Mekka. Jaarboek voor lezers. Jaargang 1994

[p. 202]

6.3 Toptienen van recensenten

Dit overzicht begint met een waarschuwing tegen de gevaren van overmatig lezen. Pas op, gretige lezer! Lezen schaadt de gezondheid. Het verslinden van boeken kan de geest vermolmen en wereldvreemdheid veroorzaken. Er zijn lezers die dat uit eigen ervaring weten, en één ervan, Felix Eijgenraam, heeft het aangedurfd daarover te schrijven. Zijn relaas behoort tot de opmerkelijkste lezersbekentenissen van 1993. Het is de biecht van een een ex-lezer, de meedogenloze autobiografie van een mislukt boekenleven.

Felix Eijgenraam is de auteur van De plezierfactor. Nut en genot van het boekenschrift (1990). Daarin vertelde hij over de leeslust verwekkende effecten die het administreren van het eigen leesgedrag tot gevolg kan hebben. Maarten 't Hart kwam uit het boek naar voren als een tot navolging strekkend voorbeeld. Hij was halverwege de veertig en had reeds - een jaar of vier geleden - meer dan elfduizend boeken tot zich genomen waarvan hij de titels koortsachtig in boekenschriften had genoteerd. Uit de verzuchting die 't Hart liet horen, klonk echter ook al door dat het misschien toch niet zo'n goed idee was om zijn gewoonte klakkeloos over te nemen. ‘Heb ik mijn hele leven eigenlijk niet verlezen?’ vroeg hij zich ietwat vertwijfeld af.

Misschien ligt in die moedeloos makende en verontrustende opmerking van Maarten 't Hart de kiem van Eijgenraams toenemende walging over zijn leesgedrag. In een aan het thema Verslaafd gewijde bijlage van het Cultureel Supplement van de nrc moest het hoge woord eruit. Híj, de pleitbezorger van het boekenschrift, was langzaam maar zeker aan een heilloze lettervreterij ten prooi gevallen: ‘De boekenwurm die aanhoudend in het geschreven universum verwijlt, leidt een vlak en armzalig leven. Het rijk van de verbeelding waartoe hij zich ooit voelde aangetrokken, verliest geleidelijk aan zijn glans. [...] Ik kan het weten, want ik ben zelf zo'n letterjunk geweest. Bij mij was het allemaal het gevolg van een betreurenswaardige dwaling: de gewoonte om al het gelezene te boekstaven in een boekenschrift. Dat deed ik toen ik verslaafd werd weliswaar al ruim tien jaar, maar toen ik er een keer een artikel over schreef, sloeg de prestatiedwang onverbiddelijk toe. [...] Nu is dit allemaal voorbij, want ik ben afgekickt. Een week of tien geleden was het ineens allemaal over. De leesverslaving had uiteindelijk ook mijn relatie gesloopt, en om hoop te kunnen houden voor de toekomst restte slechts een radicale koerswijziging.’ (‘Herinneringen van een letterjunk’, nrc Handelsblad, 24-12)

Het kan natuurlijk ook anders. John Vervoort (recensent van Het Nieuwsblad) is daarvan doordrongen en mag daarom beslist een wijs lezer worden genoemd. ‘Het enige criterium is kippevel’, luidt het adagium waarmee hij zijn toptien heeft samengesteld. Zo moet het ook. Lezen moet een genot blijven, en het lichaam fungeert als feilloze graadmeter. Ieder genot is immers lichamelijk (neurologisch) van aard. En genieten doe je het meest door een zekere matigheid en kieskeurigheid te betrachten, en door leesdwang te vermijden. Een gezonde lezer werpt een boek dat na enkele tientallen bladzijden nog geen enkele prikkeling heeft geprovoceerd opgeruimd terzijde. Morgen is er weer een boek. Wie weet is dat een lekker boek. Lezen om persoonlijke records te kunnen ver-

[p. 203]

breken is ongezond en deformerend. Het is iets anders om naderhand een statistiek op te stellen van lekkere of intense leeservaringen. Die methode is in dit overzicht beproefd.

Hoe beoordeelde de literaire kritiek het boekenjaar 1993? Welke boeken vonden de recensenten (zíj die beroepshalve geregeld een boek tegen hun zin moeten uitlezen) het mooist? Om daar achter te komen werd een groot aantal boekbesprekers gevraagd een persoonlijke toptien van gelezen hoogtepunten in te zenden. Zoiets vragen komt bijna neer op het doen van een oneerbaar voorstel, maar gelukkig voelen de meeste recensenten het niet zo. Van de ruim honderd critici die wij aanschreven waren er circa negentig die toezegden een toptien te zullen inzenden. Dat er uiteindelijk toch niet meer dan 71^* de daad bij het woord voegden, had weinig met pruderie te maken. Degenen die hun toezegging niet gestand deden, excuseerden zich voornamelijk om redenen van tijdgebrek.

Daarentegen hadden veel deelnemers grote moeite met de beperking van het noemen van niet meer dan tien titels. Ze hadden veel meer in hun persoonlijke etalage willen uitstallen, en het feit dat de spelregels dit onmogelijk maken, riep bij sommigen een gevoel van vertwijfeling op. Wat heeft Frans Roggen (De Morgen) niet allemaal achterwege moeten laten in zijn kippevelselectie? Hij heeft uitsluitend vertalingen (uit taalgebieden die hij voor zijn krant bespreekt) op zijn lijst gezet, terwijl een stapel ongelezen Nederlands werk vervaarlijk op zijn bureau blijft wankelen: ‘Ik heb er de non-fictie maar uit gelaten, en ook de mooie boeken van Kamiel Vanhole (De beet van de schildpad) of van J.M.H. Berckmans en August Thiry. Men zou mij van vooringenomenheid kunnen beschuldigen, wat zeker waar is. En wat moet ik met de prachtige poëzie van Esther Jansma en Paul Gellings, en Nachoem M. Wijnberg en Chris Honingh? Of de bundel Ogentroost van Herman Leenders, die de Pernathprijs heeft gekregen? Ook niet mis. Lijstjes zijn ongezond.’

De spelregels voor het opstellen van een toptien zijn gelijk aan die van vorig jaar. In verband met de mogelijkheid om op basis van de toptienen van alle meewerkende recensenten een tophonderd te kunnen samenstellen, is gevraagd de boeken een rangorde te geven. Voor de berekening van Mekka's Honderd krijgen de nummers één van elke inzending telkens tien punten, de nummers twee negen, enzovoorts, tot en met één punt voor de nummers tien van elke inzending. De titels op lijsten zonder rangorde krijgen elk 5,5 punten, zo werd afgesproken.

Tevens werd de recensenten gevraagd alleen boeken op te nemen die, voor zover in redelijkheid viel na te gaan, in 1993 verschenen waren. De meeste recensenten hebben zich aan dat verzoek kunnen houden. Toch moest dit voorbehoud ook weer niet al te strikt worden opgevat. Boeken die aan het eind van 1992 zijn verschenen en pas aan het begin van 1993 werden gelezen, mag niet de kans ontnomen worden om op de lijsten te figureren. In de brief die de recensenten ontvingen, werd bovendien met nadruk gesteld dat men zich niet hoefde te beperken tot literatuur, de ‘eigen rubriek’ of het ‘eigen vakgebied’. In principe kwam ieder boek voor selectie in aanmerking. Dat het accent in het leeuwedeel van de hieronder gepresenteerde toptienen evenals vorig jaar op literaire fictie ligt, komt dus niet doordat non-fictie bij voorbaat veronachtzaamd is. En

* Een van de 71 lijstjes kwam te laat bij de redactie binnen om nog in Mekka's Honderd verwerkt te kunnen worden.

[p. 204]

hoewel een oordeel over een oorspronkelijke tekst nog geen oordeel is over de vertaling, werd de aangeschreven recensenten toch gevraagd, indien mogelijk, de titelgegevens van de vertaling te verstrekken.

Diverse recensenten lieten hun keuze vergezeld gaan van een toelichting. Hieronder een bloemlezing.

Frank Hellemans (Knack): ‘In de oorspronkelijke Nederlandstalige literatuur was het prozadebuut van de jonge Frank Adam een verademing. Eindelijk nog eens iemand die geen afgelikte zinnen produceert of wat “levensecht” gebabbel, maar die een heel persoonlijke stijl hanteert die niet bang is voor de eigen overdrijvingen. Van de Vlaamsche idiotica (zie Geertrui Daem of Koenraad Goudeseune) verlos ons Heer!’

Peter Jacobs (Het Nieuwsblad) noemt Peter Verhelst en Frank Adam ‘originele Vlaamse stemmen die niet uit het oog mogen verloren worden’. Maar hij kent ook zijn klassieken en noemt de publikatie van de Brieven van Willem Elsschot ‘een noodzaak naast de onovertroffen meesterwerken in de ene band van zijn Verzameld Werk’. Blijkens de lijsten verwoordt hij daarmee de gevoelens van veel (en niet alleen Vlaamse) mederecensenten.

Frans Ruiter (Vrij Nederland) heeft het over virtuoze boeken ‘als van Margriet de Moor (De virtuoos), Paul Claes (De Sater), Atte Jongstra (Het huis M.) en Anton Haakman (Het paradijs).’ Allemaal werken die in zijn eigen toptien uiteindelijk net sneuvelden. Misschien beklijven ze desalniettemin langer dan De naam van de vader van Nelleke Noordervliet, zegt Ruiter, die dit boek wel in zijn toptien heeft opgenomen. Hij behoort ook tot degenen die Nederlandse Literatuur, een geschiedenis op de lijst hebben gezet: ‘Dat is toch een vermeldenswaardige gebeurtenis: een nieuwe en dan ook nog zeer leesbare literatuurgeschiedenis.’

