Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman. Jaargang 15

[p. 105]

De jeugdjaren van Robert Hennebo
Chris van de Wetering

De bohème levenswijze van Robert Hennebo, achttiende-eeuwse dichter van schimp- en spotdichten, vooral bekend om zijn Lof der Jenever (1716), is al meer dan driehonderd jaar onderwerp van smeuïge anekdotes. Die lijken grotendeels gebaseerd op De Zeldzaame Leevens-byzonderheden van Laurens Arminius, Jacob Campo Weyerman, Robert Hennebo, Jakob Veenhuyzen, en veele andere beruchte personaadgien uit 1738 (verder als: LA), door Weyerman. De ongebreidelde fantasie van sommige biografen zorgde er later voor, dat het levensverhaal van Robert Hennebo heeft kunnen uitdijen tot een ware mythe.

Weyerman maakte onze dichter van ‘steegjes Gezangen’ tot een van de titelhelden van een werk, dat ongeveer een jaar na de dood van Hennebo verscheen. Zij kenden elkaar overigens persoonlijk. Onder auspiciën van Weyerman schreef Hennebo zelfs een heldenzang^1.. De objectiviteit van Weyerman als biograaf moet desalniettemin met een korreltje zout genomen worden. Alleen al de verwijzingen naar een klassiek heldenepos (zoals de Aeneas, op de titelpagina; en verder in de voorrede) geven de tekst een zekere dubbelzinnigheid: de beruchte personages uit LA steken wat merkwaardig af bij de helden die Rome stichtten. In plaats van een ‘Romeinschen Brutus’ beschrijft Weyerman hier ‘ongemeene’ personages als Robert Hennebo en Laurens Arminius. Dat zijn wel erg merkwaardige Batavieren die het steeds geroemde Nederlandse ‘Gemeenebest’ moeten vertegenwoordigen! Weyerman schuift in zijn werk een ongewone voorhoede naar voren, van dichtende windhandelaars en danslustige advocaten. De kroegen in Amsterdam worden bevolkt door een dranklustige en libertijnse groep. Hennebo zwaait er als Robert Den Eerste de scepter over.

Latere biografen van Hennebo misinterpreteren nog al eens Weyermans snerende opmerkingen; of die zijn een eigen leven gaan leiden. Een passage bij Weyerman over Hennebo's Friese accent leidt ertoe dat Hennebo jarenlang voor een Fries is doorgegaan^2.. De anekdote in LA, dat hij in 1708 als soldaat in de slag bij Oudenaarde zijn hachje wist te redden door zich lafhartig te verschuilen in het ziekenhospitaal, is in iedere biografische schets beland, zonder bronvermelding. Suggestieve opmerkingen van Weyerman worden vervangen door speculatie. Men gist dat Hennebo, in de magere jaren van zijn kasteleinschap in respectievelijk ‘De Gecroonde Karsseboom’ en ‘Het Gulden Vlies van Jason’, kwakzalver, acteur en beunhaas in de windhandel is geweest^3.. Hennebo's biografen schijnen op de hoogte te zijn van de meest bizarre details. In de naslagwerken staat onze dichter zelfs beschreven als een expert in het ‘prepareren van rosbief, taelingen en koteletten’^4.. Geen enkele auteur lijkt eraan te denken de meest eenvoudige gegevens over deze ‘Bataafse Proteus’ na te trekken.

Om een begin te maken met de ontmanteling van alle mystificaties rond de figuur van Robert Hennebo, zal ik daarom een overzicht geven van enkele verifieerbare gegevens, verkregen in een paar dagen archiefonderzoek, die een aanknopingspunt zouden kunnen vormen voor verdere studie.

1. J. Bruggeman, ‘Jacob Campo Weyerman inventor van een onbekende heldenzang’. In: Med. JCW 7 (1984) nr. 1, pp. 16-20.

2. Zo bij A.J. van der Aa, Biographisch Woordenboek der Nederlanden, dl. I. (Haarlem 1852), p. 182 en G.P. Beishuizen, ‘Robert Hennebo en zijn werk’, in: Den Gulden Winckel 15 (1916) nr. 1, p. 1.

3. L. van Nierop, ‘Brieven van den Amsterdamschen makelaar Robert Hennebo aan den Haarlemmer zijdereeder Simon Bevel over Engelsche fondsen (1735-1736)’. In: Economisch-historisch jaarboek 17 (1946) nr. 1, p. 46.

