Mariken van Nieumeghen

(1996)–Anoniem Mariken van Nieumeghen– rechtenstatus


XI Hoe Moenen Emmeken van boven neder werp ende hoese haer oom wert kennende. houtsnede 6 (A)ls Moenen die duvel Emmeken boven alle huisen hooghe ghedragen hadde, werp hij se van boven neder opter straten, haer also meenende den hals te breken, waer af die lieden seer verscrickten. Ende heer Ghijs-[E 3r] brecht, haer oom, die dat self spel oec horende was, verwonderde wat dat bediede ende wye dat wesen mochte dye van so hoghe viel, seggende ende vraghende eenen die neven hem stont aldus:Ga naar voetnootProza XI Heeftse den hals niet ontwee, so heeftse gheluc vry!Ga naar voetnoot893-903 Ga naar voetnoot893 Mijn herte crijchter onsprekelijcken druc biGa naar voetnoot894 895[regelnummer] Dat ic dit liden aen eenich mensche scouwe. Kendise niet? Wie es die vrouwe? Een borgher Ick sout gheerne sien oft icse kende, Maer tvolc staet hier so en dringt over endeGa naar voetnoot898
[pagina 122]
6
[pagina 123]
Datmer niet en can bi gheraken. 900[regelnummer] Coemt achter mi heer, ic sal ons een gat maken. Dwaes es hi die mi int dringhen slom acht.Ga naar voetnoot901 Siet heere, tvrouken leet in onmacht, Si leyt al van haer selven. Die oom Dat en es gheen wondre. Helpt! Al dbloet mijns lichaems van boven tot ondre 905[regelnummer] Vercruypt mi, ic soudt wel betoghen.Ga naar voetnoot905 Die tranen schieten mi uuten oghen, Mijn aderen versterven, mijn coluer wert bleec,Ga naar voetnoot907 Noyt en ghevoelde ic mi so weeck. Och vrient, slaet mijns gade, ic bids u seere.Ga naar voetnoot909 Die borgher 910[regelnummer] Ontbeyt, wat let u heere?Ga naar voetnoot910 Ghi verandert al waerdi puer een doot mensche!Ga naar voetnoot911 Die oom Om sterven dat ic in deser noot wensch(e),Ga naar voetnoot912 Och Antropos, coem en doerschiet mi lichte.Ga naar voetnoot913 [E 3v] Die borghere Hoe meslaet di u aldus?
[pagina 124]
Die oom Och, het es mijn nichte!Ga naar voetnoot914 915[regelnummer] Dies ic therte vol leets ghenoch hebbe. Dit esse die ic wel seven iaer ghesocht hebbe. Ey lasen, nu leyt si hier den hals verstuyct. Och eerde, ontdoet u ende mi beluyct,Ga naar voetnoot918 Ick en wille niet langher ruste ghewinnen.Ga naar voetnoot919 Die borgher 920[regelnummer] Weetti wel dat sijt es? Die oom En soudicse niet kennen? Oft meendi dat ic mijn sinnen misse? Moenen Hulpe, melcflessen van corten blisse,Ga naar voetnoot922 Minen steert ic bepisse Van rechter quaetheden! Nu en weet icker gheenen raet teghen. 925[regelnummer] Dit is haer oom, hoe sal ict nu coken?Ga naar voetnoot925 Ick hadde haer langhe den hals ghebroken, Maer die bede van desen pape heylich Maect mi den wech onveylich. Had icker macht aen, ic souden ter stont ter hellen voeren.Ga naar voetnoot929
[pagina 125]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten Die borghere 930[regelnummer] Siet heere, ic siese noch roeren.Ga naar voetnoot930 Die oom Verroeren? Dat waer boete voer vele ghepijns!Ga naar voetnoot931 Tes waer, si roert sekere. [E 4r] Emmeken Ay mi, wats mijns?Ga naar voetnoot932 Waer heb ick gheweest of waer ben ic nu? O Heere, sta ic ooc noch in die gracie van u 935[regelnummer] Dat ic ter ghenaden soude moghen comen? Ja ick, want haddi mi hier niet ghenomen In uwer bewaernesse alles machtich,Ga naar voetnoot937 Ick ware in deewighe pine onsachtichGa naar voetnoot938 Met siele, met live eewich verstekenGa naar voetnoot939 940[regelnummer] Uut tsheeren rijcke. Emmekens oom Condi noch spreken Mariken nichte, so spreect teghen mi, Die so menich suchten om di Ghesucht heeft ende so menich claghen gheclaecht, Ende tallen canten so menich vraghen ghevra(e)cht, 945[regelnummer] Ende nu vindic u hier onder dit ghedroomGa naar voetnoot945 In desen soberen puente.
