Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman. Jaargang 1

[p. 81]

Peter de Jonge
Van Gool over JCW

De volgende tekst over JCW komt voor in dl. I, p. 434-440 (sign. UBA 1026 C 1) van DE / NIEWE SCHOUBURG / DER / NEDERLANTSCHE / KUNSTSCHILDERS / EN / SCHILDERESSEN; / Waer in de Levens- en Kunstbedryven der tans levende en / reets overleedene SCHILDERS, die van HOU-/BRAKEN, noch eenig ander Schryver, zyn / aengetekend, verhaelt worden. / DOOR / JOHAN VAN GOOL, / KUNSTSCHILDER. / EERSTE DEEL. / [vignet] / IN 'S GRAVENHAGE, / GEDRUKT VOOR DEN AUTHEUR, / 1750. - Een afbeelding van persoon of werk van JCW wordt verder niet gegeven.

‘JACOB KAMPO WEYERMAN, geboren in 't jaer 1679. Hy is, van jongs af, een afschuwelyk voorheelt van ondeugden geweest, schoon hem geen vernuft noch bequaemheit ontbrak, om met eere door de Werelt te raeken. Of de Fruit- en Bloemschilder JAN WEYERMAN, van wien HOUBRAKEN spreekt in zyn laetste Deel op pag. 52, van zyn maegschap is geweest, weet ik niet; maer het schynt my toe, dat het ook een kluchtige knaep is geweest, die op kosten van zynen evenmensch, het zy rechts of slinks, wakker den gebraden haen wist te speelen; daer deze CAMPO zich meesterlyk op verstont, gelyk aen de heele Werelt bekent is; doch eer ik toetreede om dit met eenige staelen te tonen, zal ik eerst melden, wat my ten opzichte van zyne Kunst bekent is; het geen dit weinige behelst: Dat hy de Kunstgronden gelegt heeft by den braven Meester FERDINANT VAN KESSEL, en in zynen tyt geen onëven Bloem- en Fruitstukjes geschildert heeft: Waer van ik 'er een gezien heb, dat meesterlyk en kunstig behandelt was, en genoeg te kennen gaf, dat hy, door het voortzetten van zyne Kunst, op eene loffelyke wyze had kunnen leven, indien hy gewilt had; maer liever zynen ongeregelden en schenzieken aert den vryen teugel vierende, heeft hy zyne goede gaven misbruikt, ten nadeele van zyne evenmensch en tot zyn eigen verderf. Want al vroeg begaf hy zich tot weelde en ontucht, zynen kostelyken tyt doorbrengende in kroegen en bordeelen; in welke hy doorgaens voor Spitsboef speelde, om de vreemde Doffers, die op til quamen, de beurs te helpen luizen; het geen zo ver ging, dat hy geen wegen of middelen onbeproeft liet om deze schandelyke levenswyze gaende te houden. In 't jaer 1718 stak hy over naer Engelant, met iemant dien hy wysmaekte dienst te kunnen doen, met hem daer eenige fraeiheden te helpen verkopen; doch hy bedroog hem deerlyk met hem te beroven van al zyn gelt en goet en maekte het te Londen in 't kort zo gortig, dat het maer een hairbreet scheelde, of de voorzegging zyner Moeder, die altyt vreesde dat hy noch aen galg of rad zou komen, was aen hem vervult geworden: want hy had naeulyks tyt om de verdiende straf, met de vlucht naer Hollant, te ontsnappen. Dit gevaer ontworstelt zynde, bagaf hy zich tot het schryven van allerlei Spot-, Hekel- en Lasterschriften, die, onder verschillende benamingen, al te wereldkundig zyn om 'er meer van te melden, en in welken hy Luiden van eer en goet geruchte, op eene eer- en faemrovende wyze, ten toon stelde. Met deze verachtelyke middelen van bestaen noch niet te vreden zynde, deet hem de geltzucht op 't laetst uitspatten tot het schryven van Brantbrieven; daer hy zyn eigen pen, of die van anderen, op een schalke en bedekte wyze toe gebruikte, en in welke hy, quanswys als een goet vrient, die om reden zynen naem bedekt hielt, zekere Heeren waerschoude, dat KAMPO WEYERMAN gereet stont om hen met zyn scherpe pen op een vinnige wyze door te stryken, en derhalven hen rade, dat zy op deze of geene manier, doch ongemerkt, hem zouden tragten van besluit te doen veranderen door een aenzienlyk geschenk, indien zy hun goet geruchte niet in de waegschael wilden stellen. Dus sloeg hy voort van quaet tot erger, en verspreide eindelyk een vuil Lasterschrift; in 't zelve vergeleek hy de Oostindische Maetschappye by de Roomsche Inquisitie, zynde de twee eerste Vaersen aldus luidende: 1.

