Maatstaf. Jaargang 41

[p. 1]

[Nummer 8]

F.B. Hotz
De herhaling

Van Kampen werd wakker. Het stormde. Hij stond op en strompelde op levenloze voeten naar het raam.

Hij schoof het gordijn open. De huizen aan de overkant waren nog bleek en er was geen mens op straat. Hij draaide de gaskachel hoger; het vuur raasde, stof verbrandde en dat rook naar een onheil van lang geleden.

Hij ging weer op bed liggen en hief één been krom omhoog. Het leek of een kolom lood langzaam uit zijn voet begon te zakken.

Voor zijn scheerspiegel dacht hij aan die fotograaf van zestig jaar geleden. Hij was vijf toen, en op z'n hoede. ‘Kijk eens naar het vogeltje,’ had de man gezegd. Dat het geen echte vogel was begreep hij, maar volwassenen waren gek genoeg om een houten gedrocht uit het toestel te laten springen. Een grap. En dat ding kon je gezicht treffen.

Er was toen niets gebeurd. Hij had stil moeten staan naast een bloementafeltje van geel hout.

Van Kampen waste zijn gezicht. Het bleef grauw, even grauw als zijn dunne haar. Hij wist niet waarom hij met heimwee aan zijn kindertijd dacht, want hij was toen overal bang voor.

Zijn oudste vrees kwam van een uitstapje. Bij de ingang van de Haagse Dierentuin verschenen loslopende ganzen, even groot als hijzelf. Ze waggelden recht op hem af, onder kwaad gegak en met hun snavels op de hoogte van zijn keel. ‘Ze doen niks,’ hadden moeder en tante gezegd.

Bij de buren stroomde het bad vol. Van Kampen ergerde zich aan de vrouw van de apotheker: ze lag dagelijks een uur te weken. Een cultus waarbij geen bacterie overbleef om dat lijf strijdbaar te houden; het werd uitgeloogd. De apotheker, begin veertig, tenger en bedachtzaam, zou dat moeten weten. Door de muur drong een lucht van geparfumeerd warm water.

Van Kampen wilde vandaag zijn eeuwig meegaande houding eens grondig herzien.

Het was negen uur voor hij aangekleed en geschoren was. Hij at een snee brood. Het was zondag. De storm nam af maar de straat bleef leeg. Het was een dag om wat te gaan werken.

Maar eerst zou zijn dochter met man en kinderen op bezoek komen, op koffietijd. Van Kampen ging naar de keuken waar hij wat afspoelde en opruimde. Dat werd converseren vanmorgen. Wim, zijn schoonzoon, had de debatteerziekte, zoals veel dertigers. En dat werd giftige koffie drinken, haastig en luidruchtig gezet door zijn dochter. Koffie dronken ze in hun eigen huis de hele dag; de stumpers schenen dat het volle leven te vinden.

Van Kampen hoopte tegen beter weten in dat nu eens alleen dochter en kleindochter zouden komen.

Op het tekenbord, nog uit zijn jaren bij het architectenbureau, legde hij een schrift met aantekeningen klaar. Voor's middags. Hij geeuwde van slaapgebrek.

Rond elf uur verscheen de Volkswagen Golf. De familie stapte uit. De vader riep:

[p. 2]

‘Geertjan, laat dat.’ De jongen gaf zijn zusje een duw. Van Kampen opende de voordeur.

Hij keek naar zijn dochter. Ze werd dik. In een te korte rok wrong ze zich als laatste uit de auto.

‘Hallo vader!’ galmde Wim. Hij deed zijn best. De kinderen groetten amper en drongen langs hun grootvader het huis binnen.

In de huiskamer was het direct warrig van kakelbonte kinderjasjes. Van Kampens dochter Ada liep door naar de keuken en hij hoorde haar de koffiemachine vullen. Wim riep dat hij straks wel in zou schenken. Hij bewoog zijn kop daarbij naar voren als een doffer.

