179]

 

Die gene die vwe trowe heeft³⁶²²

 

Ende gi here sijt mijn vader

 

Wildi hier af lien algader³⁶²⁴

3625

Dor ende dor mine bede³⁶²⁵

 

So dodi wel ende houeschede³⁶²⁶

 

Gi wont mi met vwen liue³⁶²⁷

 

An hare die gi sout hebben te wiue

 

Haddi gehouden vwe gelof³⁶²⁹

3630

Nv sijt wel bedacht hier of

 

Oft gijs wilt lien ofte ne doet

 

Ende maect mi der talen vroet

 

Doe gi sciet van mire moder

 

Noch salics v maken vroder

3635

Si droech mi al ne wist sijs niet³⁶³⁵

 

Dus sijn here die saken gesciet

 

Acglauael antwerde doe hem

 

Bi gode her riddere ic bem

 

Die wel geloeft dat gi sprect

3640

Ende datter ioncfrowen. an mi gebrect³⁶⁴⁰

 

Dat icse hebbe dus bedrogen

 

Ende mine vorworden gelogen

 

Hier af willic minen mesdade

 

Noch beteren bider gods genade

3645

Ic sal noch haer hulde gewinnen³⁶⁴⁵

 

Gi sult comen met mi hier binnen

 

Met minen oem ende minen broder

 

Si selen ons des wel maken vroder

 

Alsi horen onser beider sprake

3650

Wi selen wesen wel te gemake

 

Doen ontede hi dat wiket

 

Elker herten mochte sijn te bet³⁶⁵²

3622 trowe: trouwbelofte.

3624 hieraf lien: dit bekennen.

3625 dor: Te Winkel stelt voor: dor haer: omwille van haar.

3626 dodi: doet u; houeschede: ridderlijke welgemanierdheid.

3627 wont met vwen liue: verwekte.

3629 haddi: als u had.

3635 sijs niet: zij niets daarvan.

3640 en waar ik t.o.v. de j. te kort ben geschoten.

3645 hulde: welwillendheid.

3652 sijn te bet: er te gelukkiger om zijn.

[p. 180]

 

Die de redene hadde verstaen

 

Hoe acglauael ende moriaen

3655

Hen onder helsden ende custen³⁶⁵⁵

 

Elker herten mochs te bat lusten⁺³⁶⁵⁶

 

Die hadde gesien ende gehort

 

Hare ende hare word

 

Ende ho vrindelijc met minnen

3660

Si alle drie gingen daer binnen

 

Daer men hars nam gode ware³⁶⁶¹

 

Acglauael vertelde daer nare

 

Sinen oem ende percheuale

 

Altemale in warre tale³⁶⁶⁴

3665

Sine dinge ende gincse nomen³⁶⁶⁵

 

Ende hoe dat daer sijn sone es comen

 

Alse dit percheual. hadde verstaen

 

Men sach soe blidelike ontfaen³⁶⁶⁸

 

Enen riddere alse percheual. dede

3670

Sinen neue al daer ter stede

 

Ende die clusenare also wale

 

Die bliscap entie scone tale

 

Diemen daer den riddere togede^3672/73

 

Ende hoemen om haer gemac pogede³⁶⁷⁴

3675

Ende om hen te dienne te danke³⁶⁷⁵

 

Van sulken ate van sulken dranke

 

Alsi daer consten doe gewinnen³⁶⁷⁷

 

Ende diesmen vinden mochte daer binnen

 

Dies auons en waser niet el

3680

Dan grote bliscap ende spel³⁶⁸⁰

3655 hen onderhelsden: elkaar omhelsden.

+ 126 r^o a

3656 lutsten: behagen in scheppen.

3661 waar men hun vriendelijk ontving.

3664 in warre tale: naar waarheid.

3665 nomen: vertellen.

3668 soe: Te Winkel stelt voor nie soe: nooit zo.

3672/73 de blijdschap die men uitte en de vriendelijke woorden die men tegen de ridder sprak.

3674 pogede: zich inspande.

3675 dienne te danke: zorgvuldig te bedienen.

3677 doe: toen.

3680 spel: vermaak.

[p. 181]

 

Die deen vanden anderen maecte³⁶⁸¹

 

Ende tirst datten heren vaecte

 

Gingen si slapen alsmen daer plach

 

Tote datmen verbaren sach den dach

3685

Ende tes die sonne scone sceen

 

Die ridders lagen onder hen tween

 

Langer dan dermite dede

 

Die sine getide ende sine gebede

 

Hadde gelesen ende gesongen

3690

Van dat die dach was ontsprongen

 

Tot dattie heren op waren gestaen

 

Ende hadden haer cleder ane gedaen

 

Doe sprac moriaen tsinen vader

 

Als gi moget horen allegader

3695

Ende seide hi wilde danen riden

 

Ende gerne wist hi sonder striden³⁶⁹⁶

 

Oft hi wilde comen tsire moder

 

Dies so wildi wesen vroder

 

Ende doen al dat hi hare behiet

3700

Doen hi achters van haer sciet

 

Dor gode ende dor sine doget³⁷⁰¹

 

Ende hi hem daer mede verhoget³⁷⁰²

 

Hi telde hoe si moesten deruen³⁷⁰³

 

Van haren lene van harre eruen

3705

Dat haer quam van haren vader³⁷⁰⁵

 

Het was hare ontwiest algader³⁷⁰⁶

 

Bider wet van dien lande

 

Nochtan was haer meer di scande

 

Dan die scade die si coes³⁷⁰⁹

3710

Dat haer sone hiet vaderloes

 

Ende si niet en conde betogen³⁷¹¹

3681 van: ten opzichte van.

3696 sonder striden: zonder uitvluchten, zonder omwegen.

3701 doget: ridderlijke hoedanigheden.

3702 verhoget: verheugt.

3703 deruen van: missen.

3705 quam: toeviel (na de dood).

3706 ontwiest: verbeurd verklaard.

3709 coes: moest ondergaan.

3711 betogen: aanwijzen, laten zien.

[p. 182]

 

Noch gebringen vor ogen

 

Dien rechten barsculdegen man³⁷¹³

 

Die mi an haren liue wan

3715

Doen seide acglauaen^a sijn vader

 

Ic sal v berechten al tenegader³⁷¹⁶

 

Al vt ende vt hoet met mi staet⁺

 

Ende secgen v al minen raet

 

Nv geloeft mi wel van desen

3720

V en sal niet gelogen wesen³⁷²⁰

 

Alse vele alse van enen worde³⁷²¹

 

Alse moriaen di tale horde

 

Antwerdi weder sinen vader

 

Hi louet wel also algader³⁷²⁴

3725

Dus bleuen daer alle met vlite³⁷²⁵

 

Ende dageden metten hermite³⁷²⁶

 

Doe die dinst was gedaen³⁷²⁷

 

Si waren vele bat^b ontfaen

 

Van al datmen volbringen mochte³⁷²⁹

3730

Al leidicker an mine gedochte³⁷³⁰

 

Dan ic v wel gesecgen can³⁷³¹

 

Moriaen sprac sinen vader an

 

Hine wilde achter laten niet

 

Dat heme sijn vader behiet

3735

Dat hine berichten soude

 

Van dat hi begerde ende woude

 

Ende vermanes echt sinen vader³⁷³⁷

 

Dies hem vroet maecte algader

3713 barsculdegen: duidelijk schuldige.

3716 berechten: meedelen.

+ 126 r^o b

3720 niet: niets.

3721 met betrekking tot geen enkel woord, zelfs geen woord.

3724 hij stelde volkomen vertrouwen in zijn woorden.

3725 met vlite: opgewekt.

3726 dageden: bleven; metten: bij de.

3727 toen zij verzorgd, bediend werden.

3729 volbringen: behoeftes vervullen.

3730 leidicker an mine gedochte: liet ik er mijn gedachten overgaan.

3731 slaat terug op bat in vs. 3728.

3737 vermanes: herinnerde eraan, bezwoer; echt: daarna, opnieuw.

[p. 183]

 

Ende seide dat hem te voren quam³⁷³⁹

3740

In enen droem daer hijt vernam

 

Dat hi reet al enen dach

 

Dat hi anders nine sach

 

Dan wildernesse ende wout

 

Ende scone bome menechfout

3745

Bi wilen so docht mi mee³⁷⁴⁵

 

Ondertiden hagel ende snee³⁷⁴⁶

 

Bi wilen docht hem dages heet

 

Soe dat hi hadde menech leet

 

Bi wilen sach hi sonnescijn claer

3750

Bi wilen demsterheit daer naer³⁷⁵⁰

 

Ende hi sach achter dien foreesten³⁷⁵¹

 

Lopen alre tiren beesten³⁷⁵²

 

Ende liede oec ionc ende out

 

Sach hi gaen achter dwout

3755

Dit dochte hem in drome al³⁷⁵⁵

 

Maer hine hadde niet tgeual

 

Dat hi iweren ware comen

 

Daer hi herberge hadde genomen³⁷⁵⁸

 

Binnen algader deser stonde

3760

Tirst dat naecte den auonde

 

Doen dochte mi dat ic sach

 

Doe hem verdonkerde die dach

 

Enen toren staen gewracht

 

Diemen met en gere cracht³⁷⁶⁴

3765

Lichte niet mochte gewinnen³⁷⁶⁵

 

Maer hine mochter geen dore an kinnen³⁷⁶⁶

 

Alse ane andere torre staet³⁷⁶⁷

3739 te voren quam: verscheen.

3745 bi wilen ... bi wilen: nu eens ... dan weer.

3746 ondertiden: van tijd tot tijd; hagel ende snee: dat er hagel en sneeuw was.

3750 demsterheit: duisternis.

3751 achter: door ... heen.

3752 alre tiren: allerlei.

3755 dochte hem: scheen hem toe.

3758 waar hij zou hebben kunnen overnachten.

3764 en gere: geen.

3765 gewinnen: overmeesteren, innemen.

3766 kinnen: bespeuren.

3767 torre: toren.

