Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman. Jaargang 12

Johannes Onderzoeker en Bernardus Weetgraag.
Het aan Weyerman toegeschreven pamflet tegen de vrijmetselarij nader ‘ontmomd’.
Karel Bostoen

In de Leidse universiteitsbibliotheek, onder de handschriften van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, bevindt zich onder signatuur Ltk 867 de nalatenschap van D.U. Heinemeyer. Dietrich Ulrich Heinemeyer (1771-1814) was een advokaat uit Jever, in het Duitse Oost-Friesland, die rond 1800 de bouwstoffen verzamelde voor een lexicon dat onder de titel Das gelehrte Batavien had moeten ver-

[p. 78]

schijnen. Deze uitgave is nooit tot stand gekomen, maar Heinemeyers aantekeningen kwamen in het bezit van Hendrik Willem Tydeman die ze in 1862 aan de Maatschappij schonk.

Sinds kort is er een catalogus van die nalatenschap beschikbaar.^1. Heinemeyers aantekeningen over Jacob Campo Weyerman bevinden zich in doos WE-Z, 2, onder de nummers 26, 35, 60, 131, 188, 203 en 559. De oogst was op het eerste zicht niet bijzonder. Het ging om zeven papierstrookjes met verwijzingen naar secundaire literatuur. De ontcijfering van het beruchte Duitse Gotische pootje vormde het enige struikelblok.^2.

Nr.26 bevat de volgende aantekening: ‘Leben Joh. Campo Weyermann der ins Gefängnisse zu Haag gestorben. 8. *[Fcht uLpz*?] Wedel 1764, [*677...*]’. Er zijn hier duidelijk nog transcriptieproblemen, maar misschien worden die in de toekomst door iemand anders opgelost.

Nr.35 bleek een verwijzing naar de recensie van het in 1769 verschenen, vierde deel van de Konst-Schilders te bevatten. Het gaat hier om een recensie in de Nieuwe Vaderlandsche Letter-Oefeningen 4 (1770), 1ste Stuk, pp.323-326. Deze recensie is de lezers van ons tijdschrift bekend uit de signalering van Barbara Sierman in Med. JCW 1979, pp.142-143.

Nr.60 van Heinemeyer verwijst naar een recensie van Het Oog in 't Zeil in de Algemeene Vaderlandsche Letter-Oefeningen 1780, 1ste Stuk, p.176. Een signalering van deze recensie van de hand van Gerardine Maréchal is te vinden in Med. JCW 1980, p.318.

Nr.131 verwijst naar een titel die ik ontcijfer als ‘Kots bijv. D.III S.343-347’, maar thuisbrengen kon ik die verwijzing niet.

In nr.188 vraagt Heinemeyer zich af: ‘Weyerman, J.C. in die ältere Epoche?’.

Nr.203 verwijst naar de recensie van het Aanhangsel behoorende tot de zeldzaame levensgevallen van J.C. Wyerman [enz.] in de Vaderlandsche Letter-Oefeningen 3 (1763), 1ste Stuk, p.418 die werd gesignaleerd in de Med. JCW 6 (1983), pp.31-32 door Jan van Heugten. Van Heugten signaleert niet alleen, maar publiceert als enige in extenso zowel de titel als de recensie.

Is de oogst uit de doos van Heinemeyer tot nu toe gering, dan levert het laatste strookje, Nr.559, iets interessants op. Hier verwijst hij naar de Vaderlandsche Letter-Oefeningen 1 (1771), 1ste Stuk, p.151-152. Wie het tijdschrift vervolgens opslaat, treft het volgende aan:

Openhartige Catagismus of Belydenis der Vry Metselaaren, voorgesteld in Vraagen en Antwoorden. Waar in aangetoond werden de Manieren, dienende ter aanneeming van een Vry Metzelaar en om de Leezer een volkome ontleeding van die Sositeyten te geeven, hebbe ik dit voorgesteld by Vraagen en Antwoorden, bij de welke een Metzelaar aanstonds kenbaar zyn moet. Gevonden onder de Schriften van den Wel Bekende Campo Wyerman. Afgevalle medelit der Vry Metzelaaren. Gedrukt voor de Loge. in 't geheel 27 bladzijden in Octavo.
Brief van Johannes Onderzoeker aan Bernardus Weetgraag, over de Openhartige Catechismus of Belydenis der Vry Metzelaars; uitgegeven op den naam van Jacob Campo Weyerman. Strekkende tot bewys dat dezelve nooit uit zyn Pen gekomen, maar getrokken is, uit het Werkje de Metzelaar ontmomd, of het rechte Geheim der Vrye Metzelaaren ontdekt door Thomas Wolson. Gedrukt voor den Uitgever. in 't geheel 16 bladzyden in Octavo.

