Mekka. Jaarboek voor lezers. Jaargang 1993

[p. 64]

2.3 De rechten van de uitgever

Een schrijver is rechteloos zolang hij geen contract heeft. Met zijn manuscripten leurt hij bij uitgevers zonder ergens aanspraak op te kunnen maken - bij afwijzing niet eens op het retour van zijn manuscript. Het is een kwestie van genade. Alle rechten zijn des uitgevers.

Maar om van voorrechten te spreken? Vorig jaar publiceerde Nijgh & Van Ditmar Past niet in ons fonds. De uitgave verscheen als jaarwisselingsgeschenk 1991-1992 voor vrienden en relaties van de uitgeverij. Het boekje verpulvert het romantische beeld van het leven op een uitgeverij: de gedachte dat daar iedere ochtend vol spanning op het pakket binnengekomen manuscripten gewacht wordt, om te zien of het ‘Felbegeerde Meesterwerk’ erbij zit. Uitgevers zijn vaak helemaal niet zo blij met al die ongevraagd toegestuurde stapels papier. Past niet in ons fonds is het sluitende bewijs dat ze er soms zelfs een beetje baldadig van worden.

Want beginnende schrijvers (onder wie horden lichtzinnigen die denken een meesterwerk te hebben vervaardigd) blijven het proberen. Hoe gaan ze daar bij Nijgh & Van Ditmar mee om? ‘Ons secretariaat ontfermt zich over de dagelijkse stapel, bevestigt de goede ontvangst en belooft namens de redactie een oordeel binnen twee maanden. Wij maken de eerste schifting, veelal aan de hand van de begeleidende brief. Gekken en wereldverbeteraars vallen af, alsook bijna alle dichters (“Ik publiceerde in Ramp, Klap, en 't Fornuisje”; “Ik verwierf een eervolle vermelding bij de poëziewedstrijd van de Stad Genoelselderen”).’

De gehalveerde stapel gaat naar de proeflezers: ‘Zo gauw die een spoor van talent ruiken, slaan ook wij aan het lezen. Maar meestal komt het zover niet: het vernietigende leesrapport heeft zijn werk gedaan. Het manuscript gaat retour naar de inzender, het past niet in ons fonds.’ De uiteenlopende redenen waarom manuscripten niet in het fonds pasten, staan rubrieksgewijs en verlucht met citaten uit leesverslagen over binnengekomen manuscripten in het boek. Een kleine bloemlezing uit een bloemlezing:

De liefde

‘De schrijver mag verlost raken, de lezer wordt met een slecht boek opgezadeld. Het is een stomvervelend navertellen van stomvervelende ruzies, jaren- en bladzijdenlang. Gelukkig komt er een eind aan de verhouding en daarmee ook aan dit monument van wansmaak.’

‘Verder vind ik de vele seksscènes nogal smakeloos en schrijft hij op een walgelijke manier over vrouwen, maar dat zie je wel vaker bij dit genre, waar de zakkige speurder voortdurend bezig is alle onbevredigde vrouwen op zijn pad gunsten te verlenen.’

[p. 65]

‘Langharige liefde op leeftijd, die titel zou ik het geheel meegeven.’

De thema's

‘Vader drinkt, slaat moeder, kleinburgerlijk naargeestig katholiek milieu, geen wonder dat het met Henk slecht afloopt.’
‘Het verhaal gaat over een man met een ruilnier en een schizofrene “zus”, op zoek naar het wezen van de gekte en naar een doel in het leven... of zoiets.’
‘“Lesbo's in Limburg” zou een verkoopstimulerende titel kunnen zijn.’

De helden

‘Dat het niets zou worden met Anton dacht ik al heel even op de eerste twee blaadjes van dit dikke pak papier.’
‘Justus lijdt een beetje aan de liefde en aan het nietsdoen.’

De clichés

‘Het is af en toe verbluffend hoe de schrijver steeds weer die la met afgekloven clichés weet open te trekken: de treinreis gaat hem niet in de koude kleren zitten, hij is bezig de kat uit de boom te kijken en probeert niet meteen zijn kruit te verschieten, visjes worden uitgegooid en apen komen uit de mouw.’
‘Zo te zien ontbreekt het de schrijver niet aan stof, maar wel aan een keurslijf.’

De ergernis

‘Misschien onderschat ik wel de ironische bedoelingen van de schrijver, ook waar hij het heeft over “de microkosmos vagina geheten”.’
‘De schrijver schrijft nooit zomaar iets op zoals het is. Iemand is dus niet kaal, maar “kaal als een foto van Man Ray”, niet dik, maar “dik als de stieren in Picasso's Guernica”.’

De raadsels

‘De stijl is zeer vlot en nogal zelfgenoegzaam en vlak. Makkelijke dialogen. Maar waar gaat dit over??’
‘Er zijn wat duistere ontmoetingen met lesbiennes, ik begrijp niet waar het op slaat.’

Het einde

‘Na een geslaagde autokraak slaat Ton, uiteraard bij een gluiperige Chinees, een grote hoeveelheid heroïne in en komt zo jammerlijk aan z'n einde in een uitgewoond kraakpand, denkend aan zijn lieve oude moeder in het verre Brabant.’

Het mededogen

‘Het is bijna beschamend om te zeggen, omdat het zo duidelijk uit iemands hart is geschreven, maar ik denk niet dat het verhaal gedrukt zou moeten worden.’

Het oordeel

‘De verhalen zijn misschien aardig om aan de medebewoners van het bejaardenhuis te vertellen, maar hier zit niemand op te wachten.’
‘Dit is niets.’