Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 25

[p. 77]

Tweede bedrijf

Gezicht kruinen stadspark

Kamer op tweede verdieping

Bij ophalen van gordijn begiet Euzeke haar bloemen aan de open raampjes. Flor rookend, lui-uitgestrekt in een fauteuil voor rechterraam. Door open vensters komen doffe stadsgeluiden: rijtuigen, fietsen, wagens. Ook de verschillende geluiden eener nabije kazerne: tromgeroffel - trompetgeschal etc. Een mooie zomerdag, tegen avond.

EUZEKE

(haar bloempjes begietend)

Sloapt-e joag'?

FLOR

Aie.

EUZEKE

Zoede nou nie percies zegge da g'hier buiten weunt...

[p. 78]

Dat nie 'n woare van de meinschen op den boulevard en in 't park en van 't gerucht in de kazerne ge zoedt mienen da g'uren verre van de stad zijt?

FLOR

(zich wellustig uitrekkend)

Ghooa.

EUZEKE

Wa schilt er dan, meine jongen?

FLOR

Dat 't mij spijt da 'k de zeune van Rotschild nie 'n ben.

EUZEKE

Woarom datte.

FLOR

Om hier⁽¹²⁾ azuu huul z'n leve lank te blijve liggen.

EUZEKE

Zeide content bei mei, joa g'?

FLOR.

Es da nou niet speitig dat we nie altijd bij malkoar 'n keune zein?

EUZEKE

Beloofd ou⁽¹³⁾, we zien mallekoar toch alle doagen. Ik ben gelukkig en 'k weun hier zuu geirne. Ik vinde dat hier toch zuu schuune, hier op die huugte, mee da schuun gezicht over 't park en ginter 'k'n wee nie hoe verre over 't land. Os ik hier azuu alliene ben e-woar en da 'k 'n half uurken tijd he 'k zette mij doar aan iene van die veisters bij mijn blommekes, zie en kan ik doar azuu eindeluus blijve keike! Kende gij al die dorpkes woarvan da we ginter in de verte de torekes zien?

FLOR

(kijkend)

Keik, die ronden tore ginter, da es Botteloare, 'n beetsen verder hette Gontrode en nog verder Uusterziele. Zie-de ginter dien bleiwen birg? Da es den berg van Goavere. 'K hè doar amoal al dikkels mee meine velo geweest.

EUZEKE

O, 'k zoe doar uuk ne kier wille noartoe goan. Wilde mei doar nie ne kier breinge?

FLOR

'k zoe wel wille, da 'k zeker woare dat er ons niemand 'n zal zien; moar 't zie ou alteid iemand surtoe os ge nie 'n meug gezien worden.

EUZEKE

(dromerig)

't Es-ie-hij speitig e-woar, da we nie gezien 'n meuge worde.

FLOR

(somber)

Joa't.

(Stilte. Dof gegons van stadsbeweging achter de open ramen; gezang van vogeltjes in de kruinen van het park. Getrompet tromgeroffel van caserne in de buurt)

FLOR

(pensief)

Da ne meinsch moar rijke genoeg 'n woare.

EUZEKE

(iedem)

Joa... 't es-ie hij altijd da ongelukkig geld in de weireld.

(12) Oorspronkelijk: ‘Ne meinsch zoe’.

(13) Beloofd ou: prijs jezelf gelukkig.

[p. 79]

FLOR

(ietwat bruusk)

't Es op, 't meine

(bitter)

't'n hè nie lank geduurd e-woar?

EUZEKE

(ernstig)

Van morgen af beginne k'ik weer nistig te noaie.

FLOR

Wa geift datte? Nen dreupel woater in de zie⁽¹⁴⁾

(een stilte)

'K hè aan Urbain Carbonnelle gevroagd of hij hier vandoage ne kier bij mij wilde komen.

EUZEKE

(verbaasd)

Urbain! Hier?

FLOR

Joa.

EUZEKE

(misnoegd)

Wa vuur 'n gedacht. Azuu 'n soepe.

FLOR

'K zal die soepe nuudig hen.

EUZEKE

(als boven)

Woarveuren?

FLOR

Om geld van hem te lienen... as 't hij mij geve wilt.