Inge van den Blink (Utrechts Nieuwsblad) signaleert twee nieuwe talenten - Chris Bos en Ronald Giphart - die boeken schrijven ‘waar om te lachen valt, nog steeds een zeldzaamheid in de Nederlandse literatuur’. Frans de Rover (Vrij Nederland) is ook al zo te spreken over Giphart: ‘In tegenstelling tot sommige van mijn generatiegenoten-critici (Van Deel, Meijsing) zie ik nogal wat in dat ventje en zou ik hem graag een “opkontje” geven [...] Maar toch, - schuif een beetje met getallen & cijfers (niemand controleert dat, wel?) en gooi die Giph naar boven.’ Voor alle duidelijkheid: de redactie van Mekka heeft dit onorthodoxe advies in de wind geslagen.

Graa Boomsma (De Groene Amsterdammer) geeft liever een opkontje aan een naar zijn smaak veronachtzaamd genre: dat van historische romans, zoals die in de Verenigde Staten geschreven worden. Boomsma gelooft niet dat de Amerikaanse literatuur op de voet gevolgd wordt, en betreurt dat. In zijn toptien vestigt hij daarom de aandacht op een aantal historische romans uit die literatuur. Hij neemt zich voor om in een op stapel staande essaybundel (Proteus in Amerika) nader in te gaan op het ‘opmerkelijk grote historische bewustzijn dat een reeks Amerikaanse schrijvers momenteel etaleert en gestalte geeft in indrukwekkende romans. (Wat missen we dat in Nederland!) Vooral de Amerikaanse Burgeroorlog is een rode draad en lijkt het ijkpunt voor een culturele heroriëntatie op het verleden van de vs. Is het verleden nog veranderbaar, dat is een cruciale vraag.’ De verbeelding van oorlogsgeschiedenis komt ook naar voren in een aantal andere toptienen. In die van Hans Bouman (de Volkskrant) neemt Pat Barkers The Eye in the Door de eerste plaats in: ‘Na Regeneration (Niemandsland) schreef Pat Barker een

[p. 205]

tweede imponerende roman over de “achterkant” van de Eerste Wereldoorlog, waarin niet zozeer de loopgraven als wel hun gevolgen figureren. Het lezen van Barker moet mijn waardering voor Chrisje en Kees Brants (Velden van weleer), waarin de loopgraven overigens juist wel een hoofdrol spelen, positief hebben beïnvloed.’

Op Jessica Durlachers lijst staan veel boeken waarin de verwerking van de Tweede Wereldoorlog een cruciaal gegeven is: ‘Heel mooi vond ik het tweede boek van Carl Friedman Twee koffers vol, en grote indruk maakte ook het boek Wintergrün door Anna Rosmus, die speurde naar de geschiedenis van haar woonplaats Passau (Zuid-Duitsland) in de Tweede Wereldoorlog. Ze stuitte op de gruwelijkste gebeurtenissen en misdaden en publiceerde daarover tegen de wil van vele huichelaars. [...] In Maus ii. A Survivor's Tale tekent Art Spiegelman het tragische verhaal van zijn vader op in stripvorm.’

Verschillende recensenten lieten hun toptienen vergezeld gaan van de opmerking dat er zoveel mooie boeken zijn verschenen, dat uitgevers zoveel durf en vertalers zoveel vakmanschap aan den dag legden ‘om moeilijk verkoopbaar geachte boeken van wereldformaat voor de Nederlandse lezer toegankelijk te maken’ (Yves van Kempen). Toch constateert Reinjan Mulder iets anders: ‘In het algemeen viel me op dat ik van veel schrijvers (Nelleke Noordervliet, Caryl Phillips, Gerrit Komrij, Oek de Jong...) het vorige boek beter vond dan het laatste. Ik weet niet of dat symptomatisch is.’

Een dergelijke achteruitgang ziet Frans Ruiter (Vrij Nederland) in ieder geval niet voor de essayistiek: ‘Bijzondere gebeurtenis van dit boekenjaar was de vertaling van de verzamelde Essays van Montaigne: herkenbare bespiegelingen uit een onzekere tijd. Toeval of niet, maar 1993 was ook verder een goed essayistisch jaar. Bij voorbeeld: Collega's van God waarin Joost Zwagerman de blasfemische heilswegen van zijn favoriete auteurs en popsterren volgt. Verder Arnold Heumakers' Schoten in de concertzaal over zijn voorliefde voor politiek dubieuze schrijvers, en de opmerkelijke herwaardering van Jacques de Kadt in Dick Pels' Het democratische verschil. Erg mooi vond ik de filosofische beschouwingen van Patricia de Martelaere over de ondoorgrondelijke kanten van ons gevoelsleven (Een verlangen naar ontroostbaarheid) en de fijnzinnige reconstructies van vier levensgeschiedenissen in De emigrés van W.G. Sebald.’

Hans Werkman (Nederlands Dagblad) gewaagt van een uitstekend theologisch jaar, maar vreest dat hij wat dat betreft een roepende in de woestijn zal blijven: ‘Christelijke literatuur blijken mijn collega's niet te kennen. Voor hen allen dan maar: de gedichtenbundel van Van der Graft, de roman van Ter Andere en het laatste deel van de Narnia-sprookjesreeks van Lewis. Theologie kennen mijn zeventig collega's van 1992 ook niet. Merkwaardig. Daarom - maar vooral uit waardering - het briljante commentaar op Lucas van Van Bruggen en de boeiende dissertatie van George Harinck.’

Goede reisverhalen signaleerden Hans Bouman en Gerrit Jan Zwier (Leeuwarder Courant). Bouman: ‘De vertalingen van respectievelijk een wereldberoemd (Thesiger) en een volslagen onbekend (Frisbie) reisboek kwamen geen dag te vroeg. Le Ly Hayslip overleefde een verfilming door Oliver Stone, Büch bouwde dapper voort aan zijn nesofiele rariteitenkabinet en Cocker schreef met kennis en liefde over de Britse reisliteratuur.’ Zwier verwijst lezers die geboeid willen worden door ideeën en de botsing van denkwerelden naar zijn lijstje. ‘Niemand

[p. 206]

in Nederland durft zo subjectief en streng over andere samenlevingen te oordelen als V.S. Naipaul; hij gaat niet, zoals de meeste westerse schrijvers, gebukt onder een schuldcomplex jegens de derde wereld,’ schrijft Zwier. ‘Thesiger is de laatste ontdekkingsreiziger van deze eeuw, al komt Büch dicht in zijn buurt - alleen verzamelt die kale rotspunten en vuurtorens in plaats van zinvolle kennis.’

Enige kritische geluiden over het verschijnsel van de hitlijstenmanie mag ook in deze editie van Mekka niet ontbreken. ‘Ik heb er nog steeds grote moeite mee, boeken in een soort sportuitslagen onder te brengen,’ schrijft Stefan Hertmans (De Groene Amsterdammer). ‘Terwille van Vadertje Statistiek,’ verontschuldigt hij zich, doet hij toch maar mee. Ad Fransen (HP/De Tijd) leverde, ‘om voor eens en altijd af te zijn van mijn bijdrage aan dat onbegrijpelijke toptien-gedoe in letterenland [...] mijn onvermijdelijke, tijdloze hits.’ Fransen zal het ons niet kwalijk willen nemen dat wij ermee volstaan zijn tien evergreens alleen voor deze editie (voor eens en altijd) af te drukken. Fransen levert zelf het geschikte argument: ‘Al deze boeken - behalve het laatste - worden nog regelmatig herdrukt, dus lijkt het me wel een adequate lijst voor het jaar 1993. Al dat ijverige geturf van wat Mulder, Van Deel, Goedegebuure, Peeters en Pröpper is toegestuurd, van wat zij plichtmatig hebben doorgeploegd - net als ik -, of wat hun toevallig (gratis als presentexemplaar) onder ogen is gekomen, lijkt me voor de lezers (Mekka. Jaarboek voor lezers!) totaal irrelevant. Wedden dat een uniek werkje als Hans van Stratens Opmars der plagiatoren zelden voorkomt op al die honderd lijstjes?’

Inderdaad kreeg Opmars der plagiatoren slechts één vermelding en inderdaad valt er (nog steeds) van alles op het samenstellen van toptienen en soortgelijke hitlijsten aan te merken. Maar het aardige van recensentenlijstjes, schreven we ook in de editie van vorig jaar, is toch dat ze boeken de hoogte in stuwen die in de markttoptienen (zie 6.1) geheel ontbreken. Daardoor bieden ze tegelijk tegenwicht aan de “verkooplijsten” en zetten ze lezers op het spoor van boeken die zij anders misschien niet zo snel waren tegengekomen. De verstandige lezer leest de lijstjes van de recensenten (vergelijkend warenonderzoek), bekijkt Mekka's Honderd, pikt er uit op wat hij van zijn gading acht en vergeet de rest. Want morgen is er weer een boek. Een ander boek.

Ten slotte kwam er een zeer terecht verzoek van Joris Note (De Morgen): ‘Bij de vertaalde boeken heb ik de vertaler genoemd. Hopelijk kan dat zo blijven: zoveel respect zijn we de vertalers wel verschuldigd, me dunkt.’ Wij zijn het eigenlijk volstrekt met hem eens en overwegen volgend jaar bij elk vertaald boek de vertaler te noemen. Alleen (en met excuses aan Note, aan al zijn collega's die ook vertalers noemden en aan de vertalers zelf): dit jaar kan het verzoek nog niet worden ingewilligd omdat de meeste critici die informatie (waar overigens niet om gevraagd is) niet verstrekt hebben en omdat dit hoofdstuk gebonden is aan een maximaal aantal bladzijden. Volgend jaar krijgen, op welke manier dan ook, de vertalers meer eer.

