Mekka. Jaarboek voor Lezers. Jaargang 1992

[p. 145]

‘Zelf schrijver worden’

Op de pagina 's in omroepgidsen waar twintig jaar geleden de verlokkende klanken van het elektronisch orgel werden aangeprezen staan nu advertenties die appelleren aan een andere droom van tienduizenden Belgen en Nederlanders: schrijver worden.

Volgens schattingen zijn er in het Nederlandse taalgebied 65.000 ‘schrijvenden’. Een minuscuul deel van hen zal ooit literair werk in druk zien verschijnen. Verwonderlijk is dat ondanks dit bedroevende uitzicht de belangstelling voor schrijfcursussen en workshops stijgt. Veel beginnende schrijvers nemen genoegen met het predikaat ‘amateur’. Zij schrijven als hobby en streven in de eerste plaats naar een beetje levensgeluk. Dank zij de sterke toename van literaire organisaties hoeft eenzame opsluiting op zolderkamertjes niet langer hun enige lot te zijn. Binnen een straal van twintig kilometer van om het even welk Nederlands of Vlaams gehucht is wel een schrijfclub. De leden daarvan treffen elkaar regelmatig en dragen voor uit eigen werk en bespreken dit. Soms worden cursussen georganiseerd of een bekende auteur uitgenodigd.

Stichting Lift is een koepelorganisatie van plaatselijke en regionale groepen en fungeert als informatiecentrum voor beginnende schrijvers. Lift organiseert een jaarlijkse ‘nationale schrijversdag’ en geeft een gelijknamig tijdschrift uit. De Lift-almanak is een podium voor amateurschrijvers, maar biedt ook informatie over bonafide eigenbeheeruitgeverijen (want hoedt u voor beunhazen die het op uw portemonnaie hebben gemunt), auteursrecht, tijdschriften, cursussen, voordrachtavonden en wedstrijden.

Winstgevend schrijven en de loi zijn twee instellingen die schriftelijke schrijfcursussen organiseren. Beide kennen geen toelatingseisen. ‘Wel,’ zegt de loi in de studiegids, ‘wordt ervan uitgegaan dat de cursist over een goede algemene taalvaardigheid beschikt.’

De doelstelling van de twee organisaties verschilt nogal. Waar de loi streeft naar ‘het verschaffen van kennis van en inzicht in methoden en technieken waarmee u uw schrijftalenten kunt ontwikkelen en toepassen in literaire genres’, garandeert Winstgevend schrijven dat de cursist een ‘succesvol schrijver of schrijfster’ wordt. Winstgevend schrijven pretendeert ‘de meest volledige praktijkopleiding’ te zijn met ‘exclusief lesmateriaal waarin schrijvers van professie de geheimen van hun succes zonder enige terughouding prijsgeven’. Bovendien ontvangt de cursist een pen waarin zijn of haar naam gegraveerd wordt, en een blanco notitieboekje, uitwerkpapier en enveloppen (‘om het contact met uw leraar te onderhouden’).

De loi organiseert twee cursussen: ‘Creatief schrijven’ en ‘Gedichten schrijven’. Jaarlijks is er voor de studenten een cursistendag, waarop de beginnende schrijvers en dichters elkaar en hun docenten kunnen ontmoeten en spreken over hun schrijverschap.

[p. 146]

De kosten voor de cursussen van Winstgevend schrijven en de loi verschillen niet veel (respectievelijk f 870,- en f 825,-). Waarbij vermeld dient te worden dat de cursisten van Winstgevend schrijven, na minstens vijf mislukte pogingen hun werk door uitgevers gepubliceerd te krijgen, aanspraak kunnen maken op terugbetaling van de cursuskosten. De loi is heel wat nuchterder en onthoudt zich van dergelijke beloften. In plaats daarvan benadrukken de samenstellers van de studiegids het belang van veel oefenen.

