Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman. Jaargang 16

[p. 8]

Jacob Campo Weyerman en het huis van Jacob Lindenbergh
Jan Willem Gunning

Toen Jacob Campo Weyerman in Breukelen woonde, wijdde hij in 1725-26 in de Ontleeder der Gebreeken en in de Echo des Weerelds enkele hatelijke stukjes aan ‘de Reus Kakus’, die eigenaar was van een buitenplaatsje in Breukelen. Er wordt in die stukjes prachtig gescholden en Weyerman geeft daarbij veel informatie over zijn slachtoffer. Zo schrijft hij dat Kakus ‘een oneven Olifants Poot’ heeft en een ‘Tong die onbezweeken, Zig van de Stempel Straf wist vrij en vrank te preeken’. Kakus loopt te ‘Vagebondeeren met geestelijke Prentverbeeldingen van Romeyn de Hooge’ en hij wordt in een van de stukjes opgevoerd als een spook met een zak vol afgekeurde munten. Deze en andere details stelden Mej. Dr. I.H. van Eeghen in staat ‘Kakus’ te

[p. 9]

identificeren. Zij toonde overtuigend aan dat Weyerman een beruchte Amsterdamse uitgever op het oog had, Jacob Lindenbergh (1675-1727). Lindenbergh had een horzelvoet, hij had een keer geprobeerd met vals gestempelde schellingen te betalen en hij had een bijbel uitgegeven met platen van Romeyn de Hooghe^1..

Weyerman heeft enkele malen smalend geschreven over Lindenberghs buitenverblijf, ‘Dat Spookpaleys der Vegt’. Hij noemt het soms Kleyn Angola, ook wel kortweg Angola, soms Slakkenburg, maar meestal Paddesteyn. Mej. Van Eeghen heeft aangegeven waar dat huis stond. Zij schreef dat Lindenbergh ‘naast de bestaande huizen Lisboa en Angola van de familie Pechlin een huis Kleyn Angola’ liet bouwen. Zij is er dus vanuit gegaan dat Kleyn Angola een echte naam was. Het zou jammer zijn als dat waar was, want dan zou de zaak niets met Breukelen te maken hebben, maar Mej. Van Eeghen vergiste zich^2.. Weyerman heeft het over ‘een buitenplaats aan de Breukelense Vecht’ en de door Mej. Van Eeghen aangewezen plaats voldoet niet aan die omschrijving. De buitenplaats Angola lag vlakbij Nieuwersluis, in de heerlijkheid Mijnden: niet in Breukelen en zelfs niet in het Sticht.

Waar moeten we het huis dan wel zoeken? In Breukelen, aan de linkeroever van de Vecht, tussen de rivier en wat destijds de Heerenweg heette (nu de Straatweg). Daar kocht Lindenbergh in 1722 een stuk grond met een huis^3. van Hendrik Block, schout van Breukelen. De beschrijving in de transportakte doet vermoeden dat het huis eenvoudig was. Een paar jaar later is er echter duidelijk sprake van een buitenplaats. Als we Weyerman geloven wanneer hij Lindenbergh de bouwheer noemt, dan heeft Lindenbergh het huis dat hij kocht, afgebroken en er een groter huis voor in de plaats gesteld.

In de Ontleeder geeft Weyerman op 3 en op 10 september 1725 een verslag van een bezoek aan de plaats. Hij klaagt over de steile trap die men door een gat bereikt en ‘die zo maklyk was om te beklimmen, als een met Spaansche zeep bestreeken Mast’. Wie wel eens in het huis is geweest, herkent die steile trap meteen. Het huis werd na de dood van Lindenbergh in 1727 nog tot 1741 aangehouden door zijn weduwe^4.. Net als in Amsterdam heeft de familie ook in Breukelen een spoor van schulden achtergelaten. De volgende eigenaar doopte het huis ‘Hoogerlust’. Het bleef tot in het midden van de vorige eeuw in handen van Amsterdamse families, werd vervolgens lange tijd als kostschool gebruikt en werd vanaf 1901 (inmiddels omgedoopt tot ‘Nieuw-Hoogerlust’) weer particulier bewoond. Het bestaat nog steeds (met als adres: Straatweg 204) en sinds 1982 woon ik erin. Toen ik me verdiepte in de geschiedenis van het huis, stuitte ik op Lindenbergh en op wat Mej. Van Eeghen over hem had geschreven. Dat leidde ertoe dat zij en ik op een mooie zondagmiddag in 1985 op ‘Paddesteyn’ hebben gepraat over de bouwheer, een zeer verlaat gevolg van een stukje van Weyerman uit 1725!

Eén raadsel blijft onopgelost: waarom koos Weyerman de naam Kleyn Angola? Er zal, zo veronderstelde Mej. Van Eeghen destijds, op Angola wel iemand gewoond hebben die iets op zijn kerfstok had. Maar dat blijft gissen.

1. I.H. van Eeghen, ‘Gijsbert Tijssens' toneelstukken en het bedrog in de achttiende-eeuwsche boekhandel’. In: Ondernemende geschiedenis, opstellen aangeboden aan Mr. H. van Riel. Den Haag, 1977, pp. 109-123. Zij schrijft de naam als Lindenberg, ik volg de spelling van Lindenberghs laatste handtekening.

2. Dit kwam aan het licht in 1984 en Mej. Van Eeghen heeft haar fout toen ruiterlijk toegegeven. De betreffende publikatie was echter niet bekend in Weyermankringen, zodat daar de veronderstelling uit 1977 gemeengoed bleef. Zie J.W. Gunning, ‘Hoogerlust in de achttiende en negentiende eeuw: buitenverblijf en kostschool’. In: Jaarboekje van het Oudheidkundig Genootschap Niftarlake (1984), pp. 49-70.

3. Rijksarchief Utrecht, dorpsgerechten 313, 11 september 1722.

4. In die tijd wordt het huis vermeld als de ‘Plaats genaarnt Lindenbergh’. Rijksarchief Utrecht, notaris Hendrik Bilstijn te Kockengen, 29 november 1737.