Wat baet het Bataviers, dat WILLEM Neêrlants stranden
Ontsloeg uit Romens dwang en Spanjens heerschappy
Nu dat een ALBA's Raed, misdoopt een Maetschappy
De vrygevogten Tuin, van meet af aen, doet branden,
LEICESTERS eeuw herleeft, d'aloude vryheit trilt,
En 't recht word over 't paerd van eer en eed getilt.

[p. 82]

2.

De Maetschappy van d'Oost schynt THEMIS roê ontdoken,
En 't blykt, alzo het Hof en oor en oogen sluit
Op 't gulde nachtmuziek van HERMES dieve fluit,
Wyl ARGUS, schelms verschalkt, den gordel werd doorstoken;
d'Aloude Deugt vervalt geheelelyk in lye,
En d'Ondeugt kletst de zweep by d' Ooster Maetschappye.

Zodra dit schimpdicht ter kennisse van den Rechter qwam, wierden alle middelen aengewnt om WEYERMAN, (op wien aenstonts het vermoeden viel, dat hy 'er den opsteller van was, wegens de overeenkomst van styl en spreekwyzen met zyne andere schriften,) in hechtenis te krygen. Dit quam hem niet zo dra ter ooren, of hy maekte zich 't zoek, nemende de vlucht naer Kuilenburg; doch door hongersnoot, dat scherp zwaert, geperst, was hy zomtyts gedwongen zyne vryplaets te verlaeten, en op onvryen bodem zyn aes te zoeken: waer door deze losse Vogel, daer al te scherp op gepast wiert om langer in de vrye lucht te blyven, eindelyk in de knip raekte, en gevangen op de Voorpoorte van Hollant gebracht wierd; daer hy eenigen tyt in groote vreeze zat, wel wetende, dat 'er vry wat tot zyn lasten was, zo alle zyne euveldaden aen den dag quamen, en zyn beschuldigent geweten hem licht deet begrypen, dat het misschien zyn keel, of ten minsten zyn rug, zou gelden. Echter quam hy 'er genadiger af: want hy wiert, by Vonnis van den Ed. Hove van Hollant, op den 22 van hooimaent des jaers 1739 verwezen tot een eeuwige gevangenis; om, zyn leven lang en ten zynen koste, op de Voorpoorte van Hollant in hechtenis te blyven. Dus, van alle hoope versteken zynde om ooit de vrye lucht weer te genieten, heeft hy in zyne gevangenis voor zyn onderhout noch 't een en 't ander gedaen, zo wel met de pen als met het penseel. Ten opzigte van het penseel is my berigt, dat hy, op de Poort, Kapelletjes op Spiegels zeer aerdig geschildert heeft, en met de pen weet ik, dat hy noch een menigte Schilder levens geboekstaeft heeft, doch even verwart en leugenachtig als de anderen, en om die reden, na alle gedachten, mooit het licht waerdig geacht zullen worden. Kortom hy was van dat zoort van booswigten, die niet alleen met het doen hunner wanbedryven zich vergenoegen, maer zelfs roem op dezelve dragen, en die slechts voor meesterlyke slagen van 't vernuft houden, gelyk hy voorgaf. Hy heeft op de Poort zyn veragtelyk leven gëëindigt in het laer 1747 in lentemaent. Oneindig meer valt 'er tot zynen laste te zeggen, doch wy hebben ons bekort, om tot een beter voorbeelt over te gaen. De volgende Kunstenaer zal, door zyn uitgebreit Kunstbedryf, ons meer stof uitleveren; dien ik in 't ooge heb is PHILIP VAN DYK.