4. Van der Aa, dl. I, p. 182.

[p. 106]

Wat was de geboortedatum van Hennebo? Was hij inderdaad een Fries? Of, zoals sommigen menen, een Leidenaar van geboorte^5.? Wie waren de ouders van Robert Hennebo? Struikelblok is steeds de doopsgezinde overtuiging van de familie Hennebo. Doopsgezinden werden vóór hun achttiende niet gedoopt, en derhalve zijn in de gewone doopboeken geen gegevens te vinden.

In Leiden moet (een) Robert Hennebo geboren zijn tussen 1683 en 1691, als zoon van Jan Hennebo Robbertszoon. Aan deze laatste werd, als ‘jongman van Leyden, woonende opt Rapenburg’, consent verleend ‘om tot Soeterwoude te moghe trouwen den 2:2:1683’, met Henriëtte van Hoogmade, ‘dochter van Leyden, woonende opt Hogewoert’^6.. Jan Hennebo stierf op 29 september 1691, in de Breestraat. Henriëtte van Hoogmade hertrouwde twee jaar later met Jacob van Heemskerck^7.. Na het overlijden van haar man benoemt Henriëtte van Hoogmade tot ‘absoluute voogdij over haare minderjarige erfgenamen [...] monsr. Balthasar van Hoogmade, hare broeder ende Anthony Bierens en Rutgert Aarsen, hare swagers’^8.. Helaas vermeldt de akte de namen van haar erfgenamen niet. Uit een nieuwe voogdijbenoeming na het hertrouwen van Henriëtte, blijkt dat het om ‘twee minderjarige kinderen’ gaat^9.. Overigens wordt Jacob van Heemskerck als medevoogd benoemd. Het vermoeden dat Jan en Henriëtte inderdaad een zoon Robert hebben gekregen, wordt bevestigd in het Gemeentearchief van Amsterdam. Bij de notariële protocollen aldaar bevindt zich een Akte van Akkoord, waarin Robert Hennebo in 1706 wordt aangenomen als koopmansleerling bij de koopman David Baillard; in die akte voor notaris Johannes Backs compareren de ‘Heeren Anthony Bierens, Rutgert Aartsen en Hendrik van Vreeden als voogden van Robbert Henneboo’, samen met ‘Jacob van Heemskerck, de medevoogt’^10..

Deze familie Hennebo was een rijke lakenfamilie. De verkoop in 1692 van de ‘gereedschappen tot de lakendrapperie behoorende ende enige wollen’, levert alleen al een totaal van 872 gulden op^11.. Na het huwelijk vestigde de familie zich op de ‘Heeregracht’^12.. Uit het huwelijk van Henriëtte met Jacob van Heemskerck komen twee zoons voort: in 1695 Jan Jacobse van Heemskerck en in 1697 Pieter van Heemskerck^13.. Moeder Henriëtte komt al vroeg, in 1698, te overlijden^14.. Hoe de situatie in het gezin is, blijkt wel uit de manier waarop Robert uitbesteed wordt bij koopman Baillard. Hij wordt maar liefst voor acht jaar door zijn voogden verbonden. Deze zullen de ‘eerste jaren jaarlyx tweehondert guldens’ betalen maar de ‘drij volgende jaren sal geen gelt toegegeven worden, maar den dienst tegens cost als andere gerescontreert worden’. Als tegenprestatie zal Baillard Robert ‘in zijn negotie en de aancleef van dien [...] instrueren en onderwijsen’^15..

In 1712 wordt in Leiden het huwelijk aangetekend van ene Robert Hennebo, ‘geboortigh van Leijden’ met Johanna Maria Timmermans (ook wel Carpentiers) ‘geboortigh van Rotterdam, beyden wonende in s'Gravenhage’^16.. Het is niet met zekerheid te zeggen dat het hier om de voorgaande Robert gaat. Wel vermeldt de aantekening ‘geboortigh van Leijden’, maar deze zelfde persoon geeft later, in 1728, Amsterdam als geboorteplaats op^17..

5. O.a. Van Nierop, p. 45, en W.J.J.C. Bijleveld. ‘Robert Hennebo (dichter 1690-1730) zijn afkomst en levensloop’. In: Gens nostra 2 (1947), pp. 237-238.

