Mekka. Jaarboek voor Lezers. Jaargang 1992

[p. 132]

Toptienen 1990-1991, een tussenstand

Er zijn er met stip. Je hebt tyisch Nederlandse en uitgesproken Vlaamse. Er zijn er die stijgen, er zijn er die dalen. Je hebt gerenommeerde en verguisde. Sommige zijn niet meer dan beloftevolle verliezers, enkele blijven maar winnen. De meeste komen er gewoon niet aan te pas. Boeken in toptienen, een terugblik op het afgelopen seizoen.

Uitgangspunt voor dit overzicht zijn de toptienen die tussen augustus 1990 en augustus 1991 in Vrij Nederland, HP/De Tijd, Knack en Humo verschenen. Al deze lijstjes werden opgeteld, elke eerste plaats was daarbij goed voor tien punten, een tweede voor negen, een derde voor acht; enzovoort. Een notering op de tiende plaats leverde nog één punt op. Zoals uit deze logische cijferreeks al mag blijken, gebeurden de nodige bewerkingen nauwgezet, minutieus en volgens de strikte wetten van de wiskunde. Toch mogen de hierbij afgedrukte toptienen zeker niet beschouwd worden als de absolute, met onweerlegbare cijfers berekende waarheid omtrent de boekenverkoop in het voorbije jaar. Zo werd de verkoop in boekenclubs en dergelijke niet in rekening gebracht. De voor de wekelijkse toptienen geraadpleegde boekhandels rekenen bovendien niet altijd met dezelfde gegevens.

Een exacte lijst samenstellen kan alleen op basis van harde verkoopcijfers. De enige informatiebron hiervoor vormen de uitgevers, die niet altijd uitblinken door betrouwbaarheid of rekenkundig talent. Toch lijken de Nederlandse fictie-toptienen de werkelijke situatie vrij nauwkeurig weer te geven. Prometheus zegt ruim honderdduizend exemplaren van De wetten gesleten te hebben, volgens Arena is Zout op mijn huid bijna honderdduizend keer over de toonbank gegaan en voor Het dal der beloften noemde Het Spectrum eind 1990 in HP/De Tijd al het magische getal honderdduizend. Meulenhoff weigert consequent verkoopcijfers vrij te geven, maar vermoedelijk is Het beloofde land de kaap van de honderdduizend verkochte exemplaren al voorbij.

De Vlaamse lijstjes weerspiegelen de werkelijkheid minder precies. De hoed van tante Jeannot werd bijna dertienduizend keer verkocht, Zout op mijn huid elfduizend en Zonder grenzen zesduizend keer. Deze volgorde is in geen enkele Vlaamse toptien terug te vinden. Volgens uitgeverij Houtekiet werden er dertigduizend exemplaren van Staat in staat van ontbinding verkocht, volgens Jean Pierre van Rossem vijfenzeventigduizend. Deze roman is hoe dan ook het best verkochte fictiewerk van het voorbije Vlaamse boekenseizoen. Dat de Vlaamse lijstjes minder accuraat zijn, heeft te maken met de lagere verkoopcijfers in Vlaanderen. De verschillen zijn daardoor ook vaak minder uitgesproken.

Een in de tijd gespreide verkoop of een grote verkoop buiten de boekenwinkels vertekent de weergave van de werkelijkheid in de toptienen dus aanmerkelijk. Zo heeft Zout op mijn huid veel langer in de toptien gestaan dan

[p. 133]

bijvoorbeeld De hoed van tante Jeannot, dat gedurende korte tijd erg veel verkocht werd. Bijna de helft van de monsterverkoop van Staat in staat van ontbinding voltrok zich op boekenbeurzen. Van Zonder grenzen werden ook tienduizend verkochte exemplaren in Nederland geregistreerd, maar daarvan werd ongetwijfeld een groot deel door Vlamingen gekocht via Nederlandse boekenclubs. Vlamingen kopen weinig boeken. Donnadieu (nummer negen in Vlaanderen) zou vijfduizend keer verkocht zijn en De medeplichtige (de Libris-nummer negen) ruim veertigduizend keer, maar Nederland telt niet acht keer meer inwoners dan Vlaanderen. Als Vlamingen dan al eens een boek kopen, doen ze dat blijkbaar overal behalve in de boekhandel.

De verschillen tussen de lijstjes en de werkelijke verkoopcijfers buiten beschouwing gelaten, blijft het merkwaardig dat de twee Nederlandse en de twee Vlaamse lijstjes onderling zo sterk verschillen. Het meest opvallend in Nederland is het verschil tussen de noteringen van Alles went behalve een vent en Het dal der beloften. Die staan bij Libris veel hoger dan bij HP/De Tijd. In het vakblad Boekblad werd bij de terugblik op 1990 vastgesteld dat de HP/De Tijd-toptien een uitgesproken literair karakter heeft. Dat zou de lagere noteringen van deze twee niet strikt literair geachte titels kunnen verklaren. In plaats daarvan komen in deze toptien Advocaat van de hanen en Het hemelse gerecht voor. Bij Libris staan deze natuurlijk veel lager genoteerd.

