Madoc. Jaargang 1993

Antwerps Liedboek

Antwerps Liedboek. Paul Rans Ensemble. Eufoda, 1183. 1993. 69:11 min. Cat. C (ca. f35,-).

De cd Antwerps Liedboek van het Paul Rans Ensemble beoogt een dwarsdoorsnede te geven van Een Schoon Liedekensboeck (het zogenoemde Antwerps Liedboek, gedrukt in 1544). Maar liefst 217 straatliederen, lieflijke minneliedekens en gekunstelde rederijkersliederen zijn er in dit boek verzameld. Wie zich met de uitvoering van deze liederen bezighoudt, wordt geconfronteerd met een probleem. In het gehele Liedboek staat namelijk geen enkele muzieknoot afgedrukt, en evenmin worden er aanwijzingen gegeven op welke melodie een liedtekst moet worden gezongen. Gelukkig staan er in zulke gevallen altijd musicologen klaar om grootschalige zoekacties naar de melodieën op touw te zetten. Een aantal liederen is daar inmiddels van voorzien. Van sommige melodieën zijn zowel vocale als instrumentale, zowel één- als meerstemmige versies bekend. Aan het Paul Rans Ensemble de keus welke van de versies te gebruiken.

Moet een lied nu wel of juist niet met instrumentale begeleiding worden uitgevoerd? En zo ja, is die begeleiding dan vast omlijnd of mag er naar hartelust geïmproviseerd worden? De aard van het lied en de omgeving waarin het gezongen werd zullen in veel gevallen uitkomst bieden. In kroegen zullen nauwelijks fijnzinnige liefdesliedjes geklonken hebben. Ook zal in dergelijke gelegenheden niet een compleet orkest met luiten, gamba's, trombones en dergelijke voorhanden zijn geweest. Bovendien waren er slechts weinigen (ook binnen de gegoede burgerij) die die instrumenten konden bespelen. Het Paul Rans Ensemble doet qua samenstelling sterk denken aan de rondtrekkende muzikanten of de stadsmuzikanten uit de zestiende eeuw. Het zullen met

[p. 262]

name deze groepen muzikanten geweest zijn die liederen met uitgebreide instrumentale begeleiding ten gehore brachten.

Het Ensemble heeft de sfeer van de zestien verschillende liederen, die worden afgewisseld met een viertal instrumentale werken, uitstekend aangevoeld. Het aangename stemgeluid van Paul Rans doet de liederen alle eer aan. De tempi zijn uitermate goed getroffen. De oorspronkelijke melodieën worden in hun waarde gelaten en de muziek behoudt door vlotte improvisaties, onder andere in het Liedeken van Claes Molenaer, haar zestiende-eeuwse charme. Meer gestructureerde begeleiding horen we in de minneliedekens, zoals Alle myn gepeys doet mi so wee. Hierbij is de begeleidende partij heel sober gehouden. Minder geslaagd is de begeleiding bij het lied Het daghet inden oosten. De Oosterse sfeer die de ietwat te moderne instrumentale improvisatie oproept, gaat voorbij aan de eenvoud van de liedtekst.

Enigszins verwarrend zijn enkele titels die de liederen op de cd meekrijgen. Wanneer een titel ontbreekt, is het gebruikelijk om de beginregel van de eerste strofe of zelfs de regels van een refrein te nemen om een lied aan te duiden. Zo kan men Pot ende kanne het is al verteert in de vakliteratuur ook vinden onder de titel Gheldeloos ghi doet mi pijn. Hier is echter merkwaardigerwijs de beginregel van de vierde strofe als titel gekozen.

De cd Antwerps Liedboek van het Paul Rans Ensemble bewijst wat de drukker Jan Roulans ons heeft doen willen geloven, namelijk dat het Schoon Liedekensboeck inderdaad ‘veelderhande liedekens [...] om droefheyt ende melancolie te verdrijven’ bevat.

Irma ten Brinke