[p. 184]

 

Binnen desen sach hi enen graet³⁷⁶⁸

 

Harde hoge opward gaen

3770

Ende ene dore daer tenden staen³⁷⁷⁰

 

Alse hoge alse ene kerke

 

Ende van harden diren gewerke³⁷⁷²

 

Dochte hem die dore wesen

 

Al ware een siec hi mochte genesen³⁷⁷⁴

3775

Vander claerheit van daer binnen

 

Diemen daer sach ende mochte bekinnen

 

Die dochte hem hemelrijcs genoet³⁷⁷⁷

 

Ende elke trappe was gulden roet⁺³⁷⁷⁸

 

Die daer ane den graet stoet

3780

Doe pensdi in sinen moet

 

Op dattie trappen waren so goet³⁷⁸¹

 

Hi souder op setten sinen voet

 

Ende soutse tellen altemale

 

Hoe vele datter ware bi getale

3785

Dat hi daer na versecgen mach³⁷⁸⁵

 

Dat hi dat grote wonder sach

 

Doe hire sestech was leden

 

Ende hi op dandere soude sijn getreden

 

Doe en sach hire ene niet³⁷⁸⁹

3790

Van allen die hi beneden liet

 

Sonder die gene daer hi op stoet³⁷⁹¹

 

Ende die hi hadde onder den voet

 

Ende bouen hem sach hi ne gene

 

Doe docht hem di dore vanden stene³⁷⁹⁴

3795

Wel wesen vort alse hoge

 

Alsmen scieten mochte met enen boge

3768 graet: trap.

3770 daer tenden: aan het eind daarvan.

3772 diren: kostbare; gewerke: materiaal.

3774 een: iemand.

3777 hemelrijcs genoet: gelijk aan die van de hemel.

+ 126 r^o c

3778 gulden roet: van rood goud.

3781 op dattie: omdat die.

3785 versecgen: rondvertellen.

3789 toen zag hij er niet een van.

3791 sonder: behalve.

3794 stene: toren.

[p. 185]

 

Dus mocht hi vort no weder³⁷⁹⁷

 

Doe sach hi vor hem ter eerden neder

 

Staen serpente ende wilde beren

3800

Gelijc oft sine wilden verteren³⁸⁰⁰

 

Ende hadden die kele wide ontaen³⁸⁰¹

 

Gelijc oft sine souden ontfaen³⁸⁰²

 

Ende gaepten wide metten monden

 

Oft sine gerne hadden verslonden

3805

Si dochten hem na heme haken³⁸⁰⁵

 

Hi sager slangen ende draken

 

Die alle sagen op ward

 

Met dat ic dus ward veruard

 

Gebrac mi die trappe mede³⁸⁰⁹

3810

Ende ic viel neder daer ter stede

 

Daer hi sach onder gene draken³⁸¹¹

 

Ende vanden groten ongemaken

 

Ward hi ontwake ende sliep nemme³⁸¹³

 

Die droem dede hem harde wee

3815

Daer heme dit te voren quam

 

Doe was hi erre ende gram³⁸¹⁶

 

Ende hine wiste wat dat spelde³⁸¹⁷

 

Den droem die hem vertelde

 

Maer sijn herte seide hem te voren

3820

Dat hem smerte ende groten toren

 

Ende daer toe groet arbeit naecte³⁸²¹

 

Sint geuiel dat hi geraecte

 

Daer hi vant enen vroden clerc³⁸²³

 

Ende hi vertelde hem dit werc³⁸²⁴

3797 vort no weder: voor- noch achteruit.

3800 verteren: verslinden.

3801 ontaen: opengesperd.

3802 ontfaen: opvangen.

3805 haken: verlangen.

3809 gebrac mi die trappe: bezweek mijn trede.

3811 gene: die.

3813 nemme: niet meer.

3816 erre: bedrukt.

3817 spelde: betekende.

3821 arbeit: moeite.

3823 clerc: geleerde.

3824 werc: (beeld van de) toren.

[p. 186]

3825

Dat hem te voren was comen

 

Ende alsi die redene hadde vernomen

 

Ende verstaen oec harde wale

 

Soe verteldi heme altemale

 

Van onsen lande clein ende groet

3830

Dat wi daer omme in groter noet

 

Ende in vresen souden wesen

 

Eer wi weder quamen te desen³⁸³²

 

Want die borge starc waren sere

 

Ende machtech was elc here

3835

Daer omme seidi ons die dinge

 

Dat mi ende minen broder sonderlinge³⁸³⁶

 

Dese dinc soude werden te sure³⁸³⁷

 

Oec seidi ene andere auenture

 

Van minen broder percheuale⁺

3840

Ende vanden spere ende vanden grale

 

Dat die guldine trappen al daer

 

Theilege grael ware vor waer

 

Ende dat percheual. dat soude hulpen winnen

 

Ende steruen soude dan daer binnen

3845

Dus maecte hijs mi vroet

 

Ende die dore die daer stoet

 

Ende die graet des gelike

 

Dat betekent oec hemelrike

 

Ende dlicht datter was binnen

3850

Daer met mochtment bekinnen

 

Ende die trappen die daer lagen

 

Betekenden percheuals. dagen

 

Dat secgic v hier sekerleke

 

Elke enen dach oft ene weke

3855

Oft int inde ene maent³⁸⁵⁵

 

Dies sijt seker ende nine waent

 

Also lange sal hi leuen

 

Ende dan sal hi sliues begeuen³⁸⁵⁸

3832 quamen te: zouden terugkeren tot.

3836 sonderlinge: in het biezonder.

3837 werden te sure: ellendige gevolgen zouden krijgen.

+ 126 v^o a

3855 int inde: ten hoogste, ten laatste.

3858 sliues begeuen: sterven.

[p. 187]

 

Ende dat v die trappen gebraken

3860

Dor vwe sondelike saken³⁸⁶⁰

 

Gi waerd wel na ouer comen³⁸⁶¹

 

Ende had v sonde niet genomen³⁸⁶²

 

Ende die beren ende die draken

 

Ende die slangen die daer haken

3865

Dat was teken wetet wel

 

Sekerlike ende niwent el³⁸⁶⁶

 

Die duule waenden v hebben vonden

 

Tharen dele in vwen stonden³⁸⁶⁸

 

Ende geuoert ter eweliker hellen

3870

Dus ginct die meester vertellen

 

Hem algader sinen droem

 

Ende hiter hem op nemen goem³⁸⁷²

 

Ende werken bi vroden rade

 

Hastelike ende niet te spade³⁸⁷⁴

3875

Hi soude hier onlange sijn

 

Want het naecte sinen fijn³⁸⁷⁶

 

Liue soene seide acglauael

 

Doe liet min broder tspere ende tgrael

 

Ende die auenturen die hi sochte

3880

Ende quam hier so hi irst mochte

 

Te minen oem den hermite

 

Ende cleetde hem met sinen abite³⁸⁸²

 

Dor dat mi die clerc dit seide³⁸⁸³

 

Dus si wi hier nv allebeide

3885

Ende min broder heeft hem begeuen³⁸⁸⁵

 

Om te beterne sijn leuen

 

Ende ic ben oec nv ongesont

3860 sondelike: zondige.

3861 wel na: bijna; ouer: boven(aan).

3862 genomen: verhinderd.

3866 niwent el: niets anders.

3868 tharen dele: als hun buit, tot hun beschikking; tuwen stonden: in uw (doods?) uur.

3872 op nemen goem: op letten, zijn aandacht wijden aan.

3874 spade: laat.

3876 fijn: einde.

3882 abite: habijt.

3883 dor dat: omwille van wat.

3885 hem begeuen: zich uit de wereld teruggetrokken.

[p. 188]

 

Want ic was toter doet gewont

 

Ende gequetst ende gefrotsiert³⁸⁸⁹

3890

Soe dat mi die macht falgiert³⁸⁹⁰

 

Ende gaet mi nv an min gesonde³⁸⁹¹

 

Dus bleuic hier nv ter stonde

 

Met minen broder met minen oem

 

Om dat si mins souden nemen goem³⁸⁹⁴

3895

Ende ic min ziele met hen beware³⁸⁹⁵

 

Ende gi wilt dat ic met v vare

 

Tuwer moder in moriane

 

Nv benic wel in enen wane³⁸⁹⁸

 

Daer te varne waer ic genesen³⁸⁹⁹

3900

Ander sake en es te desen⁺³⁹⁰⁰

 

Ic vore gerne met v daer

 

Dat mogedi weten ouer waer

 

Om v ere ende te beterne v scame³⁹⁰³

 

En ware dat ic die doet nine name

3905

Maer ic hebbe tgeloue soe goet³⁹⁰⁵

 

Op minen oem die es soe vroet

 

Dat hi mi vor gode sal verdingen³⁹⁰⁷

 

Ende te sire bliscap bringen³⁹⁰⁸

 

Nv merct sone onser beider vromen³⁹⁰⁹

3910

Nadien dat mi nv es comen³⁹¹⁰

 

Ende na dat gi cont verhoren

 

Gelijc dat ic v seide te voren

 

Geraet mi dbeste nv algader

3889 gefrotsiert: gekwetst.

3890 falgiert: ontbreekt.

3891 gaet an: betreft; gesonde: gezondheid.

3894 mins nemen goem: voor me zorgen.

3895 beware: zorg dragen voor.

3898 benic in enen wane: verwacht ik, hoop ik.

3899 waer ic: als ik zou zijn.

+ 126 v^o b

3900 ander sake en es te desen: iets anders zit er niet op.

3903 scame: schande.

3905 tgeloue: het vertrouwen.

3907 verdingen: vrijpleiten.

3908 te sire bliscap: tot Zijn (eeuwige) zaligheid.

3909 onser beider vromen: wat voor ons beiden goede gevolgen heeft, ons beider belang.

3910 nadien dat: omdat het.