Nederland telt drie instellingen die beginnende auteurs zo proberen op te leiden dat ze met schrijven hun brood kunnen verdienen: 't Colofon, Script+ en Stichting Taal en Letteren.

Sinds de start in 1984 is 't Colofon uitgegroeid tot een vierjarige part-time opleiding met een, volgens de brochure, uniek karakter. Er is ‘voor zover bekend ook nergens ter wereld een vergelijkbaar instituut’. De studenten kiezen in het derde jaar voor één van de vier vakgebieden (drama, non-fictie, poëzie of proza) en krijgen tot en met dat jaar schrijftraining. Op het eind van de studie beoordeelt een eindexamencommissie de ‘meesterproef’ waaraan de aankomende schrijvers zich het laatste jaar hebben gewijd. Dan wordt beslist over de uitreiking van een getuigschrift. Op de administratie van 't Colofon zijn volledige ‘pop-lijsten’ te verkrijgen met alle publikaties, opvoeringen en prijzen van (ex-)studenten. Verder biedt 't Colofon een grote variatie aan cursussen voor mensen die op een heel specifiek gebied hun schrijfvaardigheid willen vergroten, zoals commercials, eindredactie, hoorspelen, synopses voor tv-drama, en haiku's.

Script+ en de Stichting Taal en Letteren organiseren ieder drie cursussen, waaronder ‘schrijven van verhalen’ en ‘schrijven van gedichten’. Net als 't Colofon is er veel aandacht voor schrijftraining, ervan uitgaande dat er een beginnende schrijver bovenal praktische oefening nodig heeft. ‘Schrijverschap is vakmanschap’ is het motto van de Stichting Taal en Letteren. En Script+ benadrukt in haar brochure dat de ambachtelijke kant van het schrijven centraal staat.

De andere cursussen van Script+ en de Stichting Taal en Letteren zijn respectievelijk ‘schrijven voor kinderen’ en ‘journalistiek schrijven’. Bovendien organiseert laatstgenoemde rond Hemelvaartsdag en in de herfstvakantie zogenaamde ‘doe-vakanties’, waarbij lees- en schrijfplezier centraal staan.

Een in het oog springende overeenkomst tussen de drie beroepsgerichte organisaties is dat ze een adviesfunctie vervullen. Script+ is van huis uit zelfs een ‘bureau voor beoordeling van literaire teksten’. In een speciale folder biedt zij deze dienst aan: ‘Wij rapporteren u onze bevindingen eerlijk en onomwonden. Ons oordeel wordt steeds beargumenteerd en geïllustreerd met voorbeelden, ontleend aan uw tekst.’ En: ‘Als uw tekst o.i. het doel dat u voor ogen heeft niet kan bereiken, is het mogelijk dat wij aanraden géén gebruik te maken van onze diensten.’

Ook 't Colofon en Stichting Taal en Letteren bieden individuele begeleiding

[p. 147]

bij het schrijven van manuscripten. De prijs voor één adviesuur ligt bij alle organisaties tussen de vijftig en de zestig gulden (rekening houdend met administratiekosten en vooruitbetalingen).

Vlaanderen telt twee belangrijke organisatoren van schrijfcursussen: de Academie voor Schrijfkunst en WeL (Universitaire Werkgroep Literatuur en Media).

De Academie voor Schrijfkunst organiseert al een aantal jaren een intensieve, literair georiënteerde opleiding van vier jaar. In het basisjaar staat schrijftraining centraal, waarbij de cursist met zoveel mogelijk schrijftechnieken kennis maakt. Daarnaast is er aandacht voor de vier gedoceerde genres: proza, non-fictie, poëzie en dramateksten. In het tweede en derde jaar leggen de cursisten zich toe op een uit de vier genres gekozen hoofd- en bijvak. Het vierde jaar omvat het schrijven van een eindwerk met individuele begeleiding. De Academie laat per jaar maximaal twintig cursisten toe, die eerst voor een toelatingsexamen moeten slagen. Prijs: 15.000 frank per jaar.