1. Heinemeyers bouwstoffen voor een biografisch lexicon (Hs. LTK 867 en andere), bewerkt door F.J.H. Hochstenbach en C.F.F. Singeling. Leiden, 1988. (Kleine publicaties van de Leidse Universiteitsbibliotheek, 1).

2. Hierbij dank ik Prof. dr. H. Würzner van de Vakgroep Duits te Leiden die zo vriendelijk was mijn transcripties te controleren.

[p. 79]

Na de opgave van deze twee titels, luidt de enigszins merkwaardige recensie in de V.L.O. als volgt:

TWee Stukjes, die geen byzondere aanmerking verdienen, als te gering om 'er op staen te blyven; van waer we zelfs de titels niet gemeld zouden hebben, was 't niet dat ons Projet, het opgeven van alle Nederduitsche uitkomende Schriften, zulks van ons eischte.

Het eerste van deze twee pamfletten over vrijmetselarij zal de lezer van ons tijdschrift bekend voorkomen. Geerars in zijn artikel in het Tijdschrift voor de studie van de Verlichting 3 (1975) nr.1, dat in 1980 in de Med. JCW werd herdrukt, signaleert een exemplaar ervan in de bibliotheek van de Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden te 's-Gravenhage.^3. Hoewel in de titel van het pamflet Weyerman niet als de auteur ervan werd aangemerkt (er staat slechts uitdrukkelijk vermeld dat het na zijn dood tussen zijn papieren werd gevonden) twijfelt Geerars aan Weyermans auteurschap op grond van een opdracht in een ander ongedateerd werkje uit die tijd. Het betreft hier het Begin, opkomst en voortgang van het genoodschap der Vrye-Metzelaars [...] door J.L.J.W.D. waarin de Catagismus aan G. Smith, Meester in een Opebare Loge te Amsterdam, werd toegeschreven. Bovendien bleek daaruit dat Smith uit bescheidenheid zijn Catagismus op naam van Weyerman zou hebben geplaatst ‘waardoor de onkundige nog meer in verwarringe zyn gebracht worden’.^4.

Geerars maakt melding van zijn briefwisseling met B. Croiset van Uchelen, die ernstig twijfelt aan deze voorstelling van de gang van zaken in het Begin, opkomst enz., en hij citeert uit diens brief: ‘Men vraagt zich dan echter af, zou een vrijmetselaar [G. Smith] als pseudoniem kiezen de naam van een overleden en “besproken” man, niet lid [J.C. Weyerman]?’.

Het tweede pamflet dat ik via de doos van Heinemeyer op het spoor ben gekomen bevestigt min of meer de twijfel van Croiset van Uchelen of het eerste pamflet wel aan Smith moet worden toegeschreven.

Uit de titel van het tweede pamflet (helaas heb ik er geen exemplaar van weten te traceren) blijkt namelijk dat de auteur zich met klem verzette tegen de toeschrijving van de Openhartige Catagismus aan Weyerman. De auteur deed nog meer: blijkens zijn ondertitel geeft hij aan dat het later aan G. Smith toegeschreven werkje (het eerste pamflet) in feite was gebaseerd op Thomas Wolson: De Metzelaar Ontmomd, of het rechte Geheim der Vrye Metzelaaren. Een exemplaar van de zesde druk van dit octavootje bevindt zich in de Leidse Universiteitsbibliotheek onder signatuur: Bolland 17 D 49.^5. Hier volgt een transcriptie van de titelpagina:

DE METSELAAR ONTMOMD, OF HET RECHTE GEHEIM DER VRIJ-METSELAAREN ONTDEKT: In allen deele oprechtelijk, en zonder achterhouding, beschreeven door THOMAS WOLSON, EEN' GEWEEZEN' VRIJ-METSELAAR.
Si mihi fas audita loqui, sit numine vestro
Pandere res altâ terrâ & caligine mersas
VIRG. AEneid.
MET KOPEREN PLAATEN. ZESDE DRUK.

