Madoc. Jaargang 2006

[p. 121]

Kroniek

22 April 2006

De middeleeuwse stadsmuur van Kampen heeft een van zijn oude functies herwonnen. De muur is onderdeel van een recent voltooide waterkering om de stad tegen overstromingen te beschermen. Sinds 1986 passeerden zeker dertig technisch hoogwaardige varianten voor een waterkering de revue, maar waterschap Groot Salland besloot eind jaren negentig de monumentale stadsmuur in ere te herstellen. Delen van de muur dateren uit de veertiende eeuw en moesten drastisch gerestaureerd worden. De stadsmuur, gebouwd om de stad tegen water en vijandige mogendheden te beschermen, is in de loop der eeuwen grotendeels aan het zicht onttrokken. Hij loopt over een lengte van twee kilometer dwars door tuintjes en huizen. (De Stentor, 22-4-2006)

11 Mei 2006

Afb. 1 Jan III als everzwijn. Uit: D. Hogenelst & F. van Oostrom, Handgeschreven wereld. Nederlandse literatuur en cultuur in de Middeleeuwen (Amsterdam 1995) p. 227.

Een middeleeuws everzwijn zorgt voor ophef rond de viering van 900 jaar hertogdom Brabant. Het zwijn verscheen prominent op het beeldmerk dat de organisatie van de feestelijke activiteiten had ontworpen. Het voorbeeld daarvoor was een miniatuur uit 1334, uit een handschrift waarin het gedicht Van den Ever is opgenomen. Hierin wordt hertog Jan III van Brabant voorgesteld als een everzwijn dat zich glansrijk verdedigt tegen allerlei tegenstanders die de gedaante van bloeddorstige jachthonden hebben aangenomen. Hanja Maij-Weggen, de commissaris van de koningin in Brabant, stak hoogstpersoonlijk een stokje voor het gebruik van het beeldmerk.

[p. 122]

Volgens hoogleraar volkscultuur Gerard Rooijakkers wil Maij-Weggen Brabant niet associëren met een varken. Bovendien vreest zij dat de moslimbevolking van Brabant er misschien aanstoot aan zou kunnen nemen. Een woordvoerder van de commissaris bevestigde de eerste beweegreden, maar wilde op de laatste suggestie niet ingaan. (Brabants Dagblad, 11-5-2006)

24 Mei 2006

De skeletten van negen zusters uit het vroegere St. Agnesklooster in Oldenzaal worden in de loop van dit jaar herbegraven voor het kruisaltaar in de St. Plechelmusbasiliek in diezelfde plaats. Het gaat zo goed als zeker om zusters van de Derde Orde van St. Franciscus. Mogelijk zijn het de ministrae, de vroegere hoofden van het klooster. Deskundigen leiden dat af uit de plaats waar de skeletten bij de opgravingen werden gevonden, in de voormalige kloostergang langs de oostelijke muur van het klooster. De Rijksdienst Oudheidkundig Bodemonderzoek heeft de negen graven in de kloostergang onderzocht. De zusters zijn begraven in de periode 1465-1652, op eenvoudige eikenhouten planken, dus niet in kisten. De gelofte van armoede werd zo tot in de dood doorgevoerd. De gemiddelde leeftijd van de zusters was bij overlijden 37,5 jaar, met een minimum van 19 en een maximum leeftijd van 59 jaar. (De Twentsche Courant Tubantia, 24-5-2006)

29 Mei 2006

Historicus en oud-Madoc-redactielid Hildo van Engen heeft tijdens zijn promotie-onderzoek in Antwerpen afschriften van twee onbekende brieven gevonden van Geert Groote (1340-1384), de grondlegger van de Moderne Devotie. Die religieuze hervormingsbeweging had vanuit het IJsseldal grote invloed op het religieuze leven in Europa. Interessant genoeg schreef Groote de brieven in het Middelnederlands, terwijl het overgrote deel van zijn oeuvre in het Latijn was opgesteld. De epistels uit de jaren rond 1380 waren mogelijk bedoeld voor zusters van de derde franciscaanse orde in Zwolle. Dat was van oorsprong een lekenorde. In de Noordelijke Nederlanden functioneerden de gemeenschappen wel als kloosters, waarin de levenswijze van de broeders en zusters allengs strenger werd.

De Zwolse zusters aan wie Groote schreef, waren volgens hem niet strikt genoeg in het naleven van de voorschriften in de orderegel over onder meer kleding en voedsel. Ondanks de kritische toon blijkt volgens Van Engen uit de brieven dat de vroege Moderne Devotie in tegenstelling tot wat onderzoekers eerder meenden, welwillend ten aanzien van de derde franciscaanse orde stond. (www.nwo.nl, 29-5-2006)

1 Juni 2006

In het plaatsje Zichem in Vlaams-Brabant is een deel van de veertiende-eeuwse Maagdentoren ingestort. De toren was sinds 1962 een beschermd monument, maar verkeerde al geruime tijd in staat van bouwvalligheid. Een groot stuk van de zijwand is ingestort, waar-

[p. 123]

door er een groot gat is ontstaan in de toren. Er zullen restauraties worden uitgevoerd om verdere instorting te voorkomen. Daarna zal het monument opnieuw toegankelijk worden gemaakt voor het publiek, maar het gat blijft open, als litteken. De Maagdentoren of Markentoren werd in 1383 gebouwd en was een militair bolwerk langs het riviertje de Demer. (www.vrtnieuws.net, 1-6 en 19-6-2006)

16 Juni 2006

Hubert Heymans, de stadsarcheoloog van de gemeente Maaseik (nabij Sittard, in Belgisch-Limburg), claimt het bewijs in handen te hebben dat de middeleeuwse kunstschilder Jan van Eyck nauw verbonden was met het Maasstadje. Dit zou blijken uit een pauselijk zegel, dat vorig jaar bij archeologisch onderzoek in Maaseik is gevonden. Archeologen herkenden in het van was gemaakte zegel een zogenoemde Agnus Dei, een wassen medaillon dat door de pausen uit erkenning of dank werd gegeven aan mensen met bijzondere verdiensten. De Agnus Dei in kwestie was aan Jan van Eyck geschonken door paus Eugenius (1431-1447). Hij schonk het kleinood op zijn beurt aan zijn dochter Livina, die kloosterzuster in Maaseik was. Volgens de gemeente bewijst de vondst dat Jan van Eyck (circa 1390-1441) in Maaseik is geboren. Overigens claimt ook Gent de geboorteplaats te zijn van de schilder. (De Telegraaf, 16-6-2006)