EUZEKE

(zucht)

Ach! da geld, da geld... En 't scheint dat 't toch zukken woekeraars zein. Hij zal ou dieren intrest doen betoalen.

FLOR

K'n kan d'r niets aan doen. 'K hè 't nuudig. 't Es dàt of creveire van oarmoe. Stilte.

EUZEKE

Hèn ze thuis nog niets gezeid?

Flor haalt schouders op.

EUZEKE

(angstig)

Hèn ze wa gezeid? Weten ze 't da ge mei op 'n koamer gesteken hét?

FLOR

'k 'n weet 't nie. K'n vertreiwe 't toch moar half. Mama begint er stanvastig⁽¹⁵⁾ weer over ou. D'r 'n goa gienen dag veurbij of ze zegt: Ha 'k zoe toch wel wille weite woarvuure dat Uizenie azuu al mee ne kier bei mei huur wirk opgezeid hét; 't'n zoe mei nie verwonderen da ze zei 'n onderheiwerigge geworden was.

EUZEKE

Zeg ze datte?

FLOR

Joa z' zilde. En uuk alteid informeeren bij Zjanitte of ze zei toch nie 'n weet woar dat-e gij noartoe zeit

(poosje stilte)

.

EUZEKE

En Julien...?

FLOR

Den dienen 'n zeg niets.

EUZEKE

Zoed hij nie geklapt hén?

FLOR

Moar nee nee ['t]. Miende-gij dat da hem iets kan schille? Da es hem percies geleik.

EUZEKE

En Pa, informeert-ie-hij niet?

(14) Zie: zee.

(15) Stanvastig: standvastig, voortdurend.

[p. 80]

FLOR

(gedrukt)

Pa es ziek, stijf ziek. Pa goa alle doagen achteruit en ziere.

(ontroerd)

'T'n zal-ie hij nie lank mier dure mee mijn Patjen, 'k zie ik da wel. Hij wor heul de gansch lam. Hij 'n kan giene lepel of forchet mier vasthouwen. We moen hem voên percies lijk 'n klein kind.

EUZEKE

't Es speitig, azuu nen broave meinsch.

FLOR

(ontroerd)

't Es zeker speitig

(stilte)

.

EUZEKE

(nieuwsgierig)

En hoe es't nou mee iefer Marina en huure Woale? Zoe d'r iets van kome?

FLOR

'T'n zoed-ie-hij mij nie verwondere. Ze weune zij nou in 't huis doarnevens en hij zit veele bij ons, zilde.

EUZEKE

(als boven)

Wa zeg Ma doarvan?

FLOR

Ba, ze vin zei da goed.

EUZEKE

Hij es in 't ieste liende e-woar? Da moet-ie-hij tons zijn caserne zein, die doar in 't park ligt.

FLOR

Joa't... en 'k zoe zelfs liever hèn da zijn caserne wa vuuder lag. 'K ben altijd schouw dat hij mij hier ne kier zoe keune zien binnen kome.

EUZEKE

O, da zoe wel moete lukken! En uuk, wa zoed-ie hij doar nog mee weten?

FLOR

Da es wel woar, moar g'n keunt almets niet weten. Hij zoe misschien ne kier thuis keune zegge: 'k hè ih⁽¹⁶⁾ doar zien binne goan en ma zoe al geiwe vroagen: wa het-e gij doar te doen.

Verwijderd geluid van militaire muziek.

EUZEKE

D'r moe 't ien of 't ander goande zein vandoage 'n revue of azuu iets. Al d'officiers luupen in grand tenue en 'k huur al heul den dag meziek in de caserne.

FLOR

(achteloos)

Nen te Deum geluuf ik, 'k'n wee ik nie woarveuren. Soldoatse spele.

Geklop aan deur links.

EUZEKE

(ontsteld)

Wie mag da zein?

FLOR

(opstaande)

't Zal ie-hij zeker Urbain Carbonnelle zijn.

(roept)

Entreiz.

Caserne-muziek houdt op.

EUZEKE

(fluisterend) Wil ik wig luupe?

FLOR

Ba nie g' woarveuren datte.

URBAIN

(op)

. Bonjour Florimond, bonjour Uzenie.

(16) Ih: u.

[p. 81]

FLOR

Bonjour Urbain.