Naast deze literaire opleiding biedt de Academie voor Schrijfkunst ook twee cursussen zakelijk schrijven aan: ‘Publieksgericht schrijven’ en ‘Journalistiek schrijven’. Het inschrijfgeld bedraagt 6.000 frank per cursus.

WeL is al twaalf jaar actief. De cursus ‘Creatief schrijven 1’ is een inleiding tot de schrijftechnieken van de voornaamste genres. Ook minder voor de hand liggende disciplines als het filmscenario of het hoorspel worden belicht. ‘Creatief schrijven 2’ is alleen maar toegankelijk voor wie ‘Creatief schrijven 1’ achter de kiezen heeft. De eerder behandelde genres worden uitvoeriger bestudeerd en er is plaats voor een grondige begeleiding van eigen werk van de cursisten. Bovendien hebben volgens de WeL-folder ‘verscheidene topfiguren uit het Vlaamse literaire leven en de media reeds hun medewerking toegezegd’. Elk jaar betaalt de cursist 5.000 frank inschrijfgeld.

sh

Adressen van Nederlandse en Vlaamse instellingen voor beginnende schrijvers

Academie voor Schrijfkunst A. Vermeylenlaan 13 bus 3, 2050 Antwerpen

Vormingscentrum Den Alerdinck (zomercursus) Den Alerdinck 2, 8055 PE Laag-Zutphen

Stichting Amazone Singel 72, 1015 AC Amsterdam

Brussel-Literair, workshop poëzie p/a Jan Defrijn Gentsesteenweg 1323, bus 1, 1080 Brussel

't Colofon, Schrijversvakschool A'dam Postbus 51322, 1007 EH Amsterdam

Crea, culturele organisatie van de Universiteit van Amsterdam Turfdraagsterspad 17,1012 XT Amsterdam

[p. 148]

Stichting Kunstzinnige Vorming Amsterdam Oudezijds Voorburgwal 302, 1012 GL Amsterdam

Stichting Lift Donker Curtiusstraat 7-319, 1051 JL Amsterdam

Stichting Literaire Aktiviteiten 's-Gravenhage Valkenboskade 366, 2563 HH Den Haag

loi Postbus 4200, 2350 CA Leiderdorp

De Schrijversschool van de Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam Calandstraat 7, 3001 KG Rotterdam

Script+, bureau voor beoordeling van literaire teksten Postbus 15385, 1001 MJ Amsterdam

Stichting Taal en Letteren Ligusterstraat 6, 2563 VD Den Haag

Volksuniversiteit Arnhem Coehoornstraat 15-17, 6811 LA Arnhem

Vrouwenboekwinkel Trix Prinsestraat 122, 2513 CH Den Haag

WeL Kapucijnervoer 67/15, 3000 Leuven

Winstgevend schrijven Kipstraat 35-37, 3011 RS Rotterdam

Enkele boeken voor beginnende schrijvers

Jef Anthierens, Wolters' woordwijzer synoniemen. Wolters-Noordhoff.

Jaap Bakker, Rijmwijzer. Bert Bakker.

Jan Brokken, Schrijven; interviews. De Arbeiderspers.

Syd Field, Hoe schrijf ik een scenario. Wereldvenster.

E.M. Forster, Aspects of the novel. Penguin. Harmondsworth. isbn 0140183981.

John Gardner, De kunst van het schrijven; een praktische handleiding. Contact.

Patricia Highsmith, Hoe schrijf ik een spannend boek. De Arbeiderspers.

Damon Knight, Hoe schrijf ik een goed verhaal. Het Spectrum.

Milan Kundera, The art of the novel. Faber & Faber, Londen, isbn 0571142222.

Willem Mooijman, Als het gras groen was. Pendoor.

Arthur van Leeuwen & Aleid Truijens, Een artikel schrijven; compositiecursus voor aankomend journalisten. Wolters-Noordhoff.