[p. 207]

Carlos Alleene (Het Volk)

1	Hans Faverey, Verzamelde gedichten (De Bezige Bij)
2	Isaac Bashevis Singer, Reddeloos verloren in Amerika (De Arbeiderspers)
3	Patrick De Rynck (red.), Op de snaren van Apollo. Acht eeuwen Latijnse poëzie (Ambo)
4	João Guimarães Rosa, Diepe wildernis: de wegen (Meulenhoff)
5	Hugo Claus, De Sporen (De Bezige Bij)
6	Ghislain de Diesbach, Proust (De Bezige Bij)
7	Leonard Nolens, Blijvend vertrek. Dagboek 1983-1989 (Querido)
8	Gerrit Komrij, De pagode (De Arbeiderspers)
9	Pol Hoste, Ontroeringen van een forens (Prometheus)
10	Monika van Paemel, Het wedervaren (Meulenhoff)

Jan-Hendrik Bakker (Haagsche Courant)

1	Donna Tartt, De verborgen geschiedenis (Anthos)
2	Louis Althusser, De toekomst duurt lang (Prometheus)
3	Kristien Hemmerechts, Wit zand (Atlas)
4	Jan Siebelink, Verdwaald gezin (Meulenhoff)
5	Amanda Filipacchi, Mannelijk naakt (Anthos)
6	Amos Oz, De derde toestand (Meulenhoff)
7	Pierre H. en Simone Dubois, Zonder vaandel (Van Oorschot)
8	Vonne van der Meer, Nachtgoed (De Bezige Bij)
9	Nelleke Noordervliet, De naam van de vader (Meulenhoff)
10	Michel de Montaigne, Essays (Boom)

Paul Beers (Vrij Nederland)

◆	Marguerite Duras, L'amante anglaise (Gallimard)
◆	Ernst Herbeck, Im Herbst da reiht der Feenwind (Residenz)
◆	Heinar Kipphardt, März (sun)
◆	Torgny Lindgren, De weg van de slang (De Bezige Bij)
◆	Irmela von der Lühe, Erika Mann, eine Biographie (Campus)
◆	Thomas Mann, Lotte in Weimar (De Arbeiderspers)
◆	Marcel Möring, Het grote verlangen (Meulenhoff)
◆	Marian Pankowski, L'or funèbre (Actes Sud)
◆	Peter Verstegen, Vertaalkunde versus vertaalwetenschap (Thesis)
◆	Jacq Vogelaar, De dood als meisje van acht (De Bezige Bij)

Inge van den Blink (Utrechts Nieuwsblad)

1	Renate Dorrestein, Heden ik (Contact)
2	Elisabeth Eybers, Respyt (Querido)
3	Leo Vroman, De godganselijke nacht (Querido)
4	Margaret Drabble, Poorten van ivoor (Anthos)
5	Pierre H. en Simone Dubois, Zonder vaandel (Van Oorschot)
6	Ronald Giphart, Giph (Nijgh & Van Ditmar)
7	Chris Bos, Het zelfreinigend vermogen (De Bezige Bij)
8	Hans Warren, Geheim dagboek 1975-1976 (Bert Bakker)
9	Kees van Kooten, Wim de Bie en Roel Bazen, Ons kent ons (De Harmonie)
10	Hannes Meinkema, Een geluid als van onweer (Contact)

[p. 208]

Graa Boomsma (De Groene Amsterdammer)

1	William Gaddis, A Frolic of His Own (Poseidon Press)
2	Harold Brodkey, Verhalen op vrijwel klassieke wijze (Amber)
3	John Berger, G (De Bezige Bij)
4	Boris Pilnjak, Stad der stormen (De Arbeiderspers)
5	Simcha Guterman, Het opgedoken boek (Van Gennep)
6	William T. Vollmann, Butterfly Stories (Grove Press)
7	Richard Brautigan, De Tokio-Montana Expres (Bert Bakker)
8	T. Coraghessan Boyle, The Road to Welville (Viking)
9	Roberto Arlt, De zeven gekken (Coppens & Frenks)
10	Paul Auster, Leviathan (De Arbeiderspers)

Jos Borré (De Morgen)

1	Willem Elsschot, Brieven (Querido)
2	Leo Pleysier, De Gele Rivier is bevrozen (De Bezige Bij)
3	Koen Peeters, De postbode (Meulenhoff/Kritak)
4	Patricia de Martelaere, Een verlangen naar ontroostbaarheid. Over leven, kunst en dood (Meulenhoff/Kritak)
5	Jeroen Brouwers, Het is niets (De Arbeiderspers)
6	Paul Claes, De Sater (De Bezige Bij)
7	Patricia de Martelaere, De staart (Meulenhoff/Kritak)
8	Eriek Verpale, Olivetti 82 (De Arbeiderspers)
9	Geert van Istendael, Het Belgisch labyrint. Wakker worden in een ander land (De Arbeiderspers)
10	Maatstaf 10/11/12 (Vlaanderen-nummer) (De Arbeiderspers)

Hans Bouman (de Volkskrant)

1	Pat Barker, The Eye in the Door (Viking) [vertaling verschijnt bij De Geus]
2	Wilfred Thesiger, Woestijnen van Arabië (De Arbeiderspers)
3	Jeffrey Eugenides, De zelfmoord van de meisjes (Contact)
4	Caryl Phillips, Crossing the River (Bloomsbury) [vertaling verschijnt bij De Bezige Bij]
5	Hans Moll, Levison's reis (Nijgh & Van Ditmar)
6	Johnnie Frisbie, Puka-Puka (Atlas)
7	Chrisje en Kees Brants, Velden van weleer (Nijgh & Van Ditmar)
8	Le Ly Hayslip en Jay Wurts, Toen hemel en aarde van plaats verwisselden (Van Holkema & Warendorf)
9	Boudewijn Büch, Het ijspaleis (Atlas)
10	Mark Cocker, Loneliness & Time (Secker & Warburg)

Hugo Bousset (Dietsche Warande & Belfort)

◆	J. Bernlef, Publiek geheim (Querido)
◆	Anneke Brassinga, Hartsvanger (De Bezige Bij)
◆	Paul Claes, De Sater (De Bezige Bij)
◆	Pol Hoste, Ontroeringen van een forens (Prometheus)
◆	Atte Jongstra, Het huis M. (Contact)
◆	Gerrit Krol, Omhelzingen (Querido)
◆	Ivo Michiels, Schildwacht, schuldwacht (De Bezige Bij)
◆	Koen Peeters, De postbode (Meulenhoff/Kritak)
◆	Leo Pleysier, De Gele Rivier is bevrozen (De Bezige Bij)
◆	Peter Verhelst, Vloeibaar harnas (Prometheus)

[p. 209]

Martine Cuyt (Gazet van Antwerpen)

◆	Benno Barnard, Het gat in de wereld (Atlas)
◆	Hugo Claus, De Sporen (De Bezige Bij)
◆	Judith Herzberg, Zoals (De Harmonie)
◆	Marcel Möring, Het grote verlangen (Meulenhoff)
◆	Wim Neetens, Menselijke middelen (Houtekiet)
◆	Koen Peeters, De postbode (Meulenhoff/Kritak)
◆	Leo Pleysier, De Gele Rivier is bevrozen (De Bezige Bij)
◆	Eriek Verpale, Olivetti 82 (De Arbeiderspers)
◆	Anoniem, De vertellingen van duizend-en-één-nacht (Bulaaq/Kritak)
◆	Jeanette Winterson, Sinaasappels en demonen (Contact)

T. van Deel (Trouw)

◆	Benno Barnard, Het gat in de wereld (Atlas)
◆	Willem Brakman, Vincent (Querido)
◆	Elisabeth Eybers, Respyt (Querido)
◆	Hans Faverey, Verzamelde gedichten (De Bezige Bij)
◆	Chr. J. van Geel, Verzamelde gedichten (G.A. van Oorschot)
◆	Marie Kessels, Een sierlijke duik (De Bezige Bij)
◆	Rutger Kopland, Geduldig gereedschap (G.A. van Oorschot)
◆	Gerrit Krol, Omhelzingen (Querido)
◆	Lucebert, Van de roerloze woelgeest (De Bezige Bij)
◆	Vonne van der Meer, Nachtgoed (De Bezige Bij)

Johan Diepstraten (De Stem)

1	Frédéric Bastet, Funérailles (Querido)
2	Anton Haakman, Het paradijs (Meulenhoff)
3	Carl Friedman, Twee koffers vol (G.A. van Oorschot)
4	Oek de Jong, De inktvis (Meulenhoff)
5	Tessa de Loo, De tweeling (De Arbeiderspers)
6	F. Springer, Bandoeng-Bandung (Querido)
7	Jeroen Brouwers, Het is niets (De Arbeiderspers)
8	Maarten 't Hart, Het woeden der gehele wereld (De Arbeiderspers)
9	Willem Elsschot, Brieven (Querido)
10	G.L. Durlacher, Quarantaine (Meulenhoff)

Kees van Domselaar (Utrechts Nieuwsblad)

1	Max Velthuijs, Kikker is verliefd (Leopold)
2	Patricia de Martelaere, Een verlangen naar ontroostbaarheid. Over leven, kunst en dood (Meulenhoff/Kritak)
3	Michel de Montaigne, Essays. Een proeve van zeven (Athenaeum - Polak & Van Gennep)
4	Plato, Phaedo (Ambo)
5	Norbert Hopster en Alex Moll, Träume und Trümmer. Der Nationalsozialismus von 1933 bis 1945 (Verlag für Regionsgeschichte Bielefeld)
6	Adriaan Morriën, Verzamelde gedichten (G.A. van Oorschot)
7	Lucebert, Van de roerloze woelgeest (De Bezige Bij)
8	Ad Zuiderent, Op de hoogte van Icarus (De Arbeiderspers)
9	D.J. Struik, Geschiedenis van de wiskunde (Het Spectrum)
10	Max Velthuijs, Kikker in de kou (Leopold)

[p. 210]

Jessica Durlacher (Vrij Nederland)