EUZEKE

Dag menier Carbonell. Zet ou 'n beetsen.

URBAIN

Da es 'n kier woarm hè

(glimlachend)

. Ge weun gulder hier schuuene, zilde.

(Gaat naar de ramen toe)

Comme on voit loin ici, ces tours et tout. Il y a même là une montagne, on dirait.

FLOR

C'est la montagne de Gavere.

URBAIN

Allons donc.

FLOR

Oui, et ce clocher là-bas, ça est Uusterzeele, et là Gontrode et là Botteloare et plus prés Meirelbeke.

URBAIN

(rechts kijkend)

On doit savoir voir la Lys d'ici et le garage du Club.

FLOR

Peut-être bien, je n'ai pas encore regardé ça.

URBAIN

Ah, si, voyez, voilà le Pavilion de la Lys est-ce pas, et la derrière, ce kotje, ça doit être le garage.

FLOR

Zoede gij da peize.

URBAIN

Ha, 't es huul zeker datte. Kijk, doar hè je de Vleermuis e-woar? Hawel langs 't woater vuurt, da paviljoentsje doar. Ha, kijk, doar 'n es gienen tweifel, z'hoalen zjuust nen buut binnen zie-je wel. 'K ben zeker da g'hier ne longue-vue⁽¹⁷⁾ hadt da ge d'equipiers zoedt herkennen. Je parie que c'est le [groupe] juniors qu'on rentre!... Zie... kijk... diene gruute lange, die doar beie es. Je parie une bouteille de champagne que c'est le long Van de Wattyne, le frère de Georgeke.

FLOR

Tiens. K'n hè noeit nie gepeisd datte van hier de Club kon zien.

EUZEKE

Joa moar, 't es azuu, Menier Urbain hè gelijk, 'k hè doar al dikkels buute zien aaitkome.⁽¹⁸⁾

URBAIN

'k hè van eiges geleik.

Komt langzaam, door de anderen gevolgd weer naar het midden van de kamer toe. Gaat bij de tafel zitten. Flor neemt plaats aan de overkant. Euzeke stil met naaiwerk bij een venster.

URBAIN

Eh bien?

FLOR

Eh bien, je vais vous parler franchement. C'est pour savoir si vous ne sauriez pas me procurer un peu d'argent.

URBAIN

(zeer gewichtig, na een pauze)

de l'argent? ... Peut-être. Combien avez-vous besoin?

FLOR

Ha... ce que vous saurez donner.

(17) Longue-vue: verrekijker.

(18) Aaitkome: uitkomen.

[p. 82]

Euzeke, die bij het raam zat te naaien staat op en bescheiden af, links.

URBAIN

(vragend)

Meill? deux meill? Trois meill?

FLOR

Oh non, meill c'est bien assez.

URBAIN

Tuttuttut meill. Qu'est-ce que c'est que ça, meill. Prenez au moins deux meill, dat er 'n teidse goe mee zeit. En vuur hoe lank zoe je da moeten hên?

FLOR

(gegeneerd)

Ha... joa.. da 'n wee 'k ik nie, zilde.

URBAIN

Vuur 'n joar?

FLOR

Ah, ba joa zeker, vuur 'n joar.

URBAIN

(gewichtig)

Main'nant, y a la question d'interet, ah joa natuurlijk, ge weet da ne-woar? Ik wil-ekik ou wel da geld tranchten te vinde moar k'n peize niet da ge 't zil kreige onder de twoalf of veiftiene per cent. Es da azuu ou goeste.

FLOR

Ha...ba joa't e-woar? Wa moe 'k ik goan doen. Faites ça comme vous savez au mieux pour moi.

URB.

Al gezeid, moar ge moet eenige doagen wachten.

FLOR

Niet te lang e-woar, want 't es huugen teid.

URB.

Nen dag of veive

(op anderen toon)

Moar, Flor, zonder da ge 't mei kwoalijk neemt, 'k'n vind ou toch moar nen dwoazerik.

FLOR

(verbaasd)

Hoe zuu datte? Woaromme?

URB.

Omdat-e mee mama's nichtje nie 'n treiwt

(verschriktgebaar van Flor naar deur rechts)

parceque vous ne mariez pas la cousine de m'man.

FLOR

(vinnig)

Pourquoique vous même ne la mariez pas?

