Madoc. Jaargang 1996

[p. 108]

multimediëvist

Internationale elektronische communicatie tussen mediëvisten

De nieuwe media maken zich ook van de mediëvistiek meester. Madoc maakt daarom een begin met een serie bondige uiteenzettingen voor niet-ingewijden over de mogelijkheden en beperkingen van deze media (e-mail, Internet, World Wide Web, cd-rom enzovoort), met speciale aandacht voor de toepassingen op het gebied van de Middeleeuwen. Er zal onder meer aandacht besteed worden aan editieprojecten op het wereldwijde web, aan de mogelijkheid via dat web allerhande informatie te verwerven, aan elektronische congressen en aan discussielijsten. De serie begint met een bijdrage van Frank Brandsma over e-mail en discussiegroepen (Medtextl en Arthurnet).

E-mail

Sinds de universitaire personal computers ondergebracht zijn in een netwerk en de gebruikers toegang hebben gekregen tot een grote centrale computer met allerlei speciale functies, is de elektronische communicatie vlot in deze kringen doorgedrongen. Het gebruik van elektronische post neemt snel toe; zowel studenten als docenten kijken regelmatig niet alleen hun gewone, maar ook hun elektronische postvak na. Zij communiceren via e-mail razendsnel met elkaar en met de gehele wereld. In principe is er nauwelijks verschil met faxen, telefoneren of brieven schrijven, maar e-mail combineert de voordelen van deze communicatiewijzen op een gebruikersvriendelijker manier en biedt nog allerlei extra mogelijkheden.

Met telefoon en fax heeft e-mail de snelheid gemeen: luttele seconden nadat een bericht verzonden is, komt het bij de ontvanger aan, al bevindt die zich in Japan of de Verenigde Staten. Zo kan men zeer vlot van gedachten wisselen met iemand aan de andere kant van de oceaan (als men daar tenminste wakker is). Terwijl brieven en zelfs faxen nog wel eens terzijde geschoven worden, neigt men bij e-mail naar even vlot afhandelen als bij een telefoontje. Bovendien kan men in elektronische vorm relatief lange en complexe berichten versturen, langer dan in een telefoontje haalbaar is. Wanneer het om meer dan één of twee A4-tjes gaat, is er de mogelijkheid het computerbestand van die langere tekst gecodeerd als een pakketje te verzenden. De ontvanger krijgt dan het bestand binnen in zijn pc en kan daar verder mee aan de slag door het bijvoorbeeld als tekstverwerkingsbestand binnen te halen en zelf af te drukken. Dit klinkt eenvoudiger dan het in de praktijk blijkt te zijn: indien de computer van de ontvanger niet goed op het ontvangen van de gecodeerde bestanden is ingesteld, wordt hij vergast op een paar beeldschermen vol rare tekentjes en cijfers waarbij er van het

[p. 109]

oorspronkelijke bestand weinig overblijft. Het is in principe zelfs mogelijk afbeeldingen en geluidsfragmenten te verzenden. Zo heeft iemand gedurende een elektronisch congres herhaaldelijk geprobeerd alle deelnemers een afbeelding van een runensteen te zenden. De meeste ontvangers leverde dat echter slechts een enorme hoeveelheid bytes op, die wel als een zware last op het computergeheugen rustte maar geen runen op het scherm bracht. En een overgezonden fragment uit een muziekstuk uit de Renaissance kwam bij een aantal ontvangers als het geluid van een moeizaam startende auto uit de luidsprekers...

Op dit gebied wordt dus nog volop geëxperimenteerd, maar dat neemt niet weg dat de uitwisseling van korte berichten via de e-mail prima werkt en dat deze de uitwisseling van informatie zeer bespoedigt, zowel op individueel niveau als in groepsverband. Het is namelijk mogelijk om één bericht in één keer naar een hele groep ontvangers te sturen (in plaats van twintig enveloppen te verzenden) en dat vergemakkelijkt het contact met commissies of groepen studenten zeer. Deze mogelijkheid wordt bovendien vruchtbaar uitgebuit in een fenoneem dat in het verlengde van de e-mail ligt, de discussiegroepen.

Discussiegroepen

Al vroeg in de ontwikkeling van de elektronische communicatie zijn zogenoemde bulletinboards en news-groups ontstaan, waarin men over een bepaald onderwerp van gedachten wisselde. Men zette, bij wijze van spreken, een bericht op een elektronisch prikbord, zodat het voor andere gebruikers leesbaar werd, de lezers reageerden op het bericht enzovoort. In zekere zin functioneert het World Wide Web op een vergelijkbare manier als driedimensionaal prikbord, maar daarover een volgende keer meer. In de discussiegroepen draait het ook om de uitwisseling van informatie, maar daar wordt met name het reageren op de boodschappen gestimuleerd. De groepen hebben gewoonlijk een thematische oriëntatie, die in de lijstnaam wordt uitgedrukt en die ook wordt bewaakt door de lijstbeheerder en door de deelnemers zelf. Zo is er bijvoorbeeld een groep gewijd aan de Arthurliteratuur, Arthurnet genaamd, die wordt beheerd door Judy Shoaf van de University of Florida. Zij heeft de verantwoordelijkheid voor de zogenoemde ‘listserver’, de computer die alle Arthurnet-berichten opvangt en weer doorstuurt. Die berichten worden verzonden door degenen die zich bij deze lijst hebben aangesloten en gaan, eventueel met een kort commentaar van Judy, door naar alle deelnemers. De listserver is een elektronische kopieermachine en postverzender tegelijk, maar geen prikbord voor berichten. De deelnemers krijgen alle berichten als e-mail in hun postbus. Wanneer zij op een bericht willen reageren, sturen zij hun antwoord niet naar de zender van dat eerste bericht, maar naar de listserver, die vervolgens het antwoord weer naar alle deelnemers zendt. Zo wordt over tal van onderwerpen elektronisch gediscussieerd, waarbij alle deelnemers kunnen profiteren van de uitgewisselde berichten en verleid worden tot deelname aan de discussie omdat zij alle berichten ontvangen en niet daarnaar op zoek hoeven te gaan, zoals bij een bulletinboard. De listserver-computer houdt een archief met alle binnengekomen berichten bij, dat op onderwerp doorzocht kan worden.