◆	Cherry Duyns, Dante's trompet (Thomas Rap)
◆	Ian McEwan, Black Dogs (Jonathan Cape)
◆	Carl Friedman, Twee koffers vol (G.A. van Oorschot)
◆	David Grossman, De grammatica van het gevoel (Contact)
◆	Margriet de Moor, De virtuoos (Contact)
◆	Anna Rosmus, Wintergrün (Labhard Verlag)
◆	Art Spiegelman, Maus ii. A Survivor's Tale (Andre Deutsch) [vertaling verschijnt in maart]
◆	Donna Tartt, De verborgen geschiedenis (Anthos)
◆	Jeanette Winterson, Op het lichaam geschreven (Contact)
◆	Henk van Woerden, Moenie kyk nie (Nijgh & Van Ditmar)

Ed van Eeden (Utrechts Nieuwsblad)

1	Peter Høeg, Nachtvertellingen (Meulenhoff)
2	Shakespeare, Sonnetten (G.A. van Oorschot)
3	Ronald Giphart, Giph (Nijgh & Van Ditmar)
4	Nick Hornby, Voetbalkoorts (L.J. Veen)
5	Herman Brusselmans, Ex-minnaar (Prometheus)
6	Donna Tartt, De verborgen geschiedenis (Anthos)
7	W.F. Hermans, In de mist van het schimmenrijk (cpnb)
8	Rob van Erkelens, Het uur van lood (Nijgh & Van Ditmar)
9	F. Springer, Bandoeng-Bandung (Querido)
10	Bart Plouvier, De kleuren van de zee (Nijgh & Van Ditmar/Dedalus)

Enno van der Eerden (De Nieuwe Boekenkrant)

1	Martin Hartkamp, Flitslicht (Bert Bakker)
2	Benno Barnard, Het gat in de wereld (Atlas)
3	Fred Uhlman, Ondanks alles (Meulenhoff)
4	Gerard Reve, Brieven van een aardappeleter (L.J. Veen)
5	James Hamilton-Paterson, Spelen met water (In de Knipscheer)
6	Fernando del Paso, Palinurus van Mexico. (Deel 1 en 2) (Ambo/Novib/ncos)
7	Ronald Giphart, Giph (Nijgh & Van Ditmar)
8	Ger Harmsen, Herfsttijloos (sun)
9	Elisabeth Gille, Irene Nemirovsky, een vrouw (De Geus)
10	Jelle Folkeringa, Eelt (Conserve)

Hans Ester (Trouw)

1	Brigitte Reimann en Christa Wolf, Sei gegrüsst und lebe. Eine Freundschaft in Briefen (Aufbau Verlag)
2	Breyten Breytenbach, Terugkeer naar het paradijs. Een Afrikaans journaal (Van Gennep/Meulenhoff)
3	E. Kotze, Halwe Hemel (Tafelberg Uitgevers)
4	Jeanne Goosen, Ons is nie almal so nie (Amber)
5	Herta Müller, Reizigster op één been (De Geus)
6	Margrit Baur, Alle Herrlichkeit (Suhrkamp Verlag)
7	Werner Schmidli, Der Mann aus Amsterdam (Nagel & Kimche)
8	Horst Petri, Umweltzerstörung und die seelische Entwicklung unserer Kinder (Kreuz Verlag)
9	Reiner Kunze, Am Sonnenhang. Tagebuch eines Jahers (Fischer Verlag)
10	Tessa de Loo, De tweeling (De Arbeiderspers)

[p. 211]

Ad Fransen (HP/De Tijd)

1	Louis-Ferdinand Céline, Reis naar het einde van de nacht (G.A. van Oorschot)
2	Louis-Ferdinand Céline, Van de ene dood naar de andere (De Arbeiderspers)
3	Arthur Schopenhauer, Er is geen vrouw die deugt (De Arbeiderspers)
4	G.K. van het Reve, Werther Nieland (G.A. van Oorschot)
5	W.F. Hermans, Ik heb altijd gelijk (G.A. van Oorschot)
6	Armando en Hans Sleutelaar, De ss-ers (De Bezige Bij)
7	Jeroen Brouwers, Het verzonkene (De Arbeiderspers) [de eerste druk]
8	Dirk Ayelt Kooiman, Montyn (De Harmonie)
9	Fernando Pessoa, Gedichten (De Arbeiderspers)
10	A.F. Th. van der Heijden, Vallende ouders (Querido)
11	Het reparatiehandboek voor de Citroën ds

Ingeborg van Geldermalsen (Utrechts Nieuwsblad)

◆	Hilde de Bresser, De tandem (De Arbeiderspers)
◆	Jung Chang, Wilde Zwanen. Drie dochters van China (Amber)
◆	Cristina García, Cubaanse dromen (Arena)
◆	Eduardo Mendoza, De zaak Savolta (Arena)
◆	Alváro Mutis, De lokroep van de zee (Prometheus)
◆	Donna Tartt, De verborgen geschiedenis (Anthos)
◆	Frida Vogels, De harde kern (G.A. van Oorschot)
◆	J. van de Walle, Romans en verhalen (De Prom)

Jaap Goedegebuure (HP/De Tijd)

1	Frida Vogels, De harde kern (G.A. van Oorschot)
2	José Saramago, Het evangelie volgens Jezus Christus (De Arbeiderspers)
3	Oek de Jong, De inktvis (Meulenhoff)
4	Lucebert, Van de roerloze woelgeest (De Bezige Bij)
5	Margriet de Moor, De virtuoos (Contact)
6	Gerrit Krol, Omhelzingen (Querido)
7	Marieke Jonkman, Dieptevrees (Van Oorschot)
8	Kristien Hemmerechts, Wit zand (Atlas)
9	Leo Pleysier, De Gele Rivier is bevrozen (De Bezige Bij)
10	Nelleke Noordervliet, De naam van de vader (Meulenhoff)

Ger Groot (nrc Handelsblad)

1	João Guimarães Rosa, Diepe wildernis: de wegen (Meulenhoff)
2	Josep Pla, Het grijze schrift (De Arbeiderspers)
3	Hans Faverey, Verzamelde gedichten (De Bezige Bij)
4	Michel de Montaigne, Essays (Boom)
5	José Saramago, Het evangelie volgens Jezus Christus (De Arbeiderspers)
6	Javier Marías, Een hart zo blank (Meulenhoff)
7	Donna Tartt, De verborgen geschiedenis (Anthos)
8	Adelaida García Morales, De logica van de vampier (De Geus)
9	Johann Joachim Winckelmann, Een portret in brieven (Ambo)
10	W.P. Gerritsen & A.G. Van Melle (red.), Van Aiol tot de Zwaanridder (sun)

[p. 212]

Frank Heltemans (Knack)

1	Harold Brodkey, Verhalen op vrijwel klassieke wijze (Amber)
2	Donna Tartt, De verborgen geschiedenis (Anthos)
3	Frank Adam, Waterman (De Geus/epo)
4	Bart Verschaffel en Mark Verminck (red.), Vertoog en literatuur (Kritak/Antwerpen '93)
5	J.M.H. Berckmans, Het zomert in Barakstad (Dedalus/Nijgh & Van Ditmar)
6	Christine D'haen, Een brokaten brief (Kritak/Meulenhoff)
7	Dirk Verbruggen, De liefdeseter (De Geus)
8	Paul Feyerabend, Over kennis. Twee dialogen (Kok Agora/Pelckmans)
9	Michel de Montaigne, Essays (Boom)
10	Pol Hoste, Ontroeringen van een forens (Prometheus)

Stefan Hertmans (De Groene Amsterdammer)

◆	Huub Beurskens, Leila (Meulenhoff)
◆	Anneke Brassinga, Hartsvanger (De Bezige Bij)
◆	Cahiers Antwerpen 93, essays var., 6 delen (Kritak)
◆	Ghislain de Diesbach, Proust (De Bezige Bij)
◆	Anna Duden, Steinschlag (Kiepenheuer & Witsch)
◆	Patricia de Martelaere, Een verlangen naar ontroostbaarheid. Over leven, kunst en dood (Meulenhoff/Kritak)
◆	Georges Perec, Wat voor brommertje met verchroomd stuur achter op de binnenplaats? (De Arbeiderspers)
◆	W.G. Sebald, De emigrés, vier geïllustreerde verhalen (Van Gennep)
◆	Dubravka Ugrešić, Nationaliteit: geen (Nijgh & Van Ditmar)
◆	Peter Verhelst, Vloeibaar harnas (Prometheus)

Arnold Heumakers (de Volkskrant)

◆	Georges Bataille, De erotiek (Arena)
◆	Stefan Brever, Anatomie der konservativen Revolution (Wissenschaftliche Buchgesellschaft)
◆	Giacomo Casanova, Henriëtte (en andere delen van Casanova's Histoire de ma vie) (Athenaeum - Polak & Van Gennep)
◆	W.F. Hermans, In de mist van het schimmenrijk (cpnb)
◆	Atte Jongstra, Het huis M. (Contact)
◆	Michel de Montaigne, Essays (Boom)
◆	Margriet de Moor, De virtuoos (Contact)
◆	Henk Romijn Meijer, Leuk dat je nog even langs bent geweest (Meulenhoff)
◆	Mário de Sá-Carneiro, De bekentenis van Lúcio (De Arbeiderspers)
◆	Emile Zola, De mijn (G.A. van Oorschot)

Jooris van Hulle (Standaard der Letteren)

1	Leo Pleysier, De Gele Rivier is bevrozen (De Bezige Bij)
2	Margriet de Moor, De virtuoos (Contact)
3	Ghislain de Diesbach, Proust (De Bezige Bij)
4	Donna Tartt, De verborgen geschiedenis (Anthos)
5	Ivo Michiels, Ondergronds bovengronds (De Bezige Bij)
6	Leonard Nolens, Blijvend vertrek. Dagboek 1983-1989 (Querido)
7	Wim Neetens, Menselijke middelen (Houtekiet)
8	Eriek Verpale, Olivetti 82 (De Arbeiderspers)
9	Paul Claes, De Sater (De Bezige Bij)
10	Kris Peeraer, De stille liefde van Indochina (De Clauwaert)

