Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman. Jaargang 11

[p. 65]

De Brugse drukker Jacob Bernaerts (1657-1706)
Karel Degryse

De trouwe en aandachtige lezer van de Mededelingen van de Stichting weet reeds een en ander over de drukker, of vermeende drukker, van Weyermans eerste uitgave: de Besweering van den disperaten Antwerpsen courantier. Tussen de signaleringen in de Mededelingen van 1986 (p. 94) komen immers enkele gegevens over die drukker voor. Jacob Bernaerts die - volgens de titelpagina van het werk - de Besweering in 1705 drukte, was drukker in de ‘Sint-Xaverius’ in de Breidelstraat te Brugge. Hij drukte o.a. voor het Brugse Vrije en er zijn enkele werken van hem bekend uit 1697, 1698 en 1723. Bij deze gegevens hebben we enkele aanvullingen gezocht in het Brugse Stadsarchief. Jacob Bernaert(s) was de zoon van Joannes Bernaert en Maria van Brussele, en werd gedoopt op 15 mei 1657 in de Sint-Donaaskerk te Brugge. Hij huwde ook in dezelfde kerk op 28 januari 1685, 27 jaar oud, met de 21-jarige Theresia Coddesmit^1.. Jacob was als drukker minstens actief van 1688 tot 1705. Uit die periode zijn er in het Brugse stadsarchief immers verschillende ordonnanties terug te vinden die door hem gedrukt werden, meestal voor rekening van en uitgevaardigd door het Brugse Vrije^2.. Dat Brugse Vrije was een kasselrij, d.w.z. een administratieve en vooral fiscale en juridische onderverdeling van het graafschap Vlaanderen, waarvan de zetel op de Brugse Burg gevestigd was. Het territorium ervan betrof echter niet de stad Brugge maar het platteland er omheen.

Uit het archief van het ‘gild van de librariërs en van de vereniging van schoolmeesters te Brugge’, bewaard in het Stads- en Rijksarchief van Brugge, blijkt verder dat Jacob Bernaerts in 1689/90 gouverneur van het gild was en o.a. in die hoedanigheid de rekening voorlegde^3.. In een akte van 31 augustus 1699 treedt hij ook op als deken van de Brugse nering van schoolmeesters^4.. Of dat ook impliceerde dat hij het beroep van schoolmeester uitoefende, is niet erg duidelijk. De librariërs en schoolmeesters waren immers in één gild verenigd en de leden ervan oefenden uiteraard niet noodzakelijk beide beroepen samen uit.

Of het iets met de Besweering te maken had, weten we niet, maar reeds op 2 augustus 1706 overleed Weyermans eerste drukker, 49 jaar oud. We vonden zijn ‘staat van goed’ terug, die naar aanleiding daarvan opgesteld werd vóór de Brugse schepenen^5.. Hij liet zes minderjarige kinderen na: Michiel, Jacobus, Joannes, Franciscus, Joanna en - jawel - Anna (Anna was blijkbaar een populaire voornaam in Brugge)^6.. Een eigen woonhuis wordt niet vermeld zodat de ‘Sint-Xaverius’ vermoedelijk gehuurd werd. De baten van het sterfhuis werden op 576 Lb. Vl. (ca. 3.500 fl.) geschat. Het grootste gedeelte van die baten (ca. 425 Lb. Vl.) bestond uit ‘Baete van de Boecken, druckerije ende andere dienende tot de boeckvercoperije ten desen sterfhuijse bevonden.’ Een gedetailleerd overzicht van deze ‘baeten’ wordt er echter niet opgegeven, spijtig genoeg want anders hadden we er eventueel

1. SA Brugge, parochieregisters Sint-Donaas.

2. SA Brugge, inventaris van gedrukte plakkaten.

3. A. Schouteet, Inventaris van het archief van het voormalig gild van de librariërs en van de vereniging van schoolmeesters te Brugge, in: Handelingen v.h. Genootschap voor Gesch., Soc. d'Emulation, te Brugge, C, 1963, p. 228-269, nr.79ii.

4. SA Brugge, Klerken der Vierschaar, nr. 527 (f^o 186v^o-192v^o)

5. SA Brugge, Staten van Goed, 2e reeks, nr.6.471.

6. Over die andere mysterieuze Brugse Anna, zie ‘Weyerman en Brugge’ van J. van Heemskerck Düker en P. Altena, in de Mededelingen van de Stichting J.C.W., 11, 1988, p. 33-37.

[p. 66]

nog enkele exemplaren van de Besweering kunnen terugvinden.

Na zijn dood werd de drukkerij voortgezet door zijn weduwe, Theresia Coddesmit. We vonden immers tussen 1706 en 1717 verschillende ordonnanties terug die door de weduwe Bernaerts gedrukt werden. In 1721 troffen we Jacobus en Franciscus Bernaerts aan als drukkers in de Sint-Xaverius, duidelijk twee van de zonen. Daarna kwam alleen Jacobus jr. als drukker voor^7.. Deze Jacobus jr. was tussen 1727 en 1734 verscheidene keren gouverneur van het gild der librariërs^(8.). Rond het midden van de 18de eeuw werd hij opgevolgd door zijn zoon Franciscus.

Tot slot kunnen we dus stellen dat Jacob Bernaerts sr. een redelijk bekend Brugs drukker was, die zeker geen derderangspositie innam onder zijn collega's. Dat blijkt o.a. uit het feit dat hij drukte voor het Brugse Vrije en dat hij tot gouverneur en deken van het gild der librariërs werd verkozen. Zijn nalatenschap was niet te verwaarlozen en het drukkersberoep werd ook nog generatieslang door zijn nakomelingen uitgeoefend. Of hij echter ook inderdaad de Besweering gedrukt heeft, is een ander paar mouwen.

7. SA Brugge, Inventaris van de gedrukte plakkaten.

(8.) A. Schouteet, Inventaris..., nr. 80 (gg, hh, 11, mm).