Mariken van Nieumeghen

I Hoe heer Ghijsbrecht Mariken zijnder nichten tot Nimmeghen ghesonden heeft.

houtsnede 1

[A 2v] Het ghebuerde dat des heer Ghijsbrecht Mariken zijnder nichten seynden wilde in die stadt van Nieumeghen om daer te coopen tghene dat si behoefden, tot haer seggende aldus:

 

(Mariken!)

[p. 54]

tekstkritische noten

Mariken

 

Wat ghelieft u heer oom?

Die oom

 

Hoort kint, slaet mijnder woorden goom:²

 

Ghi moet nae Nimmeghen nemen u vertreck

 

Om ons provande te halen, wi hebbens ghebreck⁴

5

Van keersen, van olie in die lampe te doene,

 

Van azine, van soute ende van enzoene⁶

 

Ende van solferpriemen soe ghi selve ontcnoopt.⁷

 

Daer zijn acht stuvers; gaet henen, coopt⁸

 

Te Nimmeghen van dies wi hebben breke.⁹

10

Tesser nu iuyst mertdach vander weke,¹⁰

 

Te bat suldi vinden al dat u ghereyt.¹¹

Mariken

 

Heer oom, tot uwer onderdanicheit

 

Kent mi bereet in alder (mate).

Die oom

 

Om tavont weder thuys te sine werdet te late^14-22

12 A: onderdanscheit.
13 U: Kenne ic my altijt bereyt, S: Kenne ic my altoos bereit (in U en S dus overlopend rijm).
A:... in alder onderdanicheyt (dittografie). Leendertz (p. 278) vulde aan: b. ick wil gaen mijnder strate, Van Mierlo stelde voor: in alder mate (ed. Verhofstede, pp. 10-11, noot 32 en VMA 1951, p. 161).

2 slaet... goom: let wel op mijn woorden.

4 wi hebbens (hebben es) ghebreck van...: we hebben er gebrek aan (nl. aan proviand) wat betreft...

6 enzoene: ui.

7 solferpriemen: zwavelstokjes; so ghi selve ontcnoopt: naar je zelf verklaart (Mariken immers bereddert het huishouden).

8 Daer: versta hier.

9 van dies... breke: dat waar we behoefte aan hebben, wat ons ontbreekt.

10 nu... vander weke: nu (vandaag) juist marktdag van de week, dus: de wekelijkse marktdag (vgl. Mak in NTg. 48,-p. 272).

11 te bat: te eerder; ghereyt: kan dienen, van pas komt.

14-22 Om tavont...: zie Aantekeningen.

[p. 55]

15

Want die daghen zijn seer cort nu ter wilen¹⁵

 

Ende tes van hier te Nieumeghen twe groote milen

 

Ende tes nu tien uren of daer toe bet.¹⁷

 

Hoort kint, eest dat ghier so lange let¹⁸

 

Dat u dunct dat ghi met schonen daghe

20

Niet gheraken en sout tuwen behaghe,²⁰

 

Blijft daer vri te nacht, ick werts te gherustere²¹

 

[A 3r] Ende gaet slapen tot uwer moeyen, mijnder suster(e),

 

Die en sal u om eenen nacht niet ontsegghen.²³

 

Ick hebt liever dan dat ghi doer haeghen ende heggen

25

Thuys by doncker sout comen alleene,

 

Want den wech en es van bo(e)ven niet alte reene,

 

Ende ghi sijt een schone, ionghe lustighe maecht,²⁷

 

Men soude u lichtelijck aenspreken.

Mariken

 

Heer oom, soot u behaecht,

 

So sal ick alle dinghen doen, ende niet el.²⁹

Die oom

30

Groet mi u moeye, mijn suster ende vaert wel.

 

Coopt al dat ons ghebrect, bi mate ende bi gewichte.

15 nu ter wilen: in deze tijd (van het jaar).

17 of daer toe bet: of later nog.

18 let: toeft.

20 tuwen behaghe: tot wat of waar je verlangt (bedoeld is wel: klaar geraken met boodschappen én thuis kunnen komen). Leendertz (p. 565) vulde aan (naar U): Niet thuys gheraken...

21 vri: gerust; ick... gherustere: ik zal er zoveel geruster door zijn.

23 ontsegghen: weigeren.

27 lustighe: aardige. In U ontbreekt ‘lustighe’ (vgl. Prologhe: een schoon ionghe maecht), in S ‘ionghe’: Van Mierlo in VMA 1951, pp. 161-2.

29 niet el: niet anders.

[p. 56]

Mariken

 

Ick sal heer oom, adieu!

Die oom

 

Adieu, Mariken, nichte,

 

Gods gratie moet u eenpaer wesen.³³

 

 

 

Heere Godt, hoe mach mi therte so swaer wesen?

35

Eest dattet lant hier so tweedrachtich si,

 

Of eest om dat mijn nichte daer scheyt van mi?

 

Ontbeyt, hoe coem ic aldus swaer, dits vreemt bediet.³⁷

 

Met dat meysken daer van mi schiet³⁸

 

Wert ic te moede recht ick en weet hoe.

40

Ick duchte haer oft mi sal wat comen toe;⁴⁰

 

Ick wilde dat icse thuys hadde ghehouwen,

 

Tes dwaesheit ionghe meyskens of vrouwen

 

Alleene te laten gaen achter lande,⁴³

 

Want die boeverie der werelt is menigerhande.

33 moet: moge; u eenpaer wesen: bestendig bij u blijven.

37 Ontbeyt: hél hoe... swaer: vanwaar plots die zwaarmoedigheid; bediet: zaak.

38 met dat: door dat het, tegelijk dat het; schiet: scheidde.

40 comen toe: overkomen.

43 achter lande: op straten en wegen, weg van huis.

30 A: Geoet.
31 A: gewichten.