Voor Vlaanderen valt op dat Staat in staat van ontbinding, Joe Roxy verzameld! en Het geheime dagboek van Laura Palmer in Humo aanzienlijk hoger genoteerd staan dan in Knack. Nu vallen er verbanden aan te halen tussen elk van deze drie titels en Humo: dit blad heeft ijverig meegewerkt aan de opbouw van het fenomeen Jean Pierre van Rossem (onder meer door een voorpublikatie uit Staat in staat van ontbinding), Hugo Matthysen is medewerker van Humo en de zwarte soap Twin Peaks heeft (uiteraard) ruime aandacht gekregen in dit blad voor radio & tv. De Humo-redactie zal de toptien wel niet manipuleren. Verantwoordelijk voor de verschillen zijn waarschijnlijk de geraadpleegde boekhandelaren die al dan niet bewust voor Humo en Knack lichtjes verschillende lijstjes ophoesten. (De arme Vlaamse boekenboer moet ook zoveel energie besteden aan het luid prijzen van onverkochte boeken dat een nauwkeurig lijstje met de best verkochte boeken er wel eens bij inschiet.) Minstens twee verschillen uit de non-fictie-toptienen likden deze stelling te bevestigen. Marc Reynebeau besprak Omgaan met de dingen van Jaap Kruithof positief in Knack, in Humo werd dat boekje vrij laat en eerder negatief beoordeeld. De gebundelde columns van Jaap Kruithof, waarvan volgens Dedalus drieduizend exemplaren verkocht werden, staan op zeven bij Knack en nergens bij Humo. Kritak stelt dat er negenduizend exemplaren verkocht werden van Notaris X, een boek over een incestzaak die in Humo openbaar gemaakt werd. Toch komt het boek niet voor in de Knack- toptien. Dat het niet verder dan een achtste plaats in de Humo-lijst komt,

[p. 134]

kan verklaard worden door de hoge verkoop via boekenclubs en krantenkiosken.

De onderlinge verschillen tussen de Vlaamse en de Nederlandse lijstjes zijn futiel in vergelijking met de globale verschillen tussen Vlaanderen en Nederland. Welgeteld twee titels prijken zowel in de Vlaamse als in de Nederlandse fictie-toptienen: Zout op mijn huid en Het dal der beloften. Dat zijn niet toevallig twee vertaalde boeken, Vlamingen houden immers minder van Nederlandse boeken en Nederlanders lusten helemaal geen Vlaamse produkten. Kristien Hemmerechts, Jean Pierre van Rossem, Jef Geeraerts en Hugo Matthysen zijn volstrekt afwezig in de Nederlandse lijsten (Eric de Kuyper is een uitzondering), terwijl Adriaan van Dis, Connie Palmen en Renate Rubinstein (Renate Dorrestein is een uitzondering) daarentegen wel de subtop uitmaken in de Vlaamse lijstjes. De scheiding tussen Vlaanderen en Nederland is nog meer uitgesproken in de non-fictielijsten, alleen Japan van Karel van Wolferen komt voor in de drie toptienen. Ook verderop in de lijst is er nauwelijks sprake van overeenkomsten. Klazien uit Zalk staat nergens in Vlaanderen, Lutgard van Heuckelom is onbekend in Nederland. Vlaanderen leest De zoete leugen, Nederland Een leven lang fit en Callanetics.

Het is best mogelijk dat een uitgeverij met drie titels binnen de toptien het voorbije jaar ook enorm veel verliesgevende boeken op de markt gebracht heeft. Een uitgeverij die geen notering in de toptien wist te versieren, kan best tientallen boeken gepubliceerd hebben die goed maar niet uitzonderlijk goed verkocht hebben. Toch zeggen de lijstjes ook wat over het uitgeversbedrijf. Opvallend is bijvoorbeeld de totale afwezigheid van De Bezige Bij; succesauteurs als Van Kooten, Claus, Hermans of Mulisch publiceerden het voorbije seizoen inderdaad geen nieuw werk. In Vlaanderen is Kritak de grote afwezige, het schandaalsucces Notaris X moet de eer redden. Grote broer Meulenhoff compenseert deze slechte beurt ruimschoots met sellers als Het beloofde land en Mijn beter ik. Mai Spijkers is ongetwijfeld een tevreden man, Prometheus verslaat Bert Bakker met verve: naast de verkoopcijfers van De Wetten, De Quincunx en Lijfstijl verbleekt het succes van de pocket van Het parfum. De non-fictie van Bruna verkoopt als zoete broodjes, Bruna scoort, net als Muntinga, Van Gennep, Het Spectrum en Prometheus, zowel voor fictie als voor non-fictie een notering in de toptien. Dedalus en Hadewijch-Houtekiet doen hetzelfde in Vlaanderen, waar alleen de laatste twee titels bij de fictie-toptien weet te plaatsen. De Standaard en Lannoo profileren zich als de meest succesvolle uitgeverijen van non-fictie.

