Madoc. Jaargang 1989

[p. 34]

Karina van Dalen-Oskam en Vivianne Viguurs
De Middeleeuwen nu
Een interview met enkele leden van de Nederlandse afdeling van The Society for Creative Anachronism

In 1965 werd door een groep studenten in Berkeley, California, The Society for Creative Anachronism opgericht. Het doel van deze vereniging was om de Middeleeuwen opnieuw tot leven te brengen, niet alleen door deze te bestuderen, maar ook door ze in praktijk te brengen. De leden houden zich bezig met het vervaardigen van middeleeuwse kleding, wapens en wapenrustingen, verdiepen zich in de middeleeuwse keuken en beoefenen traditionele ambachten en handwerken. Zij proberen volgens de middeleeuwse hoofse idealen met elkaar om te gaan. Ieder lid creëert voor zichzelf een niet-historisch middeleeuws personage waarin hij zich tijdens bijeenkomsten tracht in te leven, en wiens karakter en fictionele levensgeschiedenis hij steeds verder ontwikkelt.

De SCA beschrijft zichzelf als een non-profit educational organisation en betrekt haar leden uit alle lagen en leeftijdsgroepen van de Amerikaanse bevolking. Het ontstaan van afdelingen buiten de Verenigde Staten is vooral te danken aan leden die als militair langere tijd op een buitenlandse basis verblijven. Op deze wijze is ook een aantal Utrechtse studenten met de SCA in aanraking gekomen. In samenwerking met een paar in Nederland gelegerde Amerikanen hebben zij toen de Nederlandse Shire of Polderslot opgericht. Op het symposium ‘De overlevering van de Middeleeuwen’, dat in het kader van het eerste lustrum van Firapeel op 22 april gehouden werd, verzorgden zij een demonstratie van een aantal van hun bezigheden. Naar aanleiding hiervan spraken Karina van Dalen-Oskam en Vivianne Viguurs met Erik Helleman (voorzitter), Dirk Harryvan, Bart Orbons en Gerard van Heusden.

[p. 35]

Wat was jullie doelstelling bij de demonstratie voor Firapeel?

Dirk: ‘Naamsbekendheid; een beetje ledenwerving, als dat erin zat.’

Demonstraties geven is niet jullie hoofddoel?

Bart: ‘Nee. Maar we zijn wel een educational organisation. We willen elkaar wat leren.’ Erik: ‘Kennisverspreiding onder de leden zelf dus. Maar wanneer daarom gevraagd wordt, dan is elke Shire wel bereid om ook buiten de SCA een verhaal te houden.’

Het publiek was verbaasd over de serieuze houding van vooral de Amerikanen tijdens de demonstratie van middeleeuwse vechttechnieken op Slot Zuylen en reageerde nogal lacherig. Hoe vonden jullie dat?

Gerard: ‘Begrijpelijk! Zo heb ik er de eerste keer ook bijgestaan.’

Men zei dingen als: toch niet erg professioneel...

Allevier: ‘Maar dat is ook niet de bedoeling!’

Hockey- en football-kleding...?

Gerard: ‘Die worden door beginners wel gebruikt omdat het nu eenmaal het goedkoopst is, en omdat je dan nog niet weet of je er wel mee door wilt gaan. Zal ik eens voorrekenen hoe duur het is om alles zo middeleeuws mogelijk te maken!’ Dirk: ‘Voor een studentenbudget gaat er vreselijk veel geld in zitten. Maar nu was er niemand bij die dergelijke dingen gebruikte - althans niet zichtbaar.’

Hoe is de SCA in Nederland ontstaan?

[p. 36]

Erik: ‘Ik was de naam tegengekomen in role-playing boeken maar ik dacht: dat bestaat hier tóch niet. Je komt de naam ook nogal eens in occulte boeken tegen - in de magie wordt met veel fantasie iets tot leven geroepen, en de SCA wordt dan als goed voorbeeld van dit proces gegeven. Ik was wel lid van de SPUT (Speelgroep Utrecht). Op een avond verschenen daar twee Amerikanen (Bob en Troy). We praatten wat: Bob weidde wat uit over wat hij deed - middeleeuwse dansen op een vereniging waar hij lid van was maar waarvan hij de naam nauwelijks verstaanbaar noemde. Wacht even, vroeg ik toen, bedoel je de Society for Creative Anachronism? Bob: Ken je het! En vanaf toen ben ik overal mee heengesleept.’

Wat willen jullie nu eigenlijk? Welk doel streven jullie na?

Erik: ‘Individueel gezien is het allereerste doel de lol. Maar als Shire ten eerste om onafhankelijk te worden, onze officiële status helemaal rond te krijgen en ten tweede een betere organisatie-verdeling. Daar heb je echter een grotere groep voor nodig. We streven dan ook niet naar passieve leden.’ Dirk: ‘Wij zijn geen vereniging als andere Nederlandse verenigingen. Wanneer je deel wilt nemen aan activiteiten (en wilt helpen bij de organisatie) hoef je nog geen lid te zijn. Als je lid bent, ben je dat in Amerika. Dat staat er eigen los van.