Drs. P., Handboek voor plezierdichters. bzztôh.

Raymond Queneau, Stijloefeningen. De Bezige Bij.

Gerard Reve, Zelf schrijver worden. Martinus Nijhoff.

Bernard Selling, Uw eigen verhaal schrijven. Strengholt.

Fay Weldon, Letters to Alice On First reading Jane Austin. Hodder & Stoughton, Londen, isbn 0340371706.

Willem Wilmink, In de keuken van de muze, schriftelijke cursus dichten, Bert Bakker.

[p. 149]

Uitgeversadressen

Wie, al dan niet geholpen door de cursussen en boeken uit voorafgaand overzicht, de sprong naar publikatie wil wagen, kan zich met zijn manuscript wenden tot uitgeverijen. Hieronder worden de adressen verstrekt van de belangrijkste uitgeverijen uit Nederland en Vlaanderen. Om verspilling van energie zowel aan auteurs- als aan uitgeverszijde te voorkomen, wordt steeds kort aangegeven op welke type boek deze uitgevers zich toeleggen. De uitgevers van kinderboeken worden apart vermeld.

Voor de beginnende literaire schrijver worden tevens namen en adressen genoemd van de voornaamste literaire tijdschriften uit het Nederlandse taalgebied. De redacties stellen in het algemeen prijs op korte begeleidende brieven, toezending van de kopij in tweevoud en insluiting van retourpostzegels.

Nederlandse uitgevers

Agon Postbus 3879, 1001 AR Amsterdam geschiedenis en reizen

Amber Herengracht 540, 1017 CG Amsterdam Nederlandse en vertaalde literatuur, reisliteratuur en literaire non-fictie

Ambo Prinses Marielaan 8, 3743 JA Baarn filosofie, psychologie, sociologie, geschiedenis, literatuur, klassieken, maatschappelijke vraagstukken

De Arbeiderspers Singel 262, 1016 AC Amsterdam Nederlandse en vertaalde literatuur en non-fictie

Athenaeum-Polak & Van Gennep Groenburgwal 54, 1011 HX Amsterdam Nederlandse en vertaalde literatuur

Atlas Herengracht 464, 1017 CA Amsterdam Nederlandse en vertaalde literatuur

Balans Herengracht 164, 1016 BP Amsterdam non-fictie, politiek, religie, hedendaagse geschiedenis, autobiografieën

Bert Bakker Herengracht 406, 1017 BX Amsterdam poëzie, proza, geschiedenis, wetenschap, psychologie, politiek en kinderboeken

De Bezige Bij Postbus 75184, 1070 AD Amsterdam Nederlandse en vertaalde literatuur

Contact Herengracht 464, 1017 CA Amsterdam Nederlandse en vertaalde literatuur, psychologie, nieuwe wetenschap, geschiedenis

Van Gennep Spuistraat 283, 1012 VR Amsterdam (vertaalde) literatuur, geschiedenis en politieke wetenschap Imprints: Sara Schoorer Stichting

De Geus Leistraat 6, 4818 NB Breda literatuur, kinderboeken, derde-wereld-literatuur en reisgidsen

[p. 150]

De Harmonie Singel 390, 1016 AJ Amsterdam Nederlandse en vertaalde literatuur, geïllustreerde boeken, humor

In de Knipscheer/Furie Singel 450, 1017 AV Amsterdam Nederlandse, Nederlands-Caribische en vertaalde boeken

Kwadraat Lange Smeestraat 33, 3511 PT Utrecht Nederlandse en vertaalde literatuur, speciale uitgaven

Meulenhoff Herengracht 507, 1017 BV Amsterdam Nederlandse en vertaalde literatuur, science fiction

Nijgh & Van Ditmar Singel 262, 1016 AC Amsterdam literatuur, non-fictie

G.A. van Oorschot Herengracht 613, 1017 CE Amsterdam Nederlandse literatuur met nadruk op poëzie, vertaalde Russische literatuur