[p. 213]

Peter Jacobs (Het Nieuwsblad)

1	Andreas Sinakowski, Het wit in het oog van de tijger (Nijgh & Van Ditmar)
2	Willem Elsschot, Brieven (Querido)
3	Amanda Filipacchi, Mannelijk naakt (Anthos)
4	Alain de Botton, Proeven van liefde (Atlas)
5	Eric de Kuyper, Bruxelles, here I come (sun)
6	Ghislain de Diesbach, Proust (De Bezige Bij)
7	Ischa Meijer, Mijn lieve ouders (Prometheus)
8	Peter Verhelst, Vloeibaar harnas (Prometheus)
8	Frank Adam, Waterman (De Geus/epo)
10	David Leavitt, Terwijl Engeland slaapt (De Harmonie)
10	Maria Riva, Dietrich, mijn moeder (Luitingh-Sijthoff)

Mels de Jong (Vrij Nederland)

1	Jean-Jacques Pauvert, Markies de Sade in levenden lijve. Pornograaf en stilist (De Prom)
2	Léo Ferré, La mauvaise graine (Edition *i)
3	Jules Vallès, Kind (De Geus)
4	Jacques Roubaud, De mooie Hortensia (Amber)
5	Gustave Flaubert/Guy de Maupassant, Correspondance (Flammarion)
6	Sébastien Japrisot, De lange zondag van de verloving (Meulenhoff)
7	Pat Barker, Niemandsland (De Geus)
8	Félix Vallotton, Het moordende leven (Bert Bakker)
9	Chet Raymo, The Dork of Cork (Bloomsbury)
10	Amin Maalouf, Eeuwig zonder vrouwen (Arena)

Yves van Kempen (De Groene Amsterdammer)

◆	Roberto Arlt, De zeven gekken (Coppens & Frenks)
◆	Anneke Brassinga, Hartsvanger (De Bezige Bij)
◆	João Guimarães Rosa, Diepe wildernis: de wegen (Meulenhoff)
◆	Simcha Guterman, Het opgedoken boek (Van Gennep)
◆	Atte Jongstra, Het huis M. (Contact)
◆	Michel de Montaigne, Essays (Boom)
◆	Péter Nádas, Het boek der herinneringen (Van Gennep)
◆	Nelleke Noordervliet, De naam van de vader (Meulenhoff)
◆	Ovidius, Metamorphosen (Athenaeum - Polak & Van Gennep)
◆	Leo Pleysier, De Gele Rivier is bevrozen (De Bezige Bij)

Rudi Knaepen (Het Belang van Limburg)

◆	E.M. Cioran, Bittere syllogismen (De Arbeiderspers)
◆	Roddy Doyle, De bus (Amber)
◆	Carlos Drummond de Andrade, De liefde, natuurlijk (De Arbeiderspers)
◆	Willem Elsschot, Brieven (Querido)
◆	David Grossman, Vriend of vijand (Contact)
◆	Jozef Janssens, De middeleeuwen zijn anders (Davidsfonds)
◆	Wim Kayzer, Een schitterend ongeluk (Contact)
◆	Jay McInnerney, De schittering valt (Agathon)
◆	Donna Tartt, De verborgen geschiedenis (Anthos)
◆	Paul de Wispelaere, Het verkoolde alfabet (De Arbeiderspers)

[p. 214]

Ares Koopman (Arnhemse Courant)

1	Jan Cremer, Wolf (De Bezige Bij)
2	Rutger Kopland, Geduldig gereedschap (G.A. van Oorschot)
3	Koos van Zomeren, Winter (De Arbeiderspers)
4	Gerard Reve, Brieven van een aardappeleter (L.J. Veen)
5	Remco Campert, Het bijzettafeltje (De Bezige Bij)
6	Freek de Jonge, Opa's wijsvinger (De Harmonie)
7	Bert Schierbeek, De zichtbare ruimte (De Bezige Bij)
8	J. Bernlef, Eclips (Querido)
9	Gerrit Kouwenaar, Er is geen elders waar het anders is (Querido)
10	Hugo Claus, De Sporen (De Bezige Bij)

Edwin Krijgsman (de Volkskrant)

2	Paola Capriolo, Het rijk van de vergetelheid (Meulenhoff)
3	Sebastiano Vassalli, Het goud van de wereld (Wereldbibliotheek)
4	Giorgio Bassani, De reiger (Meulenhoff)
5	Italo Calvino, Het pad van de spinnenesten (Bert Bakker)
6	Luigi Pirandello, De oude god (Coppens & Frenks)
7	Cesare Pavese, De duivel op de heuvels (De Bezige Bij)
8	Pieter Nouwen, De lichtwachter (Thoth)
9	Douwe Fokkema, Zichtbare steden (De Arbeiderspers)

Willem Kuipers (de Volkskrant)

◆	Roberto Arlt, De zeven gekken (Coppens & Frenks)
◆	Giorgio Bassani, De reiger (Meulenhoff)
◆	Marcel Béalu, De ervaring van de nacht (Coppens & Frenks)
◆	Hans Faverey, Verzamelde gedichten (De Bezige Bij)
◆	João Guimarães Rosa, Diepe wildernis: de wegen (Meulenhoff)
◆	W.F. Hermans, In de mist van het schimmenrijk (cpnb)
◆	Péter Nádas, Het boek der herinneringen (Van Gennep)
◆	Ovidius, Metamorphosen (Athenaeum - Polak & Van Gennep)
◆	J. van de Walle, Romans en verhalen (De Prom)
◆	Johann Joachim Winckelmann, Een portret in brieven (Ambo)

Alle Lansu (Het Parool)

◆	Roberto Arlt, De zeven gekken (Coppens & Frenks)
◆	Alain de Botton, Proeven van liefde (Atlas)
◆	John Cheever, Verscheurde stilte (De Arbeiderspers)
◆	Jean-Paul Franssens, Een Goede Vader (De Harmonie)
◆	Martin Hartkamp, Flitslicht (Bert Bakker)
◆	Vincent Mahieu, Verzameld werk (Querido)
◆	Javier Marías, Een hart zo blank (Meulenhoff)
◆	Nescio, De uitvreter/Titaantjes/Dichtertje/Mene Tekel (Nijgh & Van Ditmar)
◆	Cesare Pavese, De duivel op de heuvels (De Bezige Bij)
◆	Enrique Vila-Matas, Voorbeeldige zelfmoorden (Nijgh & Van Ditmar)

[p. 215]

Janet Luis (nrc Handelsblad)

◆	J. Bernlef, Eclips (Querido)
◆	Willem Brakman, Vincent (Querido)
◆	Jeroen Brouwers, Het is niets (De Arbeiderspers)
◆	Paul Claes, De Sater (De Bezige Bij)
◆	Atte Jongstra, Het huis M. (Contact)
◆	Marie Kessels, Een sierlijke duik (De Bezige Bij)
◆	Gerrit Krol, Omhelzingen (Querido)
◆	Leo Pleysier, De Gele Rivier is bevrozen (De Bezige Bij)
◆	Gerard Reve, Brieven van een aardappeleter (L.J. Veen)
◆	K. Schippers, Vluchtig eigendom (Querido)

Doeschka Meijsing (Elsevier)

◆	Emile Capouya, Staren naar de zon (Nijgh & Van Ditmar)
◆	Carl Friedman, Twee koffers vol (G.A. van Oorschot)
◆	Max Frisch, Lastige vragen (Meulenhoff)
◆	Maarten 't Hart, Het woeden der gehele wereld (De Arbeiderspers)
◆	Rudy Kousbroek, De vrolijke wanhoop (Meulenhoff)
◆	Margriet de Moor, De virtuoos (Contact)
◆	Philip Roth, Operatie Shylock (Meulenhoff)
◆	Plato, Faidon (Athenaeum - Polak & Van Gennep)
◆	Henk Romijn Meijer, Leuk dat je nog even langs bent geweest (Meulenhoff)
◆	Marguerite Yourcenar, Conte Bleu (Gallimard)

Anthony Mertens (De Groene Amsterdammer)

1	Anneke Brassinga, Hartsvanger (De Bezige Bij)
2	Nelleke Noordervliet, De naam van de vader (Meulenhoff)
3	Atte Jongstra, Het huis M. (Contact)
4	K. Schippers, Vluchtig eigendom (Querido)
5	Frida Vogels, De harde kern (G.A. van Oorschot)
6	Carl Friedman, Twee koffers vol (G.A. van Oorschot)
7	Marie Kessels, Een sierlijke duik (De Bezige Bij)
8	F. Springer, Bandoeng-Bandung (Querido)
9	Maarten van Buuren, Verschuivingen, verdichtingen (Querido)
10	Arnold Heumakers, Schoten in de concertzaal (De Arbeiderspers)

Guus Middag (nrc Handelsblad)

◆	H.H. ter Balkt, Laaglandse hymnen (De Bezige Bij)
◆	Hugo Claus, De Sporen (De Bezige Bij)
◆	Elisabeth Eybers, Respyt (Querido)
◆	Peter Ghyssaert, Cameo (Bert Bakker)
◆	Marieke Jonkman, Dieptevrees (G.A. van Oorschot)
◆	Lucebert, Van de roerloze woelgeest (De Bezige Bij)
◆	Tonnus Oosterhoff, De ingeland (De Bezige Bij)
◆	Leo Vroman, De godganselijke nacht (Querido)
◆	Elly de Waard, Eenzang twee (De Harmonie)
◆	Ad Zuiderent, Op de hoogte van Icarus (De Arbeiderspers)

[p. 216]

Reinjan Mulder (nrc Handelsblad)