[p. 189]

 

Na dien dat ic ben v vader

3915

Soe sidijt sculdech te done wel³⁹¹⁵

 

Soe wie die sake vore geuel³⁹¹⁶

 

Tuscen mi ende vwer moder

 

Moriaen seide doe waric vroder

 

Dan gi ic rider toe geerne³⁹¹⁹

3920

Maer mi staet wel tontberne³⁹²⁰

 

Dat vwen liue mochte deren ende scaden

 

In can v anders niet geraden

 

Dan gi hier blieft toter stonde

 

Dat gi hebt weder v gesonde

3925

Die coninc. artur es geuaen

 

Ende sijn lant es bestaen³⁹²⁶

 

Ende sere bracht onder dnet³⁹²⁷

 

Hier es sijn neue heer gariet

 

Die met mi al hier es comen

3930

Ende daer ic die warheit an hebbe vernomen

 

Ic sal met hem te houe riden

 

Dor sine ere ende daer ontbiden

 

Tot dat gi sijt gans ende gesont³⁹³³

 

Ende sal weder keren hier ter stont

3935

Alsic wane dat gi genesen sijt daer of³⁹³⁵

 

Ende hout mire moder haer belof³⁹³⁶

 

Dats v god danke ende ment v prijst

 

So worde mire moder weder gewijst³⁹³⁸

 

Tgoet dies si es onteerft

3940

Ende des si lange heeft gederft

 

Ic sal varen ende gi sult bliuen

 

Daer v al goet mote becliuen³⁹⁴²

3915 sculdech: verplicht.

3916 soe wie: hoe ook.

3919 rider: zou aanraden.

3920 staet: past; tontberne: mij te onthouden van hetgeen.

3926 bestaen: aangevallen.

3927 onder dnet: in zeer slechte toestand.

3933 gans ende gesont: fris en gezond.

3935 daer of: daarvan.

3936 haer belof: uw belofte aan haar.

3938 gewijst: toegewezen.

3942 becliuen: ten deel vallen.

[p. 190]

 

Ic sal hulpen der coninginnen

 

God late mi sulken lof gewinnen

3945

Dat hare te baten moet comen³⁹⁴⁵

 

Ende mi teren ende te vromen³⁹⁴⁶

 

Ic sal keren des sijt gewes³⁹⁴⁷

 

Alsic wane dat tijt es

 

Ende vwes gedinken alse mins vader

3950

Des dancten si moriane algader

 

Hen dochte doe die beste raet

 

Dien hire to gaf na dien dat staet³⁹⁵²

 

Gariet ende oec moriaen

 

Baden percheuale. sonder waen³⁹⁵⁴

3955

Dat hi mede mochte varen

 

Die coninginne. hulpen bewaren³⁹⁵⁶

 

Ende den coninc. artur verloesten³⁹⁵⁷

 

Ende sijn lant hulpen vertroesten³⁹⁵⁸

 

Hi dede hen daer af doe een belof

3960

Wils hem sijn oem geuen orlof³⁹⁶⁰

 

Doen baden sijs den oem al daer⁺

 

Ende acglauael baets oec daer naer

 

Soe uele dattie oem dede

 

Done sachmen nie te gere stede³⁹⁶⁴

3965

Blider liede dan si waren

 

Dat percheual. mede soude varen

 

Dus nam si orlof ende voren danen³⁹⁶⁷

 

Nv latic dese ende sal vermanen³⁹⁶⁸

 

Hoet met lancelote. es vergaen

3970

Die dat dier wilde doet slaen

3945 dat: dat het.

3946 vromen: voordeel.

3947 des gewes: zeker ervan.

3952 na dien dat staet: de omstandigheden in aanmerking genomen.

3954 sonder waen: voorwaar.

3956 bewaren: verdedigen, beveiligen.

3957 verloesten: bevrijden.

3958 vertroesten: verlossen.

3960 als zijn oom er de toestemming voor wil geven.

+ 126 v^o c

3964 te gere stede: nergens.

3967 orlof: afscheid; danen: daarvandaan, heen.

3968 vermanen: vermelden.

[p. 191]

Hoe lanceloet. dat dier verwan ende hone walewein. verloeste [..........]^a

Nv^b maect ons dauenture cont³⁹⁷¹
Dat lanceloet. reet ter seluer stont
Doe hi van waleweine. sciet
Ter wegesceden ende lette niet³⁹⁷⁴
Eer hi quam int woste lant
Daert dat dier al hadde gescant³⁹⁷⁶
Nv woende daer ene ioncfrowe. binnen
Die wide ende side dede bekinnen³⁹⁷⁸
Wie dat dier gedoden conde³⁹⁷⁹
Dat sine soude nemen optie stonde
Tenen man al haer lijf³⁹⁸¹
Men sach nie so sconen wijf
Ende dat lant was hare algader
Nv woende daer bi een verrader
Een riddere dise minde sere³⁹⁸⁵
Ende die wachte in allen kere³⁹⁸⁶
Na dat dier oft ieman quame
Die hem daer sijn leuen name
Dat hi dien verraden mochte
Dat hijt metten liue becochte³⁹⁹⁰
Ende hi dan hemelijc dade verstaen³⁹⁹¹
Dat hijt gedoet hadde sonder waen³⁹⁹²
Dus voer lanceloet. soe verre vort

3971 verwan: overwon.

3974 lette: draalde.

3976 gescant: te gronde gericht.

3978 dede bekinnen: liet weten, liet verkondigen.

3979 gedoden conde: doodgemaakt kon krijgen.

3981 al haer lijf: voor het leven.

3985 dise: die haar.

3986 wachte ... na: hield in het oog; in allen kere: op allerlei wijze.

3990 dat: zodat.

3991 hemelijc: door anderen onopgemerkt (nl. zijn moord).

3992 sonder waen: voorzeker.

[p. 192]

 

Dat hi es comen daer hi verhort

3995

Heeft dat vresselike dier

 

Dat in sine warande lach ongehier³⁹⁹⁶

 

Lanceloet. sach daer helme ende speren

 

Ende wapine. hi mocht hem verueren³⁹⁹⁸

 

Van menegen riddere diet hadde doet³⁹⁹⁹

4000

Ende die bene die daer lagen bloet

 

Daert dat vleesch af hadde geten

 

Tirst dat lanceloet. conde geweten

 

Waer dat dier te licgene plach

 

Ginc hi daerward dat hi mach

4005

Ende doen dat dier ward sijns geware

 

Quam geulogen in dier gebare⁴⁰⁰⁶

 

Oft die duuel hadde gewesen

 

Ende aneuerde lancelote. binnen desen⁴⁰⁰⁸

 

En ontsach swerd no spere

4010

Noch gene cracht no gene were

 

Ende lanceloet. opt dier stac⁴⁰¹¹

 

Dat sijn spere ontwe brac

 

Nochtan en quetstijt niet .i. scelle⁴⁰¹³

 

Noch en ginc hem inden velle⁴⁰¹⁴

4015

Doe trac lanceloet. sijn sward

 

Ende sloech dat dier met groter vard

 

Maer en scaedde hem niet een twint⁴⁰¹⁷

 

Ende scoet lancelote. daer omtrent⁴⁰¹⁸

 

An die kele ende scordene soe⁴⁰¹⁹

4020

Dats lanceloet. ward harde onvroe

 

Want hi trac hem den halsberch dore

 

Ende maecte hem ene grote score⁺⁴⁰²²

3996 warande: heerlijk jachtgebied; ongehier: afschrikwekkend.

3998 hem verueren: bang worden.

3999 doet: gedood.

4006 in dier gebare: op zo'n manier.

4008 aneuerde: ging te lijf; binnen desen: meteen.

4011 opt: naar het.

4013 scelle: schub.

4014 noch drong hij door tot in de huid.

4017 niet een twint: geen zier.

4018 scoet ... an: wierp zich op; daer omtrent: daar vlak bij.

4019 scordene: reet hem vaneen.

+ 127 r^o a

4022 score: gat.

[p. 193]

 

Recht al toten liue toe

 

Ende hi wondene mede daer toe

4025

Anderwerf scoet hi hem an⁴⁰²⁵

 

Ende sloech op hem maer het ne can

 

Hem een twint niet gederen

 

Doe ginct^a op lancelote. soe geberen⁴⁰²⁸

 

Ende scordene toten voten daer naer

4030

Ende gaf hem menege wonde daer

 

Ende blies op hem sijn venijn

 

En had gedaen een vingerlijn⁴⁰³²

 

Dat lanceloet. hadde an sine hant

 

Hi waer daer vanden venine thant⁴⁰³⁴

4035

Doet bleuen opter stede

 

Doe quam dat dier gesprongen mede

 

Gapende so wide oft met geninden⁴⁰³⁷

 

Lancelote. soude altemale verslinden

 

Ende lanceloet. wachtet daer ter stont

4040

Ende stac hem tswerd inden mont

 

Ende croet in toter herten toe⁴⁰⁴¹

 

Dat dier creet so vresselijc doe⁴⁰⁴²

 

Datment horde wel twee milen

 

Ende die verradere die tier wilen⁴⁰⁴⁴

4045

Al dese dinc hadde bespiet

 

Doe hi den crete horde letti niet

 

Endereet vaste ter waranden ward⁴⁰⁴⁷

 

Want hi horde wel an die gebard⁴⁰⁴⁸

 

Dat gene dier doet es bleuen

4025 anderwerf: nog eens.

4028 geberen op: te keer gaan tegen.

4032 vingerlijn: ringetje.

4034 vanden venine: door het gif.

4037 gapende so wide: zijn bek zo wijd open; met geninden: met geweld.

4041 croet, van cruden: duwen, stoten.

4042 creet: brulde.

4044 tier wilen: op dat ogenblik.

4047 vaste: snel.

4048 gebard: lawaai.