‘Maar is kwaliteit eigenlijk niet veel belangrijker dan kwantiteit?’ roepen de verliezers in koor. Een stelling over de smaak van de boekenkoper kan hier niet echt hard gemaakt worden. Toch valt op dat geen enkel boek uit de non-fictielijsten door een Mekka-medewerker uitverkoren werd. De meeste boeken uit die lijsten zijn trouwens bestemd voor tuin- en keukengebruik. Het is zoeken naar een leesboek tussen al die gidsen, overzichten en boekgewor-

[p. 135]

den damesbladen. Met de fictie is het nauwelijks beter gesteld. Alleen Zonder grenzen komt zowel in de top van de verkooplijsten als in de Mekka-selectie van Jos Borré voor. Uit de keuze van Jaap Goedegebuure komen twee titels terug: De wetten en Advocaat van de hanen. Het is merkwaardig dat het vierde deel van De tandeloze tijd niet beter scoort. Advocaat van de hanen is immers het meest en het best besproken Nederlandse boek van het voorbije seizoen. Bij Querido spreekt men van vierenveertigduizend verkochte exemplaren, wat iets beter is dan bijvoorbeeld De medeplichtige en wat dus ruim voldoende zou moeten zijn om ergens halfweg in de toptienen te raken. Misschien heeft de verkoop van Advocaat van de hanen een relatief korte piek gekend.

Palmen, Van Rossem:

Twee boeken zijn het voorbije jaar opvallend hevig door de media gekoesterd. De wetten van Connie Palmen overspoelde Nederland. Vlaanderen kon niet om Staat in staat van ontbinding van Jean Pierre van Rossem heen. Voor deze hypes nog even aandacht.

Eerst de wetten van de charme. Leest u mee?

(1)	‘Het is alsof mijn leven alles gemeen heeft met de literatuur’ (Connie Palmen, De wetten, blz. 175).
(2)	‘De wetten neigt hier en daar vervaarlijk naar erudieterig geklets en bevat aan het einde een breuk die zelfs met een beroep op Derrida niet valt te rechtvaardigen’ (Jaap Goedegebuure, HP/De Tijd, 29 maart 1991).
(3)	‘De wetten is een bruisende en vitale roman’ (Jaap Goedegebuure, Mekka).
(4)	‘En weer een oogwenk later palmt Palmen je in, legt een hand op je arm, kijkt je iets te lang aan, stelt dan zelf de vragen’ (Henk Blanken, de Volkskrant, 1 maart 1991).
(5)	‘Collectieve verliefdheid in de vaderlandse pers’ (Robert Anker, Het Parool, 13 april 1991).
(6)	‘Marie's verleidingskunsten zijn ook afhankelijk van de gloed die ze in haar erotiek weet te leggen. Als ik de desbetreffende passages herlees denk ik dat het tussen haar en mij vast nog wel wat kan worden’ (Jaap Goedegebuure, HP/De Tijd, 1 maart 1991).
(7)	‘Het is waarschijnlijk geen groot voorrecht om heel intiem met mij om te gaan’ (Connie Palmen geïnterviewd door Marijke Hilhorst, Elsevier, 15 februari 1991).
(8)	‘Het is een roman over de jacht op de Ene in de vorm van een queeste: de graal van het filosofische ideaal moet huizen in een man die ook het erotische ideaal is’ (Carel Peeters, Vrij Nederland, 2 februari 1991).
(9)	‘Dat Carel Peeters het in zijn recensie almaar over erotiek heeft zegt misschien meer over Carel Peeters dan over het boek’ (Ad Fransen, HP/De Tijd, 15 februari 1991).
(10)	‘De wetten is een buitengewoon rijk boek. Het aantal zinnen dat je in de kantlijn van het boek zou willen aanstrepen is zo groot dat er geen begin-

[p. 136]

	nen meer aan is. De wetten is één grote schatkamer waaruit je naar hartelust citaten kunt halen die het verdienen onthouden te worden’ (Reinjan Mulder, NRC-Handelsblad, 1 februari 1991).
(11)	‘De wetten is een uitzonderlijk rijk boek, een schatkamer van citaten: je begint met passages aan te strepen, maar halverwege geef je het op, er is geen bijhouden aan’ (Linda Asselbergs, Feeling, 23 mei 1991).
(12)	‘Het is bovendien een heel scherpzinnig en humoristisch boek’ (T. van Deel, Trouw, 7 februari 1991).
(13)	‘Ik kan me voorstellen dat je niet hebt zitten schateren tijdens het lezen’ (Connie Palmen geïnterviewd door Marijke Hilhorst, Elsevier, 15 februari 1991).
(14)	‘Een filosofische, laconieke, zwaarwichtige, half-zachte, banale, erotische, diepzinnige roman’ (Carel Peeters, Vrij Nederland, 2 februari 1991).
(15)	‘Zeldzamer geval van dom gezwatel en valse lof zag ik nimmer’ (Piet Grijs, Vrij Nederland, 24 augustus 1991).
(16)	‘De wetten is uiteindelijk een vervelend tetterboek’ (Joris Note, De Morgen, 10 mei 1991).
(17)	‘Zoutzuur, vitriool. Het doet vreselijk zeer als ze het over je hoofd gieten maar daar kan je op zo'n manier ook van genieten’ (Connie Palmen geïnterviewd door Katrien Gottlieb, Het Parool, 19 januari 1991).
(18)	‘Opeens viel alles samen’ (Connie Palmen, De wetten, blz. 145).