3. Med. JCW 1980, 312 (c.q. Geerars, 1975, pp.54-55).

4. Ibidem, p.313 (Geerars, 1975, p.56).

5. Blijkens de Centrale Catalogus in de Koninklijke Bibliotheek zijn er in Nederland nog twee exemplaren van dit werk (uitsluitend de druk van 1805!) in openbaar bezit, namelijk in de UB Nijmegen en bij de Stichting Theologische Faculteiten te Tilburg (provenance: Groot Seminarie te Haaren).

[p. 80]

[Vignet: opgebouwd uit maçonnieke symbolen, met erboven: ‘M.B.’ en eronder ‘I.B.’].
Vr. Indien een Vrij-Metselaar verdwaalde, waar zoudet gij hem wedervinden?
Antw. Tusschen den Winkelhaak en den Passer.
[z.pl.; z.dr.] MDCCCV.

De verkorte titel op het omslag vermeldt (in tegenstelling tot de titelpagina) het jaartal 1806 en de prijs, namelijk ‘15 Stuivers’. Het boekje telt 96 bldz. Op fol.*2r en v vindt men de ‘Opdragt aan alle de achtbaarheden van loges, broeders, meesters, knechts, leerlingen, en andere suppoosten van de Metselaarij’. Wolson valt onmiddellijk met de deur in huis: ‘Ik ben een Overlooper’ luiden zijn eerste woorden en hij erkent de geheimhouding die hij ooit in de Loge gezworen had (‘een ijsselijken eed’) met deze publikatie te verbreken ‘om Ulieden het geen ik van Ulieden ontvangen hebbe weder te geeven’. De ‘Voorrede van den schrijver’ vindt men op fol.A3r-v, maar ze bevat voor ons doel hier geen interessante gegevens. Anders is het met het ‘Bericht van den overzetter’ op fol.A4r-v. De vertaler weet te melden dat Wolson door de Orde vervolgd is en dat deze daarom ‘uit Vrankrijk naar Brussel gevlugt is, en dat hij, zich in die Stad niet veilig genoeg bevindende, van daar naar den Haag geweeken is’. Maar ook in Den Haag voelde Wolson zich niet veilig voor de wraak van zijn vroegere medebroeders en daarom week hij - nog steeds volgens de helaas onbekende vertaler - opnieuw uit. Misschien naar Berlijn, aangezien daar in 1757 een uitgave van zijn boekje verscheen, maar dat komt nog ter sprake.

De vertaler beschrijft Wolson als ‘een man, die in eene der geregeldste Loges van Engeland in de Orde aangenomen, en tot haare drie trappen, van Leerling, Knecht en Baas, verheven is geweest, veertien jaaren daarin is gebleeven, de Loges in verscheidene Landen bijgewoond en eindelijk de Orde uit walging verlaten heeft’.

Het boekje bevat drie uitvouwbare bladijden met maçonnieke symbolen, resp. tegenover de bldz.36, 64 en 94. Stijl en betoogtrant zijn satirisch en de auteur toont zich vooral verontwaardigd over de inhaligheid en de slempzucht der masons. Hierbij wil ik de lezer een indruk geven van zijn geestige manier van schrijven die enigszins aan die van JCW doet denken.

De Zoon van den Pretendent had eene landing in Schotland gedaan; en 'er zelf eenige voordeelen behaald, wanneer de Heer Cowens, mijn Vriend, mij kwam aankondigen dat ons Regiment bevel gekreegen had om tegen den Vijand op te trekken. Gij zult, zeide hij tegen mij, Londen verlaaten, maar wilt gij u niet laaten deprophaniseeren voor uw vertrek? Dit vreemde woord deed mij begrijpen dat hij mij in de groote Orde wilde doen treeden, en dewijl ik wist dat onze hedendaagsche Salomons de deur van hunnen Tempel niet openen, dan met een' gouden sleutel, vroeg ik hem hoe veele guinies ik voor mijne intrede moest betaalen. Wat zegt gij, Prophaan! mijn Vriend, riep hij: mij dunkt dat ik Simon den Tovenaar zie, die de gaaven der Apostelen wil kopen. Wij zijn van alle baatzucht vrij, het zal u twaalf ponden sterling kosten. Dat is maar eene beuzeling.^6.

In het volgende fragment, waarin Wolson een beschrijvng geeft van een z.g. ‘Tafel-Loge’, komt een Catechismus ter sprake die wellicht geïdentificeerd moet worden met dé Catagismus, namelijk het aan Weyerman toegeschreven pamflet.

