Middelnederlandsche geneeskundige recepten en tractaten, zegeningen en tooverformules

[p. 114]

[DEsen bouch sendde ypocras...]

⁺(D)Esen⁽¹⁾ bouch sendde ypocras den keyser, in den welken es al de herte van medicinen, alsoe ypocras vernomen hevet van der nature van allen levenden dinghen: helpende ende derende dinghen tallen naturen, welke bekennet sijn hier te seneene ende ter medicinen van allen manieren van ziecheden ende van evelen ende van wonden, alsoe ghi wel sult moghen prouven. Elke dinc van menschen siecheden, ten⁽²⁾ hovede of ten lechame, deen es hitte⁽³⁾, dander droechede, terde verschede, tvierde vercouden. Bi der hitten zijn ontauden alle saken daer wi bi leven.

Die been sijn droeghe, die gheven cracht den mensche pine te⁽⁴⁾ doene. Die inhaderen zijn cout, die den mensche doen verademen. Ende dbloet es versch, dat voetd dleven. Bi den beenen ende bi den inaderen lopen die aderen, die welke breken⁽⁵⁾ dbloet; ende dbloet breket dleven; ende dleven onthaut den lechame.

Nu siet hoe ghi devel sult bekennen; te vier partien van den lechame salmen die ziekede verne-

+ P f. 152 a.

(1) De rubricator heeft hier zijn werk niet verricht: de D is niet ingevuld.

(2) Hs. den.

(3) In het hs. vóór hitte, zwart doorstreept en onderstipt: vte.

(4) Hs. de.

(5) Hs. breken, voorafgegaan door bred met de onderste helft eener e; het geheel onderstipt.

[p. 115]

men: an thovet, an den buuch, an de leveren, an de blazen, die welke men sal aldus bekennen. Die mensche es ghans, alse sine orine es al wit smorghens betide vor etene, roet achter etene. Orine vet ende donkere es goet⁽¹⁾. Orine ghefiguurt alse es verminghelt alse orine van enen esel, betekent ziekede van den hovede curtelike comende. Orine ghefiguurt ten vier daghen betekent dat die mensche bekeert es. Orine den vierden dach wit ende den anderen dach roet, dat betekint ghenesen. Orine wit ende vet alse die guene die es van naturen verscheden, betekint den vierden dach corts nakende. Orine die es bloeddachtech betekint dat die blaze es ghequetst van enigher verschede van bin^||nen. Orine clene vleschachtich vet also alse ru...⁽²⁾ betekint siekede van lendinen. Die bloet pist sonder evel, hem sijn die aderen ghescuert in de lendinen. Orine die scijnt⁽³⁾ qualike riekene⁽⁴⁾ betekint die blase ghequetst. Orine bloedich ende gheminghet met clenen stickelkinen van bloede, betekint groet evel binnen den lechame ende sonderlanghe in de blase. Orine die vallet bi dropelen ende boven scumet alse appelver lanc, betekent langhe ziekede. Orine daer boven vliet een clene ringhelkijn, betekint langhe sucht ende langhe ziekede.

⁺Orine van wiven die bleec es in den orinael, claer alse .i. selver, ende twijf dicken spuwet, ende hare ne lust niet eten, betekint dat soe draghet kint. Orine van wiven wit ende swart⁽⁵⁾ ende stinkende,

(1) Hs. gret.

|| P f. 152 b.

(2) Tusschen ru en betekint is in het hs. eenige ruimte opengelaten. Er is plaats voor drie, desnoods vier letters.

(3) Voor scijnt is een woord uitgekrast.

(4) Hs. riekeke.

+ Nota de mulieribus.

(5) Hs. suart.

[p. 116]

betekint groet vernoy in die lendinen ende in die matrice, vul⁽¹⁾ van ziekeden ende van evele van coude. Orine van wiven die boven scumet van bloede, ende es claer alse water, betekint vernoy van den hovede, ende betekint den lust van den slape ende van etene bi den ghezellen van der maghe hebben verloren. Orine van wiven die hevet vaerwe alse scurlinghe van ysere, heft soe den vierden dach curts, betekint dat soe sal sterven ten derden daghe⁽²⁾. Orine van wiven die es ghevarwet ende swaer⁽³⁾ alse loet, draeghet⁽⁴⁾ soe kint, vullen⁽⁵⁾ are matrice ende soe stinct in den orinael. Orine van wiven die den hoest hevet ende tmenisoen, die suelker es die orine ghevaerwet alse vlas, ende betekint dat dwijf niet mach werden ghesont⁽⁶⁾.

⁺Aldus suldi bekennen die ziekede van den mensche; ende alse ghise sult hebben bekent, dan suldi moeghen sien medicine daer jeghen. ende daer omme, dat de menschen sijn verscheden van manieren, jeghen elc evel vint men medicine.

⁺ Nu suldi beghinnen ant hovet ende daer na an dandere lede.

(1) Hs. wl.

(2) Hs. daghe voorafgegaan door da, onderstipt.

(3) Hs. suaer.

(4) Hs. draeghet voorafgegaan door da, onderstipt.

(5) Hs. wllen.

(6) Hs. Orine van wiven die suelker ende die den hoest hevet ende tmenisoen es die orine ghevaerwet alse vlas betekint dat enz.

+ Nota.

+ Nota.