URB.

(zelfgenoeglijk)

Ha joa moar mee mei es da 'n ander affeiren. Avec moi ça est une autre affaire. Moi je ne suis pas un marieur. Moi j'ai d'autres moyens de venir à l'argent.

FLOR

Vous avez de la chance.

URB.

Mais puisque vous nen avez pas je trouve que vous êtes un imbecile de ne pas le faire. Hoe moet dat hier eindigen mee u? Binnen drei moande zit-e weer in de krot.

FLOR

(met angstblik rechts)

Z'hè 'n gloazenen uge ne woar.

URB.

Joa z' moar wie ziet er datte! Ze moaken ze tegenwoordig schuunder of echte.

FLOR

(gesard)

K'n goa 't 'n 'k 't toch nog niet doen.

URB.

(opstaande)

Commer vous voulez, mon cher, mais n'attendez pas trop longtemps. L'oiseau pourrait vous échapper. Allons, pensezy et au revoir. Je tâcherai de vous apporter les 2000 patates jeudi ou vendredi. Allons, les amities à Uizenie.

[p. 83]

FLOR

(drukt zijn hand)

Allons, merci, zilde, tot donderdag of vrijdag e-woar?

URB.

Leik of w'afgesproken zein

(links af)

.

EUZEKE

(omzichtig rechts op)

Es hij wig?

FLOR

Parti.

EUZEKE

En...

FLOR

Hawèl, hij zal 't ie-hij mij liene.

EUZEKE

Hoeveele?

FLOR

Twie duust.

EUZEKE

Twie duus frank!... Ghooo! Zuuvele!

FLOR

(gedrukt)

Joa joa 't zal nog geiwe genoeg op zijn. Ge zilt oardig kijken.

EUZEKE

Ha 't 'en doet zille. We zillen 't schuune spoaren en 'k zal d'r nistig bij wirken.

FLOR

Joa moar, en k'n heit 't moar vuur 'n joar. 't Noaste joare moe k't weere geve en mee 12 of 15 percent intrest doarbij... Enfin... 't esie hij nou azuu. Loat ons den teid afwachten en vuuruit gien verdriet moaken.

(opgelucht)

Kom, we goan d'r nie mier op peize, en weet-e watte: 'k bleive van den oavend bei ou soupeire. Mag ik?

EUZEKE

(van blijdschap opspringend)

O, wat ben ik blije. 'K'hè zjuust 'n duuske kriften in huis. G'het da geiren e-woar en 't zijn toch zuk 'n goeje. Ik zal d'r 'n beetse sloa bei moaken.

FLOR

(neemt haar in zijn armen)

Joa, 't es goed en es er doar nie euk nog 'n half flasselken over gebleven, ge weet wel van die kier as-e we...

EUZEKE

(juichend)

Champagne? Joa 't. We zillen 't uitdrijnken!... Toe, Flor, toe, loat mij nou los, toe, toe, tons loater os we gesoupeerd hen, 'k moe nou iest mijn sloa geried moaken.

Zij worstelt zich los. Gedurende de laatste zinnen weerklinkt opnieuw militaire muziek in de verte, die langzamerhand nadert, duidelijker wordt en weldra onder de ramen weerklinkt in militaire marsch, met den pas der soldaten.

EUZEKE

(bij 't raam)

O, 't es de revue die weere komt, 't Es schuune! En volk!

FLOR

(naast Euzeke, houdt zich een beetje achter)

't Es ieste liende, Marinas Woale es er natuurlijk uuk bei. (Kijkt heel omzichtig, reikhalzend)

EUZEKE

'k vinde da toch wel schuune en 'k huure geiren da muziek.

[p. 84]

FLOR

(over Euzeke's schouder reikhalzend)

't Zijn d'r-ie-hij nog veel, geluuf ik, dat 't zuu lange duurt.

EUZEKE

Ha joa't zilde. Kijk ne kier, de loaste 'n zein nog uit den boulevard Leiopol⁽¹⁹⁾ niet.

FLOR

(zich plotseling terugtrekkend)

Verduveld!

EUZEKE

(schrikkend)

Wa schilt er dan?

FLOR

(angstig)

Kom binnen, verdome!

EUZEKE

Ha moar wat es er toch?

