Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 9

[p. 92]

12

UBG hs. III/77

Nevele 25 juli 1874.

Lieve Paul,

Wij hebben door den heer Heremans vernomen dat er kans was voor u naar Antwerpen te komen; nu zegt men ons dat gij wel te Gent zoudt kunnen benoemd worden, hetgeen misschien nog voordeeliger voor u ware⁽¹⁾. Laat ons hopen dat de eene of andere dezer twee kansen zal meevallen.

Men is volop aan het drukken onzer novellen⁽²⁾, zoodra zij verschenen zijn, zult gij er een exemplaar van ontvangen. Het boekje zal op fraai papier gedrukt zijn en het formaat nagenoeg dat van de novellen van Dehoon⁽³⁾. Kent gij dien bundel? Het zal wel tot aan de 250 bladzijden komen, denkt Mr Heremans. Deze heer is vriendelijk genoeg zich met geheel den gang van het drukken te gelasten; wij kunnen hem niet genoeg dankbaar daarvoor zijn. Hij is hier eenen zondag namiddag met Madame geweest; wij hebben ons allen goed te samen vermaakt. Hij zal ook een voorwoord in ons boekje schrijven. Ik geloof dat gij al, of bijna al onze novellen kent. Wij hebben er elk vijf, de twee er bij gerekend die in het Museum⁽⁴⁾ verschenen zijn. Er is er eene bij die tante Virginie nu maar onlangs geschreven heeft, deze zal nieuw voor u zijn.

Wat onze andere opsteltjes en artikeltjes betreft, waarvan gij er eenige in de ‘Toekomst’⁽⁵⁾ gezien hebt, ik geloof niet dat zij nevens de novellen op hunne plaats zouden zijn, doch het ware niet onmogelijk die ook eens in een bundeltje te verzamelen. Wij hebben er nog veel van die soort in porie-feuille, genoeg, denk ik, om een boek uit te maken. Nu dit is voor later.

(1) In het schooljaar 1871-72 was Paul Fredericq leraar geschiedenis en aardrijkskunde aan het gemeentelijk college te Mechelen, waarna hij overstapte, in dezelfde functie, naar het atheneum in Aarlen (oktober 1872), tot hij werd overgeplaatst naar Gent (augustus 1875). Inmiddels was Fredericq echter al betrokken bij de Gentse gemeentepolitiek: vanaf april 1874 werd hij secretaris van schepen A. Wagener in de ‘Société pour le progrès des études philologiques et historiques’. In datzelfde jaar 1874 spande Wagener zich reeds in voor een aanstelling van Paul Fredericq aan het Gentse atheneum, nadat een poging van De Geyter en Van Beers voor het atheneum van Antwerpen mislukt was; zie E.C. Coppens, Paul Fredericq, p. 55, p. 58, p. 60.

(2) De Novellen van Rosalie en Virginie Loveling verschenen in 1874 bij de Algemeene Boekhandel van Ad. Hoste, uitgever, Veldstraat 43 te Gent, met ‘een woordje van inleiding’ van prof. J.F.H. Heremans. Blijkens brief 17, waarin Paul Fredericq bericht dat hij de ‘witte novellen’ heeft ontvangen, moet het boek begin november opgestuurd (en dus al verschenen) zijn. Het was op dat moment nog niet in de handel (vgl. brief 18).

(3) Joos Frans de Hoon (Gent 13.9.1787 - Evergem 22.4.1867), geneesheer, vrederechter en schrijver; zijn literaire bijdragen verschenen in het Belgisch Museum en in de Nederduitsche Jaarboekjes; ze werden gebundeld door zijn schoonzoon J.F.J. Heremans onder de titel Novellen en gedichten van Dr. J.F. de Hoon, Gent, 1869; zie J.G. Frederiks en F.J. van den Branden, Biografisch Woordenboek der Noord- en Zuidnederlandsche letterkunde. Tweede, omgewerkte druk, Amsterdam, L.J. Veen, z.j. [1891], p. 369-370.

