Merlyn. Jaargang 1

[p. 84]

Drie vier vijf
Een één-acter

(In een rechtszaal te Boston werd op 26 september 1961 een discussie gevoerd waarvan wij in het volgende een getrouwe, zij het gedeeltelijke, vertaling geven. De dramatis personae zijn: de rechter J. Goldberg, de verdediger Mr. Ephraim London, en een getuige à décharge, professor Harry T. Moore. De Engelse tekst vonden wij in Evergreen Review; met deze publicatie voegen wij ons dus gewillig in de rij van hen die graag iets aan dat voortreffelijke blad ontlenen.
De vertaling is, als gezegd, letterlijk. Fouten, zoals ‘verleden tijd’ in plaats van ‘verleden deelwoord’, hebben wij laten staan. ‘Four-letter words’ bleef ‘vier-letter woorden’, al is het ons bekend dat men in het Nederlands eerder van ‘drie-letter woorden’ zou moeten spreken. Een kwestie van authenticiteit, meer niet.)

Mr. London

Heeft in Uw ogen het boek ‘Kreeftskeerkring’ litteraire waarde?

Getuige

Zeker, ik geloof dat het grote litteraire waarde heeft. Ik vind het prachtig geschreven in een tijd waarin niet veel dingen prachtig geschreven zijn. In de Amerikaanse litteratuur van het ogenblik hebben wij bijvoorbeeld maar een paar mensen die (dit woord kunt U tussen aanhalingstekens plaatsen) ‘geschreven’ hebben.

Rechter

Welk woord is dat?

Getuige

‘Geschreven.’ We zeggen meestal ‘stijl’, maar dat klinkt een beetje te kunstmatig en te mooi.

Rechter

Welk woord was dat?

Getuige

‘Geschreven.’

Mr. London

Verleden tijd van ‘schrijven’.

Rechter

Ik vroeg me eigenlijk af wat dat voor verschil maakt wan-

[p. 85]

neer men zegt: ‘Het is geschreven’, de woorden ‘geschreven’ in plaats van ‘stijl’.

Mr. London

Edelachtbare, hij heeft zoëven te kennen gegeven dat het tussen aanhalingstekens stond.

Getuige

Ik heb het tussen aanhalingstekens gezet. Het woord werd in die betekenis voor het eerst gebruikt door een van de grootste critici van de wereld, de beroemde dichter en criticus T.S. Eliot, die het woord zo gebruikte in ongeveer negentien zes- of zevenendertig, in zijn inleiding bij het boek van Djuna Barnes, Nachtwoud, en het werd een paar jaar later, op het eind van de oorlog, ook door Edmund Wilson gebruikt, in een artikel in de New Yorker.

Rechter

Meneer Moore, maakt U verschil tussen ‘geschreven’ en ‘schrijver’?

Getuige

Kijkt U eens, Edmund Wilson had het over Somerset Maugham toen hij het woord in die betekenis tussen aanhalingstekens gebruikte, en hij zei dat hij Somerset Maugham's boeken niet kon lezen omdat ze niet geschreven waren.

Rechter

Daar word ik niet veel wijzer van. Het gaat er mij eigenlijk niet om, een lesje te leren.

Getuige

Tja...

Rechter

Ik dacht er alleen maar aan dat de man die een voorwoord voor dit boek geschreven heeft, Karl Shapiro, niet van het woord ‘schrijver’ houdt, en hem ‘auteur’ noemt. Ik vroeg me af of U soms een verschil maakt tussen ‘schrijver’ en ‘geschreven’. Enfin, ik geloof niet dat het erg veel uitmaakt in verband met onze zaak.

Mr. London

Men zou het misschien zo kunnen uitdrukken Edelachtbare, dat met deze formulering iets bedoeld wordt als: een weloverwogen stijl in tegenstelling tot een niet zorgvuldig doordachte schrijftrant, en niet zozeer het soort vrije gedachten-associatie dat kenmerkend is voor de wijze waarop dit boek geschreven is.

Getuige

Misschien, Edelachtbare, als ik het woord ‘georkestreerd’ gebruik? De meeste boeken namelijk zijn net zo geschreven als journalistiek, maar er zijn weinig mensen die prachtig geschreven hebben, in de moderne litteratuur: William Faulkner, de zeer moderne Hemingway, en Scott Fitz-

[p. 86]

gerald. Als we die drie nu eens nemen. Nu geloof ik dat Miller ook een groot schrijver is, en dan denk ik aan mensen die dat niet zijn. Ik vind James Gould Cozzens alleen maar een saaie schrijver. Ik vind niet dat zijn boeken geschreven zijn.

Rechter

Maar Uw algemene conclusie is dat Miller iemand is die talent heeft als schrijver, en dat dat blijkt uit zijn boek.