◆	Benno Barnard, Het gat in de wereld (Atlas)
◆	Hugo Claus, De Sporen (De Bezige Bij)
◆	Jan Eijkelboom, Hora Incerta (De Arbeiderspers)
◆	Jac. van Hattum, Verzen (G.A. van Oorschot)
◆	W.F. Hermans, In de mist van het schimmenrijk (cpnb)
◆	Joris Moens, Bor (De Bezige Bij)
◆	Margriet de Moor, De virtuoos (Contact)
◆	Fernando del Paso, Palinurus van Mexico (Ambo/Novib/ncos)
◆	Diverse auteurs, Pour Rushdie (La Decouverte)
◆	Eriek Verpale, Olivetti 82 (De Arbeiderspers)

Peter Nijssen (Utrechts Nieuwsblad)

1	Michel Onfray, De kunst van het genieten (Ambo)
2	Michel de Montaigne, Essays (Boom)
3	M.A. Schenkeveld-van der Dussen (red.), Nederlandse Literatuur, een geschiedenis (Martinus Nijhoff)
4	Peter Høeg, Nachtvertellingen (Meulenhoff)
5	Hugo Claus, De Sporen (De Bezige Bij)
6	Donna Tartt, De verborgen geschiedenis (Anthos)
7	Leo Pleysier, De Gele Rivier is bevrozen (De Bezige Bij)
8	Cesare Pavese, De duivel op de heuvels (De Bezige Bij)
9	Roberto Arlt, De zeven gekken (Coppens & Frenks)
10	Zbigniew Herbert, De bittere geur van tulpen (Contact)

Annemiek Neefjes (Vrij Nederland)

◆	Henri Bergson, Het lachen (Boom)
◆	Willem Brakman, Vincent (Querido)
◆	Anneke Brassinga, Hartsvanger (De Bezige Bij)
◆	Daniil Charms, Dagboeken en brieven (Pegasus)
◆	Atte Jongstra, Het huis M. (Contact)
◆	Ovidius, Metamorphosen (Athenaeum - Polak & Van Gennep)
◆	Petrarca, Het leven in eenzaamheid & Brieven aan zijn broer (Ambo)
◆	Marcel Proust, Over het lezen (Historische Uitgeverij)
◆	Yaakov Shabtai, Memorandum (Arena)
◆	Anoniem, De vertellingen van duizend-en-één-nacht (Deel 1 en 2) (Bulaaq/Kritak)

Joris Note (De Morgen)

◆	P.C. Boutens, Uit den ban van duur en tijd (Athenaeum - Polak & Van Gennep)
◆	Jan Bremmer & Herman Roodenburg (red.), Gebaren en lichaamshouding van de oudheid tot heden (sun)
◆	Paul Claes, De Sater (De Bezige Bij)
◆	Pol Hoste, Ontroeringen van een forens (Prometheus)
◆	Eric deKuyper, Bruxelles, here I come (sun)
◆	Vladimir Nabokov, Pnin (De Bezige Bij)
◆	Ovidius, Metamorphosen (Athenaeum - Polak & Van Gennep)
◆	Patrick De Rynck (red.), Op de snaren van Apollo. Acht eeuwen Latijnse poëzie (Ambo)
◆	Kostas Tachtsís, De vreselijke rechterstoel (Bert Bakker)
◆	Anoniem, De vertellingen van duizend-en-één nacht (Deel 1 en 2) (Bulaaq/Kritak)

[p. 217]

Cyrille Offermans (Vrij Nederland)

1	Péter Nádas, Het boek der herinneringen (Van Gennep)
2	Michel de Montaigne, Essays (Boom)
3	Ovidius, Metamorphosen (Athenaeum - Polak & Van Gennep)
4	H.C. Ten Berge, Materia prima (Meulenhoff)
5	Hans Faverey, Verzamelde gedichten (De Bezige Bij)
6	Zbigniew Herbert, De bittere geur van tulpen (Contact)
7	Anoniem, De vertellingen van duizend-en-één-nacht (Deel 1 en 2) (Bulaaq/Kritak)
8	Simcha Guterman, Het opgedoken boek (Van Gennep)
9	Leo Pleysier, De Gele Rivier is bevrozen (De Bezige Bij)
10	Hugo Claus, De Sporen (De Bezige Bij)

Carel Peeters (Vrij Nederland)

◆	Benoît, Felle hemel (Loempia)
◆	Pierre H. en Simone Dubois, Zonder vaandel (G.A. van Oorschot)
◆	Carl Friedman, Twee koffers vol (G.A. van Oorschot)
◆	Marie Kessels, Een sierlijke duik (De Bezige Bij)
◆	Patricia de Martelaere, Een verlangen naar ontroostbaarheid. Over leven, kunst en dood (Meulenhoff/Kritak)
◆	Michel de Montaigne, Essays (Boom)
◆	Margriet de Moor, De virtuoos (Contact)
◆	Nelleke Noordervliet, De naam van de vader (Meulenhoff)
◆	Ovidius, Metamorphosen (Athenaeum - Polak en Van Gennep)
◆	M.H. Schenkeveld-van der Dussen, Nederlandse Literatuur, een geschiedenis (Martinus Nijhoff)

Karel Osstyn (De Standaard)

1	Susan Sontag, De vulkaanminnaar (Anthos)
2	Carl Friedman, Twee koffers vol (G.A. van Oorschot)
3	Herman Portocarero, Het vuurkind (Manteau)
4	K. Schippers, Vluchtig eigendom (Querido)
5	Benno Barnard, Het gat in de wereld (Atlas)
6	Hannes Meinkema, Een geluid als van onweer (Contact)
7	Nelleke Noordervliet, De naam van de vader (Meulenhoff)
8	Philip Roth, Operatie Shylock (Meulenhoff)
9	Jan Siebelink, Verdwaald gezin (Meulenhoff)
10	Daniel Pennac, In een adem uit. Het geheim van het lezen (Ploegsma/De Brink)

Arjan Peters (de Volkskrant)

1	Benno Barnard, Het gat in de wereld (Atlas)
2	Lucebert, Van de roerloze woelgeest (De Bezige Bij)
3	Ovidius, Metamorphosen (Athenaeum - Polak & Van Gennep)
4	Daniil Charms, Dagboeken en brieven (Pegasus)
5	Frida Vogels, De harde kern (G.A. van Oorschot)
6	Jeffrey Eugenides, De zelfmoord van de meisjes (Contact)
7	Leo Pleysier, De Gele Rivier is bevrozen (De Bezige Bij)
8	Atte Jongstra, Het huis M. (Contact)
9	K. Schippers, Vluchtig eigendom (Querido)
10	Battus, Letterkunst (Querido)

[p. 218]

Barber van de Pol (nrc Handelsblad)

◆	H.H. ter Balkt, Laaglandse hymnen (De Bezige Bij)
◆	J. Bernlef, Schiet niet op de pianist (Querido)
◆	Salvador Bloemgarten, Henri Polak. Sociaal Democraat 1868-1943 (Sdu)
◆	Hans Faverey, Verzamelde gedichten (De Bezige Bij)
◆	João Guimarães Rosa, Diepe wildernis: de wegen (Meulenhoff)
◆	Anton Haakman, Het paradijs (Meulenhoff)
◆	Michel de Montaigne, Reis naar Italië (Meulenhoff)
◆	Georges Perec, Wat voor brommertje met verchroomd stuur achter op de binnenplaats? (De Arbeiderspers)
◆	Josep Pla, Het grijze schrift (De Arbeiderspers)
◆	Frida Vogels, De harde kern (G.A. van Oorschot)

Hans Renders (Het Parool)

◆	Willem Arondéus, Marco Entrop. Onbekwaam in het compromis (Bas Lubberhuizen)
◆	E.M. Cioran, Bittere syllogismen (De Arbeiderspers)
◆	Carl Friedman, Twee koffers vol (G.A. van Oorschot)
◆	Geert van Istendael, Het Belgisch labyrint. Wakker worden in een ander land (De Arbeiderspers)
◆	Franz Kafka en Max Brod, Een vriendschap in brieven (De Arbeiderspers)
◆	Michel de Montaigne, Essays (Boom)
◆	Gerard Reve, Brieven van een aardappeleter (L.J. Veen)
◆	Vasili Rozanov, Roem is een slang. Solitaria (De Arbeiderspers)
◆	Paul Scheffer, De draagbare Hofland (Prometheus)
◆	K. Schippers, Vluchtig eigendom (Querido)

Henk Pröpper (de Volkskrant)

1	Erik Orsenna, Grand amour (Ed. du Seuil)
2	Amin Maalouf, Le rocher de Tanios (Grasset) [vertaling verschijnt bij Arena]
3	Emine Sergi Ozdamar, Het leven is een karavanserai (De Geus)
4	Alvaro Mutis, De lokroep van de zee (Prometheus)
5	Albert Camus, Bruiloft. De vreemdeling. De pest. De zomer. De val (De Bezige Bij)
6	Marcel Béalu, De ervaring van de nacht (Coppens & Frenks)
7	Rachid Mimouni, La Malédiction (Stock)
8	Stanislaw Ignacy Witkiewicz, Onverzadigbaarheid (Meulenhoff)
9	Ghislain de Diesbach, Proust (De Bezige Bij)
10	Hans Magnus Enzensberger, Toekomstmuziek (De Bezige Bij)

Frans Roggen (De Morgen)

1	Aldo Busi, Uit het leven van een tijdelijke pantyverkoper (Contact)
2	Amos Oz, De derde toestand (Meulenhoff)
3	Meir Shalev, De kus van Esau (Arena)
4	Isaac Bashevis Singer, Reddeloos verloren in Amerika (De Arbeiderspers)
5	Jeanne Goosen, Ons is nie almal so nie (Amber)
6	Raffaele Nigro, De vuren van het zuiden (Wereldbibliotheek)
7	John Miles, Kroniek uit die doofpot (Amber)
8	Breyten Breytenbach, Terugkeer naar het paradijs. Een Afrikaans journaal (Van Gennep/Meulenhoff)
9	André Brink, Het eerste leven van Adamastor (Meulenhoff)
10	Sebastiano Vassalli, De heksenschim (Wereldbibliotheek)