Dan het jaar van Jean Pierre. Nooit te verschijnen lemma voor een nooit te verschijnen literatuurgeschiedenis:

Rossem, Jean Pierre van:

Met de bereidwillige hulp van enkele doortrapte bedreigers ziet beursgoeroe Jean Pierre van Rossem begin augustus 1990 zijn vermogen van 700 miljoen dollar in het niets verdwijnen. Zijn schuldeisers rusten niet voor ze Van Rossem achter de tralies hebben gekregen. Geen nood, Van Rossem kan de rust en de intimiteit van de cel best gebruiken. Tijdens een weekje in de Rijksgevangenis van Antwerpen schrijft hij de eerste 180 bladzijden van zijn debuutroman, Staat in staat van ontbinding. Om aan zijn literaire activiteiten de nodige ruchtbaarheid te geven, schakelt Van Rossem Humo in: in acht maanden tijd zal hij vier keer de cover van Humo sieren, drie keer geïnterviewd worden, onderwerp zijn van enkele Humo-columns en als grote overwinnaar van de jaarlijkse Poppoll uit de bus komen. De andere Vlaamse bladen volgen Humo gedwee. De dag voor de persvoorstelling van zijn debuut wordt op Het andere boek, de alternatieve Antwerpse boekenbeurs, de eerste druk volledig uitverkocht. Een maand later is Van Rossem de grote sensatie van de Boekenbeurs voor Vlaanderen. De beursgoeroe is boekenbeursgoeroe geworden. Van Rossem zet in interviews zowat het hele literaire establishment te kakken en verklaart 365 romans te willen schrijven, één voor elke dag van het jaar. Zijn debuut krijgt alvast de ondertitel ‘roman voor een dertiende december’ mee. Daarnaast valt vooral de inleiding op, waarin Van Rossem onder de naam ‘Aimé Lemalaimé’

[p. 137]

zijn eigen roman recenseert. Van Rossem sticht ook nog even snel een politieke partij en beweert dat hij in het najaar het eerste deel van een vierdelige literatuurgeschiedenis zal publiceren, waarin hij via de semiotiek de innoverende codes van boeken meet om de kwaliteiten van boeken cijfermatig met elkaar te kunnen vergelijken. Bij al die drukte wordt vergeten de produkten van Van Rossem zelf op hun literaire kwaliteiten te controleren. Op 30 mei 1991 schopt Rudy Vandendaele in Humo in één vloeiende beweging de econometrist, de schrijver en de politicus Van Rossem onderuit. Het rijk wankelt. Op 21 juni 1991 laat Jos Borré, een van de meest gezaghebbende Vlaamse critici en doorgaans geen driftkikker, in een stuk in De Morgen geen spaander heel van de romans Proces in duplo en Mister Junkie & Sister Morphine. Literair Vlaanderen keert zich kokhalzend van de mythomane Clausepigoon af. Sonate voor een blauwe vuurtoren, de vierde roman van Van Rossem, haalt nauwelijks de pers. Een slachtoffer van overkill. Eind augustus 1991 weigert Leo de Haes, de kersverse uitgever, het eerste deel van Van Rossems literatuurgeschiedenis uit te geven. Van Rossem verklaart zich uit de literatuur terug te trekken. Of hij deze belofte nu eens wel zal nakomen, valt nog af te wachten. Vlak voor het ter perse gaan van Mekka wordt het bericht verspreid dat het eerste deel van die literatuurgeschiedenis er toch komt, in februari 1992. Voorlopig heeft Jean Pierre van Rossem exact één jaar en vier romans lang met het literaire wereldje gedold. De politiek wacht.

bv

Fictie

HP/De Tijd
1.	Benoîte Groult, Zout op mijn huid. Arena.
2.	Adriaan van Dis, Het beloofde land. Meulenhoff.
3.	Connie Palmen, De wetten. Prometheus.
4.	Maryse Condé, Ségou. Deel i & ii. Muntinga.
5.	Isabel Allende, Het goud van Thomas Vargas. Wereldbibliotheek.
6.	Renate Dorrestein, Het hemelse gerecht. Contact.
7.	György Konrád, De medeplichtige. Van Gennep.
8.	Renate Rubinstein, Mijn beter ik. Meulenhoff.
9.	A.F.Th. van der Heijden, Advocaat van de hanen. Querido.
10.	Jean M. Auel, Het dal der beloften. Het Spectrum.