(4) De Novellen bevatten: ‘Jan-Oom en Belle-Trezeken’, ‘De baan der Kunst’, ‘Serafine’, ‘Broeder en Zuster’ en ‘Meester Huyghe’ van Rosalie Loveling en ‘Drie kleine schetsen’, ‘Sidon’, ‘In de Hope van Vrede’, ‘De Verdwaalden’ en ‘Emiliaantje’ van Virginie Loveling. In Nederlandsch Museum waren al ‘Meester Huyghe’ (jg. I, 1874, nr. 1, p. 345-361) en ‘De verdwaalden’ (jg. I, 1874, nr. 1, p. 71-85) verschenen.

(5) In De Toekomst verschenen in jg. XVII (1873) ‘De zucht naar het schone’ (proza) van Virginie (p. 16) en ‘De landverhuizers’ (proza) van Rosalie (p. 73); in jg. XVII (1874) ‘Beloften en bedreigingen’ (over onderwijsproblematiek) van Rosalie (p. 1-5), ‘Eenige bemerkingen op sommige strofen van Ledegancks gedicht “De hut in 't woud”’ (p. 117-121) en ‘De keus eener kostschool’ (p. 183-184) van Virginie, het essay ‘Onbehendige troostwoorden’ van Rosalie (p. 216-222), en ‘Iets over Andersens vertellingen’ van Virginie (p. 313-321). Voor verdere bibliografische gegevens zie Ada Deprez, Dominick van Dyck en Bart van Schelstraete, De Toekomst 1857-1898, Gent, Cultureel Documentatiecentrum Rijksuniversiteit, 1992, 3 dln. (Bibliografie van de Vlaamse Tijdschriften in de negentiende eeuw, II, 28a-c).

[p. 93]

Tante Sophie⁽⁶⁾ heeft niet meegedaan in den prijskamp van 't Willemsfonds. Haar stukje was niet gereed. En gij, Paul, hoe stelt gij het met de litteratuur? Schrijft gij veel? Dunkt u niet dat proza schrijven toch veel plezieriger is dan verzen maken?

Van Madame Bergmann⁽⁷⁾ hebben wij sinds lang geene rechtstreeksche maren meer. Mme Heremans heeft ons gezeid dat zij in 't kort met haar dochtertje naar Gent schikt te komen.

Lia heeft uwe engelsche kaart ontvangen. Men had haar gezegd, dat de brief van onkel Edouard⁽⁸⁾ te Arlon was. Hartelijke groete van haar.

'T is spijtig⁽⁹⁾ dat gij de bedevaart niet hebt kunnen zien. 20.000 huivallige, gekretiniseerde pelgrims zijn hier naar het kapelleken voorbij getrokken onder het prevelen van gebeden of het zingen van kantiken.

Gij weet dat ik eenigen tijd ziek in Gent geweest ben. Het gaat niet beter met mij, en Léon heeft mij aangeraden er toekomende week op nieuw eenige dagen te gaan doorbrengen, opdat Mr. Boddaert van mijnen toestand zou kunnen oordeelen⁽¹⁰⁾. Ik heb zeer veel pijn en ongemakken en zie niet hoe ik ze kan kwijt geraken. Ik hoop dat ik er aan gewoon zal worden, en wat het gevaar betreft, daar bekreun ik mij weinig om: c'est l'affaire de la blanchisseuse.

Mijne gemoedstemming is niet veranderd, ik amuseer mij gaarne, en lach gaarne, al voel ik dat ik in vele dingen kattevleesch⁽¹¹⁾ ben. Wij zijn vóór veertien dagen met de drie jugen per rijtuig naar den Kranepoel⁽¹²⁾ geweest. De andere zijn er rond gegaan, ik ben blijven zitten. Het was iets nieuws daar gansch alleen te zijn. Het water was helder en het weder goed. Ik dacht onwillekeurig aan Tony Bergmann en aan ons uitstapje van vóór twee jaar⁽¹³⁾. Hoe weinig was het dan te voorzien dat de vrolijkste van heel de bende, de eerste zou geweest zijn om het af te leggen, gelijk de hollanders schrijven.