De Prom Prinses Marielaan 8, 3743 JA Baarn literatuur

Prometheus Singel 118, 1015 AE Amsterdam poëzie, Nederlands en vertaald proza, Nederlandse en vertaalde non-fictie

Querido Singel 262, 1016 AC Amsterdam proza, poëzie, drama, literaire essays, kinderboeken en geschiedenis

Thomas Rap Staalstraat 10, 1011 JL Amsterdam Nederlandse literatuur en boeken over taal

Het Spectrum Montelbaendreef 2, 3562 LC Utrecht fictie, algemene en geïllustreerde non-fictie, educatieve en wetenschappelijke boeken, woordenboeken en opzoekboeken

Veen Herengracht 464, 1017 CA Amsterdam Nederlandse en vertaalde literatuur, non-fictie (bedrijfsboeken, actuele zaken, populaire wetenschap, kunst en politieke onderwerpen)

Wereldbibliotheek Keizersgracht 524, 1017 EK Amsterdam literatuur, filosofie, geschiedenis, psychologie, kunst en wetenschap

Het Wereldvenster/Agathon Onderdoor 7, 3995 DW Houten literatuur en non-fictie

Vlaamse uitgevers

Davidsfonds/Infodok/De Clauwaert Blijde Inkomststraat 79-81, 3000 Leuven oorspronkelijke literatuur, jeugdboeken, non-fictie

Dedalus Edelinckstraat 9, 2018 Antwerpen oorspronkelijke en vertaalde literatuur, toneelteksten, non-fictie

Epo Lange Pastoorstraat 25, 2600 Berchem politiek, derde-wereld-literatuur en non-fictie

Hadewijch/Houtekiet Vrijheidstraat 33, 2000 Antwerpen Vlaamse en vertaalde non-fictie, poëzie, jeugdliteratuur

[p. 151]

Kritak Diestsestraat 249, 3000 Leuven Vlaamse, Nederlandse en vertaalde literatuur, non-fictie

Lannoo Kasteelstraat 97, 8700 Tielt kunstboeken, fotoboeken, toeristengidsen, algemene non-fictie, poëzie, religie en kinderboeken

Manteau Isabellalei 76, 2018 Antwerpen Vlaamse en Nederlandse proza en poëzie

Pelckmans Kapelsestraat 222, 2950 Kapellen non-fictie en religie

Poêziecentrum Hoornstraat 11, 9000 Gent poëzie

Standaard Belgiëlei 147a, 2018 Antwerpen beroemde strips, algemene non-fictie, Vlaamse literatuur en kinderboeken

Nederlandse uitgevers van kinderboeken

Van Goor Singel 466-468, 1017 AW Amsterdam

De Cocon Onderdoor 7, 3990 DB Houten

Lemniscaat Vijverlaan 48, 3062 HL Rotterdam

Ploegsma Keizersgracht 616, 1017 ER Amsterdam

Kluitman Klevinstraat 20, 1704 RS Heerhugowaard

Leopold Singel 262, 1016 AC Amsterdam

Vlaamse uitgevers van kinderboeken

Altiora Abdijstraat 1, 3271 Averbode

Bakermat Euroshopping, Leermarkt 5, 2800 Mechelen

Clavis Walenstraat 63, 3500 Hasselt

Facet Werstraat 63, 2060 Antwerpen 6

De Vries-Brouwers Haantjeslei 80, 2018 Antwerpen 1

Nederlandse literaire tijdschriften

Atlas Herengracht 464, 1017 CA Amsterdam

Begane Grond Turfdraagsterpad 17, 1012 XT Amsterdam

BZZLLETIN; literair magazine Laan van Meerdervoort 10, 2517 AJ Den Haag

DE XXIe EEUW; voorheen De Held Herengracht 406, 1017 BX Amsterdam

Forum der Letteren; tijdschrift voor taal-en letterkunde Postbus 232, 2300 AE Leiden