‘Hoe gaat het vader,’ zei Ada toen ze de kamer binnenkwam. Ze keek niet naar hem, gaapte met open mond en ging zitten. Wim rolde langdurig sigaretten en likte traag het vloeipapier dicht. Pas daarna ging hij naar de keuken en kwam terug met koffie en frisdrank.

Hij zei de vorige avond zo gelachen te hebben om een oude film op tv. ‘Zwart-wit nog, weet je wel? Hebje niet gekeken? Op drie,’

‘Op twee,’ zei Ada.

‘Opa,’ zei de kleinzoon, ‘mogen we in de tuin?’ Het werd toegestaan.

Wim vertelde over die film. Van Kampen dacht: ik begrijp er niets van, een kind zou het nog beter doen. Het scheen een oude toekomstfilm geweest te zijn, en wacht eens, een erotische dans van een robotvrouw, dan zal het wel Metropolis zijn.

Hij vroeg hoe die film heette. Wim keek met open mond naar zijn vrouw, maar die haalde haar schouders op.

De oude man luisterde verder, maar door de saaie stem nam zijn slaap nog toe. Hij verstond niets meer.

Toen hij een kind was maakten filmers zich een voorstelling van de toekomstige wereldstad. Meestal was dat een opeenhoping van krankzinnige wolkenkrabbers, doorkruist met wegen op verschillende hoogten. Schijnwerpers boorden de nacht in vanaf koepels en spitsen. Vliegtuigen koersten kalm langs de bovenste raampartijen.

‘Ja schoonpa! riep Wim, “dat was pas een stad, in die film!” Wel even wat anders dan dat Almelo waar jij vandaan komt!’ Van Kampen lachte maar mee. Hij had vaak uitgelegd dat hij in Den Haag geboren was, maar in de bezettingstijd bij familie in Almelo gewoond had.

In Metropolis, die hij in zijn leven viermaal gezien had, huisde in de hoogste wolkenkrabber de ‘Heerser’, die vanuit een controleruimte de werkers in hun onderaardse machinehallen kon bespieden op een scherm. De dakkoepel van dat bouwsel bevatte een wintertuin, concertzalen en bibliotheken. Zonen van de Stichter leefden daar in bovenwereldse luxe. Van Kampen herinnerde zich die robotvrouw, door een spookachtig genie vervaardigd. Ze bracht de arbeiders in hun gewelven in opstand tegen machinemacht en slavenwerk, maar dat kon verholpen worden door een warme handdruk van de Heerser. Een nogal idiote oplossing, vond Van Kampen, bedacht door Thea von Harbou, de vrouw van regisseur Fritz Lang.

Die glazen koepel verspreidde een vreemd licht in de film. Want het leek altijd nacht in die oude toekomstverbeeldingen: in Masereels spooksteden, in de mistige aquarellen van Ferris en Holingworth, en in de angstvisioenen van Fritz Lang en Alexander Korda. Hoe licht en groen stak Corbusiers Plan Voisin - wérkelijk profetisch - daar bij af.

De schoonzoon stond plotseling op en keek borend de tuin in. ‘Geertjan! Houd daarmee op!’ snerpte hij, ‘verniel dat tuintje niet, daar heeft je grootvader nou nog wat plezier in.’

Hij ging zitten, tevreden over zichzelf. ‘Waar was ik gebleven?’ vroeg hij.

Ik geef geen moer om die tuin, dacht Van Kampen.

Hij spande zich in zijn ogen open te houden. Die film speelde in het jaar 2000, nu zo dichtbij, toen zo onoverzienbaar ver weg. Maar

[p. 3]

veel ingrediënten voor een toekomstbeeld stonden in '26 al klaar. De stalen meubelen, nu aangeprezen als het nieuwste, waren toen al te koop. En ook was er al twijfel gerezen aan de Vooruitgang. Het ‘Utopia van de Ingenieur en zijn heilgeesten’ wankelde; daar ging die film over.

Van Kampen schrok wakker omdat zijn schoonzoon zweeg. Hij dacht: waarom heb ik zo'n misselijk makende slaap. Waarom luister ik niet beter naar die man, die toch de keus is van mijn dochter. Wim had een vraag gesteld, maar welke.