Libris
1.	Adriaan van Dis, Het beloofde land. Meulenhoff.
2.	Connie Palmen, De wetten. Prometheus.
3.	Jean M. Auel, Het dal der beloften. Het Spectrum.
4.	Maryse Condé, Ségou. Deel i & ii. Muntinga.
5.	Benoîte Groult, Zout op mijn huid. Arena.
6.	Yvonne Kroonenberg, Alles went behalve een vent. Contact.
7.	Isabel Allende, Het goud van Tomas Vargas. Wereldbibliotheek.

[p. 138]

8.	Victor Hugo, Les misérables. Bruna.
9.	György KonrGyád, De medeplichtige. Van Gennep.
10.	Renate Rubinstein, Mijn beter ik. Meulenhoff.

Humo
1.	Benoîte Groult, Zout op mijn huid. Arena.
2.	Jean Pierre van Rossem, Staat in staat van ontbinding. Houtekiet.
3.	Kristien Hemmerechts, Zonder grenzen. De Arbeiderspers.
4.	Eric de Kuyper, De hoed van tante Jeannot. Sun.
5.	Jef Geeraerts, Double-face. Manteau.
6.	Hugo Matthysen, Joe Roxy verzameld!. Dedalus.
7.	Jean M. Auel, Het dal der beloften. Het Spectrum.
8.	Charles Palliser, De Quincunx. Prometheus.
9.	Aster Berkhof, Donnadieu. Hadewijch.
10.	Jennifer Lynch, Het geheime dagboek van Laura Palmer. De Boekerij.

Knack
1.	Benoîte Groult, Zout op mijn huid. Arena.
2.	Kristien Hemmerechts, Zonder grenzen. De Arbeiderspers.
3.	Jean M. Auel, Het dal der beloften. Het Spectrum.
4.	Eric de Kuyper, De hoed van tante Jeannot. Sun.
5.	Jef Geeraerts, Double-face. Manteau.
6.	Jean Pierre van Rossem, Staat in staat van ontbinding. Houtekiet.
7.	Charles Palliser, De Quincunx. Prometheus.
8.	Patrick Süskind, Het parfum. Bert Bakker.
9.	Aster Berkhof, Donnadieu. Hadewijch.
10.	Hugo Matthysen, Joe Roxy verzameld!. Dedalus.

Non-fïctie

Libris
1.	Klazien uit Zalk, Allerhande dingen over de natuur. Kok.
2.	Harvey & Marilyn Diamond, Een leven lang fit. De Kern.
3.	René Diekstra, Als leven pijn doet. Bruna.
4.	Jan Kuitenbrouwer, Lijfstijl. Prometheus.
5.	Callan Pinckney, Callanetics. Bruna.
6.	Het aanzien van 1990. Het Spectrum.
7.	Snoecks gi. Snoeck/Ducaju.
8.	Lucas Reijnders, Help het milieu. Van Gennep.
9.	Karel van Wolferen, Japan. Muntinga.
10.	Elseviers Belasting Almanak 1991. Bruna.

[p. 139]

Humo
1.	Lutgard van Heuckelom, Brieven aan Miriam. Pelckmans.
2.	Vic de Donder, Zou men armoe lijden? Standaard.
3.	Claire Hoy & Victor Ostrovsky, Het web van de Mossad. Standaard.
4.	Wiet van Broeckhoven, De 9de van Beethoven was een jongen. Lannoo.
5.	Desmond Morris, Waarom hebben zebra's strepen? Lannoo.
6.	Judith Miller & Laurie Mylroie, Saddarn Hoessein. Tirion.
7.	Roger Dillemans e.a., Wegwijs geld. Davidsfonds.
8.	Paul Koeck, Notaris X. Kritak.
9.	Naomi Wolf, De zoete leugen. Amber.
10.	Karel van Wolferen, Japan. Muntinga.

Knack
1.	Vic de Donder, Zou men armoe lijden? Standaard.
2.	Lutgard van Heuckelom, Brieven aan Miriam. Pelckmans.
3.	Claire Hoy & Victor Ostrovsky, Het web van de Mossad. Standaard.
4.	Desmond Morris, Waarom hebben zebra 's strepen? Lannoo.
5.	Roger Dillemans e.a., Wegwijs geld. Davidsfonds.
6.	Karel van Wolferen, Japan. Muntinga.
7.	Jaap Kruithof, Omgaan met de dingen. Dedalus.
8.	Charles Berlitz, De driehoek van de draak. De Kern.
9.	Piet van Brabant, De vrijmetselaars. Hadewijch.
10.	Judith Miller & Laurie Mylroie, Saddarn Hoessein. Tirion.