Van Albert⁽¹⁴⁾ weet ik niet veel. Hij is mij eens met zijne vrouw komen bezoeken als ik in Gent was. Ik geloof dat hij nog al veel werk begint te krijgen.

Grand'maman en tante Virginie doen u veel komplimenten. Lia⁽¹⁵⁾ stelt het ook goed. Onkel Louis heeft zich twee hollandsche schapen gekocht; hij zal die waarschijnelijk binnen een paar dagen met tante Pauline en Lia naar Terneuzen gaan halen.

(6) Sophie Fredericq, zie brief 9, aant. 8.

(7) Elisabeth van Acker (1838-1934); mevrouw Bergmann correspondeerde uitvoerig met Virginie Loveling. Na het overlijden van Tony Bergmann (21.1.1874) verbleef hun dochtertje Lisette een poosje te Nevele; zie G. Schmook, a. art. (brief 7, aant. 4); over het dochtertje van Tony zie ook R. Foncke, ‘Tony's telg look voor eeuwig haar ogen’, in Nieuw Vlaams Tijdschrift, 12de jg. (1958-1959), I, p. 322-327.

(8) Over Lia zie brief 9, aant. 6; ‘onkel Edouard te Arlon’: een allusie op Edouard Huet (1819-1891), broer van de filosoof François Huet en van Pauls moeder Mathilde Huet. Voor Paul en Leon Fredericq was hij een ‘suikeroom’; hij overlaadde ze met geschenken en met vriendschap en nam hen mee op reis alsof het zijn eigen kinderen waren; zie over hem L. Fredericq, Notes, p. 69-71.

(9) De passage vanaf ‘'t Is spijtig’ tot ‘de hollanders schrijven’ is gepubliceerd door J. van de Casteele, ‘Nevelse brieven van de gezusters Loveling’, in Driemaandelijks berichtenblad van de heemkundige kring Het Land van Nevele, jg. 9, afl. 1 (maart 1978), p. 19-31; cit. p. 20-21. Bij de eerste alinea deze noot: ‘Twintig duizend pelgrims, dat lijkt toch overdreven. Wij menen dat er een 0 teveel is. Het Kapelleken: bedoeld wordt hier de kapel in de Oostbroek gelegen’ (p. 30).

(10) Eerste vermelding van Rosalies ziekte. Pauls broer Leon zou in 1875 als geneesheer afstuderen (vgl. brief 6, aant. 5).

(11) De uitroep ‘Kattevlees’ betekende bij het ‘blindekalle’ spelen dat wie vastgegrepen werd moest worden losgelaten omdat ze nog te klein was; cf. A. van Elslander, De ‘Biografie’ van Virginie Loveling, p. 13 en p. 32, aant. bij regel 75-98.

(12) J. van de Casteele, ‘Nevelse brieven’, in Het Land van Nevele IX, 1 p. 30, tekent hierbij aan: ‘De Kranepoel te Aalter-Bellem, een geliefkoosd rekreatieoord voor de familie Fredericq, Loveling, Buysse. Er werd ook in de poel gezwommen’.

(13) Het uitstapje naar de Kranepoel werd kennelijk in de zomer van 1872 gedaan samen met het echtpaar Bergmann. Rosalie Loveling schreef een gedicht ‘Ter Nagedachtenis van Anton Bergmann’ dat is opgenomen in Gedichten van Rosalie en Virginie Loveling, 1877, tweede, vermeerderde druk, p. 30-31.

(14) Albert Fredericq; zie over hem brief 1, aant. 3.

(15) Lia Fredericq; zie over haar brief 9, aant. 6. Uit deze passage mogen we wel afleiden dat ze logeerde bij Louis Buysse en Pauline Fredericq, de ouders van Cyriel Buysse.

[p. 94]

De donder is dezer dagen in onzen hof gevallen en heeft eenen boom verbrijzeld.

Grand'mama was voornemens u zelf te schrijven, maar zij is te moede.

Vaarwel

Uwe tante
Rosalie.