‘Vader, luister je eigenlijk wel,’ vroeg Ada, ‘we komen voor jóuw plezier hoor.’

‘Zeker luister ik,’ zei de oude man, ‘het interesseert me dat het mensen van nu nog boeit, zo'n primitieve ouwe film.’ Hij loog, want hun oordeel vond hij van geen enkel belang.

Men zweeg. ‘Dus vertel vooral verder,’ zei hij.

Wim zei het merkwaardig te vinden dat men toen al televisie voorzien had. De gastheer antwoordde dat er in '26 al volop geëxperimenteerd werd met tv.

De schoonzoon lachte toegeefelijk. ‘Toen had je nog maar net rádio!’ zei hij. Van Kampen stond op en rommelde in een boekenkast, maar zijn dochter vond dat te lang gaan duren: ‘Dat ken ik, dat gezoek in die ouwe boeken van je.’

Een afschuwelijke schreeuw klonk uit de tuin. Kleindochter Moniek was gestruikeld en duwde met een hand zwart van aarde op het puntige bot van haar elleboog. Er was wat bloed.

‘Niet met je vuile hand aan dat wondje,’ riep de moeder, door de keuken op weg naar de tuin.

Het kind, één en al snot en tranen, werd binnengeloodst. Ze kreunde. De vader nam haar hand weg en drukte voorzichtig met een vingertop op een vreemde plek bij het gewricht. Het meisje gaf een kreet die Van Kampen trof als een nekslag. Hij hoestte. ‘Ik heb wel jodium,’ zei hij.

Wim vroeg haast vijandig of er verband in huis was. Dat was er niet. ‘Geef dan maar een zakdoek,’ zei Ada; ‘een schóne hoor.’ Ze strekte alvast een arm om die aan te pakken.

Ze wasten de wond met koud water en verbonden de elleboog. Eenmaal met haar arm in een handdoek als mitella bewoog het kind haar bovenlijf heen en weer van pijn. De ouders keken elkaar aan.

Van Kampen zei dat zijn huisarts zondagsdienst had, maar alle initiatieven kwamen nu van het echtpaar. ‘Ik ken die hele vent niet,’ zei Ada, ‘we gaan maar naar het Academisch, dat lijkt me beter.’

Geertjan had al die tijd naar de grond gekeken. Hij moest vlug zijn jas gaan aantrekken. Monieks jasje werd haar als een cape om de schouders gehangen. Ze lachte even. Haar grootvader wilde haar wat chocolaatjes meegeven, maar ze kon die niet goed aanpakken met haar linkerhand. Daarom stopte hij er twee in haar mond, met de vlakke hand zoals men bij een pony doet, voorzichtig en haast plechtig. Want het kind kon zo prachtig kijken, vond hij: met één wenkbrauw licht opgetrokken over de domheid van volwassenen, en eigenlijk alles wetend. De moeder bracht haar naar de auto.

Van Kampen zag de weerzinwekkend gezwollen aderen op zijn handrug en liep naar de keuken om die hand onder de koude kraan te houden. Maar Wim volgde hem, keek schuw en sloot de keukendeur achter zich. Hij zei dat het interessant was geweest over iets te praten met iemand die daar veel verstand van heeft. Van Kampen zweeg.

Wim opende zijn mond, wachtte even en zei: ‘O ja, wat ik nog zeggen wou...’

De oude man keek hem vijandig aan. ‘Nee,’ zei hij; ‘Kijk nou eerst maar eens hoe zich dit ontwikkelt met je dochter.’

‘Maar ik vraag het juist voor háár,’ zei de schoonzoon; ‘ze zou misschien niet gestruikeld zijn als ze een paar behoorlijke schoenen...’

Er klonken vrouwenhakken in de gang. De keukendeur ging open en Ada vroeg: ‘Kóm je nou?’

[p. 4]

Van Kampen keek de familie na aan de open voordeur. Het was bijna één uur. Hij was kwaad, maar dat werd getemperd door vrees. Daarom wuifde hij vriendelijk.

