Madoc. Jaargang 1992

Gregoriaans à l'Aquitaine

Chant Grégorien d'Aquitane. Schola Hungarica o.l.v. Laszlo Dobszay en Janka Szendrei. Quintana/Harmonia Mundi France 1991. 56:23 min. QUI 903031. Cat. A (ca. f 45, -).

De Schola Hungarica is een zeer bekend ensemble op het gebied van de gregoriaanse muziek. De karakteristieke uitvoeringswijze van het koor is uit duizenden te herkennen. Onder de benaming Schola Hungarica gaan in feite drie koren schuil, waarvan het beste het vrouwenkoor is. Dit is een topkoor van zeer hoog technisch gehalte, met weliswaar een ietwat schelle koorklank, maar dat lijkt kenmerkend voor Hongaarse vrouwenkoren. Ook het kinderkoor onder leiding van Janka Szendrei is uitstekend. Het mannenkoor is van de drie het minste.

De Schola Hungarica heeft een gestage produktie van grammofoonplaten, en zet deze nu voort met cd's. Karakteristiek voor de opnames van dit ensemble is de originele repertoirekeuze. Bij de juist verschenen cd gaat het om het zogenaamde Aquitaanse dialect van het gregoriaans. Het gregoriaans, de eenstemmige gezongen muziek voor de katholieke eredienst, heeft zich in de Mid-

[p. 119]

deleeuwen geleidelijk tot verschillende ‘dialecten’ ontwikkeld. Zo'n dialect is dan karakteristiek voor een bepaalde streek of voor een bepaalde kloosterorde. Zo sluiten bij voorbeeld de oude Nederlandse gregoriaanse gezangenboeken aan bij het Germaanse dialect.

Van het eigen karakter van zo'n traditie moet men zich geen al te overdreven voorstelling maken: de gezangen wijken maar weinig af van de versies zoals die vandaag nog in de katholieke kerk zijn te horen. Wel zijn ze doorregen met tropen, dat wil zeggen met per dialect verschillende interpolaties in tekst en melodie. Deze tropen, die vaak in dialoogvorm werden gezongen, hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan het opleven van de toneeltraditie in het Westen, die na de val van het Westromeinse rijk uitgedoofd leek. Zo kunnen de op deze cd opgenomen inleidende dialogen op de intredezang (introitus), afgeleid van de ‘oertroop’ Quem queritis? bij het Paasintroitus Resurrexi, als de kiem van het dialogiserend toneelspel worden beschouwd, waaruit zich het liturgisch drama heeft kunnen ontwikkelen. Hieruit ontwikkelen zich vervolgens weer andere toneelgenres.

De twee liturgische feesten waar het bij deze opname om gaat, St. Jan en Kerst, staan in het liturgisch jaar recht tegenover elkaar. Het zijn beide zonnewendefeesten (24 juli en 25 december) en beide zijn geënt op oudere heidense feesten. Ze herdenken de geboorte van Christus en van Johannes de Doper. Ook liturgisch vormen de feesten tot op zekere hoogte elkaars spiegelbeeld. Niet toevallig is de Alleluia van 24 juli afgeleid van die van Kerstmis, het beroemde Dies sanctificatus, waarvan de tekst en wellicht ook de melodie uit Byzantium zijn overgenomen.

Al met al een heel interessante cd. Ik vind hem met f 45, - wel duur geprijsd. De cd gaat vergezeld van een tekstboekje met een uitstekend inleidend essay van niemand minder dan Michel Huglo, een groot kenner van de gregoriaanse dialecten. Helaas zijn de teksten van de gezangen nogal rommelig en met de bekende Franse slag op een tekstverwerker opgemaakt. Erger nog is dat een vertaling ontbreekt, die, mag je aannemen, voor heel wat mensen plezierig zou zijn geweest.

Henk Rijkers