Mariken van Nieumeghen

houtsnede 4

VI Hoe Marikens Moeye haer selven dye kele afstack.

Binnen desen middelen tijde heeft die casteleyn vanden Grave den ouden hertoge Arent uuten ghevanckenisse

[p. 86]

ghelaten, hem leedende in die stadt van Shertoghen bossche, daer hi seer feestelijc ontfanghen was vanden heeren vander selver stadt. Dwelcke dese Marikens moeye horende, wert daer om so toornich in haer fenijnich herdt, dat si naelicx gheborsten hadde van quaetheden, seggende:^{Proza VI}

 

[C 3r] Hulpe, leveren, longeren ende milten,^403-416403-4

 

Tanden, hoofden, wat ic al leets ghewinne!⁴⁰⁴

405

Den spijt sal mi doen bersten of smilten,⁴⁰⁵

 

Want ic swelle van quaetheyt als een spinne.

 

Verwoet, dul werdt ic ende buyten sinne⁴⁰⁷

 

Doer die nieumere die ic daer hebbe verstaen.⁴⁰⁸

 

Doude dief die te Grave opt slot lach in die rinne,⁴⁰⁹

410

Die is verlost ende laten gaen.

 

Och, nu es alle mijnen troost ghedaen,⁴¹¹

 

Want ons ionghe hertoghe, bi wien ic blive,⁴¹²

 

Sal nu, ducht ick, zijn hant opt bloote slaen.⁴¹³

 

Ick bender so inne beroert, dat ic mi saen⁴¹⁴

415

Overgheven soude, met siele, met live,

 

Ende roepen alle duvels te mijnen verstive.⁴¹⁶

Proza VI zie Aantekeningen Prologhe; casteleyn: kasteelheer; vanden Grave: van het stadje Grave; naelicx: bijna.

403-416 : klacht in de vorm van een balladestrofe op het schema ababbcbccdccdd (waarbij het laatste vers door overlopend rijm verbonden is met v. 417).

403-4 longeren: longen; over het zweren en vloeken bij lichaamsdelen (van Christus), zie C. de Baere, Krachtpatsers in de Nederlandsche volkstaal, Antwerpen 1940, pp. 103-9.

404 leets: partitieve genitief; ghewinne: te verduren krijg.

405 spijt: gramschap; smilten: zie Aantekeningen.

407 dul: razend.

408 nieumere: tijding; verstaen: vernomen.

409 Doude dief...: zie Aantekeningen Prologhe; rinne: kerker.

411 troost: levensvreugde.

412 bi... blive: die ik trouw blijf.

413 zijn... slaen: er zijn eer bij inschieten, aan 't kortste eind trekken.

414 saen: al gauw.

416 verstive: hulp.

[p. 87]

Die duvel

 

Ha ha, van dien bedrive

 

Soudic profijt hebben!^417417-8

 

Die siele es mijn, mach ic den tijt hebben

 

Van een half ure ontrent haer te sine.⁴¹⁹

Emmekens moeye

420

Eest oock niet spijtich?

Die duvel

 

Jaet ende grote pijne⁴²⁰

 

Voer den gene die den iongen hertoge hout zijn.⁴²¹

Emmekens moeye

 

Om waer segghen, wie sout zijn^422422-3

 

Hi en soude ghenoechte in sulcken gheselle maken?⁴²³

 

Al soude icker eewelijc om in die helle blaken,

425

So sal ick mi selven die kele afsteken uut spijte,⁴²⁵

 

So werdic van deser ongenoechten quijte.⁴²⁶

 

[C 3v] Och, adieu, orlof ionghelinck ghepresen,⁴²⁷

 

Moechdi hier na noch hertoghe wesen!

 

Ic en achts niet dat ic mi dleven corte.⁴²⁹

417 Die duvel: zie Aantekeningen.

417-8 : vgl. v. 157.

419 ontrent haer: in haar nabijheid.

420 spijtich: ergerlijk.

421 hout: genegen.

422 waer: de waarheid.

422-3 wie... soude: wie zou er niet.

423 ghenoechte... maken: behagen scheppen; gheselle: jonge kerel.

425 so: toch.

426 quijte van: verlost van; ongenoechte: verdriet.

427 orlof: vaarwel.

429 achts niet: geef er niet om.

[p. 88]

430

Daer met steeck ic dien opsteker in mijn storte,⁴³⁰

 

Met dien horte

 

Dat ick mi verniele.⁴³¹

 

Paertiscap verdoempt menighe siele.⁴³²

Die duvel

 

Ten helschen ghecriele

 

In een eewich verseeren^433-440433

 

Wil ic die siele onder Luycifer broen!⁴³⁴

435

Wat dwasen menschen, dat si om princen oft heeren,

 

Oft uut partiscap hem selven verdoen!⁴³⁶

 

Al onse, al onse, die in dit opinioen

 

Hem selven houden so versteent!⁴³⁸

 

Partie ende nidicheyt baet der hellen menich millioen⁴³⁹

440

Van zielen, eert iaer lijt, wie dat beweent.⁴⁴⁰

430 daermet: en nu, zodoende; opsteker: dolk; storte: keel.

431 horte: stoot.

432 Paertiscap...: zie Aantekeningen; paertiscap: politiek fanatisme.

433-440 vormen achtregelige strofe op het schema ababbcbc.

433 ghecriele: gekrioel; verseeren: lijden, pijn.

434 onder: in de macht van, maar ook letterlijk: vgl. ‘int diepste der hellen onder Lucifers schijtgat’ (R. Lawet, Gheestelick Meyspel van tReyne Maecxsele..., uitg. L. Scharpé, Leuven/Amsterdam 1906, p. 30, v. 592) of ‘onder Nobis' of Lucifers staart zitten’ (J.W. Muller, ‘Over eenige oude benamingen der hel’ in Album Dr. H. Kern, Leiden 1903, pp. 259-61); broen (broeyen): (gaan) roosteren.

436 hem verdoen: zich van kant maken.

438 versteent: verhard, hardnekkig.

439 partie: partijdigheid; nidicheit: haat, vijandschap; baet: levert op.

440 eert... lijt: vgl. v. 278; wie dat beweent: wie (hoe men) er ook om treurt, tot spijt van wie 't benijdt.

436 A: hem seleen.