[p. 140]

Debuten augustus 1990 - augustus 1991

Belangwekkende literaire gebeurtenissen voltrekken zich voor een groot deel buiten het zicht van de toptienen. Nieuwe schrijvers dienen zich aan en boeken die door het grote publiek nauwelijks worden opgemerkt of alweer vergeten, vinden hun weg naar het buitenland (zie verderop, ‘Nederlandse literatuur in vertaling’).

Proza

Oscar van den Boogaard, Dentz. Athenaeum-Polak & Van Gennep.

Hans Bouman, Een dag van 48 uur. Veen.

Matt Dings, Oproer en blues. Veen.

Nico Dros, Noorderburen. Van Oorschot.

Dirk Draulans, Paarse dijen. Manteau.

Michaël Eenhoorn, Bulgaar in Wassenaar. Bert Bakker.

Sylvain Ephimenco, Façades. In de Knipscheer.

Louise Fresco, Bambusa. Prometheus.

Karl Gerritse, Tentamen. Veen.

Kees Glimmerveen, Judas. De Prom.

Michel Hanrath, De vleugel-adjudant. De Arbeiderspers.

Maria Heiden, Een gebakken pakje. De Harmonie.

Reinout van der Heijden, Kuifje in de Sovjet-Unie. Contact.

Vera Hoorens, Het asgrauwe licht. Manteau.

Guus Houtzager, Het glazen oog. De Geus.

Irus S., Charges. In de Knipscheer.

Annafiet Jonker, Als honden van stro. Prometheus.

Letty Kosterman, Ver van huis. Amber.

Em. Kummer, Afscheid in Meudon. Nijgh & Van Ditmar.

Winston Leeflang, Landmeten. In de Knipscheer.

Joke van Leeuwen, De tjilpmachine. Querido.

Marriët Meester, Sevillana. Meulenhoff.

Marcel Möring, Mendels erfenis. Meulenhoff.

Pauline van Munster, De nieuwe kilte. Furie.

Edwin Oostmeijer, De vrijgezellenmachine. De Harmonie.

Weduwe Oppermans, Feestelijk vermoord. Kritak.

Connie Palmen, De wetten. Prometheus.

Henk Pröpper en Margreet Jansen, Het zwaard van de krab. Prometheus. Lydia Rood, Beide benen. Prometheus.

Jean Pierre van Rossem, Staat in staat van ontbinding. Houtekiet.

Rudi Rotthier, Coupe banale. Kritak-Meulenhoff.

Stephan Sanders, Ai, Jamaica. De Bezige Bij.

Gerrit Sangers, Lydia Verleine. Amber.

Harry Seip, Pieta. De Geus.

Marijn Sizoo, Groet aan de tegenstander. De Bezige Bij.

[p. 141]

Ina Staberg, Een geval van ostracisme. Furie.

Gerdy van der Stap, Go Gerdy!. Nijgh & Van Ditmar.

Elisabeth Termeer, Het goede voorbeeld. Contact.

P.F. Thomése, Zuidland. Querido.

Ernst Timmer, Het waterrad van Ribe. Bert Bakker.

Boris Todoroff, Isis. Kritak-Meulenhoff.

Betsy Udink, Achter Mekka. Meulenhoff.

Kamiel Vanhole, Een demon in Brussel. Kritak-Meulenhoff.

Mayra Verheijen, Doe maar Lissabon. Querido.

Paul Verhuyck, De doodbieren. De Arbeiderspers.

Annie Vijt, Vroeger kwamen hier nooit kleine meisjes. Dedalus.

Rogi Wieg, Beminde onrust. Van Oorschot.

Reinout Wiers, Donker bewaren. Prometheus.

Rik Zaal, Onderweg. Veen.

Poëzie

Peter Abspoel, Teruglopend water. In de Knipscheer.

Marijn Backer, Het oog van de veeboer. Contact.

Paul Gellings, Het oog van de egel. De Arbeiderspers.

Peter Ghyssaert, Honingtuin. Bert Bakker.

Chris Honingh, De uitvinder. Querido. Dingeman Kuilman, Sabel en de keel. Prometheus.

Patrick Lateur, Catacomben. Poëziecentrum.

Gerry van der Linden, Val van de rand. Prometheus.

J.J.A. Mooij, De ruimte van de tijd. Bert Bakker.

Georgine Sanders, Het onvoltooid bestaan. Querido.

Karel Sergen, Buitenbeeld. Kritak.

Ilse Starkenburg, Verdwaald ontwaken. De Arbeiderspers.

Wouter Donath Tieges, Witte adel. Contact.

Michaël Zeeman, Beeldenstorm. De Bezige Bij.