6. Wolson, 1805, pp.15-16.

[p. 81]

Kennelijk wilde Wolson na de verschijning van zijn Metselaar Ontmomd een dergelijke Catchismus in druk laten verschijnen.

De maaltijd was voortreffelijk: daar ontbrak niets aan, dan alleen de maatigheid. Men had dezelfde vrijheid als de Oningewijden hebben, om te spreeken en te eeten. Een ligt tikjen van punch en wijn begon het gesprek te vervrolijken, wanneer zijn Hoog Achtbaare schielijk eens sloeg, en zeide: Broeder, eerste Oppasser! in de Orde. Deze en zijn medehulp zeiden elk aan hunnen kant: Broeders, in de Orde! De Slag, dien zijn Hoog-Achtbaarheid gedaan had, had alles weder in alle stilte gebragt, en deeze vermaaning, de aandagt gaande gemaakt hebbende, vroeg zijn Hoog Achtbaare aan den Broeder Oppasser, of hij een Metselaar was? of de Loge gedekt was? van waar hij kwam? wat hij medebragt? hoe laat het was? en eindelijk opende hij de Loge.
Men zoude tegen de regels zondigen, indien men ooit eene van deze ceremoniën in de Tafel- of andere Loge verzuimde; ik herhaal ze niet alle, om niet wijdloopig te worden. De Catechismus, waarvan ik hier een' echten en netten Druk zal geeven, zal, bij wijze van vraagen en antwoorden, de manier behelzen, om de Loge's te openen en te sluiten; want ofschoon het den Metzelaar niet verdriet, dezelfde dingen tienmaal te herhaalen, moet ik mijnen Leezer ontzien, en hem niet lastig vallen met het moejelijke, verdrietige geteem der Vrij-Metselaaren.
Vermits onze Hoog-Achtbaare Meester mij gaarne wilde onderwijzen, ondervroeg hij de Broeders, om mij door hunne antwoorden te leeren. Ik moet openhartig bekennen, dat het mij ten hoogsten vewonderde, redenlijke menschen kinderachtige vraagen ernstig te hooren beantwoorden. In het eerste meende ik, dat men die mogt beantwoorden zoals men wilde; maar dewijl de geleerde Broeders aan de anderen, die zich verlegen vonden, inluisterden, wat zij zeggen moesten, begreep ik haast dat 'er een Formulier moest zijn, het welk geschreeven, of, door mondelinge overlevering, aangenomen was.
Men staakte het vragen, zeggende: laadt, Broeders! en brengt de kanonnen op eene rij. Elk gehoorzaamde terstond, vatte zijne ton rood kruid, of punch, en laadde zijn kanon. Broeder Oppasser! zeide zijn Hoog-Achtbaare, zijn de kanonnen gelaaden? De Oppasser geantwoord hebbende dat zij alle gelaaden waren, stond zijn Hoog-Achtbaare van zijnen stoel op, en wij met hem, het servet onder den arm, en het schootsvel voor. Broeders! zeide zijn Hoog-Achtbaare, wij zullen het genoegen en het vermaak hebben, om de gezondheidte drinken van den Prins van * *. GrootMeester van alle Loge's van Engeland, met alle eer der Vrij-Metselarij, driemaalen. In de Orde...: breng uwe rechterhand aan uw geweer....hoog uwe geweer...leg aan...vuur...goed vuur...en wel heel goed vuur, Broeders!
Het kanon gelost zijnde, hield men het tegen de lippen, en zag op den Hoog-Achtbaaren; deze zeide: geeft acht op den geen die de exercitie commandeert: presenteer uw geweer.... een..... twee.... drie. Men presenteert het geweer, beschrijvende horisontaallijk drie driehoeken, waarvan de borst de basis is, de zijliniën komen voort uit de twee punten der schouderen, en schieten al buigende naar boven, om in den top, die recht over het midden der borst koomen moest, te zaamen te koomen. Dan zegt de Meester: leg neder uw geweer.... een.... twee.... drie. Elk zettede zijn kanon hard op de tafel neder, en zo behendig, dat alle de slagen maar een' slag uitmaakten: men sloeg, in drie tempo's, negen maalen in de handen, en den duim op den middelsten vinger zettende, riep elk met die kragt, welke de hitte van den wijn de keelen bijzette: Hoezee! Hoezee! Hoezee!
De kamer en de andere vertrekken weêrgalmden dilwijls van dit blijde gejuich.