Getuige

Zeer veel, zeer groot talent, ja.

Rechter

Er komen veel vier-letter woorden in het boek voor, nietwaar?

Getuige

Jazeker.

Mr. London

Met Uw verlof Edelachtbare, er is geloof ik een probleem waar we vroeger of later in dit proces op zullen stuiten, en dat is of wij die woorden openlijk in de rechtszaal zullen gebruiken. Ik heb volstrekt geen bezwaar tegen het gebruik van die woorden in deze zaak, Edelachtbare, en ik kan U zeggen dat ik zelfs van plan ben een etymoloog als getuige op te roepen om te bespreken of...

Rechter

Hoe lang gaat deze zaak duren? U haalt er steeds meer dingen bij, alsof ik hier voor de rest van mijn leven moet blijven zitten.

Mr. London

Met Uw verlof, Edelachtbare, ik hoop donderdagavond naar New York terug te keren, dat wil dus zeggen drie dagen voor het hele proces.

(Volgt een discussie die niet in het verslag opgenomen is)

Mr. London

Ik wilde dus opmerken, Edelachtbare, dat deze kwestie aan de orde zou komen, en ik zou graag willen weten wat...

Rechter

Zegt U dit met het oog op maar twee woorden?

Mr. London

Nee, Edelachtbare. Er zijn er vier of vijf, misschien zes of zeven. Ik heb ze niet geteld, maar...

Rechter

Ik neem aan dat U aan twee woorden dacht, U sprak over vier-letter woorden. Er zijn maar twee vier-letter woorden in het boek waar U op kunt zinspelen.

Mr. London

Ik geloof, Edelachtbare, dat Uw herinnering op het punt van de vier-letter woorden... U hebt het boek nog niet gelezen, als ik het goed heb. Er zijn er meer, daar ben ik zeker van.

Rechter

Wel, hier is het boek.

[p. 87]

Mr. London

Er zijn er verscheidene.

Rechter

Het is een processtuk. Dat hebt U overgelegd, is het niet?

Mr. London

Er zijn minstens vier of vijf vier-letter woorden, die mij te binnen schieten, Edelachtbare. Zal ik ze maar gewoon vermelden als vier-letter woorden?

Rechter

Nee, want dan weet ik niet wèlke vier-letter woorden. Ik zeg dat er minstens twee zijn. Ik moet U zeggen, heren, dat ik het boek niet gelezen heb omdat ik daar zo'n zin in had. Er was andere lectuur die voorging. Ik heb het boek gisteravond doorgebladerd, en daar heb ik zo'n vier tot vijf uur aan besteed. Doorgebladerd, zeg ik. Ik wilde zo'n beetje weten waar het boek over ging, voordat ik deze zaak in behandeling nam. U zegt dat er meer dan twee vier-letter woorden in staan. Die beginnen met een verschillende letter, nietwaar?

Mr. London

Ja, Edelachtbare.

Rechter

Ik neem aan dat U de eerste letter gebruiken kunt, zoals wij dat meestal doen, zonder de vier letters dus.

Mr. London

Het boek gebruikt toch een vier-letter woord dat begint met een f, en een ander dat begint met een t?

Getuige

Er zijn twee vier-letter woorden die met een f beginnen.

Rechter

Twee woorden met een f? Goed dan, twee dan maar.

Mr. London

Dan een dat met een t begint.

Rechter

Is dat litteraire stijl?

Getuige

Wel, het weerspiegelt het leven.

Rechter

Alles weerspiegelt het leven, lijkt me. Wilt U beweren dat alles wat het leven weerspiegelt goede litteratuur is?

Getuige

Nee, Edelachtbare, dat zei ik niet. Ik zei dat dit het leven weerspiegelt, en dat is één van de vele dingen die men er van kan zeggen. Het geeft een eerlijk beeld van de manier waarop mensen praten, vooral deze lieden die aan de zelfkant leven. Het zou oneerlijk zijn om een boek te schrijven over dit deel van de maatschappij en die woorden daarbij weg te laten.

Mr. London

Er is een vier-letter woord dat met een t begint, en een ander dat met een p begint. Dat is op het ogenblik alles wat me te binnen schiet.

Rechter

Is dat een vier- of een vijf-letter woord, dat laatste?

Mr. London

Allemaal vier-letter woorden.

[p. 88]

Rechter

Wat U het laatste bedoelde.

Mr. London

Ik dacht aan een vier-letter woord. Er was wel een vijfletter woord dat met een p begint.

Rechter

Vooruit dan maar. Ik kan de steeds wildere sprongen van Uw fantasie niet bijhouden.

Getuige

In het Frans heeft het zeven letters - nee... vijf.

Rechter

Laten we ons maar bij het Engels houden.