Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman. Jaargang 11

Signaleringen

In jrg. 8 van de Mededelingen (1985, blz. 57 64) wijdt André Hanou een uitvoerige bespreking aan de heruitgave van Weyermans Vermakelyk Wagen-praatje, bezorgd door Gerardine Maréchal.

Bij de lof die hij de bezorgster toezwaait, releveert Hanou de bijzondere problematiek die annotatie van Weyermanteksten aankleeft en de lacunes die dan ook onvermijdelijk het gevolg zijn.

Twee ‘zwarte gaten’ of wellicht, zoals hieronder zal blijken, slechts één lijken mij met het onderstaande opgehelderd, en misschien zelfs gedicht te worden.

Het gaat om de annotaties bij resp. ‘De Cocceaansche Venus. (vs. 2444) en ‘de Min in Salomoos Tempel. (vs. 2445), beide op blz. 109. Terecht merkt Gerardine Maréchal op dat er geen boeken met die titels te vinden zijn; het gaat hier nl. om één of twee pamfletten, opgenomen in Schimp- en Hekeldigten Uit verscheide Poëten, gevolgt na den ROOMSEN JUVENALIS En de Satirise Gezigten, den SPAANSEN QUEVEDO & c. Den Vierden Druk vermeerdert. Te Hoorn, bij Tyme van Nes, 1718. (Gebr. ex. G.B. Rotterdam (229 C 23).

Op blz. 62 77 van deze bundel staat een schimpdicht, gericht tegen de ‘Cocceanen’ en hun affectie voor ‘Venus’ in het algemeen, en tegen de coccejaanse theoloog Salomon van Til in het bijzonder, onder de titel: ‘De Cocceaanse Venus, of de Min onder de Kerkelingen’. Van Tils huwelijk met zijn ‘Agata’ is het eigenlijke mikpunt van de anonieme (misschien Jan van Hoogstraten?) dichter.

Dat is eveneens het geval in het er direct

[p. 64]

op volgende gedicht:

‘De Bruyloft in Salomons Tempel, ofte Vervullinge der Profetie van de cocceaanse Venus’, dat geheel gewijd is aan de echtvereniging van Salomon van Til en zijn naar oordeel van de schrijverweinig zedige ‘Aagje’.

In het Vermakelyk Wagen-praatje heeft Weyerman in elk geval het eerste pamflet op het oog (‘de Cocceaansche Venus, of de Min in Salomoos Tempel’ moet stellig als één titel gelezen worden!); dat hij het tweede ook kende, lijkt door de vermenging van de titels wel zeker.

Ten overvloede: ook in de RH komt het pamflet tegen Salomon van Til ter sprake, en wel in no. 20 (blz. 100). Sprekend over Jan van Hoogstraten merkt Weyerman (via een vermoedelijk gefingeerde briefschrijver) op:

‘Ik bid u, myn Heer, loop maar eens over zyne Coccejaansche Venus, of De Min onder de Kerkelingen, uitgespogen op dien grooten G....geleerden S.v.T.’.

E.G.-D.

Pope in Nederland

Aan de bundel Literatuur van elders, Over het vertalen en de studie van vertaalde literatuur in het nederlands (Acco, Leuven/Amersfoort, 1988, reeks: Cahiers voor Vertaalwetenschap, 1), droeg C.W. Schoneveld bij met een artikel over de vertaling en receptie tot 1800 van het werk van Alexander Pope in Nederland (pp.27-36). Daaruit blijkt dat de kennis en waardering voor Pope's werk bij ons vooral in de tweede helft van de achttiende eeuw wijd verbreid was. De oorzaak hiervan lag aan de noeste arbeid van een aantal Nederlandse literatoren zoals Justus van Effen, Kornelis Elzevier, Joannes Lublink, Pieter van Winter en J. de Kruyff die werk van Pope vertaalden en becommentarieerden. Schoneveld laat niet na om op p.28 te signaleren dat de oudstbekende vertaling van Pope's poëzie in het Nederlands uit 1729 stamt en van de hand van J.C. Weyerman is (n.l. de vertaling van ‘On Silence’ in Den Vrolyke Tuchtheer). De oudstbekende Nederlandse vertaling van proza van Pope, n.l. van ‘Receipt to make an Epic Poem’ is vijf jaar ouder dan die van Pope's poëzie en verscheen in de Boekzaal van juni 1724. In beide gevallen evenwel bleef het auteurschap van Pope onvermeld!

K.B.

Weyerman en het schelden

In het mei-nummer van Onze Taal (57ste jaargang), ‘een themanummer over onze scheld-, vloeken taboewoorden’, verrast een bijdrage van Willem Hendrikx over ‘18e-eeuwse beledigingen’ onder de titel ‘Schelden met noodlottige afloop’ (pp. 73-74). Hendrikx opent zijn bijdrage pakkend met Poeraets scheldkanonnade om vervolgens vooral de beledigende kwaliteiten van het slachtoffer uit te meten. In het artikel worden enkele uitvallen van Weyerman van commentaar voorzien en beschouwd tegen de achtergrond van discriminatie en eigentijdse (of tegenwoordige?) taboes. Het artikel laat zien dat de bewering - bij Weyerman is het schelden en beledigen op niveau - gerechtvaardigd is. Hendrikx laat de scheldende Weyerman geheel naar waarheid eindigen in het gevang en vraagt zijn lezers tenslotte: ‘Schelden loont niet?’ Het vraagteken gunt de lezer eigen overpeinzingen.

P.A.