|
| |
Verschenen
Marten Lerk, Jan Leenderts Lerk een Fries in het leger van Napoleon. Delft, Alvo z.j. ISBN 90-75010-03-6. 144 blzz. f 29,50.
Reconstructie door een nazaat, maar niet op basis van een dagboek of anderszins, van de belevenissen van een Fries conscript tijdens de veldtocht in 1813 in Duitsland. Verlevendigd door zeer ahistorisch gepraat over kerstsfeer en talloze referenties aan het ‘vrije’ Friesland. Sfeer: ‘“Hest ut al hoord? Jan Lerk mut in dienst”, zei Douwe Kingma bezorgd tegen Oebele Veldstra.’ [AH]
| |
| |
| |
Ans van Gils, Van één vonk brandt een huis. Invloed van de Nederlandse Verlichting op de ontwikkelingen in Made en Drimmelen, 1780-1813. Scriptie OU Cultuurwetenschappen 1998. Verkrijgbaar ad f 15,- bij de maakster (Blokvang 11, 4942 BP Raamsdonkveer)
Niet dat er veel gebeurt: maar het is soms plezierig te lezen over de invloed (of niet?) van grote gebeurtenissen in micro-omgeving. [AH]
| |
Ruud Paesie, Het VOC-retourschip Ravesteyn. De laatste reis van een Zeeuwse Oostindiëvaarder. Amsterdam, Bataafsche Leeuw 1999. 205 blzz. f 79,-.
Perry Moree, ‘Met vriend die God geleide’. Het Nederlands-Aziatisch postvervoer ten tijde van de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Zutphen, Walburg Pers 1998. ISBN 90-5730-012-5. 288 blzz. f 49,50.
Zakelijk, tegelijk goed geschreven boek over een specialistisch onderwerp. - Af en toe (66, 67) komt naar boven dat er ook pakketten boeken meegegeven werden; die wel es nat en ‘bedorven’ aankwamen. En dat terwijl, zoals iemand schreef, het vervelendste aspect van de Oost het gebrek aan boeken was. Kan de auteur, of een ander, ons eens verrassen met een studie over hoe, en welke boeken meegegeven werden? - Om onmiddellijk af te reizen: de mededeling (13) dat er ‘ontelbare’ Nederlandse brieven liggen in het Londense Public Record Office, in beslag genomen door Engelse oorlogsschepen en kapers. [AH]
| |
Johannes Koch, Levenbeschrijving van -. [Bezorgd door] J.C.F. Koch. Delft, Alvo [1999]. Mars bibliotheek 3. ISBN 90-75010-05-2. 82 blzz. f 16,--.
Dagboek van een Duitse boerenjongen die in 1803 dienst neemt bij de Bataafse troepen. Met die troepen vecht hij aan de Napoleontische zijde in Duitsland en Spanje; later tegen Napoleon bij Waterloo; en in 1830 tegen de zuidelijke opstandelingen. Gedetailleerder dan gebruikelijk is in dit soort verslagen, over de ongemakken van de oorlog. [AH]
| |
Hans Bonke, De zeven reizen van de Jonge Lieve. De biografie van een VOC-schip, 1760-1781. Nijmegen, SUN 1999. 224 blzz. f 39,50.
Nauwkeurig bronnenonderzoek, vele details over de dagelijkse gang van zaken. [AH]
| |
Willem van den Berg, Een bedachtzame beeldenstorm. Beschouwingen over de letterkunde van de achttiende en negentiende eeuw. Onder redactie van Klaus Beekman, Marita Mathijsen en George Vis. Amsterdam, Amsterdam University Press 1999. ISBN 90-5356-380-6. 352 blzz. f 50,-
Bundeling, bij zijn afscheid, van de belangrijkste artikelen door Van den Berg, met een lijst van zijn publicaties en recensies vanaf 1965 (p. 343-351). Voor de 18e eeuw zijn vooral van belang de artikelen over de preromantiekconceptie (1976), de in 1794 geopende Haarlemse volksbibliotheek van 't Nut (1993), de Amsterdamse hoogleraar David Jacob van Lennep (1997), ‘epistolariteit’ (1975), brievenboekjes (1978), en Rijklof Michaël van Goens (1996). Geen index. [AH]
| |
A.T.M. Ruygt, Begraafplaats Ter Navolging Tiel. Een voorbeeld van verlicht denken. Tiel, Streekarchivariaat [PB 169, 4000 AD Tiel) 1998. ISBN 9071297276. 150 blzz.