[p. 110]

Medtextl

Er zijn vele discussiegroepen en alleen al het opsommen van de groepen die lezers van Madoc zouden kunnen interesseren, zou al teveel ruimte vergen. Om u een indruk te geven bespreek ik ter afsluiting van deze eerste aflevering de groepen Medtextl en Arthurnet. De eerstgenoemde groep gaat over middeleeuwse letterkunde in het algemeen, zonder nadere beperkingen qua taal of onderwerp. De gebruikers van deze groep kunnen hun voordeel doen met de eruditie van de germanist Jim Marchand, een vrijgevige en dominante maar steeds relevante deelnemer, die bijdragen als ‘What every medievalist should know’ (een opsomming van handboeken) levert. Hier worden tekstuele problemen (wat is een Tragelaphus voor een beest?), vragen over middeleeuwse gebruiken (hadden Frankische monniken baarden in de achtste eeuw?) en het middeleeuwse wereldbeeld (‘The Symbolic Nature of the Universe’) afgewisseld met besprekingen van de nieuwste cd-roms en de beste tekstscanners en met het geven van relevante literatuur en World Wide Web-adressen wat betreft historische personen en teksten.

Arthurnet

Arthurnet kent wel een beperking qua onderwerp, maar niet in de tijd: ook de moderne Arturromans komen nadrukkelijk aan de orde. De discussiegroep is een initiatief van de Amerikaanse afdeling van de International Arthurian Society. In het tijdschrift van deze afdeling (Arthuriana) wordt in de rubriek ‘Round Table’ regelmatig een samenvatting gegeven van de discussies op het net. Dat is overigens een opvallend verschil met Medtextl: terwijl het daar volledig aan de deelnemers is wat er besproken wordt, heeft Arthurnet een traditie van ‘moderated discussions’. Daarbij wordt een bepaald onderwerp (bijvoorbeeld ‘Sex in Arthurian Romance’, ‘Marie de France’, ‘Teaching Arthuriana’) aangedragen door een discussieleider, die als voorzitter de bespreking leidt, nieuwe thema's aandraagt en afgesloten onderwerpen samenvat. Daarnaast zijn er allerlei andere vragen aan de orde, waarbij natuurlijk ‘The historical Arthur’ steeds weer opduikt. In dit circuit wagen zich ook studenten die een nota moeten schrijven over een bepaalde tekst en snel de relevante literatuur willen achterhalen. Men bespreekt de status en waarde van het werk van vorige generaties Arturisten (zoals Roger Sherman Loomis), maar ook de film ‘First Knight’ is uitgebreid aan de orde geweest, waarbij zwijmelende Richard Gere-fans en strenge historici elkaar in de haren vlogen. Het thema ‘Mijn eerste kennismaking met de Arturliteratuur’ leverde de nodige ontboezemingen op over wat men als puber zoal stiekem las. Verder zijn bijvoorbeeld ‘The loathly lady’, ‘Castles on the Web’, ‘The reception of the Grail’, de ‘Rash boon’, ‘Spurs in knighting ceremonies’, ‘Sexual spaces in Le bel inconnu’, Arturopera's en -musicals en Loreena McKennits cd met ‘The Lady of Shalott’ te berde gebracht.

De discussiegroepen bieden een erudiet, boeiend en welwillend forum, waar men veel nuttige informatie uit kan halen, maar waarbij men ook moet oppassen zich niet te verliezen in de op zich interessante besprekingen. De verleiding daartoe is soms zeker aanwezig, en dat geldt nog veel sterker voor het onderwerp van een volgende keer: het World Wide Web.

Frank Brandsma

[p. 111]

Nadere (technische) informatie

Wie de lijst met mij bekende discussiegroepen wil ontvangen, kan via e-mail (of de gewone post: Muntstraat 4, 3512 EV Utrecht) contact met mij opnemen: [e-mail]

Het inschrijven voor een discussiegroep gaat elektronisch via een SUBSCRIBE-bericht aan de listserver. U stuurt aan het lijstadres een bericht zonder onderwerpsaanduiding (header) waarbij in de ruimte voor het eigenlijke bericht het volgende staat:

SUBSCRIBE lijstnaam uw naam; bijv. SUBSCRIBE MEDTEXTL Frank Brandsma

De centrale computer haalt dan zelf uw e-mail adres van het bericht en stuurt u nadere informatie over de procedures.

Het lijstadres van Medtextl is: [e-mail]

Het adres van Arthurnet is [e-mail]