Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman. Jaargang 6

Signaleringen

JCW in handboeken

In het onlangs (december 1982) verschenen laatste deel (22) van de Nieuwe Geillustreerde Encyclopedie (Amsterdam, Trendboek, 1980-82) staat het volgende stukje over Weijerman:

Weyerman, Jacob C. (1677-1747), Nederlands kunstschilder en schrijver. Werd geboren op het slagveld voor Charleroi en maakte als bloemenschilder (sic) reizen langs verschillende Europese hoven. Hij gaf een groot aantal satirische tijdschriften uit, onder andere De Rotterdamsche Hermes (1720-1721), De Ontleeder der Gebreken (1724-1726) en De Vrolijke Tuchtheer (1729-1730). In 1738 werd hij wegens laster en chantage van de Verenigde Oostindische Compagnie levenslang in de Gevangenpoort opgesloten. Tot zijn werk behoren onder andere het blijspel De Hollandsche Zindelijkheit (1713), de Historie des Pausdoms (1725) en De levens-beschryvingen der Nederlandsche konst-schilders en konst-schilderessen (4 delen, 1729-1769).

Bovenstaand stukje is een al te summiere en hier en daar onjuiste weergave van het stukje dat door mij als kopij werd ingeleverd. Oorzaak waarschijnlijk de trendgevoeligheid van de uitgave en het feit

[p. 30]

dat deze encyclopedie bedoeld is voor vooral jeugdige lezertjes, en daar neemt men het meestentijds niet zo serieus mee.

Een verheugend berichtje nog. In een circulaire van de uitgeverij Malmberg die mij deze week onder ogen kwam over een sterk gewijzigde uitgave van de literatuurgeschiedenis, en bloemlezing van de in sommige kringen beruchte auteur Lodewick staat vermeld dat in het in juni a.s. te verschijnen boek als paragraaf 6 in hoofdstuk VI (1669-1766 In de greep van classicisme en rationalisme) zal worden opgenomen: Jacob Campo Weyerman (1677-1747), een literaire onruststoker. Het is uit bovenstaande signaleringen inmiddels wel duidelijk dat de schrijfwijze Weijerman het helaas begint af te leggen tegen Weyerman.

H.M. de Blauw

Stelling

In: J.J.V.M. de Vet. Pieter Rabus (1660-1702), Amsterdam 1980 (Diss. Nijmegen), leest men het volgende:

De weinig oorspronkelijke wijze waarop Jacob Campo Weyerman in zijn satirisch weekblad De naakte waarheyt (Leiden 1737) en in enige andere publicaties Spinoza van atheïsme beticht, is exemplarisch voor de soms geringe originaliteit van zijn cultuurkritiek.

B. Sierman

Reclame voor Weyerman (I)

Het doornemen van een aantal tijdschriften uit de 18e eeuw leverde de volgende Weyermaniana (aankondigingen en besprekingen) op:

Republyk der Geleerden of Boekzaal van Europa. Nov. en Dec. 1746, p. 493-510 en Maart en April 1747, p. 298-314. Uittreksel van: De Voornaamste Gevallen van den Wonderlyken Don Quichot (...) door Jacob Campo Weyerman. Enkele citaten hieruit:

p. 493/94 (1746): ‘De naam van den Beroemden M. de Cervantes Savedra is wegens zyne Geestige Schriften by de Letterminnaren zo zeer bekend; en de namen van Coypel en Picart den Romein zyn by de Liefhebberen van Schilder- en Plaatsnykunde (494) in zo veel' achtinge, dat als men den name van den alom in Holland en andere Provincien bekenden Jacob Campo Weyerman, tot een trits daar by voege, en een Werk beschouwe door hen allen zamen geweven, niet anders dan iets zinryks, kunstigs en vrolyks te wachten zy.

Dit word ook waarlyk in dit Werk gevonden. De geestige Gedachten, fyne en gegronde Spotterny, schoone Zedekunde en wyze Lessen van Saavedra, die hier Uittrekzels gewyze den Lezer worden opgedischt, zyn onverbeterlyk; de Kunstplaten door Picart en anderen naar de uitmuntende Schilderyen van Coypel in 't Koper gebragt zyn heerlyk; en de vrye en vrolyke trant door Weyerman, zo in de Vertalinge als Dichtmatige Verklaringe der Kunstprinten gebruikt, is ten uitersten geestig. Dus ge-

[p. 31]

noegzaam geen twyfel kan overblyven, of dit Werk zal aan allerlye Lezers behagen.’

p. 499 (1746): ‘En gemerkt wy reets een staaltje der Verklaringen van de Kunstprinter door Weyerman in Dichtmaat gebracht, hebben gegeven, zullen wy tot een proeve zyner Vertalingen melden, het geen hy nopent deze elfde Kunstprint uit het Fransch vertaalt heeft.’(!)

p. 313/14 (1747): ‘Maar wy zien, dat wy onverhoeds reets buiten het bestek onzer gewone uittrekzelen zyn getreden. Wy zullen ons derhalven bekorten, en noch alleen hier byvoegen, dat de verdere (314) zes Kunstprinten niet min keurig en fraai zyn; en dat dit Werk in allen opzichte verdient geprezen te worden.’