Waar houden jullie je binnen de Shire mee bezig?

Dirk: ‘Ik kwam voor het vechten. Leuk, een beetje heldje spelen. Maar ik heb steeds meer ontdekt; ik heb me nu in de middeleeuwse keuken verdiept en behalve enige kookervaring inmiddels een behoorlijke bibliotheek opgebouwd.’ Bart: ‘Ik kwam ook voor het vechten, maar kwam toen met het dansen in aanraking en specialiseer me nu daarin.’ Erik: ‘Ik ben voornamelijk geïnteresseerd in de Keltische cultuur, die eigenlijk te vroeg is voor de SCA. Toch houden een heleboel mensen

[p. 37]

binnen de vereniging zich daarmee bezig. Maar boven alles vind ik de sfeer belangrijk; uitwisseling van kennis en van boeken en dergelijke. Vooral het fenomeen van de bardische cirkel vond ik fantastisch: met z'n allen 's avonds rond een vuur zitten en elkaar om beurten een verhaal of een anekdote vertellen, een gedicht voordragen of een lied zingen. Een impressie die je al snel krijgt is dat de mannen vechten en de vrouwen toekijken. Maar dat is niet zo. Bij ons vecht de helft van de mannen maar. Ik ben niet bij de SCA gegaan om te vechten.’ Gerard: ‘Dirk en Bart hebben dagen in de keuken gestaan en aan het banier genaaid!’

Welke rol spelen hoofse omgangsvormen?

Erik: ‘Die creëren een heel eigen sfeer. Maar vaak worden deze juist bewust doorbroken. Wat een aangenaam contrast geeft. Hoffelijkheid kan ook heel erg stijf worden. Door de afwisseling blijft het leuk. Tijdens je eerste event (bijeenkomst) voel je je ongemakkelijk: wat moet ik nu doen, hoe moet ik nu reageren? Hoe moet ik die en die aanspreken? In het begin heb je de neiging om dat veel te serieus te nemen.’

In hoeverre is jullie onderzoek wetenschappelijk te noemen?

Erik: ‘De artikelen die in de verenigingsbladen verschijnen zijn in driekwart van de gevallen geschreven door mensen die op dat onderwerp afgestudeerd zijn. De rest is van de hand van geïnteresseerden die grondig studie van een bepaald onderwerp hebben gemaakt. Het merendeel is dus wel wetenschappelijk verantwoord, maar men is zich ervan bewust dat veel slechts hypothetisch is.’ Bart: ‘Bovendien moeten ze rekening houden met het publiek. De leden willen hoofdzakelijk weten hoe ze bepaalde dingen zo middeleeuws mogelijk in praktijk kunnen brengen.’

Hoe zijn de Middeleeuwen in de praktijk? Wat leren jullie ervan?

[p. 38]

Dirk: ‘Wat de keuken betreft: smaken verschillen natuurlijk, maar ook de opslagmethoden van vroeger en nu. Die zijn tegenwoordig zoveel beter, dat de kruiden hun smaak veel beter behouden. Dus moet je er minder van gebruiken dan in de middeleeuwse recepten staat aangegeven. Het in praktijk brengen van dit soort dingen houdt de kennis en het gebruik ervan levend. Niemand denkt er bijvoorbeeld aan om eieren met suiker te eten (de zogenaamde gecloven nonnen) en als je het dan eens probeert, blijkt het toch heel bijzonder te zijn. En ga je het vaker klaarmaken.’ Erik: ‘De SCA doet in feite aan behoud van kennis. Doordat de leden van de SCA geprobeerd hebben de middeleeuwse techniek van bijvoorbeeld het smeden van een zwaard te achterhalen, blijft die kunst levend.’ Dirk: ‘Lezen over iets en iets begrijpen betekent nog niet dat je echt helemaal doorhebt. Dat blijkt pas wanneer je het in praktijk probeert te brengen.’

Het belangrijkste event van de Shire of Polderslot vindt elk jaar begin juli plaats en wordt dit jaar voor de derde maal gehouden. Van vrijdag 30 juni tot en met maandag 3 juli houden leden en gasten zich dan bezig met verschillende gevechten, middeleeuwse maaltijden, een brouwcompetitie en 's avonds zijn er uitgebreide feesten waarbij dansen, spelen (schaak) en de bovengenoemde bardische cirkel natuurlijk niet ontbreken.

Indien u meer wilt weten over de Society of Creative Anachronism of wel eens een bijeenkomst mee zou willen maken kunt u contact opnemen met Erik Helleman, C. Drebbelstraat 10, 3514 HS Utrecht. Tel. [phone].