[p. 194]

4050

Doe hi daer quam van hire beneuen^40504050

 

Lancelote. sitten die tien stonden

 

Verbant daer sine grote wonden

 

Dier hi menege hadde ontfaen⁴⁰⁵³

 

Die riddere begonsten te clagen saen⁴⁰⁵⁴

4055

Ende ginc bi hem ende seide daer naer

 

Dat hi hem sal verbinden daer

 

Sine wonden harde wel

 

Die ondedege riddere ende fel

 

Quam tote bi lanceloets. side

4060

Ende stal hem sijn swerd ter seluer tide⁴⁰⁶⁰

 

Ende spranc van hem ende gingen slaen

 

Ende wondene daer so sonder waen

 

Dar hi neder viel alse doet

 

Doen dit sach die verradere groet

4065

Waendi dat hi doet ware

 

Ende liten licgen ende ginc daer nare

 

Daer dat dier gelegen was

 

Ende sloech hem af daer na das⁴⁰⁶⁸

 

Den rechten voet ende souden dragen⁴⁰⁶⁹

4070

Der ioncfrowen. daer ic af hebbe gewagen⁴⁰⁷⁰

 

Die hi waende hier met winnen

 

Ende her walewein. die hierenbinnen⁴⁰⁷²

 

Soe verre was comen nv ter stede

 

Dat hi vernomen hadde die waerhede⁴⁰⁷⁴

4075

Dat lanceloet. dat dier hadde vonden

 

Quam hem geuolget nv ter stonden

 

Rechte binnen dire waranden

 

Daer die verradere alte handen⁴⁰⁷⁸

 

Lancelote. hadde alsoe gewont

4050 van: Te Winkel stelt, in navolging van Jonckbloet, terecht voor: vant.

4050 hire beneuen: hij ernaast.

4053 dier: waarvan ... er.

4054 clagen: beklagen.

4060 ter seluer tide: gelijktijdig.

4068 na das: daarna.

4069 dragen: brengen.

4070 gewagen: vermeld.

4072 hierenbinnen: ondertussen.

4074 vernomen: gehoord.

4078 al te handen: zo even.

[p. 195]

4080

Ende den voet genomen nv ter stont

 

Ende was op lanceloets. ors geseten

 

Dat walewein. wel kinde die here vermeten⁴⁰⁸²

 

Doen hijt den genen riden sach⁺⁴⁰⁸³

 

Ende lancelote. die gewont daer lach

4085

Reet hi vaste ten genen ward

 

Ende heeft getrect sijn gode sward

 

Ende seide her mordere gi bliuet hier

 

Gi hebt verslagen om dit dier

 

Minen geselle dat sie ic wel

4090

Die ondage riddere ende fel

 

Hadde gerne ontreden daer⁴⁰⁹¹

 

Maer walewein. was hem soe naer⁴⁰⁹²

 

Dat hi nine conde ontgaen

 

Ende ginc daer op hem soe slaen

4095

Dattie ander moeste beiden

 

Hi ginckene daer also bereiden

 

Dat hi bidden moeste genade

 

Walewein. ward doe also te rade

 

Dat hine vor lancelote. wille bringen

4100

Eer hine daer wilt laten verdingen⁴¹⁰⁰

 

Dus sijn si daer comen allebeide

 

Ende lanceloet. die vanden leide

 

Becomen was vander ommachte⁴¹⁰³

 

Daer hi in gelegen hadde onsachte

4105

Ende hi waleweine. ward geware

 

Riep hi ouer den mordenare⁴¹⁰⁶

 

Dine daer gemort heeft al bloet⁴¹⁰⁷

 

Liue geselle slatene doet⁴¹⁰⁸

 

Wetic dat hi doet si nv

4110

Ic saels te saechter steruen secgic

4082 vermeten: stoutmoedige.

+ 127 r^o b

4083 riden: berijden.

4091 ontreden: weggereden.

4092 naer: dichtbij.

4100 verdingen: voor het gerecht slepen.

4103 bij bewustzijn gekomen was.

4106 ouer: aangaande.

4107 gemort: heeft willen vermoorden.

4108 slatene: sla hem.

[p. 196]

 

Doe lanceloet. dese sprake seide

 

En was daer gene langer beide⁴¹¹²

 

Walewein. en sloech hem aue thoeft⁴¹¹³

 

Doe ginc hi clagen dies geloeft

4115

Sinen geselle ende seide here

 

Mogedi genesen nembermere

 

Dat laet mi nv al hier verstaen

 

Ic sal v wel in staden staen

 

Lanceloet. seide ende dede verstaen

4120

Hoe hi den dire was ontstaen⁴¹²⁰

 

Ende hone na die verradere wonde⁴¹²¹

 

Dat nemt mi meest mine gesonde⁴¹²²

 

Maer mochtic igeren te rasten wesen⁴¹²³

 

Mi donct ic soude wel genesen

4125

Doe was walewein. harde blide

 

Ende bant hem sine wonden tien tide

 

Met selken crude die daer toe dochten⁴¹²⁷

 

Dat si niet bloden mochten⁴¹²⁸

 

Ende nam lancelote. ende setten op sijn part

4130

Ende keerden omme ten clusenare ward

 

Soe si best conden mochten

 

Si waren doe in dire gedochten⁴¹³²

 

Mochten si daer comen tier stont

 

Datten walewein. soude maken gesont

4135

Dus reden si tot dier stonden

 

Dat si die cluse hebben vonden

 

Niet lange sone sijn si daer comen

 

Sine hebben moriane vernomen⁴¹³⁸

 

Endegariette ende percheuale

4140

Die daer quamen nv ten male

4112 gene langer beide: geen langer dralen.

4113 ane: af

4120 ontstaen: ontkomen.

4121 hone: hoe hem.

4122 nemt: ontneemt.

4123 igeren: ergens; te rasten: rustig.

4127 dochten: hielpen, deugden.

4128 dat zij het bloeden stelpten.

4132 in dire gedochten: van plan.

4138 sine: of ze.

[p. 197]

 

Doe was daer bliscap menechfout

 

Die clusenare dede met gewout⁴¹⁴²

 

Spise gereiden te sinen gasten

 

Si daden lancelote. daer te rasten⁺

4145

Soe si best mochten ende conden

 

Elc vertelde anderen tien stonden

 

Hoe sine dinge sijn vergaen

 

Ende moriaen dede oec verstaen

 

Van sinen vader sine saken

4150

Dien nacht waren met gemaken

 

Tes clusenaren. dat si v cont

 

Des anderdages doe lanceloet. verstont

 

Hoet metter coninginnen. es comen

 

Al sout hem al die werelt vromen⁴¹⁵⁴

4155

Hine ware daer langer bleuen niet

 

Noch om wonde no om verdriet

 

Want hi seide hi ware genesen

 

Ende hi wilde ember te stride wesen⁴¹⁵⁸

 

Dus moesten si riden ember doe

4160

Waest lief oft leet smargens vroe

 

Sine sparden doe genen dach

 

Al ridende walewein. ten wonde sach

 

Aldus redense al saechte vort

 

Tessi niemare hebben verhort⁴¹⁶⁴

4165

Van harre vrowen der coninginnen^a

 

Die was beseten in allen sinnen⁴¹⁶⁶

 

Vanden coninge. van yrlant

 

Hi hadde verwst ende verbrant⁴¹⁶⁸

 

Soe vele men mochs niet geweten⁴¹⁶⁹

4170

Haer seluen hadde hi beseten⁴¹⁷⁰

4142 met gewout: snel.

+ 127 r^o c

4154 al kon hij er de hele wereld mee winnen.

4158 ember: in elk geval.

4164 tessi: totdat ze.

4166 in allen sinnen: aan alle kanten, of: in alle opzichten; beseten: belegerd.

4168 verwst: verwoest.

4169 geweten: overzien.

4170 beseten: omsingeld, belegerd.

[p. 198]

 

In enen casteel daer hi lach voren

 

Hi hadde in diren ede gesworen

 

En gaf si haer niet op met minnen⁴¹⁷³

 

Ende mochti den casteel gewinnen

4175

Hine souder nieman speren⁴¹⁷⁵

 

Van allen dire binnen waren

 

Te done soe groten lachter⁴¹⁷⁷

 

Men souder spreken omme hier achter⁴¹⁷⁸

 

Ende haer seluen als te voren⁴¹⁷⁹

4180

Dit hadde die coninc. daer gesworen

 

Bi sire crone ende bi al

 

Daer men coninc. bi gelouen sal

 

Ende hen te doene sware scande

 

Doe si quamen in arturs lande

4185

Die heren daer ic af doe verstaen⁴¹⁸⁵

 

Sagense enen casteel sonder waen

 

Daer een water ombe liep⁴¹⁸⁷

 

Dat harde breet was ende diep

 

Dine dede maken was wel bedocht⁴¹⁸⁹

4190

Die casteel was wel gewrocht

 

Vten gronde van grauwen stene⁴¹⁹¹

 

Di coninc. artur hadde borch negene

 

Daer hi hem op meer verliet⁴¹⁹³

 

Ende dine was noch verloren niet

4195

Maer en hadde niet langer dach⁴¹⁹⁵

 

Tfolc datter binnen lach

 

Dan sire bi dage vte varen⁴¹⁹⁷

 

Ende diemen daer na mochte beuaren⁴¹⁹⁸

4173 met minnen: op vreedzame wijze.

4175 speren: fout voor sparen, te wijten aan achteloos verbrabantsen.

4177 te done ... lachter: schande aan te doen.

4178 hier achter: later.

4179 als te voren: vooral (dit vers sluit aan bij vs. 4176).

4185 doe verstaen: vertel.

4187 ombe: omheen.

4189 wel bedocht: verstandig.

4191 vten gronde: van de grond af, helemaal.

4193 hem op verliet: vertrouwde.

4195 dach: uitstel van de vijandelijkheden.

4197 dan sluit aan bij langer in vs. 4195; bi dage: bij het aanbreken van de dag.

4198 beuaren: overvallen, daarin aantreffen.

[p. 199]

 

Daer waren anders an gene genaden⁴¹⁹⁹

4200

Men daetse siden oft braden⁴²⁰⁰

 

Dit haddi coninc. daer gesworen

 

Die sander dages soude comen daer voren⁴²⁰²

 

Ende die dlant hadde gesaect⁴²⁰³

 

An hem ende godeloes gemaect⁴²⁰⁴

4205

Ende menege weduwe ende wese⁺⁴²⁰⁵

 

Dlant was in groter vrese

 

Bider scaden die si nv namen⁴²⁰⁷

 

Doe sagen die heren die daer quamen

 

Dat volc vlien ende vluchten⁴²⁰⁹

4210

Haer goet alse die vruchten⁴²¹⁰

 

Het ginc met hen al vten spele⁴²¹¹

 

Si gemoetten volx vele

 

Beide man wijf ende kinder

 

Die dat lant ruemden ginder⁴²¹⁴

4215

Si dreuen die beeste si drogen tgoet

 

Sulke gereden sulc te voet

 

Hen dochte sine mochten niet bet⁴²¹⁷

 

Doen vrachde her gariet

 

Enen man dien hi gemoette

4220

Ende dien hi houeschelijc groette

 

Om dat lant ende om niemare

 

Ende wat daer den volke ware⁴²²²

 

Dat si daer dus sere vlien

 

Die gode man antwerde mettien⁴²²⁴

4199 anders: verder.