[p. 82]

Men loste het geschut voor het gansche Koninglijke Huis, voor de Hoog-Achtbaarheden van alle Loge's, voor die van de onze, voor de Broeders Visitateurs, voor mij zelven als een' nieuwelings ingewijden Broeder, en eindelijk voor de Vrouwen en Meesteressen van alle Vrij-Metselaaren. Deeze algemeene Salvo's benadeelden de schoten niet die de Broeders voor hun eigen genoegen in het bijzonder deeden; want de wijn zoet aan, en veele menschen vergenoegen zich niet, half dronken te zijn, zij moeten een volkomen roes hebben.
Dit is, meen ik, het eenigste gebrek dat de Vrij-Metselaars van de Ongewijden behouden hebben, of ten minsten het grootste dat door de natuurlijke verdorvenheid der menschen in de Loge's geslopen is. De kostelijkheid der maaltijden baart overdaad, en de veelheid van wijnen brengt verwarring van taalen voort. Zijn Hoog Achtbaarheids moker slaat, om weder in de Orde te roepen, maar 's Meesters stem wordt dikwijls gestuit door een' zwaaren nevel, die de reden, in den boezem des lichts zelven, verduistert.^7.

De achterflap van het boekje bevat ook nog een uitgebreide mededeling van de onbekende uitgever die mij om allerlei redenen interessant genoeg lijkt om hier te publiceren.

Berigt van den Uitgever, bij de uitgave van dezen druk.
Thans verschijnt voor de vijfde maal weder een geheel nieuwe druk van dit Werkje, door den beruchten WOLSON geschreven; een Werkje waarvan, sedert deszelfs uitgave, meer dan 20.000 stuks verkocht zijn, en nog dagelijks in menigte verkocht worden. Wij hebben omtrent dezen Nieuwen Druk alleen aan te merken dat dezelve in zijn geheel met de vorige drukken overeenkomt, uitgezonderd dat dezelve van spelfeilen gezuiverd, en met een kleiner letter is gedrukt geworden; dat de Uitgever door inkoop magtig geworden zijnde, het Werkje, getijteld, de Allerverborgenste Geheimen van de VII. Hoofdgraden der Vrij-metselaren ontdekt enz. enz. met Platen, à 15 St., en dat Werkje, onaffscheidelijk als een vervolg op dit Stukje van Wolson dienende, en hetzelve met deze kleine letter en op dergelijk papier gedrukt zijnde; hij besloten heeft dit Werkje ook met die letter en even op zulk papier te drukken, makende nu deeze twee Werkjes (in hetzelfde Formaat) eene volledige HISTORIE en ONTDEKKING van alle de Geheimen der VRIJ METSELAREN, van den Eersten en Minsten GRAAD tot deszelfs Volkomenheid toe, enz.

Het boekje van Wolson lijkt dus een grote verspreiding te hebben gekend, maar het is nu eerder zeldzaam. Ik neem aan dat het oorspronkelijk in het Engels is verschenen, maar zeker is dit niet. De oudste, mij bekende uitgave, te Londen in-12 in 1751 gedrukt, wordt vermeld in de British Museum General Catalogue, maar deze uitgave is gesteld in het Frans en van de naam van de auteur worden slechts de initialen ‘T.,W.’ meegedeeld.^8. Dat wijst erop dat in de Franstalige versie de volledige auteursnaam ‘Wolson’ ontbreekt. Dit vermoeden wordt bevestigd in de Catalogue général van de Bibliothèque Nationale te Parijs. Deze bibliotheek beschikt over een latere Franse uitgave, gedrukt te Berlijn in 1757. Misschien geeft deze plaats van uitgave tevens een aanwijzing over de verblijfplaats van Wolson na zijn vertrek uit Den Haag. In deze tweede Franstalige uitgave die ik ken, ontbreekt eveneens de volledige auteursnaam. Slechts in de Nederlandstalige versie vindt men Wolsons initialen opgelost.^9.

7. Ibidem, pp.46-50.

8. BMGC Dl.251 (1964), kol.157: ‘W., T. Le maçon démasqué, ou le vrai secret des Francs-Maçons, mis au jour, etc. [By T.W.] Londres, 1751. 12(o)’. Signatuur: 4783.aaa.33. In Dl.234 (1964), kol.98 van dezelfde catalogus vindt men onder: ‘T., W.’ een werk met de titel: ‘The Wandering Mason and other stories. By W.T. Illustrated. London, 1874. 8(o)’. Signatuur: 12637.cc.20. Slechts autopsie kan duidelijk maken of het hier - ondanks het late jaar van uitgave - niet eveneens om een werk van Thomas Wolson gaat.