FLOR

(schor van angst)

Memá. Hedde ze nie gezien. Hier beikans rechtover, onder de buumkes, mee Marina en Paulke.

EUZEKE

't'n Es toch gien woar zeker? He z'ou gezien?

FLOR

K'n weet niet. Mama niet, geluuf ik, moar 't dochte mij da Paulke zjuust keek.

[XXX tot hier gecopieerd]

Hij gaat omzichtig weer naar 't raam en kijkt loerend. Muziek en geluiden verwijderen zich. Tooneel wordt langzaam iets duisterder.

EUZEKE

Zie je nog... Stoan ze doar nog?

FLOR

Joajik, ... moar ze goan vuurt.

Waagt zich iets meer.

EUZEKE

Kijken ze noar hier?

FLOR

Nien z'... nien z'...

(trekt zich schichtig terug)

. Joa z' verdome, Paulke he weer omme gekeken.

EUZEKE

(handen gevouwen)

Och Hiere toch.

FLOR

(zich weer wagend)

Moar ze goan toch vuurt... en nou 'n keikt Paulke nie mier omme... 't Doet 't Doet... ze kijk verdeeke nog ne kier omme...

EUZEKE

Past toch op. Kan z'ou nie zien?

FLOR

Nien z'... onmeugelijk. K'n zie ze zelve bijkans nie mier... Ze zijn wig.

(met een zucht van verlichting)

Z'n zille mij toch nie gezien hèn. Moar hoe da ne meinsch moe oppassen, hé. Wie zoe da peizen da z'alhier zille komen.

EUZEKE

Da es mee die revue, ne-woar? en mee 't schuun weire. Iefer Marina zal huure Woale wille zien hên.

(Luchtiger)

Allons 't gevoar es gelukkig veurbij. Weet-e wat da ge doet: omsteek gij nou nog 'n peipke, terwèl da 'k ons soupeetje prepareere.

(Langzaam aan is het nog al donker geworden)

Moar wil ik iest de lucht omsteken, 't begint nog al donker te worden.

(19) Boulevard Leiopol: Leopoldlaan.

[p. 85]

FLOR

(rookend in fauteuil neer)

Joa g'.

Euzeke steekt licht aan en dan haastig rechts af. Zij komt terug en dekt de tafel.

EUZEKE

Wilt-e gij de sloa g'ried moaken?

FLOR

(lui uitgestrekt, gewild langzaam)

Wilt-e gij de sloa grie moaken?

EUZEKE

O gie leegganger!

(maakt de sla klaar)

FLOR

'k ben moe.

EUZEKE

Ha joa g' zeker, van niet te doene.

FLOR

'k sloape.

EUZEKE

Wor moar wakker en komt aan tafel, 't es geried.

FLOR

(plagerig)

'K'n kan nie mier opstoan.

EUZEKE

Wade, 'k zal ou ne kier kome kriebelen.

FLOR

(opspringend)

Nie nie g'n meug nie, g'n meug nie, 'k zoe deur de veisters springen.

EUZEKE

(hem kittelend)

Hè-je kitels joag'?

FLOR

Aie. Oei ge'n meug niet. 'K zoe d'r zot van worden.

EUZEKE

Ala, kom tons schuun aan toafel. 'K zal ou gerust loaten.

Beiden gaan zitten en eten.

FLOR

(de champagne flesch ontkurkend en twee glazen vullend)

Euzeke.

EUZEKE

Manneke. Zij drinken.

EUZEKE

Es 't ou nie te keiwd mee alle twie die veisters open?

FLOR

Ba nien 't. Azuu ne schuunen oavend. 't Es 'n weer om buiten in 't heuï⁽²⁰⁾ te goan sloapen.

EUZEKE

Wim 't doen?

FLOR

Ge zoedt schriemen noar ou beddeken os 't azuu tegen den twien of den dreien van den uchtijnk begint te worden.

EUZEKE

Van de keiwe?

FLOR

Joa zeker van de keiwe.

EUZEKE

'k Zoe 'k dichte tegen ou kruipen.

FLOR

'k zoe ik ou dichte tegen mij heiwen om uuk woarm te blijven.

EUZEKE

We zoen wij overal gelukkig zijn te goaren.

(20) Heuï: hooi.