[pagina 126]
Emmeken Och, sidi dit, heer oom?Ga naar voetnoot946 Och, ghehingde God dat ic op dit pasGa naar voetnoot947 Ware inden selven puncte dat ic wasGa naar voetnoot948 Doen ic u leste sach, sonder dese reyse.Ga naar voetnoot949 950[regelnummer] Och, als ic mi selver overpeyse, Ic ducht dat ic eewich verdoempt ben. Die oom Nichte, ghi sneeft.Ga naar voetnoot951 Ten es niemant verloren dan die hem verloren gheeft. Hoe soudi so verdoempt sijn? Dat waer te deerne.Ga naar voetnoot953 Maer, hoe coemdi hier? Dat wistic gheerne. 955[regelnummer] [E 4v] En ghi waert vlues in die lucht so hooghe?!Ga naar voetnoot955 Segghet mi doch, bi uwen ghedooghe.Ga naar voetnoot956 Ick en sach noyt mensche so hoghe dat ic weet. Emmeken Heer oom, het waer mi onghereetGa naar voetnoot958 Dat ic u alle mijn aventuere soude verhalen bescedelijc.Ga naar voetnoot959 960[regelnummer] Ic hebbe mi den viant eens overgegheven geheelijc Ende nae dien ontrent seven iaren met hem gegaen. Ick en cans u niet al doen vermaen.Ga naar voetnoot962
[pagina 127]
Ick wilt metten cortsten overslaen, Binnen dien seven iaren mijn regiment ende ons bedriven,Ga naar voetnoot963 Men souder wel boecken af scriven. 965[regelnummer] Gheen quaet en mach tegent mijne clicken.Ga naar voetnoot965 Ten eynde van alle dese vreemde stickenGa naar voetnoot966 Quam ic hier int lant om mijn vrienden te visiterene Ende met dat wi hier doer meenden te passerene Ende ter merct quamen, so saghic staen spelen daer 970[regelnummer] Tspel van Masscheroen. Ic hoorder naer Emmer in die woorden die ic hoorde,Ga naar voetnoot971 Creech ic sulcken achterdincken, dats hem stoordeGa naar voetnoot972-3 Hi die bi mi was ende droech mi daert volck sach,Ga naar voetnoot973 Hooghe in die locht. Die oom Ey lacen, o wach! 975[regelnummer] Hoe, nichte, was die viant bi u? Emmeken Jay, heer oom, ende es ontrent seven iaer nuGa naar voetnoot976 Dat ick mi voechde onder sijn ghebotGa naar voetnoot977 Ende met hem ghewandelt hebbe.
[pagina 128]
[F 1r] Die oom Hulpe, almoghende God! Daenhoren doet mi al dlijf vergruwen.Ga naar voetnoot979 980[regelnummer] Dien gast moeten wi van u stuwen,Ga naar voetnoot980 Soudi ghewinnen Gods rijcke hueghelijck.Ga naar voetnoot981 Moenen Ey, pleckaert, dat en es niet mueghelijc,Ga naar voetnoot982 Dat ghi mi van haer sout vervremen.Ga naar voetnoot983 Alst mi past, ic salse met huye, met haer nemenGa naar voetnoot984 985[regelnummer] Ende draeghense daermen selden solfer of pec spaert.Ga naar voetnoot985 Die oom Soudi, fel gheest? Moenen Ja ick, hoeresoon, pleckaert,Ga naar voetnoot986 Si es mine, si heeft haer selven overghegheven, Den Oppersten af ghegaen ende mi bi ghebleven.Ga naar voetnoot988 Daer om moetsi ten helschen gloede blaken. 990[regelnummer] Ende, hoeresone, soudise mi meinen tongoede maken,Ga naar voetnoot990-992 Ga naar voetnoot990 Ick soude u hals ende beenen verpletten.
[pagina 129]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten Die oom Fel gheest, dat sal ic u wel beletten! Ick hebbe hier, meen ick, in minen brevier Acht oft tien regulen in een papier.Ga naar voetnoot994 995[regelnummer] Si selen u schier doen anders wrimpen.Ga naar voetnoot995 Moenen Och, och, mijn borstelen risen, mijn haren crimpenGa naar voetnoot996 Mits dat hi daer leest. Wat sal ick verkiesen?Ga naar voetnoot997 Bi Modicack, moete ic dese verliesen,Ga naar voetnoot998 Hoe sal ic doergoyt zijn met gloeyende wappers!Ga naar voetnoot999 1000[regelnummer] Van quaetheyden so bijt ic mijn knappers,Ga naar voetnoot1000 [F 1v] Uut ooren, uut bachuse blasick helsche spercken.Ga naar voetnoot1001 Hier aen mi machmen nu mercken, Als ons opset den oppersten Here verdriet, So es ons (dinghen) min dan niet.Ga naar voetnoot1004 1005[regelnummer] Ick ducht, ic van deser sielen sal moeten scheeden.
