Middelnederlandsche geneeskundige recepten en tractaten, zegeningen en tooverformules

[p. VII]

Voorbericht.

Niets is immers zoo onzeker en wisselvallig als 's menschen leven, weshalve ik meen niet te mogen wachten tot wanneer de laatste aflevering van dit werk zal verschenen zijn, om openlijk mijn waren en warmen dank te betuigen aan verschillende personen, zonder wier hulp dit boek misschien nooit het licht zou gezien hebben.

In de eerste plaats aan de Koninklijke Vlaamsche Academie te Gent: door mijn arbeid onder hare bescherming te nemen, heeft ze mij van alle materieele zorg ontlast; anderen mogen getuigen, welke verdienste de Academie zich verworven heeft, door de thans aan het licht gebrachte teksten voor de wetenschap toegankelijk te maken, afgezien van al datgene wat ik er als uitgever aan doe.

In de tweede plaats heb ik groote verplichtingen aan den heer Ferd. vander Haeghen, die mij het Gentsche handschrift, dat rec. 1-417 bevat, met de meeste welwillendheid toevertrouwde; aan het bestuur der Bibliothèque Nationale te Parijs, dat den codex, waarin rec. 418-590 te vinden zijn, op de boekerij alhier te mijner beschikking stelde, en aan Dr. W.N. du Rieu, door wiens bemiddeling zulks geschiedde; aan den heer J.W. van Leeuwen, uitgever te Leiden,

[p. VIII]

wien het handschrift toebehoort, waaruit de drie laatste recepten dezer aflevering genomen zijn; eindelijk aan Dr. S.G. de Vries, die mij meer dan eens, waar de handschriften moeilijk te ontcijferen waren, zijne hulp niet onthouden heeft.

Nog een naam moet ik noemen. Zoo ik menige moeilijkheid te boven gekomen ben, dan heb ik het te danken aan Prof. Verdam, die mij niet alleen te hulp gekomen is met zijne veelzijdige kennis van het Middelnederlandsch, maar ook zijn woordenboeksapparaat met onuitputtelijke bereidwilligheid, vaak met opoffering van veel tijd, menigmaal te mijnen behoeve doorzocht. Nogmaals breng ik hem daarvoor de verzekering mijner innige erkentelijkheid.

Daar het te mijnen gerieve is, dat het Bestuur der Koninklijke Vlaamsche Academie er in toegestemd heeft dit werk in afleveringen te laten verschijnen, is het mijn plicht den gebruiker van het boek omtrent enkele punten niet in het onzekere te laten, zooals in dergelijke gevallen maar al te vaak geschiedt.

Uit bovenstaande regelen kan men zien waar deze recepten vandaan komen. Oorspronkelijk was het mijn plan, alleen den inhoud van het Gentsche handschrift uit te geven, en zoo komt het dat deze codex, bij het aanwijzen der pagineering, niet nader met eene letter aangeduid is.

De aanteekeningen aan den voet der bladzijden hebben geen ander doel, dan zoo nauwkeurig mogelijk den toestand van het handschrift bekend te maken. Veranderingen in de lezing der handschriften aangebracht zullen in de aanteekeningen achter den tekst, waar bij gelegenheid ook over den inhoud der recepten zal worden gehandeld, zooveel als noodig gerechtvaardigd worden. Waar de lezer dus op eene duistere

[p. IX]

plaats stuit, kan hij zeker wezen daarover later iets te zullen vinden, al zal het niet altijd de oplossing der moeilijkheid zijn: ik ben niet ook geneesheer noch plantenkundige, noch apotheker. De uitgave dezer recepten, en dan nog wel naar vrij gebrekkige handschriften, levert dus allerlei moeilijkheden op - welke een rechtvaardig beoordeelaar, naar ik hoop, niet uit het oog zal verliezen -, en toch ben ik overtuigd dat een philoloog voor dit werk beter berekend is, dan een geneesheer, een plantenkundige of een apotheker. Broeckx was ook geneesheer, maar zijne uitgaven van Johan Yperman zijn er niet te beter om geweest. Al zal het iedereen zeer zeker verheugen, indien ook de geschiedenis der geneeskunde, en vooral de folklore, met de uitgave dezer recepten en van wat later nog volgen zal, mocht gebaat worden, wat zij voor onze Middelnederlandsche taalkunde bruikbaar opleveren, is zeker wel in de allereerste plaats van belang, en het zal later blijken dat dit bruikbare lang niet weinig is.

Leiden, 8 Juni 1894.

Willem de Vreese.