9. Catalogue général Dl.226 (1977), kol.764: ‘Thomas Wolson: Le Maçon démasqué, ou le Vrai secret des frans maçons, mis au jour dans toutes ses parties avec sincérité et sans déguisement. A Berlin, aux dépens de la Compagnie (1757), In-8(o), 112 p. figure gr. au titre, pl. et musique gr.’. Signatuur: 16(o) H 520. In de Parijse catalogus wordt nog de volgende toelichting gegeven: ‘L'épître dédicatoire est signé T.W.; initiales de Thomas Wilson ou Wolson d'après A. Wolfstieg. Une note ms. à la fin de l'épître précise Wolson, forme qui apparaît au titre de l'édition néerlandaise cata-loguée ci-dessous’. Daarna volgt een beschrijving van een exemplaar van de Nederlandse uitgave, dat, zoals het Leidse exemplaar, een zesde druk uit 1805 is. Daarbij valt op dat de Franse titelbeschrijving wel een impressum geeft, namelijk: ‘Antw. Tusschen den Winkelhaaken den Passer, 1805. (sign. H 19646)’. Zoals we gelukkig op grond van het Leidse exemplaar konden vaststellen is Antw. hier niet de afkorting van ‘Antwerpen’, maar van ‘Antwoord’. Kennelijk worden Nederlandse titels te Parijs door Nederlandsonkundigen beschreven. In The National Union Catalog Dl.353 (1974), p.515, nr.0088550 wordt een exemplaar van een latere Franstalige uitgave vermeld, gedrukt te Frankfurt in 1786. Deze uitgave bevat ook de Duitstalige versie onder de titel: Der entdeckte Maurer, oder das wahre Geheimniss der Frey-Maurer... Het exemplaar is aanwezig in de New York Public Library. Daarna komt een opgave van de Russische vertaling: Mason' b'ez' maskii; [etc]. St.-Petersburg, gedrukt bij Ch. Genniga [= Hennig?, K.B.], 1784. Blijkens een opgave van de Centrale Catalogus berust in de bibliotheek van de Orde der Vrijmetselaren te Den Haag telkens een exemplaar van de drie resp. in noot 7 en 8 genoemde Franstalige uitgaven uit 1751, 1757 en 1786.

[p. 83]

Tot besluit vat ik mijn bevindingen omtrent de Catagismus en Johannes Onderzoeker en Bernardus Weetgraag nog eens samen.

Aangezien de Catagismus onder Weyermans papieren is gevonden na diens dood beschikken we over een ‘terminus ante quem’. Die uitgave stamt dus uit 1747 of daarvóór. Het is niet waarschijnlijk dat Weyerman de auteur is geweest van Johannes Onderzoeker en Bernardus Weetgraag, een pamflet dat reageert op de Catagismus. Dank zij de recensie in de eerste jaargang van de Vaderlandsche Letter-Oefeningen weten we dat dit pamflet vóór 1770 moet zijn verschenen.

De Catagismus is vermoedelijk een bewerking van Thomas Wolsons Maçon démasqué of van een in het Engels of het Frans gesteld vervolg ervan. Het is best mgelijk dat Weyerman die Nederlandse bewerking op basis van een ons onbekend Engels of Frans origineel heeft vervaardigd. Een Engelse uitgave van Wolsons Maçon démasqué heb ik helaas niet weten te traceren. De oudstbekende Franse uitgave stamt uit 1751, d.w.z. uit het vierde jaar na het overlijden van Weyerman. Volgens een opgave in Lennhoff en Posner dateert de eerste Nederlandse uitgave van 1753.^10. Veel meer dan dat valt er op grond van de hier beschikbare gegevens niet over te zeggen.

10. E. Lennhoff en O. Posner, Internationales Freimaurer-Lexikon. München 1980(2), k. 1644.
Onder het lemma ‘Verrätergeschrifte’ komt het werk van Wolson ter sprake. Voor de toekomstige studie van het aan Weyerman toegeschreven pamflet lijkt mij een nadere bestudering van dit lemma beslist noodzakelijk.