De blinde passagiers
Zeeverhaal uiteenlopend beoordeeld
Volgens Reinjan Mulder (nrc Handelsblad) houdt De blinde passagiers het midden tussen werk van Gabriel García Márquez en Maarten 't Hart. Schrijver Jan Brokken moet dat niet als compliment opvatten; Mulder wil ermee zeggen dat de roman geen eenheid is. Intussen noemen heel wat boekverkopers, in een kleine Mekka-enquête, dit boek ònterecht veronachtzaamd en in Mekka's Honderd bezet De blinde passagiers de zevende plaats.
In 416 bladzijden vertelt Brokken het verhaal van een restaurateur van schilderijen die aan boord van een oude trampsteamer een zeereis van Frankrijk naar Amerika maakt. Twee Poolse verstekelingen varen mee en er speelt zich een liefdesverhaal af. Alle reizigers zijn, elk op hun eigen manier, op zoek naar geluk. Pas in het laatste deel van de roman beschrijft Jan Brokken de herinneringen van de restaurateur aan diens onberekenbare vader, met wie hij vaak naar schepen op de Nieuwe Waterweg keek.
Wat is er mis met dit boek? In elk geval heeft Willem Kuipers, in de Volkskrant, moeite met de alwetende verteller: ‘Zo obligaat dat ik soms het gevoel kreeg dat me maar wat op de mouw gespeld werd.’ Jaap Goedegebuure (HP/De Tijd) is ook heel slecht te spreken over de roman, waarin het volgens hem allemaal draait om het eeuwige thema van die Vatersuche. Goedegebuure zag ‘twee romans in één band’ en vindt dat Jan Brokken het wat de afronding betreft ‘lelijk heeft laten afweten’.
Totaal anders redeneert Rob Schouten, in Trouw. Een citaat: ‘Hoe vernuftig Brokken het binnenwereld-perspectief van die arme sloebers op weg naar het paradijs heeft getekend, blijkt als ze halverwege het boek ontdekt worden, pas dan wordt ook de lezer die ze allang dacht te kennen van hun uiterlijke verschijning op de hoogte gebracht. Een sterk filmisch effect.’ Jaap Goedegebuure noemt hetzelfde moment een anticlimax: ‘Geen dramatiek, geen knaleffecten.’
Reinjan Mulder gaat ervan uit dat Brokken zich aan deze grote roman heeft vertild en Goedegebuure begrijpt niet waarom Brokken een avonturenroman gebruikt om, met een omweg, een (autobiografisch?) verhaal te vertellen. Rob Schouten vermoedt waar alle scepsis en kritiek vandaan komen: geschiedenissen op zee worden in Nederland altijd ondergewaardeerd vanwege associaties met romantische jongensboeken. Met andere woorden, het verleden laat zich niet verloochenen. Dat schrijft weer Reinjan Mulder als hij kort samenvat wat Brokken betoogt.
Auteursrechtelijk beschermd