Prijzen voor debutanten
•	Gouden Ezelsoor 1990, f 5.000,- Lisette Lewin, Voor bijna alles bang geweest. Nijgh & Van Ditmar.
•	Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs 1991, f 5.000,- Charles Ducal, De hertog en ik. De Arbeiderspers.
•	Geertjan Lubberhuizen Prijs 1990, f 10.000,- Marcel Möring, Mendels erfenis. Meulenhoff.
•	Anton Wachterprijs 1990, f 1.500,- Hermans Stevens, Mindere goden. De Arbeiderspers.
•	Debuutprijs Vlaamse Boekenweek 1990, bf 50.000 Magda van den Akker, Het China van Gaspar. De Clauwaert.

[p. 142]

Nederlandse literatuur in vertaling 1990-1991

J. Bernlef, Secret Public [Publiek geheim]. Calmann-Lévy, Parijs 1990 (Frans).

J. Bernlef, Stjärnfall [Vallende ster]. Norstedts Forlag, Stockholm 1990 (Zweeds).

J. Bernlef, En stjerne falder [Vallende ster]. Hekla, Kopenhagen 1990 (Deens).

Louis Paul Boon, Abel Gholaerts [Abel Gholaerts]. Selinka, Ravensbrug 1990 (Duits).

F. Bordewijk, Blöcke [Blokken]. Steidl Verlag, Göttingen 1990 (Duits).

F. Bordewijk, Charakter [Karakter]. New Amsterdam Books, New York 1990 (Engels).

Jeroen Brouwers, Sunken Red [Bezonken rood]. Peter Owens, Londen 1990 (Engels).

Hugo Claus, Le désir [Het verlangen]. Editions de Fallois, Parijs 1990 (Frans).

Hugo Claus, La Pena de Bélgica [Het verdriet van België]. Alfaguara, Madrid 1990 (Spaans).

Hugo Claus, The Sorrow of Belgium [Het verdriet van België]. Pantheon Books, New York 1990 (Engels).

Hugo Claus, The Sorrow of Belgium [Het verdriet van België]. Viking, Londen 1990 (Engels).

Hugo Claus, En stil la förintelse [Een zachte vernieling]. Bonniers, Stockholm 1990 (Zweeds).

Hugo Claus, Svärdfisken [De zwaardvis]. Bonniers, Stockholm 1991 (Zweeds).

Hendrik Conscience, Lav od Flandrije [De leeuw van Vlaanderen]. Tiskarna Yudske Pravidee, Ljubljana 1990 (Joegoslavisch).

Rudi van Danzig, For a Lost Soldier [Voor een verloren soldaat]. Bodley Head, Londen 1991 (Engels).

Adriaan van Dis, Sur la route de la soie [Een barbaar in China]. Actes Sud, Arles 1990 (Frans).

Renate Dorrestein, Mitternachtssonne [Noorderzon]. Rowholt, Hamburg 1990 (Duits).

G. Durlacher, Strips in the sky [Strepen aan de hemel]. Serpent's Tail, Londen 1991 (Engels).

Hans Favery, Contre Toubli [Tegen het vergeten]. Editions Joany, Parijs 1991 (Frans).

Jef Geeraerts, Eté indien [Indische zomer]. Ed. Complexe, Brussel 1990 (Frans).

Jef Geeraerts, Die Coltmorte [De Coltmoorden], Aufbau-Verlag, Berlijn (Duits).

Hella S. Haasse, En la forêt de longue attente [Het woud der verwachting]. Editions du Seuil, Parijs 1991 (Frans).

Hella S. Haasse, In a Dark Wood Wandering [Het woud der verwachting]. Hutchinson, Londen 1990 (Engels).

Hella S. Haasse, Le lac noir [Oeroeg].

Actes Sud, Arles 1991 (Frans).

Maarten 't Hart, L'Ec helle de facob [De Jakobsladder]. Actes Sud, Arles 1990 (Frans).

Jaap Harten, Die Tätowierte Loreley [De getatoeëerde vrouw]. Verlag Rosa Winkel, Berlijn 1990 (Duits).

Jan de Hartog, Isten Utám as elsö [Schipper naast god]. Europa Konyvkiado, Boedapest 1990 (Hongaars).

A.F.Th. van der Heijden, Livet som en dag [Het leven uit een dag]. Bokförlaget Forum, Stockholm 1991 (Zweeds).

Etty Hillesum, Lettere 1942-1943 [Het denkende hart van de barak 1942- 1943]. Adelphi, Milaan 1990 (Italiaans).

[p. 143]

Lieve Joris, Mon oncle du Congo [Terug naar Kongo]. Actes du Sud, Arles 1990 (Frans).

Yvonne Kroonenberg, Alle Männer wollen nur das eine [Alle mannen willen maar één ding]. Ernst Kabel Verlag, Hamburg 1991 (Duits).

Hubert Lampo, L'avento di]Joachim Stiller [De komst van Joachim Stiller]. Mursia, Milaan 1990 (Italiaans).