Hij ging snel een boterham eten. Dan had hij de hele middag nog vrij. Hij bracht de koffiekoppen en de glazen naar de keuken, schoof stoelen op hun plaats en schraapte zwaar ademend zwarte tuinaarde van het vloerkleed.

Hij ging aan zijn tekentafel zitten. Eigenlijk moest er een grote eindstrijd komen, dacht hij. Op het trompetgeschal voor alle decente mensen zou ook hij nog aantreden. Ze zouden voorzien worden van overjarige wapens uit oude arsenalen. Ze zouden oefenen op vuil grasland, achter dichtgespijkerde fabrieksbouwvallen. Behoorlijke mensen, verenigt u! Strijd de goede, hopeloze strijd. Vernietig uw eeuwige vijand.

Hij stond op. Toch eens opzoeken wat die druiloor Ter Braak over Metropolis te zeggen heeft, dacht hij. Hij bladerde in Cinema Militans en las: ‘Naar Metropolis vraagt, wanneer de reclame is uitgewerkt, geen sterveling meer.’ Nou, dat was dus al direct niet het geval: de film werd in speciale theaters nog regelmatig vertoond. Van Kampen maakte een aantekening in zijn schrift, ging even op de bank in de huiskamer liggen en sliep.

De telefoon ging. Hij werd wakker met een onduidelijk gevoel van nalatigheid of erger, en meldde zich met dunne stem.

Het was Ada. Ze vroeg of die zakdoek voor Moniek schoon was geweest.

‘Ja natuurlijk,’ zei Van Kampen, ‘die kwam zó uit de kast.’

‘Maar ze heeft wel een soort infectie, denk ik, aan die elleboog.’

De oude man zweeg, want er kwam angst op.

‘Ben je daar nog?’ vroeg Ada.

‘Ja,’ zei hij, ‘zijn jullie al naar het az geweest?’

‘Wim is met haar naar het Academisch. Ik weet wel dat jij hem niets toevertrouwt, maar dat kan je aan hem overlaten.’

De grootvader bond in. ‘Hou me op de hoogte als je wilt,’ zei hij.

Van Kampen bleef onrustig. Die ruzietoon was zijn fout. Ook leek het wel of niet alleen eigenschappen in de genen huisden, maar ook gebeurtenissen. Dat kleine schepsel, elf jaar, was nu aan de beurt. Hij trommelde met zijn vingers op het tekenbord en dacht er over Ada meteen terug te bellen. Maar wat dan te zeggen?

Hij pakte het schrift dat klaarlag, en dat chaotisch vol stond met notifies over vroege avantgardefilm. Maar hij schreef:

Misschien waren we bedoeld dieren te blijven, van een rustig soort, weinig ondernemend en onnozel. We zouden tevreden zijn met ons lot en dat van onze nakomelingen. Er zou verwekt en gebaard worden op z'n tijd en zonder vrees. We zouden geen kleinere dieren verscheuren en ons voedsel zou zuiver zijn. Safraan en kaneel en van die smetteloze kokos.

Van Kampen gaapte net als zijn dochter die morgen, maar dan met een hand voor zijn mond. Alles wat hij haar had geleerd, had ze zich afgeleerd. Misschien moet het zo gaan, dacht hij. Iedere volgende generatie moet alles kunnen herhalen - ook ongeluk - voor een eigen begrip.

Hij noteerde nog:

Maar we zijn geen dieren, we zijn altijd bezig met de toekomst, met die van over een dag of over een halve eeuw. Die laatsten zijn de genialen, zoals Corbusier.

Van Kampen begon alweer over zijn kleindochter te denken. Hij had haar in de tuin laten spelen' een natte najaarstuin, glad van rottende bladeren. Een duwtje van haar broer was voldoende geweest. Gebeurtenissen zijn erfelijk.

Hij legde zijn pen neer. Er was nog steeds tijd genoeg om iets van de zondag te maken. Van Kampen pakte een stapel afleve-

[p. 5]

ringen van Filmliga en bladerde. De naam Fritz Lang kwam een paar maal boven, steeds in ongunstige zin. Alleen zijn Nibelungen scheen er mee door te kunnen.

