Mariken van Nieumeghen (1996)

Mariken van Nieumeghen

(1996)–Anoniem Mariken van Nieumeghen– rechtenstatus

Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende


V Nu sellen wy een luttel swighen van Emmeken ende Moenen ende bescriven van heer Ghijsbrecht, Emmekens oom.Ga naar voetnootProza V Na dat Mariken, dyemen nu Emmeken noemt, sommighe daghen wech gheweest hadde, soe was heer Ghijsbrecht, haer oom, seer verwonderdt van haer langhe bliven, seggende tot hem selven aldus: O murmeracie die mi al even stranghe creyt,Ga naar voetnoot329-347 Ga naar voetnoot329 330[regelnummer] Hoe ontstelt ghi hert, sin ende verstant Om dat Mariken, mijn nichte, soe langhe beyt,Ga naar voetnoot331 Die ick om provande te Nimmeghen sant. Ick seyde haer nochtan, quaem die nacht op hantGa naar voetnoot333 Ofte datse haer vervaerde in eenigher wijs,Ga naar voetnoot334 335[regelnummer] Dat si tot mijns susters soude gaen slapen, want [C 1r] Als ick te Nimmeghen come, dats altoos mijn logijs. Ick en hebbe hert, sin noch avijs,Ga naar voetnoot337 Ick en moet weten hoet met haer staet.Ga naar voetnoot338 Mesquaem haer iet doer eenich afgrijs,Ga naar voetnoot339
[pagina 80]
340[regelnummer] Ick storve sonder hope of raet, Want tmeysken is alle mijn toeverlaet Ende van ioncx heb icse op ghehouwen,Ga naar voetnoot342 Dus soude icker aensien node eenich quaet. Maer seer lichte vertwifeltmen ionge vrouwen.Ga naar voetnoot344 345[regelnummer] Dit es nae Nimmeghen sonder vercouwen,Ga naar voetnoot345 Om van haer te hooren recht bescheet.Ga naar voetnoot346 Sulck hoort somtijts tes hem om hooren leet.Ga naar voetnoot347 Nae desen woorden is heer Ghijsbrecht tot zijns susters huys gegaen, haer vragende na Mariken haerder beyder nichte, dye welcke seer straffelijck andtwoerde dat si van haer niet en wiste, waerom hi seer droeve was tot haer seggende aldus:Ga naar voetnootProza Ey lazen, suster, ghi beguyt mi,Ga naar voetnoot348-355 Ga naar voetnoot348 Dat ghi segt dat gi van Maeyken niet en weet. Die suster, Marikens moeye 350[regelnummer] Ey neen ick, seker, goey Ian Duyt ghi.Ga naar voetnoot350 Die oom Ey lazen, suster, ghi beguyt mi.
[pagina 81]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten Die moeye Ick schat si yevers in een camer ghemuyt si,Ga naar voetnoot352-353 Ga naar voetnoot352 Daermen sulken tijtkens om een grootken speet.Ga naar voetnoot353 Die oom Ey lazen, suster, ghi beguyt mi, 355[regelnummer] Dat ghi segt dat ghi van haer niet en weet. Ghi ghelaet u verstoort ende seer tonvreetGa naar voetnoot356 [C 1v] Om dat ic u come vraghen met woerden saechtich Oft ghise niet ghesien en hebt. Die moeye Dats seker warachtich, En ghelaet u al had icse te bewarene ghenomen.Ga naar voetnoot359 360[regelnummer] Tes acht oft tien daghen leden dat si hier was comen, Segghende: ‘Moeye, dect mi een bedde desen nacht. Ic en derre niet thuys gaen, oft ic ware gewachtGa naar voetnoot362 Van boeven dye ma(e)chdekens geerne mesverghen’.Ga naar voetnoot363 Doen seide ic haer dat si sou gaen ter herberghen 365[regelnummer] Daer si al den dach had sitten drincken ende scincken.
[pagina 82]
