Madoc. Jaargang 1999

[p. 277]

Onder de zee

De wereldveroveraar Alexander de Grote beleeft vele avonturen in verre streken en ontmoet daarbij talloze vreemde volkeren. In zijn wens om de grenzen van de aarde te verkennen, waagt hij zich aan een riskante expeditie naar de zeebodem. Het eiland Terraconta wordt op wereldkaarten vermeld als de plaats waar hij naar de bodem van de oceaan afdaalde.

Het Alexanderverhaal vertelt hoe de vorst in een glazen vat vanuit een boot wordt neergelaten om de zeebodem te bestuderen. In de uitgebreidere Duitse teksten wordt hij vergezeld door een haan en een kat, terwijl in de boot een koningin zich vermaakt met haar minnaar. Het gekraai van de haan vertelt Alexander of het dag of nacht is en de kat fungeert als luchtververser. Terwijl Alexander zijn ogen uitkijkt, wordt de koningin in de boot door haar minnaar overgehaald om de ketting los te maken en Alexander aan zijn lot over te laten.

Een vijftiende-eeuwse miniatuur in een handschrift met de Franse proza Alexanderroman illustreert dit tafereel. Alexander zit met de haan en de kat in

Alexander de Grote verkent de zeebodem in een glazen vat dat dient als onderzeeër (Londen, British Library, Royal 20 B XX, Roman d'Alexandre en prose, f. 77v.; Parijs of Rouen, circa 1425). Uit: Lively en Kerven (1996) 40.

[p. 278]

zijn met olielampjes verlichte glazen vat en kijkt aandachtig naar een grote vis met vervaarlijk scherpe tanden. Ondertussen snijdt de trouweloze koningin in de boot met een mes het touw door waaraan het vat bevestigd is. De voor de borst gekruiste handen van Alexander wijzen op zijn machteloosheid om deze actie te verhinderen. De Franse tekst vermeldt het verhaal met de dieren en de malafide dame en haar geliefde echter niet. De meer tot de verbeelding sprekende Duitse versie moet dus in Frankrijk bekend geweest zijn, ook al zijn daar geen tekstgetuigen van over.

De losgekoppelde Alexander bedenkt tot zijn redding dat wanneer hij de kat doodt, de zee het bebloede lijk niet zal tolereren en het glazen vat met inhoud en al op het land zal werpen. Zo ontsnapt Alexander aan de verdrinkingsdood. In dit verhaal vervult de zee dus een actieve rol door op eigen initiatief tot handelen over te gaan; zo blijkt maar weer dat stille waters diepe gronden hebben.

Martine Meuwese

Literatuur

P. Lively en R. Kerven, The Mythical Quest In search of Adventure, Romance & Enlightenment (Londen 1996).

D.J.A. Ross, Alexander Historiatus. A Guide to Medieval Illustrated Alexander Literature Frankfurt am Main 1988; eerste druk 1963).

D.J.A. Ross, Illustrated Medieval Alexander-Books in Germany and the Netherlands. A study in comparative iconography (Cambridge 1971).