Merlyn. Jaargang 2

[p. 52]

De vertraagde dubbele film
H.C. ten Berge

De dichter die schreef: ‘Ik die in een versnelde film/ De dood en deze gekke heldin/ Samen zag op een sterflijke wand/ -’ heeft ook een verdienstelijk werkje geleverd dat ‘Varenheuvel’ heet. Een mooi vers al zit het wat dik in de veren. De Nederlandse vertaling is voortreffelijk, hoewel de bewerking vrijmoedig mag worden genoemd. De volgorde is grondig in de war geschopt, en waar de beelden te breed uitvielen, heeft de bewerker rigoureus een en ander samengevoegd.^* Een kniesoor die erover valt.

Het gedicht, om ter zake te komen, zet fris en vroeg in:

Als wij ontwaakten lag de aarde
fonkelnieuw onder water

Ik had liever gezien:

En dan te ontwaken, als een zwerver wit
Van dauw

Poëzie is echter een ernstige zaak, en het houdt een grofheid in, om op deze bewerking nòg een variant voor te stellen. Anderzijds sluit ik mij ten volle aan bij de mening van een Amerikaanse dame (wier verjaardag ik, met Campert, gaarne vier) die het wel geschoten had met te zeggen, dat er belangrijker dingen zijn dan al dat gefiedel. ‘En toch, schrijft ze, als je het leest, met volmaakte verachting, ontdek je er tenslotte een plaats in voor het waarachtige.’ Zo is het. In hetzelfde versje zegt ze trouwens meer behartenswaardige dingetjes.

* Hetgeen mij noopt hetzelfde te doen.

[p. 53]

Terug naar Varenheuvel, waar de dichter, juist uit bed, met slaapjes in de ogen de tijd doorwaadt

Vogels en kruid betastend met handen
En groen en gouden was ik jager

herstel

Nog nat van jagersgroen gras.

Even verder treffen we hem en z'n makkers aan: ‘boomgaardgaaf en geolied klommen wij/ de dag naar de goudglanzende oogappels/ ..’ Jawel, jong en onbezwaard was hij in de appelgaard, blij om het groen van het gras, gouden in het glanspunt van zijn ogen, een prins der appelsteden, die elders (de appels dus) rauw of wormstekig worden gegeten. Hier trouwens ook.

Eerlijkheidshalve moet ik opmerken, dat de bewerker het origineel zuiver heeft aangevoeld in z'n adjektivische bijzonderheden als: boomgaardgaaf, dagdromenverre, en, op een andere plaats, wrakkenvol water. De omgeving waar zich dit alles afspeelt zal de lezer niet nader verklaard behoeven te worden: de kinderen bevinden zich op en om de boerderij, hier bij voorkeur ‘hofstee’ en ‘hoeve’ genoemd (strofen 2, 4, 6). De dichter betreurt het, voorgoed weg te zijn uit het jonge en onbezwaarde kinderland, de tijd grijpt hem in zijn lurven, rijdt hem naar de volwassenheid en de dood,... ‘ofschoon binnen de einder van sterven/ wij wreder waren dan zelfs de zwaluwen wisten.’

Ondanks de hierboven vermelde grofheid, wil ik nog eens en beschroomder dan daarnet een wijziging voorstellen met:

‘... dat de tijd mij
Aan de schim van mijn hand naar de zwaluwenzolder zou

voeren’

of:

‘Heel de maan lang, hoorde ik de zwaluwen/
Hield de tijd mij groen en stervend/ -’

[p. 54]

Onder de titel ‘De bittere geur van zomer’ heeft de bewerker andere versies gegeven, en een en ander nader uitgewerkt. Daar het mijn werk niet is, op dat van anderen in te gaan, en het me dodelijk vermoeit, wil ik nog één eigenzinnige opmerking maken.

Waarom wordt er gezegd:

‘de dag was een hooiberg en het dak
van de hoeve (!) met de doorschoten haan daarop
laaide naar de hemel.

Het lijkt me eenvoudiger samen te vatten in:

‘Mijn wensen renden door het huishoog hooi/...
en de hofstee (zag ik terug), de haan op haar schouder,
het was al glanzend/...
de hemel ontstond opnieuw.

Het is mij niet duidelijk waarom dit alles kon worden gepubliceerd. Er dieper op ingaan heeft weinig zin en het lijkt mij niet vruchtbaar. Het is alleen jammer dat iemand die blijk geeft op andere fronten kapaciteiten te bezitten (en die wil ik geenszins verdoezelen) dít kouveusewerk tegen de prikkels slaat.

Over toevallige overeenkomsten spreek ik niet. De lijst van toevalligheden kan echter te lang worden, en dan is er reden tot wantrouwen.

Dat iemand invloeden ondergaat vind ik natuurlijk en vanzelfsprekend, vooral in een tijd waarin elk boek voor iedereen bereikbaar is.

Maar in Dylan Hamelink geloof ik niet.

28 / XI / 1963.