Wedergeschrei of hanengevecht?
Ter redactie ontvingen wij van een van onze lezers de volgende brief:
Reactie op ‘Het Utrechtse Hanengeschrei: burengerucht of passie-topografie?’ van Aart Mekking en Marcel Zijlstra (Madoc, 12/1, 25-32)
Een regel van de toponiemenleer is dat je op zoek moet gaan naar het vroegst bekende toponiem, alvorens je iets kunt zeggen over de afkomst van een naam. Tegen deze regel zondigen de auteurs Mekking en Zijlstra in hun artikel ‘Het Utrechtse Hanengeschrei: burengerucht of passie-topografie?’ Het thans nog bestaande, korte stukje Pauwstraat tussen de Loeff Berchmakerstraat en de Predikherenstraat - en niet het verlengde van het Predikherenkerkhof, zoals de auteurs schrijven - werd oorspronkelijk de naam Hanentret gegeven. De naam duikt voor het eerst op in het Brandreglement van 1566. Later is de naam gewijzigd in het Hanengeschrei. Een dergelijke naam werd wel vaker aan een kort stukje straat gegeven. (Zie bijvoorbeeld Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse Taal, 12e druk, p. 1102). Het tweede Utrechtse Hanengeschrei, dat ook zeer kort is, ligt bij de Vismarkt.
De auteurs vinden de verwijzing naar het pluimvee, dat op de Steenweg te koop was, niet passen in het middeleeuwse denk- en vernoemingspatroon. Dat klopt. Dit Hanengeschrei is als straatje pas in de zestiende eeuw ontstaan. Waarschijnlijk als gevolg van de sloop van een huis en de aanleg van de Choorstraat in 1587, ging het oorspronkelijke steegje deel uitmaken van de Steenweg, werd althans het verlengde daarvan. Ter onderscheiding van het lange deel van de Steenweg kreeg dit stukje een andere naam en werd Hanetred genoemd. In de zeventiende eeuw werd deze Hanetred door de bouw van een huis weer versmald (tot zijn huidige breedte). De naam Hanetred, in 1594 voor het eerst genoemd, heeft betrekking op een huis Hane(n)tred/t (Rekening op de 40ste penning, Stadsarchief). Van der Monde wordt door de beide auteurs onterecht beticht van het verwisselen van gegevens. Hij had wel degelijk gelijk dat er op deze plaats een huis met een dergelijke naam stond, ook al is het niet duidelijk of het huis naar de straat dan wel de straat naar het huis is genoemd.
In de stad heeft nog een derde steeg bestaan, die het Hanengeschrei heette, en wel naast het huis Oudaen op de Oudegracht. Er was geen kerk te bespeuren in de nabijheid van deze steeg, zodat ook hier een verwijzing naar het Bijbelse verraad van Petrus niet voor de hand ligt.
L.A. van der Tuuk, Utrecht
Auteursrechtelijk beschermd