[p. 219]

Frans de Rover (Vrij Nederland)

1	Ronald Giphart, Giph (Nijgh & Van Ditmar)
2	Willem Bijsterbosch, In opdracht (Bert Bakker)
3	Gerard Reve, Brieven van een aardappeleter (L.J. Veen)
4	F. Springer, Bandoeng-Bandung (Querido)
5	Margriet de Moor, De virtuoos (Contact)
6	Gerrit Komrij, Intimiteiten (De Arbeiderspers)
7	Frédéric Bastet, Funérailles (Querido)
8	Oscar van den Boogaard, Bruno's optimisme (Querido)
9	Hans Faverey, Verzamelde gedichten (De Bezige Bij)
10	W. Bronzwaer, Lessen in lyriek. Nieuwe Nederlanse poëtica (sun)

Frans Ruiter (Vrij Nederland)

1	Michel de Montaigne, Essays (Boom)
2	M.A. Schenkeveld-van der Dussen (red.), Nederlandse Literatuur, een geschiedenis (Martinus Nijhoff)
3	Patricia de Martelaere, Een verlangen naar ontroostbaarheid. Over leven, kunst en dood (Meulenhoff/Kritak)
4	W.G. Sebald, De emigrés, vier geïllustreerde verhalen (Van Gennep)
5	Nelleke Noordervliet, De naam van de vader (Meulenhoff)
6	Hans Magnus Enzensberger, Aussichten auf den Bürgerkrieg (Suhrkamp)
7	Dick Pels, Het democratische verschil. Jacques de Kadt en de nieuwe elite (Van Gennep)
8	Arnold Heumakers, Schoten in de concertzaal (De Arbeiderspers)
9	Joost Zwagerman, Collega's van God (De Arbeiderspers)
10	Joost Niemöller, De spier (Bert Bakker)

Mark Schaevers (De Nieuwe Maand)

◆	Louis Althusser, De toekomst duurt lang (Prometheus)
◆	Breyten Breytenbach, Terugkeer naar het paradijs. Een Afrikaans journaal (Van Gennep/Meulenhoff)
◆	Misha Glenny, De ondergang van Joegoslavië (Kosmos)
◆	David Grossman, Vriend of Vijand. Over joden en Arabieren in Israël (Contact)
◆	Robert Hughes, Culture of complaint. The fraying of America (Oxford University Press)
◆	Kanan Makiya, Verzwegen wreedheid. Nationalisme, dictatuur, opstand en het Midden-Oosten (Bulaaq/Kritak)
◆	Amos Oz, De derde toestand (Meulenhoff)
◆	Philip Roth, Operatie Shylock (Meulenhoff)
◆	Susan Sontag, De vulkaanminnaar (Anthos)
◆	Dubravka Ugrešić, Nationaliteit: geen (Nijgh & Van Ditmar)

Diny Schouten (Vrij Nederland)

◆	Willem Elsschot, Brieven (Querido)
◆	Edmund Gosse, Vader en zoon (L.J. Veen)
◆	Gerard Reve, Brieven van een aardappeleter (L.J. Veen)
◆	Dubravka Ugrešić, Nationaliteit: geen (Nijgh & Van Ditmar)
◆	Edith Wharton, De jaren van onschuld (Bert Bakker)

[p. 220]

Ed Schilders (de Volkskrant)

1	Giacomo Casanova, Henriëtte (Deel 3 van De geschiedenis van mijn leven) (Athenaeum - Polak & Van Gennep)
2	Marcel Proust, Over het lezen (Historische Uitgeverij)
3	Gerrit Komrij, Intimiteiten (De Arbeiderspers)
4	Hans van Straten, Opmars der plagiatoren (Bas Lubberhuizen)
5	Taco H. de Beer en Dr. E. Laurillard, Woordenschat (Verba bv)
6	Daniel Pennac, In een adem uit. Het geheim van het lezen (Ploegsma/De Brink)
7	Hans van Straten, De schrijflui (De Arbeiderspers)
8	P.J. Buijnsters, Het verzamelen van boeken (Hes Uitgeverij)
9	Ewoud Sanders & Adriaan Koerbagh, Woorden van de duivel (De Bijenkorf)
10	Alessandro Manzoni, De verloofden (Davidsfonds)

Rob Schouten (Vrij Nederland)

1	Craig Raine, De ui, herinnering (De Arbeiderspers)
2	Michel de Montaigne, Essays (Boom)
3	Jaap van Heerden, Van oude en nieuwe trauma's (Prometheus)
4	Tonnus Oosterhoff, De ingeland (De Bezige Bij)
5	Frida Vogels, De harde kern (G.A. van Oorschot)
6	Guus Middag, Alles valt in stukken uiteen (De Bezige Bij)
7	Het dagboek van Jack the Ripper (Luitingh-Sijthoff)
8	Donna Tartt, De verborgen geschiedenis (Anthos)
9	J. Rentes de Carvalho, Mazagran (De Arbeiderspers)
10	Frank van Kolfschooten, Valse vooruitgang (Balans)

Xandra Schutte (De Groene Amsterdammer)

◆	John Berger, G (De Bezige Bij)
◆	Huub Beurskens, Leila (Meulenhoff)
◆	Anneke Brassinga, Hartsvanger (De Bezige Bij)
◆	Simcha Guterman, Het opgedoken boek (Van Gennep)
◆	Patricia de Martelaere, Een verlangen naar ontroostbaarheid. Over leven, kunst en dood (Meulenhoff/Kritak)
◆	Nelleke Noordervliet, De naam van de vader (Meulenhoff)
◆	Ovidius, Metamorphosen (Athenaeum - Polak & Van Gennep)
◆	K. Schippers, Vluchtig eigendom (Querido)
◆	Susan Sontag, De vulkaanminnaar (Anthos)
◆	Dubravka Ugrešić, Nationaliteit: geen (Nijgh & Van Ditmar)

Bas Senstius (De Nieuwe Boekenkrant)

1	Harold Brodkey, Verhalen op vrijwel klassieke wijze (Amber)
2	Salvador Bloemgarten, Henri Polak. Sociaal Democraat 1868-1943 (Sdu)
3	Breyten Breytenbach, Terugkeer naar het paradijs. Een Afrikaans journaal (Van Gennep/Meulenhoff)
4	João Guimarães Rosa, Diepe wildernis: de wegen (Meulenhoff)
5	Barney Hoskyns, Across the Great Divide. The Band and America (Viking)
6	Helen Knopper, De pretentie. Kroniek van een kantelend evenwicht (Contact)
7	Ronald Giphart, Giph (Nijgh & Van Ditmar)
8	Michiel Hegener, De bergen als bondgenoot. Reizen door vrij Koerdistan (Contact)
9	Igor Cornelissen, Opkomst en ondergang van een onweerstaanbare oplichter (De Arbeiderspers)
10	Sadik Yemni, De roos van Amsterdam (Bert Bakker)

[p. 221]

Karin Spaink (De Groene Amsterdammer)

1	Dale Peck, Fucking Martin (Chatto & Windus)
2	Alan Lightman, Einsteins dromen (Meulenhoff)
3	Rudy Kousbroek, De vrolijke wanhoop (Meulenhoff)
4	Anoniem, De vertellingen van duizend-en-één-nacht (Bulaaq/Kritak)
5	Banana Yoshimoto, Kitchen (Grove Press)
6	Daniel Pennac, In een adem uit. Het geheim van het lezen (Ploegsma/De Brink)
7	Clinton Heylin, From The Velvets to The Voidods. A Pre-punk History for a Post-punk World (Penguin)
8	Greil Marcus, Ranters & Crowd Pleasers. Punk in Pop Music 1977-1992 (Doubleday)
9	Rob van Erkelens, Het uur van lood (Nijgh & Van Ditmar)
10	Karin Spaink, Vallende vrouw. Autobiografie van een lichaam (Van Gennep)

Maarten Steenmeijer (Vrij Nederland)

1	Mario Vargas Llosa, El pez en el aqua (Seix Barral) [vertaling verschijnt bij Meulenhoff]
2	Michel de Montaigne, Essays (Boom)
3	Roberto Arlt, De zeven gekken (Coppens & Frenks)
4	Fernando del Paso, Palinurus van Mexico (Ambo/Novib/ncos)
5	Grote Winkler Prins (Eisevier)
6	Javier Marías, Een hart zo blank (Meulenhoff)
7	Ovidius, Metamorphosen (Athenaeum - Polak & Van Gennep)
8	João Guimarães Rosa, Diepe wildernis: de wegen (Meulenhoff)
9	Octavio Paz, Nachtmuziek over San Ildefonso en andere gedichten (Meulenhoff)
10	Anthony Pagden, European Encounters with the New World (Yale University Press)

Tineke Straatman (Utrechts Nieuwsblad)

1	Roddy Doyle, Paddy Clarke Ha Ha Ha (Nijgh & Van Ditmar)
2	Iris Murdoch, The Green Knight (Chatto & Windus)
3	Susan Sontag, De vulkaanminnaar (Anthos)
4	Derek Walcott, Omeros (De Arbeiderspers)
5	Michael Ondaatje, De Engelse patiënt (Bert Bakker)
6	Donna Tartt, De verborgen geschiedenis (Anthos)
7	Jennifer Shute, Life-size [vertaling verschijnt bij Contact]
8	Amanda Filipacchi, Mannelijk naakt (Anthos)
9	John Miles, Kroniek uit die doofpot (Amber)
10	Jeffrey Eugenides, De zelfmoord van de meisjes (Contact)

Koen Vermeiren (Kreatief)