4200 siden: koken.

4202 comen daer voren: daar naar toe komen.

4203 gesaect: zich meester gemaakt van.

4204 godeloes gemaect: uitgeplunderd.

+ 127 v^o a

4205 samentrekking in gemaect uit het vorige vs.

4207 bider: door de; namen: ondervonden.

4209 vluchten: in veiligheid brengen.

4210 vruchten: vrezen, alse die: omdat ze

4211 vten spele gaen: er lelijk uitzien.

4214 ginder: daar.

4217 sine mochten niet bet: er zat niets beters voor hen op.

4222 den volke: met het volk.

4224 mettien: daarop.

[p. 200]

4225

Si wanen hebben al verloren⁴²²⁵

 

Die coninc. sal hier comen voren

 

Te desen castele die hier staet

 

Die liede en weten genen raet

 

Si verlisen goet ende al

4230

Hier es gesciet groet ongeual

 

Dordeel es ouer ons gegaen⁴²³¹

 

Die coninc. artur es geuaen

 

Wine weten in wat staden⁴²³³

 

Hi was belegen ende verraden⁴²³⁴

4235

In een foreest daer hi voer iagen

 

Daer waest dat wine achters sagen⁴²³⁶

 

Ende die coninc. van yrlant

 

Saect al dit rike tsire hant

 

Het moet hem al op geuen⁴²³⁹

4240

Dat behouden wilt sijn leuen

 

Want hi heeft een crachtech here⁴²⁴¹

 

Ende onse volc es sonder were⁴²⁴²

 

Wi sijn alle sonder geleide⁴²⁴³

 

Her walewein. ende lanceloet. beide

4245

Si sijn geuaren vten lande

 

Dat es ons comen ter groter scande

 

Wi sijn alle sonder touerlaet

 

Ende leitsman ende raet

 

Doen seide daer toe moriaen

4250

In desen casteel die hier es gestaen

 

Es daer binnen ieman nv

 

Die gode man seide ic sect v

 

Daer sijn binnen ridders tiene

 

Haer doet staet hen wel tontsiene⁴²⁵⁴

4225 al: alles.

4231 dordeel: Gods straffende hand.

4233 wine: wij ... niet; in wat staden: op welke plaats, waar.

4234 belegen: omsingeld; verraden: verraderlijk overvallen.

4236 wine: wij hem.

4239 hem opgeuen: zich overgeven.

4241 here: leger.

4242 sonder were: niet in staat zich te verdedigen.

4243 geleide: bescherming.

4254 staet tontsiene: valt te vrezen.

[p. 201]

4255

Ende soudire een groet getal⁴²⁵⁵

 

Nv vruchten si dat ongeual

 

Dat hier achter dlant deert⁴²⁵⁷

 

Si hadden den casteel wel verwerd⁴²⁵⁸

 

Hi es so vast dit naeste iaer⁴²⁵⁹

4260

Want si hebben binnen daer

 

Wapine ende lijfnere

 

Ende volcs gnoech ter were⁴²⁶²

 

Hen tonthoudene daer binnen⁴²⁶³

 

Men mochtse lichte niet winnen

4265

Met crachte in gere wise

 

Alse lange alsi hebben spise⁺

 

Maer ember sout tenen inde comen⁴²⁶⁷

 

Mi donct god wilt ons verdomen

 

Die coninc. heeft so dire gesworen⁴²⁶⁹

4270

Al soudire .vij. iaer licgen voren⁴²⁷⁰

 

Si hebben^a alle dlijf verloren

 

Die hire in vint als hire comt voren

 

Die hen iegen hem vermeten⁴²⁷³

 

Dit heeft hi hen laten weten

4275

Ende haer kindere ende haer wijf

 

Al mochten die verdingen dlijf⁴²⁷⁶

 

Si selen nochtan moten daruen⁴²⁷⁷

 

Hars goets ende harre aruen⁴²⁷⁸

 

Ende wine hopen gere baten⁴²⁷⁹

4255 soudire: (gehuurde) wapenknechten.

4257 deert: verwoest; hier achter: hierna.

4258 verwerd: in staat van verdediging gebracht.

4259 dit naeste iaer: een jaar lang.

4262 ter were: om zich te verdedigen.

4263 hen tonthoudene: om zich staande te houden, om de moed niet op te geven.

+ 127 v^o b

4267 ember: in elk geval, toch; sout: moet het; inde: einde.

4269 dire: dure eden.

4270 soudire: zou hij er.

4273 die zich daadwerkelijk tegen hem durven te verzetten.

4276 verdingen dlijf: het er levend van af brengen.

4277 daruen: afstand doen.

4278 aruen: erfdeel.

4279 en we hopen op geen hulp.

[p. 202]

4280

Dus moet wi den casteel laten⁴²⁸⁰

 

Ende vlien ende laten staen

 

Doe seide her walewein. saen

 

Liue vrient god lone v

 

Dat gi ons hebt bericht nv⁴²⁸⁴

4285

Doen dochte waleweine. dbeste

 

Dat si voren binnen der veste⁴²⁸⁶

 

Die scone was ende harde vaste

 

Ende si daer groetten die gaste⁴²⁸⁸

 

Ende die heren dire waren binnen

4290

Datse god moeste minnen

 

Ende haer dinc ten besten laten gaen⁴²⁹¹

 

Die ridders waren daer wel ontfaen

 

Want si kindense alle wale⁴²⁹³

 

Daer was bliscap in die zale⁴²⁹⁴

4295

Om waleweine. ende lancelote

 

Walewein. vertelde onder die genote⁴²⁹⁶

 

Vanden goden riddere moriaen

 

Wat hi dor hem daer hadde gedaen⁴²⁹⁸

 

Ende dat hi ware der bester een⁴²⁹⁹

4300

Die den sonne nie besceen⁴³⁰⁰

 

Dit dede walewein. daer verstaen

 

Nv sprac vord her moriaen

 

Hets goet dat wi hier binnen duren⁴³⁰³

 

Ende laet ons nv hier auenturen⁴³⁰⁴

4305

Dor den coninc. vwer alre here

 

Het ware sonde ende onnere⁴³⁰⁶

4280 laten: verlaten.

4284 bericht: ingelicht.

4286 voren: zouden gaan.

4288 gaste: krijgers.

4291 en hun aangelegenheden zo goed mogelijk zou laten aflopen.

4293 kindense: kenden hun.

4294 zale: burcht.

4296 genote: gezellen.

4298 dor hem: omwille van hem; gedaen: verricht.

4299 der bester een: een van de besten.

4300 nie: ooit.

4303 duren: stand houden.

4304 auenturen: een kans wagen.

4306 sonde ende onnere: zonde en schande.

[p. 203]

 

Soude wi den casteel op geuen

 

Wine souden eer auenturen onse leuen

 

Ende wachten der auenturen bloet⁴³⁰⁹

4310

Walewein. volgets ende lanceloet.

 

Ende seiden die sinen here gebrect⁴³¹¹

 

Hets recht datmens hem lachter sprect

 

Weder ende vort die werelt dure⁴³¹³

 

Waendi geniten der auenture⁴³¹⁴

4315

Wi selen nv des geninden⁴³¹⁵

 

Ende god sal ons sine hulpe sinden

 

Dat hopic in corten dagen

 

Wi mogen hier wel prijs beiagen⁴³¹⁸

 

Ende den coninc. onsen here

4320

Behouden oec wel sine ere⁴³²⁰

 

Al es aldus nv geuaen⁴³²¹

 

Oft god wilt hi sal ontgaen

 

Mijn herte seit mi ende min sin

 

Wille wi geduren hier in⁴³²⁴

4325

Wi selen prijs beiagen nv

 

Dus ginc hen ane dat secgic v⁴³²⁶

 

Her walewein. ende moriaen⁺

 

Ende doen si sine word hadden verstaen

 

Die gene die daer binnen waren

4330

Ende en wech souden sijn geuaren

 

Doen si bekinden der heren sin⁴³³¹

 

Sone was daer ne geen ridder in

 

Noch oec soudier noch seriant⁴³³³

 

Dat hi wilde gaen in hant⁴³³⁴

4309 bloet: alleen, eenvoudigweg.

4311 sinen here gebrect: te kort schiet in de verplichtingen t.o.v. zijn heer.

4313 dure: door.

4314 geniten der auenture: een kans wagen, het wagen.

4315 des geninden: het op ons nemen.

4318 prijs beiagen: roem verwerven.

4320 behouden: redden.

4321 es: is hij.

4324 geduren: stand blijven houden.

4326 ginc ane: sprak toe.

+ 127 v^o c

4331 bekinden: op de hoogte waren van.

4333 seriant: knecht, schildknaap.

4334 gaen in hant: zich onderwerpen.

[p. 204]

4335

Noch rumen die gode veste

 

Moriaens raet dochte hen dbeste

 

Ende om dat hi soe onsienlijc sceen⁴³³⁷

 

Daer hi stont op sine been

 

Sceen hi dat hi een here al⁴³³⁹

4340

Scoffiren soude haddi geual⁴³⁴⁰

 

Elc gaf daer sine sekerhede⁴³⁴¹

 

Met hen te bliuene daer ter stede

 

Ende den anderen niet te begeuene⁴³⁴³

 

Dor te daruene vanden leuene⁴³⁴⁴

4345

Si selen eer ander niemare horen

 

Doen die ede waren gesworen

 

Ende die sekerheide gedaen

 

Gingen si vaste sluten saen

 

Haer porten ende daer binnen

4350

Haer hulpe die si mochten gewinnen

 

Ende daer toe alle die lijfnere

 

Iegen den coninc. ende sijn here

 

Die daer wel gehinde lach

 

Eer hem verdonkerde die dach⁴³⁵⁴

4355

Quam die coninc. selue sere verbolgen

 

Ende dede hem menegen ridder volgen

 

Die behorden tsire maisniden⁴³⁵⁷

 

Ende daer toe vele van anderen lieden

 

Die harde werechtech waren⁴³⁵⁹

4360

Ende quamen vorden casteel geuaren

 

Doe dede die coninc. vragen

 

Den genen die daer binnen lagen

 

Oft si den casteel op wilden geuen

 

Ende verdingen alle haer leuen⁴³⁶⁴

4337 onsienlijc: afschrikwekkend.

