meer weerspiegelen dan uitsluitend een fraai lichaam. Want deze Gaston, die zich na een zegenrijke veldtocht in Oost-Pruisen zelfbewust met de bijnaam Febus (Phoebus) had getooid, slaagde erin om in een tijd vol oorlog, pest en hongersnood zijn onderdanen een betrekkelijk vredig bestaan te geven. De hiervoor onmiskenbaar benodigde tactische en psychologische gaven gingen bovendien nog gepaard met een grote belangstelling voor wetenschap, kunst en muziek.
Aan Gastons hof schreef men muziek in de stijl van de zogenaamde Ars subtilior. Deze muziek wordt gekenmerkt door ingewikkelde ritmische patronen, grillige melodische lijnen en samenklanken die meer aan de twintigste-eeuwse componist Arvo Pärt dan aan de Middeleeuwen doen denken. De hoge waarde die de componisten aan tekstexpressie toekenden leidde tot merkwaardige experimenten, die in onze tijd slechts met veel puzzelwerk van musicologen weer kunnen worden geduid. Het merkwaardigste en ook bekendste voorbeeld is misschien wel Fumeux fume. Dit werk, dat een sterk allitererende en moeilijk toegankelijke tekst voor drie lage stemmen toonzet, refereert in tekst en muziek ongetwijfeld aan zijn componist Solage, die uit de kring der Fumeurs stamde. Maar soms is de tekst onvertaalbaar, zoals die van Altissonis aptatis/Hin principe en wordt zelfs een dergelijk oppervlakkig verstaan van de muziek onmogelijk. Dan moet de muziek an sich de luisteraar veroveren. Dat is niet moeilijk, want het klinkend resultaat van deze uiterst cerebrale compositieprocédé's is dikwijls adembenemend.
Paul van Nevel heeft met het Huelgas Ensemble acht van deze werken op cd uitgebracht: van de componisten Trebor, Solage, Johannes Cuvelier en van vijf anonymi. De werken worden uitgevoerd door negen vocalisten en zeven instrumentalisten. Ofschoon niet onbetwistbaar, is de instrumentatie van een aantal werken fraai en overtuigend.
Het ensemble slaagt erin op gave wijze de werken tot klinken te brengen. De barrières in ritme en melodie worden met schijnbaar groot gemak genomen, waarbij geen concessies worden gedaan aan zuiverheid en ritmische precisie. Juist door deze exactheid in de uitvoering wordt recht gedaan aan het bijzondere karakter van de muziek. Van Nevels perfectionisme maakt het ook voor verwende moderne oren mogelijk deze muziek te ervaren alsof zij gisteren werd gecomponeerd.
De cd gaat vergezeld van een boekje met, voor zover mogelijk, de vertalingen van de teksten en een interessante inleiding van de hand van de ensembleleider over het hof van Phoebus, de handschriftelijke overlevering en een beknopte inleiding op elk van de werken. Alles bij elkaar een interessante kennismaking met de muziek aan een van de meest legendarische hoven van de veertiende eeuw.
Marcel Zijlstra
Auteursrechtelijk beschermd