Dat Van Kampens ‘onderzoek’ naar de film-avantgarde nog niet verder kwam dan zijn aantekeningen, hinderde hem vandaag niet. En wat Metropolis betreft, als hij keek met Wims oog leek het naar niets. Zonder iets om de tijd van ontstaan te geven bleef ieder ding dood. Je moest van vergissing of halve mislukking kunnen houden, en het niet beter willen weten dan de tijd zelf.

Maar hoe dat uit te leggen! Voor Wim en Ada was er geen charme in een vroege poging. Ze vonden alle verleden meelijwekkend, en putten daar zelfvergroting uit. Hún tijd, dat was het.

Van Kampen zelf hield ook meer van de grotere namen uit die epoche, zoals Ruthmann of René Clair, maar misschien kwam hij er door zijn schoonzoon nog toe ook wat over Lang te schrijven.

Hij zocht eindeloos in een kast naar een paperback genaamd Screen Fantasies, waarin een interview met Lang moest staan van kort voor diens dood in '76. De man begreep zelf de nieuwe interesse voor Metropolis niet helemaal.

De telefoon ging. Van Kampen nam op en snauwde ‘Ja?’ Ada meldde zich. Moniek was terug; er was een splinter van dat bot en die wond zag er niet goed uit. Ze had een soort zalf gekregen met een pleister, en morgen werden er foto's gemaakt. ‘En nou maar weer afwachten of het overgaat.’

‘Natuurlijk gaat het over!’ riep Van Kampen. Hij bood aan even te komen kijken, en zei nogal wat van die materie af te weten.

‘Ach vader, je bent toch geen arts! Bel nou morgenmiddag na vieren maar even.’

Hij wenste haar en Moniek het beste en zei gehaast: ‘Ik heb nog iets aardigs te melden. Door dat gesprek met Wim ben ik toch begonnen aan een hoofdstukje over die film waar hij het over had.’

‘Ja, daar staat m'n hoofd nou echt niet naar, vader.’

Van Kampen bleef bij de telefoon zitten en staarde nijdig. Als dat kind maar niet blijvend beschadigd was. Of invalide werd. Zweet brak hem uit. Hij had mee willen gaan naar die arts, om dan te zeggen: ik dacht dat jullie na vijftig jaar verder waren dan een pleister met zalf.

Hij stond opeens op, liep naar de vestibule en trok zijn jas aan. Hij ging de buurman raadplegen. Een apotheker wist wel wat over die zalf. En over bijzondere botbreuken.

Hij belde aan. Het duurde lang maar eindelijk hoorde hij geschuifel en de voordeur week in een damp van artificiële bosbessen. Even verwachtte hij een vrouw in ragdun ondergoed, maar de buurman verscheen in badjas en op pantoffels. ‘Ik sta juist op het punt even een bad te nemen,’ zei hij. Hij keek verlegen.

‘Dat dacht ik al,’ zei Van Kampen met een gezicht of hij vies was van huis, straat en buurt.

Thuis trok hij zijn voordeur hard achter zich dicht. Hij ging tv staren. Idioot gezonde jongens en meiden vertoonden op een Grieks eiland met lachwekkende arrogantie kleren die al driemaal eerder in zijn leven in de mode geweest waren.

Hij deed de tv uit. Toen hij vader werd, lang geleden, richtte zijn oude vrees voor allerlei onhandig ongeluk zich direct op zijn dochter. Bij iedere klaaglijke kreet in de nacht vloog hij zijn bed uit. Op zijn werk was hij vaak humeurig en schold op die Delftse heren met hun pannekoekenarchitectuur.

Maar Ada bleek gezond en die zorgen verdwenen. Tot ze trouwde en Moniek kreeg.

Op maandagmorgen was hij weer vroeg wakker. Het regende hard. Zulk weer had het gisteren moeten zijn, dacht hij. Dan waren die kinderen niet in de tuin gegaan.

Hij kleedde zich aan, at brood en wachtte. Om tien uur belde hij zijn dochter. Hij vroeg

[p. 6]

of hij iets kon doen, maar Ada zou niet weten wat. ‘Of wacht eens, nou ja laat ook maar.’ Van Kampen besloot vanaf dat moment meer contant geld bij zich te steken.