[p. 86]

Eensklaps gaat de deur links open en madame Verpoest verschijnt hijgend op den drempel. Als onder een zweepslag springen Flor en Euzeke met een gil op. Madame Verpoest kan 't eerste oogenblik niet spreken. Zij staat een lange poos amechtig, hoorbaar hijgend en roerloos op den drempel.

FLOR

(na een doodsche stilte)

Mama!

Euzeke staat verschrikt en stom tegen den rechterwand.

MAD. VERPOEST

(zwaar hijgend)

Joa...joa

(hijgt geweldig)

schuune dingen... 'k'n kan... nie mier... 't pakt mei aan... mijn herte

(wankelt)

.

FLOR

(vliegt haar met een stoel te gemoet)

Zet ou, mama... Uizenie... 'n glas woater.

MAD. VERPOEST

(zich vermannend)

Nei...neits... bleif van mei af. Niets... op die smeirige koamer... bei die onderheiwerigge.

FLOR

Mama, os 't belieft...

MAD. VERP.

(woedend)

Zweigt...loat mei spreke... 'k hè te weige geweest van de politie te goan hoalen.

(met dreigend gebaar tot Euzeke)

Huur ploats es in 'n slecht haais. Zijde gij niet beschoamd, gei vuilblik?

FLOR

Os 't ou b'lieft, mama.

MAD. VERP.

(tot Flor)

Zwijg, zeg ik ih; loat mei spreike.

(woedend tot Euzeke)

G'het hier twie keuren, ieffreiwe: Sebiet wig... of deur de politie op stroate gezet. 'K goa ze goan hoalen.

FLOR

Mama, mama.

EUZEKE

K'n doe-e 'k ik hier gien kwoad, madam. 'K ben ik hier op mein koamer.

MAD. VERP.

(smalend)

Ih koamer! Ih koamer!

(beide vuisten op haar heupen)

. En wie betoalt er d'huure van die koamer, os 't ou blieft?

FLOR

(bruusk, ook boos wordend)

Ik, mama.

MAD. VERP.

Gei! Gei, en mee wiens geld?

FLOR

Mee 't meine...

MAD. VERP.

Mee 't ihwe! Mee 't ihwe! Luigens. G'n hèt gien geld. Mee 't meine, mee 't onze betaald't. Of mee schild die g'op onzen noame moakt. 't Es 'n schande! 'n Schande!

Barst plots in tranen los.

FLOR

(ontroerd)

Och toe, maatsje... wat es dat toch ongelukkig!

MAD. VERP.

(snikt)

Joa't 't es zeker ongelukkig... En os ge heul ou leven ou deveuren gedoan het om ou kinders fatsoenlijk op te kwieken wiens schuld es't? O, Flor, hoe hedde mij toch azuu keune

[p. 87]

bedriegen. Ik die u zuu geire zag, ik die mein leve vuur ou zou geloaten hén. 'K zitte doar nou alliene mee Pa die zuu ziek es, hihihi

(snikt geweldig)

. Wa moe 'k ik hem nou zeggen, dien duts... 't Zal ie hij zein duud zein. En de meinen uuk.

FLOR

Mama, 'k zoe willen da g'hier wig gijnk. Dat 'n es hier ou ploatse niet.

Mad. Verp. op een stoel gezakt snikt onbedaarlijk.

FLOR

(smeekend)

Toe, maatsje, os 't ou blieft, goa wig, dat 'n es hier ou ploatse niet.

MAD. VERP.

Alliene zeeker, en ih hier in da slecht haais achter loate.

Flor wisselt een blik van verstandhouding met Euzeke die goedkeurend toeknikt.

FLOR

'k zal mee ou meegoan, ma. Toe, stoat op g'n meugt hier nie bleive.

MAD. VERP

(met moeite opstaand)

'k weinsche da 'k duu woare. Och Hiere, 't pak mei toch zuu aan mijn herte

(strompelt naar deur links)

.

Flor. wisselt een haastig wanhoopsgebaar met Euzeke (Beiden links af). Euzeke staat een poos roerloos in volle stilte. Buiten in de kazerne schalt de taptoe. Snikkend, het hoofd in beide handen verborgen, zakt Euzeke op een stoel neer.

GORDIJN