Die oom Hoe? Hadse al den dach sitten drincken? Die moeye Dat moechdi wel dincken, Dat si gheweest hadde daert haer niet en verdroot. Si quam hier met een kinnebacken also root Als een eersgat met vuysten ghesleghen. 370[regelnummer] Ende om dat ic daer wat seyde teghen, Tscheen datsi mi gheten sou hebben metten mostaerde.Ga naar voetnoot371 Al vloeckende ende al tierende lyepse haerder vaerdeGa naar voetnoot372 Ende noyt sint en heb ick mijn ioncfrouwe ghesien. Dye oom Ey lazen, wat sal mijns dan gheschien? 375[regelnummer] O Godheyt in drien, Waer sal dmeysen ghevaren zijn?Ga naar voetnoot375 Dye moeye Ey goey, yewers inden droeven of claren wijn,Ga naar voetnoot376 Daer si vergarende zijn Die de goey ghesellen deersgat leenen.Ga naar voetnoot377 [C 2r] Dye oom Ey lasen, suster, ghi doet mi weenen, Dat u alsulcke woerden ontvloten.
[pagina 83]
Die mo(e)ye 380[regelnummer] Haddise in een cofferken ghesloten, So haddi moghen dit grief beweeren.Ga naar voetnoot381 Keren, lief man, wat salt haer deeren?Ga naar voetnoot382 Al machse wat ghebruycken haers willen,Ga naar voetnoot383 Ten sal haer een enckel mite niet schillen.Ga naar voetnoot384 385[regelnummer] Si en sals oeck niet te nauwer zijn een stro,Ga naar voetnoot385 Si en salder niet manck af gaen. Dye oom Och, ick hoore dit so noGa naar voetnoot386 Ga naar voetnoot386 Dat mi therte dunct in vieren spliten. Ick moet omme keeren ende minen oghen witen,Ga naar voetnoot388 Want die tranen ontvallen mi lancx die caken. 390[regelnummer] O Moeder ons Heeren, die ick binnen AkenGa naar voetnoot390 Alle iaer besoecke met ionsten devotelijck,Ga naar voetnoot391 Staet mi nu bi, het is mi notelijck;Ga naar voetnoot392
[pagina 84]
4
[pagina 85]
Ende ghi sinte Servaes, rustende binnen Maestricht, Die van mi tsiaers menich scoon lichtGa naar voetnoot394 395[regelnummer] Uut devocien wert ghestelt, Mi hoepic dat ghi niet beswijcken en selt.Ga naar voetnoot396 Ter noot salmen troost aen vrienden soecken.Ga naar voetnoot397 Ic wil gaen vernemen ende doen vernemen in alle hoeken Ofter yemant af heeft ghehoort. 400[regelnummer] Al ben ic ghestoort,Ga naar voetnoot400 Ten es gheen wondere dat mi tderven grief gheeft: Niemant en scheet gheerne van dat hi liefheeft. [C 2v] Na desen is heer Ghijsbrecht van sijnder susteren ghescheyden met droeven moede, om dat hij geen tijdinghe van Mariken zijn nichte en verhoorde.	voetnootProza V bescriven: schrijven. voetnoot329-347 : klacht in de vorm van een balladestrofe op het schema ababbcbccdcddedeeff. voetnoot329 murmeracie: onrust, angst; al even: voortdurend; stranghe: hevig; creyt: kwelt. voetnoot331 beyt: wegblijft. voetnoot333 quaem... op hant: als de nacht inviel. voetnoot334 haer vervaerde: zich niet meer veilig voelde. voetnoot337 avijs: raad. voetnoot338 ick en: of ik. voetnoot339 mesquaem: zou haar iets overkomen; eenich afgrijs: iets verschrikkelijks. [tekstkritische noot]340 (Leendertz, p. 292) A: hope of troost. 350 naar S (Leendertz, p. 292) A: dunct mi. voetnoot342 op ghehouwen: opgevoed. voetnoot344 vertwijfelt men: brengt men in de war, in verleiding. voetnoot345 Dit es nae: nu op naar; vercouwen: dralen, uitstel. voetnoot346 recht bescheet: ware toedracht. voetnoot347 Sulck: menigeen; tes... leet: wat voor hem pijnlijk is (om te horen). voetnootProza straffelijck: bits; dat si van haer niet en wiste: zie Aantekeningen. voetnoot348-355 vormen een rondeel op het schema ABaAabAB. voetnoot348 beguyt mi: houdt me voor de gek, maakt me wat wijs. voetnoot350 