[pagina 130]
Die oom Ga wi, Mariken nichte, ic sal u gaen leeden,Ga naar voetnoot1006 Hier totten deken een vier doen stoken. Ic dencke wel u leden zijn u al ghebrokenGa naar voetnoot1008 Mits dat hi u so op vuerde ende weder liet vallen.Ga naar voetnoot1009 1010[regelnummer] Ghi moet seer ghequets(t) zijn. Emmeken Ick en achs niet medallenGa naar voetnoot1010 Dit liden, heer oom; dies gheen verhael.Ga naar voetnoot1011 Ick ben willich te liden tien dusent mael Meer dan pennen souden connen ghescriven,Ga naar voetnoot1013 Mach Gods ontfermen aen mi becliven.Ga naar voetnoot1014 1015[regelnummer] Mi en ruect wat ic doe, mach ic eens troostGa naar voetnoot1015 Verwerven ende gracie. Die oom Blijft in dat propoost.Ga naar voetnoot1016 Ick verseker u Gods rijcke tuwer kueren.Ga naar voetnoot1017 Wi lesent deghelijcx in die scriftueren:Ga naar voetnoot1018 Om te verwerven Gods glorie puere, 1020[regelnummer] Niet voer een heerlijc berou ter lester huere.Ga naar voetnoot1020
[pagina 131]
7
[pagina 132]
Na desen es heer Ghijsbrecht met zijnder nichte gegaen tot alle den gheleersten priester vander stat van Nimmegen, maer gheen priester, hoe hoge gheleert, hoe expert, hoe heilich oft hoe devoet, alsi tstuc verstonden, [F 2r] en dorste hem gheensins onderwinden haer te absolveren oft eenige penitencie te setten van haren sonden die seer anxtelijck ende onmenschelijc waren, waer om dat is alle bedruct waren.Ga naar voetnootProza	voetnootProza XI werp: wierp; self: zelfde. voetnoot893-903 Heeftse den hals niet ontwee...: zie Aantekeningen. voetnoot893 ontwee: (in tweeën) gebroken; vry: waarlijk. voetnoot894 druc: benauwenis, droefheid; bi: door. voetnoot898 staet... en dringt: staat te dringen; over ende: ‘wanordelijk’ (Mak in NTg. 48 (1955), p. 272) of buitensporig (vgl. overentich: overtollig). [tekstkritische noot]907 (Leendertz, p. 317) A: Mijn anderen. voetnoot901 slom: onhandig. voetnoot905 vercruypt mi: trekt in me weg; ic... betoghen: dat mag ik wel zeggen (stoplap). voetnoot907 versterven: worden krachteloos. voetnoot909 slaet mijns gade: let op me, help me. voetnoot910 Ontbeyt: hé? let: scheelt. voetnoot911 verandert: verandert van gelaatskleur, wordt bleek; puer: geheel. voetnoot912 dat: expletief. voetnoot913 Antropos: zie Aantekeningen; lichte: snel. voetnoot914 meslaet di u: maakt gij misbaar. voetnoot918 Och eerde...: vgl. v. 868. voetnoot919 wille: zal; ghewinnen: krijgen. voetnoot922 melcflessen van corten blisse: zie Aantekeningen. voetnoot925 coken: klaarspelen. voetnoot929 aen: over; souden: zou hem. [tekstkritische noot]938 A: onsashtich. voetnoot930 roeren: verroeren. voetnoot931 boete voer: vergoeding voor, leniging van; ghepijn(s): (doorstane) smart. voetnoot932 wats mijns: wat is er met mij (aan de hand)? Wat is me overkomen? voetnoot937 bewaernesse: bewaring, hoede; alles machtich: almachtig. voetnoot938 onsachtich: vreselijk. voetnoot939 versteken: verstoten. voetnoot945 ghedroom: gedrang (van volk). voetnoot946 desen soberen puente: deze treurige toestand (sober: treurig, ongelukkig). voetnoot947 ghehingde: stond God toe; op dit pas: nu. voetnoot948 puncte: toestand, staat (morele staat, staat van genade); 947-949: vgl. D: ‘unkyll I wolde that I were in the same case that