Deze buitenbegraafplaats daterend van 1786 werd het voorbeeld voor vele andere begraafplaatsen, onder andere in Leiden en Amsterdam. [AH]
| |
Jean Sgard [dir.], Dictionnaire des journalistes 1600-1789. Oxford, Voltaire Foundation 1999. ISBN 0 7294 0538 9. 2 dln., 552 + 560 blzz. £ 170.
Sterk vervolledigde, en aan de stand van het onderzoek aangepaste, heruitgave van de editie-1976; met 810 biografische notities. [AH]
| |
| |
| |
Joris van Eijnatten, Mutua Christianorum tolerantia. Irenicism and toleration in the Netherlands: the Stinstra affair 1740-1745. Firenze, Leo S. Olschki editore 1998. Studi e testi per la storia della tolleranza in Europa nei secoli XVI-XVIII 2. ISBN 88-222-4656-X. 356 blzz.
Grondige en belangrijke studie over de ontwikkeling van de begrippen tolerantie en verdraagzaamheid (niet noodwendig identiek), vooral in de eerste helft van de achttiende eeuw. Aan de orde komt het gedachtegoed van de Nederlanders Gerard Noodt, Jean Barbeyrac, Joannes Drieberge(n) en anderen, en de invloed daarop van buitenlanders als John Locke en Benjamin Hoadly. De studie culmineert in een analyse van de teksten Deductie voor het regt van de vrijheid van geloove, godsdienst, en conscientie (1740), en de Oratio de mutua Christianorum tolerantia (1745), respectievelijk door (vermoedelijk) de doopsgezinde Harlinger dominee Johannes Stinstra, en de gereformeerde Leidse theoloog Johannes van den Honert. De teksten worden bijgegeven in appendices. - Een opvallende opmerking vindt men p. 170: aldaar vraagt Van Eijnatten zich af of de term Verlichting voor Nederland wel gebruikt kan worden, wegens ‘the lack of conceptual clarity among contemporary scholars of Dutch history’. [AH]
| |
Emmanuel Waegemans [ed.], Russia and the Low Countries in the Eighteenth Century. Groningen 1998. Baltic Studies 5. ISBN 90-73432-05-7. 340 blzz. f 90,--.
Deze bundel bevat 23 artikelen (de helft in het Russisch) over de Nederlands-Russische relaties in dit tijdvak; uiteraard vele over en rond Peter de Grote. Ik noem verder: M.J. Okenfuss over de Amsterdamse drukker Jan Thesing als verantwoordelijk voor de eerste ‘seculiere’ (buiten het gezag van het patriarchaat) gemaakte Russische drukken die ten doel hadden de westerse cultuur te importeren; J. Paaskoski over de zeer hoge posities bekledende Jan Pieter van Suchtelen (1751-1836) die een bibliotheek van 26.000 boeken naliet (in 1836 in de keizerlijke bibliotheek te Petersburg geplaatst, nu deels nog in de UB Helsinki te vinden); R. Tavernier over de Deventenaar Gerhard Dumbar (1743-1802) als de vertaler van de Reize naar Siberië (1771) door abbé Chappe; en een genoeglijk artikel van V. Ronin over de Nederlander als ‘type’ in de Russische literatuur tot en met heden. [AH]
| |
Gerrit Paape en Maria van Schie, Kinderpligten, gebeden en samenspraaken. Geschikt naar de vatbaarheid der jeugd Negentien gedichten uit een verdwenen boekje, uitgeg, en ingel, door Anne de Vries. Stichting Neerlandistiek VU Amsterdam en Nodus Publikationen Münster 1999. ISBN 90-72365-60-7. 58 blzz. f 16,40.