goey Jan Duyt ghi: jij onnozele sukkel toch (meewarig, spottend), vgl. C. de Baere, ‘Van voornaam tot schimp- en spotnaam’ in Album Dr Jan Lindemans, Brussel 1951, pp. 135-136. [tekstkritische noot]352 (Leendertz, p. 292) A: ghemuyst. voetnoot352-353 Ick schat...: zie Aantekeningen. voetnoot352 schat: denk; ghemuyt: opgesloten (‘in een camer ghemuyt’: vgl. ‘camercat’, v. 565). voetnoot353 tijtkens: kippetjes; grootken: halve stuiver; speet: aan 't spit steekt, hier sexueel bedoeld (vgl. ‘men moet somtijts een kiecxken na den eijs speten’: Tspel van de Cristenkercke, ed. G.A. Brands, Utrecht 1921, p. 18, v. 413). voetnoot356 ghelaet u: gedraagt je; tonvreet: ontstemd. voetnoot359 En ghelaet u al: doe nu niet alsof... voetnoot362 derre: durf; oft ic ware: uit vrees dat...; gewacht: opgewacht. voetnoot363 mesverghen: geweld aandoen. voetnoot371 gheten: opgegeten; metten mostaerde: als met mosterd smakelijk gekruid, dus: gretig. voetnoot372 haerder vaerde: haars weegs. voetnoot375 godheyt in drien: drieënige God. voetnoot376 goey: beste vriend; yewers ... wijn: ergens in een of ander wijnhuis (droeven: troebele, De Vooys in NTg. 26 (1932), p. 99). voetnoot377 goey ghesellen: zie v. 213. voetnoot381 grief: smart, ongeluk; beweeren: voorkomen, afweren. voetnoot382 Keren: bastaardvloek, vgl. Ke. voetnoot383 ghebruycken haers willen: haar zin doen. voetnoot384 mite: munt van zeer geringe waarde; schillen: schelen. Het maakt voor haar hoegenaamd niets uit. voetnoot385 niet... een stro: (nauwe: karig, sober, schriel) ze zal het er ook geen stro (geen haar) slechter om hebben. voetnoot386 manck: vgl. ‘Ghi siet datter niemant manck af en gaet’ in v. 50 van refr. CXXIX op de stok ‘tquaetste datter af comt zijn barvoete kinderen’ (De refreinenbundel van Jan van Doesborch, uitg. C. Kruyskamp, Leiden 1940, dl. 2, p. 234). voetnoot386 no: ongaarne. voetnoot388 witen: gewoonlijk als (ver)wijten, klagen verklaard. Vgl. echter ook ‘Ic wijt mijnen oogen en zwijghe stille’ (Nieuwe refereinen van Anna Bijns..., uitg. W.J.A. Jonckbloet en W.L. van Helten, Gent 1886, p. 255, str. c, v. 4). voetnoot390 Aken: als Maria-oord werd de Akense munsterkerk vooral bezocht omwille van zijn Mariaschrijn van 1237 met als grote reliquieën o.a. het onderkleed van Maria en de windselen van het Kind Jezus: P. Maximilianus in NTg. 44 (1951), p. 92. voetnoot391 met... devotelijck: met vrome genegenheid. voetnoot392 notelijck: van node. voetnoot394 Die: aan wie; tsiaers: jaarlijks, misschien op 13 mei, de sterfdag van St. Servaas, de dag ook waarop jaarlijks in het heiligdom te Maastricht zijn relieken werden getoond: P. Maximilianus in NTg. 44 (1951), p. 92; licht: kaars (Maximilianus, p. 93, denkt bij ‘schoon licht’ aan een grote kaars die bij een pelgrimstocht geofferd wordt, ‘zo iets als de liturgische paaskaars’. Er staat echter wel: ‘menich scoon licht’). voetnoot396 beswijcken: in de steek laten. voetnoot397 spreekwoord: ‘in der noot besoect men vrienden’, reeds in Proverbia seriosa of communia (oudst bekende druk ca. 1480), nr. 430: uitg. Richard Jente, Proverbia Communia. A fifteenth century collection of Dutch proverbs..., Bloomington 1947. Ook H. von Fallersleben in Horae Belgicae IX, Hannover 1854, p. 27. voetnoot400 ghestoort: ontsteld.

Vorige Volgende

Over het gehele werk

plaatsen