I was in when that I dwelt with you but nowe I am dampned’. voetnoot949 sonder dese reyse: zonder deze reis(ervaring). voetnoot951 sneeft: dwaalt, vergist u. voetnoot953 te deerne: deerniswekkend, te beklagen. voetnoot955 vlues: zo even. voetnoot956 bi uwen ghedoghe: als je wil. voetnoot958 onghereet: moeilijk, bezwaarlijk. voetnoot959 bescedelijc: nauwkeurig, gedetailleerd. voetnoot962 doen vermaen: vertellen; metten cortsten: zo kort mogelijk; overslaen: door- of overlopen. voetnoot963 regiment: levenswijze. voetnoot965 clicken teghen: halen bij. voetnoot966 sticken: dingen, handelingen. voetnoot971 Emmer: en juist. voetnoot972-3 dats hem stoorde Hi...: dat hij er verstoord om was... voetnoot973 daer: daar waar, terwijl. voetnoot976 Iay: ja (h)i. voetnoot977 ghebot: gezag. voetnoot979 vergruwen: ijzen, huiveren. voetnoot980 gast: kerel; stuwen: verdrijven. voetnoot981 Soudi ghewinnen: indien gij wilt verwerven; hueghelijck: zalig. voetnoot982 pleckaert: zie v. 660. voetnoot983 vervremen: scheiden, aftrekken. voetnoot984 huye: huid. voetnoot985 daermen... spaert: de hel (selden: litotes voor nooit). voetnoot986 fel: wrede, kwaadaardige. voetnoot988 afghegaen: verloochend, verraden. voetnoot990-992 Ende, hoeresone...: zie Aantekeningen. voetnoot990 tongoede: afhandig. [tekstkritische noot]995 naar U en S; A: u vlues (schier wrsch. oorspr. vanwege overlopend rijm, vgl. Leendertz, p. 321). 1000 (Leendertz, p. 321) A: so bid. 1004 naar U en S (Leendertz, p. 321): daar echter ook ‘So sijn ons(e) d.’. voetnoot994 Acht oft tien regulen: zie Aantekeningen. voetnoot995 schier: vlug; wrimpen: grijnzen, gezicht trekken. voetnoot996 borstelen: stekelharen; crimpen: trekken zich samen (worden hard en gaan rechtop staan: ‘risen’). Vgl. dezelfde uitroep van Satan in het spel van de Becooringe des duvels: ‘Och mijn borstelen rysen, mijn aren krimpen’ (citaat in W.M.H. Hummelen, De sinnekens in het rederijkersdrama, Groningen 1958, p. 339). voetnoot997 Mits dat: door wat; verkiesen: beginnen. voetnoot998 Modicack: zie v. 870. voetnoot999 doergoyt: afgeranseld; wapper: geselriem (leren riem met loden bal). voetnoot1000 knappers: tanden. voetnoot1001 spercken: vonken. voetnoot1004 dinghen: ondernemen, streven (vgl. ‘vermet’ in v. 725) of ding, zaak (Van Mierlo in VMA 1951, pp. 181-3); min dan niet: minder dan niets (waard). voetnoot1006 leeden: brengen. voetnoot1008 al: geheel. voetnoot1009 Mits dat: doordat. voetnoot1010 achs niet medallen: geef er in 't geheel niet om. voetnoot1011 dies gheen verhael: daarover hoeft niet (meer) te worden gesproken. voetnoot1013 ghescriven: uitschrijven. voetnoot1014 aen mi becliven: mij toekomen, gegeven worden. voetnoot1015 Mi en ruect: ik geef er niet om; eens: eenmaal. voetnoot1016 propoost: voornemen. voetnoot1017 tuwer kueren: zoals gij wenst, of: naar uw keus (Gods rijk staat ter beschikking: het hangt alleen van uw keuze, uw beslissing af). voetnoot1018 deghelijcx: dagelijks. voetnoot1020 Niet voor: (gaat er) niets boven; heerlijc: eerlijk, oprecht; ter lester huere: tenslotte, op het laatst (vóór het sterven). voetnootProza tot... priester(s of-en): naar al de geleerdste priesters (misschien is ‘priester’ zonder uitgang de nominatief en accusatief meervoudsvorm, hier als datief meervoud gebruikt: Mak in NTg. 48 (1955), p. 272); expert: deskundig; stuc: zaak; verstonden: vernamen; hem onderwinden: het wagen; setten: op te leggen; anxtelijck: beangstigend, gruwelijk.

Vorige Volgende

Mariken van Nieumeghen

XI Hoe Moenen Emmeken van boven neder werp ende hoese haer oom wert kennende.

Over het gehele werk

plaatsen