Maandelyke Uittreksels of Boekzaal der geleerde Waerelt. Aug. 1746, p. 215: ‘'s Gravenhage, By Pieter de Hondt, is te voorschyn gekomen: De Voornaamste Gevallen van den Wonderlyken DON QUICHOT, door den Be roemden PICART den Romein, en andere voorname Meesters, in XXXI. Kunstplaten, na de uitmuntende Schilderyen van COYPEL, in 't Koper gebragt: beschreven op een vryen en vrolyken trant, door JACOB CAMPO WEYERMAN; en door den zelfden met Gedichten ter Verklaring van ieder Kunstprint en het Leven van M. DE CERVANTES SAAVEDRA verrykt. Alles volgens het oirspronkelyk Spaansch. In Groot Quarto, tot 20 Guld. en in Folio tot 30 Guld. ongebonden.’

Republyk der Geleerden (...) Nov. en Dec. 1756, p. 492-93: ‘By Pieter van Os is gedrukt. Zeldzame Levensgevallen van J.C. Wyerman, op de Voorpoorte van den Hove van Holland in 's Gravenhage overleden; behelzende zyne weergalooze en voortreffelyke Geleerdheid, zyne wonderbaarlyke ontmoetingen en wetenswaardige omzwervingen door veele landen. Zyne doorslepene en klugtige minnaryen; mitsgaders (493) zyn listige en vermakelyke Bedryven gedurende zyn leven gepleegd. Uit deszelfs eigen Schriften en andere waarschynelyke Berigten by een verzameld, en om derzelver aanmerkelykheid in 't ligt gegeven, in Octavo. De Prys is 12 stuivers.’

Republyk der Geleerden (...) Nov. en Dec. 1762, p. 557:

‘'s Hage/ By P. van Os is gedrukt: Aanhangzel behoorende tot de Zeldzaame Levensgevallen van J.C. Wyerman, op de voorPoorte van den Hove van Holland in 's Gravenhage overleeden; behelzende behalven de voornaamste Krygsbedryven van zyn Moeder Lys Sint Meurel, eenige Merkwaardige byzonderheden rakende zyn eigen Leven; waar agter gevoegt is een zakelyk Uittrekzel van de Sententie van de Hove van Holland, en zommige geheime Brieven, gedurende den tyd van zyne Gevangenis over verscheide gewigtige onderwerpen, geschreeven, door den Schryver van zyne Historie In Octavo Nog is by denzelven te bekoomen, het eerste Stukje, den tweede druk.’

Republyk der Geleerden (...) Nov. en Dec. 1762, p. [566]:

In fr ‘LYST van Nieuw Uytgekomene Boeken, die in den Boekwinkel van G. DE GROOT en ZOON, te bekomen zyn.’ is onder ‘NEDERDUITSCHE BOEKEN’ opgenomen: ‘Leven van Wyerman 8. Tweede druk 's ibid. (nl. 's Hage) Aanhangzel op 't zelve 8. ibid.’

Vaderlandsche Letter-Oefeningen 1763, derde Deels, eerste stuk, p. 418:

[p. 32]

‘Aanhangsel behoorende tot de zeldzaame levensgevallen van J.C. Wyerman, op de Voorpoorte van den Hove van Holland in 's Gravenhage overleeden. Door den Schryver van zyne Historie. In 's Gravenhaage, by Pieter van Os MDCCLXIII. in octavo, 127 bladzyd.

Dit Aanhangsel is van dezelfde waarde als de voorafgaande beschryving der Leevensgevallen van J.C. Wyerman, bestaande meerendeels uit eene verzameling van fielteryen en guitestukken die hier aan Wyerman toegeschreeven worden; ook heeft 'er de Schryver nog zes korte Brieven of Vertoogen over de Vryheid, de Vrindschap, de Liefde, het Huwelyk, de Lotery en het Character der Schryvers bygevoegd, die hy aan Wyerman toeeigent. En om dit Stukje nog wat te vergrooten heeft hy vooraf laaten gaan de voornaamste gevallen der Moeder van Wyerman, en tusschen beide ingelascht een berigt van eenige schelmstukken van den befaamden Jan Rogier.’

Jan van Heugten