Madoc. Jaargang 1997

[p. 204]

De zorg voor de allerkleinsten

In zijn encyclopedie voor leken Der leken spiegel (1330) besteedt de Antwerpse schepenklerk Jan van Boendale ruim aandacht aan de opvoeding van kinderen. Het instructieve hoofdstuk Hoemen kindre houden sal, ende wies jonghe lieden pleghen selen opent met de verzorging van pasgeborenen:

Alse dat kint gheboren es,
Soe salment dan, des sijt ghewes,
Teederlec houden ende voeden
Ende herde nauwe hoeden,
Ende groete sorghe daertoe draghen
Beide bi nachte ende bi daghen;
Want en verstaet noch en kint,
Maer leeght als een worm ende windt.
Diermen wel pleeght inder joncheit,
Sijns te vromer inder outheit.
Salmen hem ene voestre gheven
(Want het bi melke moet leven),
Dat sal sijn een vrome wijf,
Die ghesont ende soete hebben dlijf
Ende oec soete den adem met,
Dat melc dicke ende vet;
Want melc dunne ende waterachtech
Maect dat kint al onmachtech,
Al waert oec van ere coe:
Daeromme moet mer zien toe.
Dus es melc des kints onthout
Tote dat vier jaer es out
Ende hem ter spisen mach keren.
Dan soe salmen hem leren
Hoefscheide metter roeden
Ende van mesgane verhoeden.

[p. 205]

 

Is het kind geboren,

 

dan dient men het, wees daarop bedacht,

 

voorzichtig vast te houden en te voeden.

 

Verder moet men er heel goed op passen

 

en het met veel zorg omringen,

 

overdag en 's nachts,

 

want een kind heeft nog nergens notie van,

 

maar ligt als een larfje te groeien.

 

Zij die goed verzorgd worden in hun jeugd,

 

hebben daar baat bij als volwassenen.

 

Indien men het kind een min geeft

 

- van melk moet het immers leven -,

 

dan moet het een stevige vrouw zijn,

 

met een gezond en mooi lichaam

 

en bovendien een zoete adem,

 

en met volle, vette melk.

 

Want dunne, waterige melk

 

maakt het kind volslagen krachteloos,

 

zelfs als die melk van een koe afkomstig is -

 

reden genoeg om erop toe te zien.

 

Melk is dus de leeftocht van een kind

 

tot het vier jaar oud is

 

en het over kan gaan op vast voedsel.

 

Dan moet men het kind

 

fatsoen gaan bijbrengen door slaag

 

en van het verkeerde pad afhouden.

vertaling Erwin Mantingh (met dank aan Soetje Oppenhuis de Jong)

Uit: Boek III, caput 10, vs. 1-26 uit: M. de Vries (ed.), Der leken spieghel, leerdicht vanden jare 1330 door Jan Boendale, gezegd Jan de Clerq (Leiden 1844-1848) 4 dln.