M. van Loggem, Tod im Kopf [Moord na de maaltijd]. Katzmarz & Fieberg, Bonn 1990 (Duits).

Lucebert, Ernten im Irrgarten [Een selectie uit de poëzie van Lucebert met tekeningen van hemzelf). Kleinheinrich, Münster 1990 (Duits).

Anja Meulenbelt, Geliebtes Untier [Geliefde ramp]. Rowohlt, Hamburg 1991 (Duits).

Anja Meulenbelt, Ich wollte nur dein Bestes [Een kleine moeite]. Rowohlt, Hamburg 1991 (Duits).

Ivo Michiels, Le livre des Relations Spirituelles [Het boek van de nauwe relaties]. Actes Sud, Arles 1990 (Frans).

Marga Minco, An Empty House [Een leeg huis]. Peter Owen, Londen 1990 (Engels).

Marga Minco, The Fall [De val]. Peter Owen, Londen 1990 (Engels).

Harry Mulisch, Die Elemente [De elementen]. Hanser Verlag, München 1990 (Duits).

Harry Mulisch, Hoechste Zeit [Hoogste tijd]. Rowohlt, Hamburg 1990 (Duits).

Harry Mulisch, Last Call [Hoogste tijd]. Penguin, Harmondsworth 1990 (Engels).

Harry Mulisch, Last Call [Hoogste tijd]. Viking Penguin, New York 1990 (Engels).

Cees Nooteboom, Berliner Notizen [Berlijns dagboek]. Suhrkamp, Frankfurt am Main 1991 (Duits).

Cees Nooteboom, In den niederlandischen Bergen [In Nederland]. Volk und Welt, Berlijn 1990 (Duits).

Cees Nooteboom, Die folgende Geschichte [Het volgende verhaal]. Suhrkamp, Frankfurt am Main 1991 (Duits).

Cees Nooteboom, The knight has died [De ridder is gestorven], lsu, Baton Rouge 1990 (Engels).

Cees Nooteboom, A Song of Trugh & Semblance [Een lied van schijn en wezen]. Penguin, New York 1990 (Engels).

Cees Nooteboom, Une année allemande [Berlijnse notities]. Actes Sud, Arles 1990 (Frans).

Cees Nooteboom, II canto dell'essere e dell'apparire [Een lied van schijn en wezen]. Iperborea, Milaan 1991 (Italiaans).

Cees Nooteboom, Cavalerul e mort [De ridder is gestorven]. Univers, Boekarest (Roemeens).

Cees Nooteboom, Ritualuri [Rituelen]. Univers, Boekarest (Roemeens).

Cees Nooteboom, En las montañas de Hollanda [In Nederland]. Edhasa, Barcelona 1990 (Spaans).

Cees Nooteboom, I de Nederländska bergen [In Nederland]. Alba, Stockholm 1990 (Zweeds).

Monika van Paemel, Les pères maudits [De vermaledijde vaders]. Actes Sud, Arles 1990 (Frans).

Jacques Presser, Die Nacht der Girondisten [De nacht der Girondijnen]. Frankfurter Verlagsanstalt, Frankfurt 1991 (Duits).

Jacques Presser, La nuit des Girondins [De nacht der Girondijnen]. Maurice Nadeau, Parijs 1990 (Frans).

Gerard Reve, Parents worry [Bezorgde ouders]. Fourth Estate, Londen 1990 (Engels).

Thomas Rosenboom, Eine teure Freundschaft [Vriend van verdienste]. Suhrkamp Verlag, Frankfurt am

[p. 144]

Main 1991 (Duits).

Bert Schierbeek, Keeping it up [Weerwerk]. Katydid Books, The countryside, Rochester, Mich. 1990 (Engels).

Bert Schierbeek, Formentera. Luzarches [Formentera]. Ed. Royaumont, 1990 (Frans).

J.W. Schulte Nordholt, Woodrow Wilson. A Life for World Peace [Woodrow Wilson. Een leven voor de wereldvrede]. University of California Press, Los Angeles 1991 (Engels).

F. Springer, Quissama [Quissama]. Editions du Seuil, Parijs 1991 (Frans).

F. Springer, Quissama [Quissama]. Suhrkamp, Frankfurt 1990 (Duits).

Peter van Straaten, Detta Litterära liv [Het literaire leven]. Fabel, Stockholm 1991 (Zweeds).

Peter van Straaten, This Literary Life [Het literaire leven]. Fourth Estate, Londen 1991 (Engels).

Jos Vandeloo, Het gevaar [Het gevaar]. Southern Boekuitgevers, (Zuid-Afrikaans).

Simon Vestdijk, L'île au Rhum [Rumeiland]. Editions Phébus, Parijs 1991 (Frans).

Simon Vestdijk, The Garden where the Brass Band Played [De koperen tuin]. New Amsterdam Books, New York 1990 (Engels).

Jacob Vredenbregt, As days draws to an end [Aan het einde van de middag]. Penerbit Dajmbatan, 1990 (Engels).