De Gids Herengracht 507, 1017 BV Amsterdam

[p. 152]

Hollands Maandblad Herengracht 464, 1017 CA Amsterdam

Lift; tijdschrift voor amateur-schrijvers en -dichters Postbus 17234, 1001 JE Amsterdam

Literatuur, tijdschrift over Nederlandse letterkunde Postbus 129, 3500 AC Utrecht

Lover Keizersgracht 10, 1015 CN Amsterdam

Lust & Gratie Postbus 18199, 1001 ZB Amsterdam

Maandblad Onze Taal Laan van Meerdervoort 14a 2517 AK Den Haag

Maatstaf Singel 262, 1016 AC Amsterdam

Mens & Gevoelens Nieuwezijds Voorburgwal 282, 1012 RT Amsterdam

Het Oog in 't Zeil Keizersgracht 139, 1015 CK Den Haag

Optima Herengracht 464, 1017 CA Amsterdam

Parmentier Postbus 1381, 6501 BJ Nijmegen

Preludium; tijdschrift voor literatuur Postbus 7343, 4800 GH Breda

Propria Cures Wibautstraat 131, 1091 GL Amsterdam

Raster; tijdschrift in boekvorm Van Miereveldstraat 1, 1071 DW Amsterdam

De Revisor Singel 262, 1016 AC Amsterdam

Sic; letterkundig tijdschrift Postbus 358, 5000 AJ Tilburg

Spits Van Ostadestraat 191-1, 1073 TM Amsterdam

Surplus; tweemaandelijks tijdschrift over literatuur en vrouwen Postbus 16572, 1001 RB Amsterdam

Tirade Herengracht 613, 1017 CE Amsterdam

De Tweede Ronde; tijdschrift voor literatuur Herengracht 406, 1017 BX Amsterdam

De Zingende Zaag Postbus 1077, 2001 BB Haarlem

Vlaamse literaire tijdschriften

De Brakke Hond; driemaandelijks literair tijdschrift met neus Verdussenstraat 13, 2018 Antwerpen

Creare; literair en artistiek tijdschrift Fabriekstraat 7, 2440 Geel

Deus ex machina; tijdschrift voor hedendaagse kunst Antwerpse Steenweg 122, 9100 St.-Niklaas

Dietsche Warande & Belfort; tijdschrift voor letterkunde en geestesleven Postbus 137, 3000 Leuven 3

Diogenes; letterkundig tijdschrift De Gauw 11, 2960 St.-Job-in-'t-Goor

[p. 153]

De Kantieke Schoolmeester, halfjaarlijks tijdschrift voor de Boonstudie uia/ger, Universiteitsplein 1, 2610 Wilrijk

Kreatief driemaandelijks literair- en kunstkritisch tijdschrift Groeningestraat 23, 8560 Wevelgem

Nieuw Wereldtijdschrift (NWT) Edelinckstraat 9, 2018 Antwerpen

Ons erfdeel; algemeen-Nederlands tweemaandelijks cultureel tijdschrift Murissonstraat 260, 8931 Rekkem Rijvoortshoef 265, 4941 VJ Raamdonksveer

Pi; tijdschrift voor poëzie Blijde Inkomststraat 9, 3000 Leuven

Poëziekrant; onafhankelijk tijdschrift voor Nederlandstalige poëzie en buitenlandse poëzie in Nederlandse vertaling Hoornstraat 11, 9000 Gent

Restant; letterkundig tijdschrift Generaal Eisenhowerlei 30, 2200 Antwerpen

Revolver Ludwig Burchardstraat 35, 2050 Antwerpen

Spiegel der Letteren; tijdschrift voor Nederlandse literatuurgeschiedenis en voor literatuurwetenschap Predikherenberg 59, 3010 Kessel-Lo

De Vlaamse Gids Leopoldstraat 10, 2000 Antwerpen

Yang Postbus 245, 9000 Gent 1