4339 sceen hi: zag hij er uit of.

4340 scoffiren: op de vlucht doen slaan; geual: geluk, de kans.

4341 sekerhede: erewoord, plechtige belofte.

4343 begeuene: in de steek laten.

4344 dan door er het leven bij in te schieten.

4354 eer het donker werd.

4357 maisniden: gevolg.

4359 werechtech: weerbaar.

4364 verdingen: loskopen.

[p. 205]

4365

Doe antwerden die van binnen

 

Sine liten hen niet winnen⁴³⁶⁶

 

Alse lange alsi mochten leuen

 

Noch haren rechten here begeuen⁴³⁶⁸

 

Doe swoer die coninc. enen eet

4370

Sine gauen hen op gereet⁴³⁷⁰

 

Hine lietse nembermer verdingen⁴³⁷¹

 

Om al dat si mochten volbringen

 

Maer sine haddens genen gere⁴³⁷³

 

Ende gereiden hen ter were

4375

Si stelden bliden optie cantele⁴³⁷⁵

 

Ende worpen vte ten castele

 

Stene groet ende swaer

 

Ende dreuen den coninc. achter daer⁴³⁷⁸

 

Van dien castele opt velt

4380

Daer si slogen haer getelt⁴³⁸⁰

 

Binnen dien ginc die nacht in hant⁴³⁸¹

 

Ende die daer comen waren int lant

 

Si slogen tenten ende paulione⁴³⁸³

 

Ende logierden in dat grone⁴³⁸⁴

4385

Alse dat die van binnen sagen

 

Gingen si ouer een dragen⁴³⁸⁶

 

Ware dat leden si dien nacht

 

Die coninc. soude meerre cracht⁺⁴³⁸⁸

 

Beiagen van ridders ende van lieden⁴³⁸⁹

4390

Ende een crachtech here ontbiden

 

Ende beter es dat sijt nv auenturen

4366 winnen: overmeesteren.

4368 begeuen: in de steek laten.

4370 sine: als ze niet; gereet: bereidwillig.

4371 verdingen: vrijkomen.

4373 maar ze hadden er geen zin in.

4375 bliden: werktuigen om stenen te slingeren; cantele: borstwering.

4378 achter: achteruit.

4380 slogen haer getelt: hun tenten opsloegen.

4381 ginc in hant: viel in.

4383 paulione: tenten voor de hogere militaire rangen.

4384 in dat grone: buiten, op het vrije veld.

4386 ouereen dragen: afspreken.

+ 128 r^o a

4388 meerre: meer.

4389 beiagen: (trachten te) verkrijgen.

[p. 206]

 

Ende riden daer buten den muren

 

Dan si meer worden verladen⁴³⁹³

 

Hier af worden si scire beraden⁴³⁹⁴

4395

Eer hem noch come toe⁴³⁹⁵

 

Dit viseerde lanceloet. doe⁴³⁹⁶

 

Wine mogen niet ontflien

 

Wine doruen om gene hulpe sien⁴³⁹⁸

 

Noch wine mogen rumen den casteel

4400

Bedi so eest bat onse vordeel⁴⁴⁰⁰

 

Dus waren si snachs inden casteel

 

Sonder spel ende enech riueel⁴⁴⁰²

 

Si hilden hen te gadere vaste⁴⁴⁰³

 

Alse vrome liede ende gode gaste⁴⁴⁰⁴

4405

Si aten ende dronken dat hen bequam⁴⁴⁰⁵

 

Ende talre irst dat men vernam

 

Dat daer dageraed naecte

 

Daer ne was nieman die vaecte

 

Si wilden grote dinc bestaen⁴⁴⁰⁹

4410

Si gingen hen alle wapinen saen

 

Elkerlike om sijn leuen⁴⁴¹¹

 

Si daden ors coren geuen.⁴⁴¹²

 

§ Wat holpt dat ict maecte lanc

 

Tirst dattie dach ontspranc

4415

Si waren binnen wei gereden⁴⁴¹⁵

 

Ende hadden starke orsse bescreden⁴⁴¹⁶

4393 verladen: aangevallen, in het nauw gebracht.

4394 dit plan hadden ze snel gemaakt.

4395 eer hij (de koning) er nog meer (krijgers) bij kreeg.

4396 viseerde: raadde aan.

4398 dorven: mogen; om ... sien: uitzien naar.

4400 bedi: want.

4402 zonder enige vrolijkheid.

4403 te gadere: samen, bijeen; hilden hen: sloten zich hecht aaneen, of: spaarden hun krachten.

4404 vrome: dappere.

4405 dat hen bequam: naar hartelust.

4409 bestaen: ondernemen.

4411 om sijn leuen: voor een strijd op leven en dood.

4412 ors: Te Winkel stelt voor: den orsen; coren: haver.

4415 gereden: klaar.

4416 bescreden: bestegen.

[p. 207]

 

Ende wapine goet ter cure⁴⁴¹⁷

 

Si porden vte ter goder vre

 

Si daden hen die porte ontsluten

4420

Dus voren die van binnen buten

 

Met algader harre crachte⁴⁴²¹

 

Die daer daden die sciltwachte⁴⁴²²

 

Si worden der andere geware

 

Ende voer hen ane met harre scare⁴⁴²⁴

4425

Maer dat en besloet hen niet een bast⁴⁴²⁵

 

Moriaens wapine waren so vast⁴⁴²⁶

 

Hi dede doe die vorebetalge⁴⁴²⁷

 

Hine gauer niet omme ene maelge⁴⁴²⁸

 

Dat hi den strijt daer began

4430

Men sach nie eertscen man⁴⁴³⁰

 

Slaen soe vreesselike slage

 

Si dor vochten gene lage⁴⁴³²

 

Walewein. percheual. ende lanceloet.

 

Slogen daer nv menegen doet

4435

Ende sijn tes conincs. tente comen

 

Ende hebben haer wapine genomen

 

Ende haer scilde ende hare speren

 

Eer si comen conden ter weren

 

Sine wisten wat hen was gesciet

4440

Daer ne was gespaert niet⁴⁴⁴⁰

 

Si slipen vaste in haren rinc⁴⁴⁴¹

 

Dire waren metten coninc.

 

Si begonden sere versagen

 

Doe si dandere gewapent sagen

4417 goet ter cure: buitengewoon goed.

4421 crachte: legermacht.

4422 daden die sciltwachte: de wacht hielden.

4424 hen ane: naar hen toe.

4425 dat haalde niets uit, dat hielp hun geen zier.

4426 vast: stevig.

4427 dede die vorebetalge: was voorstrijder.

4428 niet ene maelge: absoluut niets.

4430 eertscen man: man op aarde.

4432 gene lage: die hinderlaag, of: legerafdeling.

4440 gespaert: getalmd, of: gespaard (niemand).

4441 in haren rinc: in het (kringvormige?) centrale deel van het legerkamp, waar de koning en zijn escorte sliepen.

[p. 208]

4445

Dise bestonden met felre herte⁴⁴⁴⁵

 

Daer dogede die menege smerte

 

Eer si geruemden dat velt⁴⁴⁴⁷

 

Si vingen den coninc. met gewelt

 

Daer ne was nieman an sine side⁺

4450

Hine was vroe ende blide⁴⁴⁵⁰

 

Mochte hi ontragen sijn leuen⁴⁴⁵¹

 

Die coninc. moeste hem op geuen

 

Daer toe dwangene die noet

 

Anders hadden sine geslegen doet⁴⁴⁵⁴

4455

Ende sijn volc oec altemale

 

Si vorden den coninc. binnen der zale

 

Ende leidene in enen torre vast

 

Sine hadden nie so liuen gast⁴⁴⁵⁸

 

Noch daer si soe blide af waren⁴⁴⁵⁹

4460

Die vanden velde mochte ontfaren⁴⁴⁶⁰

 

Hi achte lettel op dat hire brochte⁴⁴⁶¹

 

Daer mochte winnen wie dats rochte⁴⁴⁶²

 

Alse die battalge was gedaen^a

 

Si hadden volcs vele geuaen

4465

Ende den coninc. van yrlant

 

Het was hen wel gegaen in hant⁴⁴⁶⁶

 

Si haelden daer binnen dat hen dochte⁴⁴⁶⁷

 

Dat daer menech dire becochte

 

Dire noit gelt aue ne coes^4468/69

4445 bestonden: in het nauw brachten.

4447 geruemden dat velt: het veld ruimden.

+ 128 r^o b

4450 hine: of hij.

4451 ontragen sijn leuen: het er levend van af brengen.

4454 sine: zij hem.

4458 liuen: gewaardeerde (om het losgeld dat ze voor hem zouden krijgen omdat het zo'n hoog personage was).

4459 af: mee.

4460 ontfaren: wegrijden, ontvluchten.

4461 dat hire brochte: wat hij er mee naar toe gebracht had.

4462 winnen: krijgen; wie dats rochte: wie er aan, bij, kon komen.

4466 wel gegaen in hant: erg meegelopen.

4467 dat hen dochte: wat deugde.

4468/69 dat wat daar menigeen die er nooit geld voor kreeg, duur verkocht, nl. ‘voor’ de dood (het gaat over bij doden geplunderde goederen).

[p. 209]

4470

Ende nie en wiste ho hijt verloes⁴⁴⁷⁰

 

Dat dede die anxt die si sagen

 

Van moriaens groten slagen

 

Ende van lancelote. ende van waleweine.