6. GA Leiden (GAL), DTB, Schepenondertrouw G 138.

7. GAL, DTB: begraafboek 1327 en Schepenondertrouw F, 197v.

8. GAL, Not. Arch. 1409 Boeckweijt 1692 (f. 59).

9. GAL, Not. Arch. 1412, Boeckweijt 1695.

10. GA Amsterdam (GAA), Not. Arch. 4643, Backs 1006.

11. GAL: Not. Arch. 1409, Boeckweijt 1692, f. 14.

12. GAL, DTB, begraafboek 1329.

13. GAL, DTB, Remonstrantse Kerk, 47.

14. Zie nt. 12.

15. Zie nt. 10.

16. GAL, DTB schepenondertrouw H 233.

17. GAA, Poorterboek 5033 (dl. 16, f. 408; hij schrijft zich in op 21 februari).

[p. 107]

Het huwelijk werd aangetekend met de vermelding ‘moet attestatie van s'Gravenhage overbrengen’. Als woonplaats wordt Den Haag vermeld, hoewel Hennebo daar pas op 30 september als poorter ingeschreven wordt^18.. Woonde Hennebo een tijd voor zijn huwelijk nog in Leiden, zodat ook daar de geboden in de kerk gelezen moesten worden?

Er is met dit huwelijk iets merkwaardigs aan de hand. In Den Haag werd de ondertrouw namelijk twee maal aangetekend, op 5 juli 1711 en op 14 augustus 1712^19.. In 1711 bevond Hennebo zich als ‘cadet onder de compagnie van brigadier de Rocque, in garnizoen’ in Geertruidenberg. Aldaar werd een notitie gemaakt van zijn ondertrouw op 12 juli 1712^20.. Waarom werd dit voorgenomen huwelijk geannuleerd? Aangezien bij de tweede aantekening van het huwelijk de toestemming van de voogd ontbreekt zou het kunnen dat deze zijn toestemming niet heeft willen verlenen. Mogelijk is ook, dat Hennebo in 1712 meerderjarig werd en dat hij zonder toestemming kon trouwen. Hij zou dan van 1687 zijn.

Op 29 juni 1737 overlijdt in Amsterdam een Robert Hennebo die zich enige jaren daarvoor als makelaar inschreef in het Poortersregister^21.. Dat het om dezelfde Hennebo gaat als degene die in Den Haag woonde, blijkt uit het feit dat Johanna Maria Timmermans de nalatenschap ondertekende^22..

Maar er is niet veel bewijs dat deze Amsterdammer geboren werd in Leiden, en dus de zoon van Jan en Henriëtte Hennebo was. Bij zijn inschrijving in het makelaarsgilde geeft hij zelfs Amsterdam op als zijn geboorteplaats (vgl. nt. 22).

In dit alles vinden we toch, mogelijk niet toevallige, parallellen met het verhaal van Weyerman. Die suggereert bijvoorbeeld Hennebo's ouderloze jeugd. Hij zou het grootste gedeelte van zijn opvoeding genoten hebben ‘onder eene Soldaaten Tent’ (LA, p. 15). Verder worden onder andere genoemd: Hennebo's dienst in het leger, zijn huwelijk snel daarna, en het beoefenen van de makelaardij aan het eind van zijn leven. De omzwenking van Hennebo naar het gezeten makelaarschap wordt in LA, zij het wat gemelijk, becommentarieerd door Jonker Snoeshaan: ‘Dat 'er nu geen volmaakt geluk huysvest op de ondermaansche Weerelt, heeft ons de Ervaarenheyt aangetoond in dien Robert den Makelaar, die namaate dat hy verrykte in kontanten, verarmde in vreugden’ (LA, p. 32).

18. GA Den Haag, Nieuwe Burgerboek, 1056 f, 4v. Hij schrijft zich in op 26 februari.

19. Van Nierop, p. 47.

20. Centr. Bureau Genealogie, Archief Wolters, afd. Militairen van alle gezindten. Schrijvend in Parijs, kan ik op dit moment het inventarisnummer niet achterhalen.

21. GAA, Middel op Begraven, 13723, 1058, 91 v.; GAA, Gildenarchief, 366 (‘Protocollen’ van het makelaarsgilde 1191).

22. GAA, Collaterale Successie, 5046, 24.