1	F. Springer, Bandoeng-Bandung (Querido)
2	Albert Camus, Bruiloft. De vreemdeling. De pest. De zomer. De val (De Bezige Bij)
3	Donna Tartt, De verborgen geschiedenis (Anthos)
4	Leo Pleysier, De Gele Rivier is bevrozen (De Bezige Bij)
5	Joris Tulkens, In de ban van Mohammed (Manteau)
6	J. Bernlef, Eclips (Querido)
7	Ghislain de Diesbach, Proust (De Bezige Bij)
8	Martien J.G. De Jong, Droom bezit geen erfgenaam (Meulenhoff/Kritak)
9	Gerard Walschap, Verzameld Werk (Deel 6) (Manteau)
10	Willy Spillebeen, De Seigneur van Peuplingues (Manteau)

[p. 222]

John Vervoort (Het Nieuwsblad)

1	Leo Pleysier, De Gele Rivier is bevrozen (De Bezige Bij)
2	Susan Sontag, De vulkaanminnaar (Anthos)
3	Koos van Zomeren, Zomer en Winter (De Arbeiderspers)
4	Rutger Kopland, Geduldig gereedschap (G.A. van Oorschot)
5	Ismail Kadare, Een breuk in april (Van Gennep)
6	John Cheever, Verscheurde stilte (De Arbeiderspers)
7	Lieve Joris, De poorten van Damascus (Meulenhoíf)
8	Jeroen Brouwers, Het is niets (De Arbeiderspers)
9	Hugo Claus, De Sporen (De Bezige Bij)
10	Patricia de Martelaere, Een verlangen naar ontroostbaarheid. Over leven, kunst en dood (Meulenhoff/Kritak)

Mark Vlaeminck (Het Nieuwsblad)

1	Andreas Sinakowski, Het wit in het oog van de tijger (Nijgh & Van Ditmar)
2	Willem Elsschot, Brieven (Querido)
3	Donna Tartt, De verborgen geschiedenis (Anthos)
4	Herman Portocarero, Het vuurkind (Manteau)
5	Hugo Claus, De Sporen (De Bezige Bij)
6	Herman Brusselmans, Ex-minnaar (Prometheus)
7	Patrick De Rynck (red.), Op de snaren van Apollo. Acht eeuwen Latijnse poëzie (Ambo)
8	Eric de Kuyper, Bruxelles, here I come (Sun)
9	Gerard Walschap, Verzameld Werk (Deel 6) (Manteau)
10	Robert James Waller, De bruggen van Madison County (Het Spectrum)

Wim Vogel (Vrij Nederland)

1	Frida Vogels, De harde kern (G.A. van Oorschot)
2	Simcha Guterman, Het opgedoken boek (Van Gennep)
3	Ovidius, Metamorphosen (Athenaeum - Polak & Van Gennep)
4	Kees van Kooten, Wim de Bie en Roel Bazen, Ons kent ons (De Harmonie)
5	De dageraad van de Gouden Eeuw (Waanders)
6	Leo Pleysier, De Gele Rivier is bevrozen (De Bezige Bij)
7	Nelleke Noordervliet, De naam van de vader (Meulenhoff)
8	Maarten 't Hart, Het woeden der gehele wereld (De Arbeiderspers)
9	Peter Pohl, We noemen hem Anna (Querido)
10	Margriet de Moor, De virtuoos (Contact)

Marjoleine de Vos (nrc Handelsblad)

◆	Jeroen Brouwers, Het is niets (De Arbeiderspers)
◆	Bohumil Hrabal, Het stadje waar de tijd stil is blijven staan (Bert Bakker)
◆	Marie Kessels, Een sierlijke duik (De Bezige Bij)
◆	Rutger Kopland, Geduldig gereedschap (G.A. van Oorschot)
◆	Gerrit Krol, Omhelzingen (Querido)
◆	Michael Krüger, De man in de toren (De Bezige Bij)
◆	Joke van Leeuwen, Het weer en de tijd (cpnb) [verschijnt in 1994 bij Querido]
◆	Torgny Lindgren, De weg van de slang (De Bezige Bij)
◆	Raster 62, Over Danilo Kiš (De Bezige Bij)
◆	Frida Vogels, De harde kern (G.A. van Oorschot)

[p. 223]

Jeroen Vullings (Vrij Nederland)

1	Willem Brakman, Vincent (Querido)
2	George Bataille, De erotiek (Arena)
3	Lucebert, Van de roerloze woelgeest (De Bezige Bij)
4	Evelyn Waugh, De dierbare (Bert Bakker)
5	Ovidius, Metamorphosen (Athenaeum - Polak & Van Gennep)
6	Marten Toonder, Het geluid van bloemen (De Bezige Bij)
7	Atte Jongstra, Het huis M. (Contact)
8	Gerrit Krol, Omhelzingen (Querido)
9	Joseph Brent, Charles Sanders Peirce. A Life (Indiana University Press)
10	Paul Verhuyck, Moord door geboorte (De Arbeiderspers)

Melchior de Wolff (de Volkskrant)

◆	Marianne R. Barton en David Lopez, Preferences in Primates. Observations on Baboon Behavior and Sexual Responsiveness (Appleton-Century-Crofts)
◆	Elisabeth Eybers, Respyt (Querido)
◆	Hans Faverey, Verzamelde gedichten (De Bezige Bij)
◆	João Guimarães Rosa, Diepe wildernis: de wegen (Meulenhoff)
◆	Francis Haskell, History and Its Images. Art and the Interpretation of the Past (Yale University Press)
◆	Richard Holmes, Dr Johnson & Mr Savage (Hodder & Stoughton)
◆	Maria Morris Hambourg (e.a.), The Waking Dream. Photography's First Century. Selections from the Gilman Paper Company Collection (Harry N. Abrams, Inc.)
◆	Georges Perec, Wat voor brommertje met verchroomd stuur achter op de binnenplaats? (De Arbeiderspers)
◆	Philip Roth, Operatie Shylock (Meulenhoff)
◆	Vikram Seth, A Suitable Boy (G.A. van Oorschot)

Rudi Wester (Vrij Nederland)

1	Hella S. Haasse, Threshold of Fire (Academy Chicago Publishers)
2	Margriet de Moor, Gris, blanco, azul (Emecé Editores)
3	Nescio, Kleine Titanen (Ammann Verlag)
4	Cees Nooteboom, Urmàtoarea poveste (Editura Univers)
5	Adriaan van Dis, En Afrique (Actes Sud)
6	Louis Paul Boon, Der Paradiesvogel (Alano Verlag)
7	Bruorren Halbertsma, Rimen & Teltsjes (A.J. Osinga Uitgeverij)
8	Nelleke Noordervliet, Das Auge des Engels (Byblos Verlag)
9	Simon Vestdijk, Le jardin de cuivre (Phébus)
10	Maria Verheij, Die Rooi Sirkel (Haum-Literêr)

Hans Werkman (Nederlands Dagblad)

1	J. Bernlef, Eclips (Querido)
2	Guillaume van der Graft, De hondewacht (De Prom)
3	Willem Elsschot, Brieven (Querido)
4	Mance ter Andere, Als een pleister van de rauwe huid (Kok)
5	Prof. dr. Jakob van Bruggen, Lucas. Het evangelie als voorgeschiedenis (Kok)
6	Peter Visser, Aal beeld mor gain geluud (Passage)
7	C.S. Lewis, Het laatste gevecht (Leopold)
8	Jozef Deleu (red.), The Low Countries. Arts and Society in Flanders and the Netherlands (Ons Erfdeel)
9	George Harinck, De Reformatie. Weekblad tot ontwikkeling van het gereformeerde leven 1920-1940 (Ten Have)
10	Oek de Jong, De inktvis (Meulenhoff)

[p. 224]

Peter Zonderland (Utrechts Nieuwsblad)

1	Derek Walcott, Omeros (De Arbeiderspers)
2	Gerrit Kouwenaar, Kijk, het heeft gewaaid (Herik)
3	Hans Faverey, Verzamelde gedichten (De Bezige Bij)
4	Werner Schwab, Faecaliëndrama's
5	Michael Krüger, De man in de toren (De Bezige Bij)
6	Atte Jongstra, Het huis M. (Contact)
7	Guus Middag, Alles valt in stukken uiteen (De Bezige Bij)
8	Charles Simic, Een hond met vleugels (Meulenhoff)

Joost Zwagerman (Vrij Nederland)

1	John Cheever, Verscheurde stilte (De Arbeiderspers)
2	Vladimir Nabokov, Pnin en Heer, vrouw, boer (De Bezige Bij)
3	Oscar Hijuelos, De veertien zusters van Emilio Montez O'Brien (Anthos)
4	Jeffrey Eugenides, De zelfmoord van de meisjes (Contact)
5	Erwin Olaf, Joy (Focus)
6	Kees van Kooten, Wim de Bie en Roel Bazen, Ons kent ons (De Harmonie)
7	Hugo Claus, De Sporen (De Bezige Bij)
8	Greil Marcus, In the Fascist Bathroom (Viking)
9	Eurudice, F/32, het orgasme (Arena)
10	Bruce Chatwin, Photographs and Notebooks (Jonathan Cape)

Gerrit Jan Zwier (Leeuwarder Courant)

1	V.S. Naipaul, Caribische reis (De Arbeiderspers)
2	Dr. Paul Julien, Kampvuren langs de evenaar (Mingus)
3	Wilfred Thesinger, Woestijnen van Arabië (De Arbeiderspers)
4	V.S. Naipaul, Een domein van duisternis (Atlas)
5	Pierre H. en Simone Dubois, Zonder vaandel (G.A. van Oorschot)
6	Willem Elsschot, Brieven (Querido)
7	Renate Rubinstein, Verzameld werk (Deel 1) (Meulenhoff)
8	Henk Romijn Meijer, Leuk dat je nog even langs bent geweest (Meulenhoff)
9	Marga Kerklaan (red.), Het einde van een tijdperk. 130 jaar persoonlijke belevenissen van Nederlandse missionarissen (Ambo)
10	Boudewijn Büch, Het ijspaleis (Atlas)