 

Ende van percheuale. die opten pleine

4475

Menegen brachten in anxte groet

 

Ende in vresen vander doet⁴⁴⁷⁶

 

Si brachten binnen mure die gaste

 

Ende sloten hare porten vaste

 

Ende hingen doe vte hare scilde⁴⁴⁷⁹

4480

Alse volc dat hem were wilde

 

Doemen waleweins. teken bekinde

 

Ende lanceloets. banire hem gehinde⁴⁴⁸²

 

Doe liep die niemare harde wide

 

Achter lande vanden stride

4485

Des conincs. volc dat daer lach

 

Si haddens harde swaer verdrach⁴⁴⁸⁶

 

Tirst datment hen liet weten

 

Die de coninginne. hadden beseten

 

Si trocken achter. ende al die gene⁴⁴⁸⁹

4490

Die den coninc. dienden gemene⁴⁴⁹⁰

 

Ende die met hem quamen inden lande

 

Duchten sere hare scande

 

Ende vernamen an waleweine. die saken

 

Hoemen mochte die soene gemaken⁴⁴⁹⁴

4495

Walewein. wils hem beraden daer

 

Haer raet droech ouer een daer naer

 

Dat si den coninc. artur souden bringen

 

Daer vore ogen eer si verdingen⁴⁴⁹⁸

 

Mochten haren here den coninc.

4500

Dan selewi hebben op dese dinc

4470 en die nooit wist, te weten zou komen, hoe hij het kwijtraakte.

4476 vresen vander doet: doodsangst.

4479 vte: naar buiten.

4482 hem gehinde: er vlak naast.

4486 ze leden er zeer zware rouw door.

4489 achter: terug.

4490 gemene: samen.

4494 die soene gemake: de verzoening bewerken.

4498 verdingen: loskopen.

[p. 210]

 

Goden raet van allen saken

 

Daer men soene bi mogen maken

 

Wat hulpt dat ict make lanc

 

Si moesten arture an haren danc⁴⁵⁰⁴

4505

Halen ende bringen daer ter stede

 

Ende haer here verdingen daer mede

 

Doen die niemare liep int lant

 

Dat geuaen die coninc. van yrlant

 

Ende artur was bracht daer te gedinge⁴⁵⁰⁹

4510

Ward daer soe grote vergaderinge⁺⁴⁵¹⁰

 

Vanden bertoenen dat ter steden

 

Alture hebben onreden⁴⁵¹²

 

Ende genomen dien van yrlant⁴⁵¹³

 

Ende brachtene met gewapender hant

4515

Inden casteel ondancs hen allen

 

Dus eest arture scone geuallen⁴⁵¹⁶

 

Dat hi aldus es ontgaen

 

Ende den coninc. heeft geuaen

 

Die hem hadde geuaen te voren

4520

Nv seldi vanden coninc. horen

 

Van yrlant die daer geuaen lach

 

Alse hi wiste ende alsi sach

 

Dattie coninc. artur was uut⁴⁵²³

 

Ginc hi in hant al ouer luut⁴⁵²⁴

4525

Ende boet scat ende oec haue⁴⁵²⁵

 

In dien datmen hem orlof gaue⁴⁵²⁶

 

Ende oec te werdene sconincs. man⁴⁵²⁷

 

Van al sinen lande vort an

 

Ende te rumene arturs rike

4504 an haren danc: tegen hun zin in.

4509 gedinge: plechtige bespreking van hoge aangelegenheden, rechtzitting, bestandskommissie.

+ 128 r^o c

4510 vergaderinge: toeloop.

4512 onreden: op hun paarden meegevoerd.

4513 genomen dien: ontnomen aan die.

4516 zo is het goed met Artur afgelopen.

4523 uut: ontsnapt.

4524 ginc in hant: onderwierp zich; ouer luut: openlijk.

4525 haue: goederen.

4526 indien dat: opdat.

4527 man: leenman.

[p. 211]

4530

Met al sinen volke gemeinlike

 

Dus moeste di coninc. di was geuaen

 

Arture te sinen dienste staen

 

Van sulken rentsone alsi bespraken⁴⁵³³

 

Van hen latic staen die saken

4535

Ende artur was so blide daer of

 

Dat hi dede beropen hof⁴⁵³⁶

 

Ende wilde dat tsijns verteerden⁴⁵³⁷

 

Al die gene dies begeerden

 

Daer quam menech tsinen houe

4540

Daer was nieman van sulken loue

 

Noch diet so wel hadde gedaen

 

Alse percheual. dede ende moriaen

 

Den loen dies hen artur boet

 

Die was ongemate groet⁴⁵⁴⁴

4545

Walewein. seide den coninc. algader

 

Van moriane ende sinen vader

 

Ende die auenturen die hen gescieden

 

Teldi daer voer al die lieden

 

Dies was hi daer sere besien⁴⁵⁴⁹

4550

Nv latic die tale hier van dien

 

Ende sal v tellen vorward saen⁴⁵⁵¹

 

Hoe tsinen vader voer moriaen⁴⁵⁵²

 

Daer hi met sinen oem siec lach⁴⁵⁵³

 

Dies ic v hier vore dede gewach

 

 

 

^a

4555

Dauenture^b maect ons bekint

 

Doen dit orloge was al gehint⁴⁵⁵⁶

4533 rentsone: losgeld.

4536 dat hij een hoffeest aankondigde.

4537 tsijns: van het zijne.

4544 ongemate: buitengewoon.

4549 besien: geëerd.

4551 vorward: verder.

4552 tsinen: naar zijn.

4553 met: bij.

4556 gehint: beëindigd.

[p. 212]

 

Ende arturs lant te paise bracht

 

Ward moriaen alsoe bedacht

 

Dat hi wilde doen onder trouwe⁴⁵⁵⁹

4560

Sinen vader. sire moder der vrowe

 

Den oem bat hi oft hi woude

 

Dat hi met hem varen soude

 

Diet gerne dede. ic maecs v vroet

 

Doe seide walewein. ende lanceloet.

4565

Si wilden met hem mede varen

 

Om sire eren wille twaren⁴⁵⁶⁶

 

Ende om geselscap vanden here

 

Dies dancte hen moriaen sere

 

Doe gereiden si hare vart⁴⁵⁶⁹

4570

Ende voren met hem ten clusenare ward

 

Si voren blidelike onder hen⁺⁴⁵⁷¹

 

Si telden van dingen die gesciden

 

Ginder ende hier menegertire

 

Onthier ende si quamen ter riuire⁴⁵⁷⁴

4575

Daer si sceepten ende ouer reden⁴⁵⁷⁵

 

Ende alsi dwaten waren leden⁴⁵⁷⁶

 

Quamen si scire te percheuals. oem

 

Die hars nam daer goeden goem⁴⁵⁷⁸

 

Ende acglauael was al genesen

4580

Die gewont hadde gewesen

 

Ende moriaen vrachde hem daer nare

 

Oft hi al genesen ware

 

Ende oft hi wilde doen daer of

 

Van sire moder sijn belof

4585

Hi seide dat hi gereet ware

 

Ende wel genesen oppenbare⁴⁵⁸⁶

4559 doen onder trouwe: in de echt verbinden.

4566 twaren: naar waarheid.

4569 toen maakten ze zich klaar voor de reis.

+ 128 v^o a

4571 onder hen: samen.

4574 onthier ende: totdat.

4575 ouer reden: over voeren.

4576 dwaten: het water; leden: overgestoken.

4578 hars nam goeden goem: hun goed onthaalde.

4586 oppenbare: ongetwijfeld, duidelijk.

[p. 213]

 

Ende die trouwe willic anegaen⁴⁵⁸⁷

 

Die ic vwer moder hebbe gedaen

 

Weltijt gi wilt godeweet⁴⁵⁸⁹

4590

Ic beent altoes te doene gereet

 

Percheual. seide wat lette wi dan

 

V soene es soe goeden man⁴⁵⁹²

 

Ende soe vrome ende so stout

 

Gi moges gode danken menechfout

4595

Dat gine hebt gewonnen nv

 

Gereit v vaste wi varen met v⁴⁵⁹⁶

 

Her walewein. ende her lanceloet

 

Sijn met hem comen om trowe groet

 

Ende selen met ons in moriane varen

4600

Doen en ward daer geen langer sparen

 

Sine gereiden hare vart

 

Ende rede met moriane daerward

 

Die den wech conste bat gerede⁴⁶⁰³

 

Dat ieman van hen allen dede

4605

Si reden so lange dat sire quamen

 

Ende alst^a die vanden lande vernamen

 

Dat moriaen brachte sinen vader

 

Trocken die heren daer ward algader

 

Ende wildent som wedersecgen daer⁴⁶⁰⁹

4610

Omt goet te behoudene wet vor waer

 

Doe dit moriaen vernam

 

Wart hi so tornech ende so gram

 

Dat hi trac sijn swerd al bloet

 

Ende reet in dat meeste conroet⁴⁶¹⁴

4615

Ende sloger daer doet .xv. der heren

 

Die hem sijn goet wilden ontkeren⁴⁶¹⁶

4587 anegaen: op me nemen (nl. de trouwbelofte).

4589 weltijt: wanneer; godeweet: voorwaar.

4592 soene: zoon.

4596 vaste: snel.

4603 bat gerede: veel beter.

4609 som: sommige; wedersecgen: ontzeggen.

4614 dat meeste conroet: de grootste gewapende bende.

4616 ontkeren: afhandig maken.