Herdruk van een in 1779 verschenen bundeltje, volgens inleider een der eerste navolgingen van Van Alphens Proeve van kleine gedigten voor kinderen. Zij vertonen een zekere frisheid. Men moet enige moeite doen te begrijpen (slechts de titelpagina maakt melding van het verdwijnen van de bundel!) dat deze gedichten een reconstructie zijn van de teksten, vooral via hun opname in de latere Verzameling van gedichtjens ten dienste der schoolen (1782). - Lieftallig plaatje van ‘de familie van den schrijver’ op de omslag. [AH]
| |
Miriam Claude Meijer, Race and aesthetics in the anthropology of Petrus Camper (1722-1789). Amsterdam, Rodopi 1999. Studies in the history of ideas in the Low Countries 4. ISSN 0927-5088 nr. 4. 250 blzz. f 116,60.
Heldere, oorspronkelijk Amerikaanse dissertatie over de menschkunde van de veelzijdige hoogleraar Camper. Diens fysiognomische opvattingen bevatten de ‘facial angle theory’ (voornamelijk het in bepaalde mate vooruitsteken van de kaak), op grond waarvan verschillende menselijke rassen onderscheiden konden worden; een idee dat lang invloed heeft gehad. Aldus werd de
| |
| |
neger vlak bij de orang-oetan geplaatst, terwijl het gelaat van de Europeaan het ideaal van de Oudheid benaderde. In de negentiende eeuw leidde dit, niet volgens de bedoelingen van Camper, tot gevolgtrekkingen over de kwaliteit van de hersens naar rato van de soort schedel. Camper kan beschouwd worden als de grondlegger van de anthropologie in Nederland. - Het werk bevat naast een analyse van deze theorieën tevens een biografie van Camper. Aan het eind vindt men een lijst van Campers handschriften en tekeningen. Er zijn twee - dus verwarrende - indices op personen; vermoedelijk ligt de grens daarbij rond 1800. [AH]
| |
John Richetti, The English novel in history 1700-1800. London 1999. ISBN 0-415-00959-2. 290 blz. f 197,45.
Richetti is een grote naam op het terrein van het achttiende-eeuws proza. In dit boek behandelt hij de relatie fictie-maatschappij in Engeland, vooral aan de hand van schrijvers als Defoe, Fielding, Richardson, Smollett, en een aantal vrouwelijke auteurs. ‘Eighteenth-century novels render a bargaining for identity and authority which is at the heart of the profound changes in consciousness’ (15). Deze schrandere studies zijn gesteld in begrijpelijke taal en verworden nergens tot de elders wel voorkomende welhaast theologische interpretatie-systema's. [AH]
| |
Louis Sébastien Mercier, Niemand ontbijt meer met een glas wijn. Tableau van Parijs 1781-1788. Gekozen, vertaald en bezorgd door Willem Derks. Amsterdam, Arbeiderspers 1999. Privé-domein 235. ISBN 90-295-3062-6. 224 blzz. f 39,90.
Observerende stukken, haast columns, over het leven in de Franse hoofdstad; vernieuwend omdat het nu eens (zoals in de vele Grand Tours) niet over de cultuur en de gebouwen gaat, maar over beroepen, gedragswijzen, verkeer, detailhandel en nog vele dingen meer. Desondanks wijkt dit alles nog niet zeer af van wat men soms ook ten onzent bij Jacob & Justus en hun navolgers kan vinden. - Eén passage uit een stuk over het gedrag van buitenlanders in Parijs, en wel over een speciaal soort daarvan: ‘De Hollander spoelt 's ochtends eerst zijn maag met drie of vier koppen thee, waarna er een grote ham op tafel verschijnt waarvan hij ongeveer een pond verorbert; vervolgens rookt hij twee of drie pijpen en drinkt drie koppen koffie met melk gevolgd door een stuk of zes beboterde sneden brood, en hij besluit zijn ontbijt met een fles bordeaux’ (164). Mercier behoort dus ontegenzeglijk tot het volk dat een petit déjeuner mint. Desondanks... [AH]
| |
A. Biewenga, De Kaap de Goede Hoop. Een Nederlandse vestigingskolonie, 1680-1730. Amsterdam, Bert Bakker / Prometheus 1999. ISBN 90-53338-02-0. 346 blzz. f 49,90.
Proefschrift over de kerkelijke en sociaaleconomische omstandigheden in de begindagen van deze Nederlandse kolonie. [AH]
|
|
Auteursrechtelijk beschermd