Madoc. Jaargang 1996

[p. 167]

gedichten

• Willem Wilmink
Vertalingen en eigen gedichten^*

Maar nu vertel ik u wat meer
van wie Guigemar verkoos als heer:
hoe haar bejaarde echtgenoot
haar in een marmeren toren sloot
waar ze zich te verbijten lag,
bij nacht nog erger dan bij dag.
Geen dichter die het uit kan beelden
hoe zij daar huilde en zich verveelde
en hoeveel angst en schrik ze had,
terwijl ze in die toren zat.
Twee jaren gingen traag voorbij,
geen enkele vreugde kende zij,
ze riep de kale muren aan:
‘Slecht, Guigemar, is het ons vergaan!
Liever wil ik van 't leven scheiden
dan hier nog langer zo te lijden.
Lief, als ik hier ontsnappen kon,
gooide ik me, waar jouw reis begon,
in zee!’ Toen is ze opgestaan,
ging naar de deur en vond daaraan
geen slot of sleutel. Hij was open:
ze kon zomaar naar buiten lopen.
Niemand die haar een halt toeriep
toen ze ijlings naar de plek toeliep
waar ze de dood zocht, maar ze zag
een schip dat daar voor anker lag.

Het fragment geeft een prachtig psychologisch verslag van hoe een vrouw zich vrijmaakt: de deur van haar gevangenis blijkt opeens niet op slot te zijn en de zelfmoordgedachte is niet meer dan een tussenfase, een deel van het groeiproces. Over de vrouw die deze verzen schreven is niet veel meer bekend dan dat zij Marie de France heette naar haar geboorteland en in Engeland leefde in de tweede helft van de twaalfde eeuw. Zij is de dichteres van lais (waaronder Guigemar), fabels en het Espurgatoire de seint Patriz.

* Vervolg van de ‘Vertalingen en eigen gedichten’ die verschenen in Madoc 10 (1996), 101-107.

[p. 168]

William Langland, een fragment uit boek XIV en een fragment uit boek XII van Piers the Ploughman

 

Voor de dieren geen hemels paradijs,

 

maar na de winter met sneeuw en ijs,

 

als de honger ze vleugellam

 

of nederig maakt en bijna tam,

 

na de winter komt er een feest,

 

een hemel op aarde voor vogel en beest.

 

Nu zijn voor veel mensen die ik weet

 

zomer en winter gelijkelijk wreed:

 

gebrek en honger, het hele jaar door.

 

Heeft God hier geen belangstelling voor?

 

Wordt het voor bedelaars nooit april?

 

Dat zou tegennatuurlijk zijn, tegen Gods wil:

 

schepsels, alleen maar voor verdriet

 

geschapen, dat kan toch niet?

 

 

 

Dit nu is volgens mij het bewijs

 

voor 't bestaan van het hemelse paradijs

 

en wie denkt dat het slechts voor christenen is,

 

slaat de plank weer eens lelijk mis,

 

want een eerlijk persoon, die leeft bij de wet

 

door zijn of haar godsdienst uiteengezet,

 

die een betere wet wel had aangenomen,

 

als hij die maar was tegengekomen,

 

iemand die nooit onrecht beging -

 

dacht u dat God zo'n sterveling,

 

dat de God van de waarheid hem buitensloot,

 

hem verried in het uur van zijn dood?

De versvorm bij William Langland (ca. 1332-ca. 1390) is volkomen anders dan in mijn bewerking uit een prozavertaling in hedendaags Engels. Langland dichtte zijn werk met een maatschappijkritische ondertoon op de ouderwets-Germaanse manier, zonder eindrijm en met als bindmiddel de alliteratie:

Thou mightest better mete mist on Malvern hulles
Than gete a momme of here mouthe til money were shewed.

Je kunt makkelijker de mist meten op Malverns heuvels dan geluid krijgen uit een geestelijke wie geen geld wordt getoond.

[p. 169]

Gebruikte boeken

Auden, W.H., en E. Talbot Donaldson (ed.), ‘William Langland’, in: Medieval and Renasissance Poets: Langland to Spenser (Harmondsworth 1978^11) 5.

Marie de France, Guigemar (vs. 655-680), in: Marie de France, Lais: Twaalf liefdes-sprookjes uit de twaalfde eeuw, ed. en vert. Corine Kisling & Paul Verhuyck (Deventer z.j.) 102, 104. Ik geef hier mijn eigen vertaling.

William Langland, Piers the Ploughman, met een prozavertaling van J.F. Goodridge (Harmondsworth 1980^11) 170 (boek XIV) en 149-150 (boek XII).