[p. 214]

 

Alse dit die andere hebben vernomen

 

Sijn daer te genaden comen⁴⁶¹⁸

 

Ende kinden hem algader sijn lant⁴⁶¹⁹

4620

Ende gauent sire moder op^a te hant⁴⁶²⁰

 

Ende ontfingent van haer weder^4619/21

 

Ende worden haer man daer af seder⁴⁶²²

 

Doe dese dinge waren gehint

 

Ende si vrowe was bekint⁴⁶²⁴

4625

In alt lant suldi verstaen

 

Doe maectmen daer di brullocht saen

 

Van acglauale ende vander vrowe

 

Deen dede den anderen onder trowe⁴⁶²⁸

 

Daer ward bliscap ende groet spel⁴⁶²⁹

4630

Die brullocht duerde also wel

 

xiiij. dage al euen groet

 

Datmen daer gene porten sloet⁺

 

Daer was feeste ende groet spel

 

Daer was hen allen gedient wel⁴⁶³⁴

4635

Van alles dies wies optie eerde⁴⁶³⁵

 

Daer worden gegeuen gode peerde

 

Cledere grau ende oec bont⁴⁶³⁷

 

Menegen scellinc menech pont

 

Menech scoenheit was daer gegeuen⁴⁶³⁹

4640

Om datmen te blideliker soude leuen⁴⁶⁴⁰

 

Menestrele ende yraude mede⁴⁶⁴¹

4618 te genaden comen: zich onderworpen.

4619 en erkenden hem als hun leenheer.

4620 gauent op: leverden het over; te hant: terstond.

4619/21 De leenman legt het land symbolisch (door een strohalm) in handen van de leenheer die het hem weer overhandigt.

4622 seder: sindsdien.

4624 vrowe bekint: als vrouwe erkend.

4628 ze gaven elkaar hun jawoord.

4629 spel: feest.

+ 128 v^o b

4634 gedient: bediend.

4635 wies: groeide.

4637 clederen grau ende oec bont: grijs en bruin bont.

4639 scoenheit: kostbaarheid.

4640 omdatmen: opdat men.

4641 yraude: herauten.

[p. 215]

 

Ward daer gegeuen grote rijchede

 

Want daer was goets gnoech

 

Elc hadde daer wel sijn geuoech

4645

Daer moesten bliuen die heren nv

 

Walewein. ende lanceloet. secgic v

 

Tot dattie feeste leden was

 

Percheual. bat hen sijt seker das

 

Ende acglauael die brodegoem

4650

Dat si der brullocht namen goem⁴⁶⁵⁰

 

Dat daden si wel eerlike⁴⁶⁵¹

 

Daer ne was nieman arm no rike

 

Hine hadde gnoech ende planteit⁴⁶⁵³

 

Wat hulpt hier af vele geseit

4655

Doen die feeste daer was leden

 

Ende die heren sijn gesceden

 

Ende alle orlof hebben genomen

 

Es walewein. ende lanceloet. comen

 

Ende percheual. dese heren twaren

4660

Wilden tes conincs. arturs houe varen

 

Want het was den sinxenen na⁴⁶⁶¹

 

Ende die coninc. alsict versta

 

Soude hof houden sijt seker das⁴⁶⁶³

 

Den meesten die nie gehouden was⁴⁶⁶⁴

4665

Dor galaets. wille lanceloets soene⁴⁶⁶⁵

 

Want te houe soude comen di gone⁴⁶⁶⁶

 

Ende soude riddere werden also wale

 

Hier af liep groet die tale⁴⁶⁶⁸

 

Dat hi dat grael winnen sal

4670

Ende dauenturen groet ende smal⁴⁶⁷⁰

4650 der brullocht namen goem: aan de bruiloft deelnamen.

4651 eerlike: eervol.

4653 planteit: overvloed.

4661 den sinxenen na: bijna Pinksteren.

4663 das: daarvan; hof: hofdag. (Drie keer per jaar werden op een vast tijdstip de placita generalia gehouden. Precies zoals in de Reynaert zet men één van deze drie in de Moriaen op Pinksteren.)

4664 den meesten: het schitterendste; nie: ooit.

4665 dor ... wille: omwille van.

4666 di gone: hij (Galaet).

4668 hierover sprak men veel.

4670 smal: klein.

[p. 216]

 

Die ter tafelronden behoren toe

 

Hi soude oec sitten seidemen doe

 

Int vresselijc sitten wetet dan⁴⁶⁷³

 

Daer noit in dorste sitten man⁴⁶⁷⁴

4675

Om dit te siene hebbic vernomen

 

Sal menech man te houe comen

 

Want die coninc. had doen gebieden

 

Den hogen ende den riken lieden⁴⁶⁷⁸

 

Dat si comen souden te houe

4680

Dus quam daer menech man van loue⁴⁶⁸⁰

 

Ende om dit sone wilde lanceloet.⁴⁶⁸¹

 

Niet langer bliuen daer al bloet⁴⁶⁸²

 

Noch walewein. noch percheuale

 

Ende namen orlof an acglauale⁴⁶⁸⁴

4685

Ende an moriane oec mede

 

Ende an sire moder daer ter stede

 

Ende reden so lange dat si quamen

 

Daer si den coninc. artur vernamen

 

Te karmeloet daer hi lach⁴⁶⁸⁹

4690

Daer hi gerne te^a sine plach

 

Als hi stille wilde wesen⁴⁶⁹¹

 

Doe die coninc. vernam van desen

 

Dat walewein. ende lanceloet.⁺

 

Ende percheual. oec mede al bloet

4695

Comen waren was hi tien tide⁴⁶⁹⁵

 

Harre comst harde blide⁴⁶⁹⁶

 

Ende doe hi vernam van acglauale

4673 sitten: zetel (vresselijc: iedereen die erin ging zitten verbrandde, behalve Galaet.)

4674 man: iemand.

4678 riken: machtige.

4680 van loue: met een klinkende naam.

4681 om dit sone: hierom ... niet.

4682 al bloet: blijkbaar.

4684 orlof an: afscheid van.

4689 lach: verbleef.

4691 stille: niet op krijgstocht.

+ 128 v^o c

4695 tien tide: op dat ogenblik, toen.

4696 harre comst: over hun komst.

[p. 217]

 

Ende si hem seide altemale

 

Hoe die brullocht es vergaen

4700

Ende van moriane oec dede verstaen

 

Sine coenheit ende sine vromechede⁴⁷⁰¹

 

Die hi daer inden lande dede

 

Was die coninc. ende die coninginne.

 

Harde blide in haren sinne

4705

Hier af latic nv die tale

 

Ende sal vort spreken vanden grale

 

Hoet gewonnen was godweet

 

Dat suldi vinden wel gereet⁴⁷⁰⁸

 

In dit boec dat volget hier na

4710

Die ander partie alsict versta⁴⁷¹⁰

 

Van lancelote. gaet hier uut⁴⁷¹¹

 

Nv biddic gode al ouer luut⁴⁷¹²

 

Dat hi mins ontfermen moete

 

Alse mins lijfs sal werden bote⁴⁷¹⁴

4715

Ende mote mine ziele bringen

 

Te sinen rike ende dies gehingen⁴⁷¹⁶

 

 

 

Amen.

4701 vromechede: dapperheid.

4708 gereet: aanstonds.

4710 partie: deel.

4711 gaet uut: eindigt.

4712 ouer luut: met luider stem.

4714 als mijn leven zal worden geoordeeld.

4716 gehingen: toestaan, vergunnen.

^aop sloet volgt de aanzet van een h.

^ae verloren door gaatje. - ^bdeerd grotendeels, eind- e geheel uitgekrabd.

^ade eerste e uitgesleten.

^ade hoofdstuktitel omlijnd onderaan de bladzijde. - ^brode sierletter D vier regels hoog.

^aop had volgt de aanzet van een e.

^aTe Winkel vermoedt dat hier enkele verzen, die rijmden op oet uitgevallen zijn.

^ahier verstaen doorgestreept. - ^bhem achter de regel met verwijzingsteken hierheen.

^ahier eesc doorgestreept.

^ahine achter de regel met verwijzingsteken hierheen.

^ao verbeterd uit a.

^avolc achter de regel met verwijzingsteken hierheen.

^ade hoofdstuktitel onder aan het blad, een eventuele tweede regel afgesneden. - ^bblauwe sierletter N vier regels hoog.

^avander verbeterd uit totter.

^ahier ende doorgestreept.

^aberch achter de regel met verwijzingsteken hierheen.

^ahere met lange bovenlus.

^ain de rand Nota, zelfde hand en inkt.

^ahier becliuen doorgestreept. - ^bDe verzen 1674 en 1673 zijn in het hs. verwisseld. De juiste volgorde is aangegeven door a en b in de marge.

^ao verbeterd uit a.

^aa verbeterd uit ol.

^ahier ridd doorgestreept.

^a lees rampe

^ade hoofdstuktitel omlijnd onder de kolom. - ^brode sierletter N vijf regels hoog.

^aDeze door de kopiist vergeten regel onder aan de kolom. Een herstellingsteken tussen 2505 en 2507 en een tussen de laatste regel van de kolom en regel 2506.

^alichgen waarin h gewijzigd in g. - ^bna vers 2580 scrijft van andere gelijktijdige hand, bleker inkt.

^ad verbeterd uit t. - ^bin de rand Nota, zelfde hand en inkt.

^ag verbeterd uit v. - ^bhier ridd doorgestreept.

^alaatste e door andere gelijktijdige hand met donkerder inkt verbeterd uit a(?).

^aeen achter de regel, met verwijzingsteken hierheen. - ^bhier ontbreekt weet.

^agrote lussen aan h (hier) en l (laet, tale).

^ain hermitage is it verbeterd uit a.

^at verbeterd uit n. - ^bhulpmi aaneengeschreven en door vertikaal streepje weer gescheiden.

^alees dwale.

^ahier g doorgestreept.

^ade hoofdstuktitel weggesneden, nog sporen van schachttoppen. - ^bblauwe sierletter D vijf regels hoog. - ^cch verbeterd uit a.

^alees acglauael. - ^bhier gi doorgestreept.

^ade hoofdstuktitel onder aan het blad; de tweede regel (vanaf wal.) in de lengte doorgesneden, zodat van de laatste woorden alleen een afkortingsteken en schachttoppen overblijven. - ^brode sierletter N vijf regels hoog.

^aginc met bovengeschreven t.

^ade punt achter coning' ontbreekt.

^aeb verbeterd uit al.

^avóór deze regel twee punten, dus paragraafteken vergeten.

^ade hoofdstuktitel afgesneden, alleen schachttoppen over. - ^bblauwe sierletter D vijf regels hoog.

^ablijkbaar alst, men verwacht alse.

^aop achter de regel met verwijzingsteken hierheen.

^ate is boven de regel toegevoegd.