Het was koud en hij zette de gaskachel hoger. Er was weer die lucht van schroeiend stof en hij herinnerde zich de brand, een paar straten van zijn ouderlijk huis. Hij was de volgende ochtend door zijn vader meegenomen naar het verbrande huis, als een kuur voor zijn vreesachtigheid. Er waren zwarte gaten in plaats van ramen en in de achtertuin lag geblakerd huisraad. Ze liepen om het huis en de kleine Van Kampen stapte op een verkoolde balk die inzakte en brak als beschuit. Hij viel in het bruine gras; het was niets en hij stond snel op. Maar zijn schouder ging branden en hij werd misselijk. De huisarts draaide de arm weer in de kom maar het sleutelbeen brak daarbij. Op een kleine wond kwam zalf.

Die middag, aan zijn tekenbord met al die punaisegaten van vroeger in de hoeken, dacht Van Kampen aan zijn opleiding. Eén meisje in die hts-klas. Hij had een lichte botafwijking, maar ze vond het niet erg. Misschien maakte dat euvel hem te meegaand en te verontschuldigend, en dat gaat tegenstaan in een huwelijk.

 

 

Tegen vier uur nam hij de bus naar de binnenstad. Hij kocht wat lekkers voor zijn kleinkinderen. En een rood portemonneetje voor Moniek, waar hij drie rijksdaalders in deed. Kinderen zowel als groten waren het best te troosten met geld. Ze staakten hun spitsvondigste klachten bij het oplichten van munten.

Hij kwam de huiskamer van zijn dochter binnen, waar de smaak van het ogenblik gevolgd was zonder een sprank eigen voorkeur. Hij zag een nieuw tweezitsbankje van wit leder.

‘Had nou even gebeld dat je kwam, vader,’ zei Ada, ‘dan had ik koffie gemaakt.’ Ze liep naar de keuken.

Moniek zat aan tafel, met haar arm nog in de draagdoek. Ze zat er onwennig, met rechte rug, alsof het geen pas gaf op een schooldag thuis te zijn. De grootvader vroeg of het nog pijn deed; ze zei van niet en dacht over een week wel weer naar school te kunnen. Er was niets gebroken. Alleen een barst! Ze lachte superieur en Van Kampen bewonderde dat.

Hij werd kwaad op de moeder, die overdreven had, en daarna melig van opluchting. Met grappen die eerder pasten bij een vijfjarige, gaf hij Moniek zijn geschenken. De portemonnee stak ze met haar linkerhand snel weg. Haar broer liet zich niet zien.

Ada kwam binnen en vroeg haar vader even naar de keuken te komen. Terwijl ze grote bekers koffie inschonk, zei ze dat Moniek er te licht over dacht. Misschien moest er wel geopereerd worden, met zo'n botsplinter.

Van Kampen, direct weer vol onrust, tastte naar zijn portefeuille. ‘Je zal wel extra kosten krijgen,’ zei hij.

‘Nee dat hoeft echt niet vader,’ zei Ada; ze keek naar de grond. De oude man vond haar dikte meelijwekkend; hij zweeg over het lenen aan Wim en over het nieuwe bankje. Hij genoot half kwaad van zijn oude toegeeflijkheid en reikte haar een paar bankbiljetten aan. Ze werd rood en stak haar hand uit.

Van Kampen dronk een beker koffie mee en wachtte nog op de thuiskomst van zijn schoonzoon. Hij zou dan maar zeggen dat het gesprek over Metropolis van nut geweest was voor zijn artikel. Geld en goede woorden wilde hij vandaag kwijt, als een tegenwicht voor zijn gedrag op zondagmorgen.

Wim kwam de kamer binnen, ging zitten en zei te moe te zijn voor discussies. Hij vroeg zijn dochter niet hoe het ging en liet zich bier inschenken. Hij stak zijn grote kop vooruit naar het te volle glas en slurpte luidruchtig de schuimkraag op. Toen het glas leeg was zei hij even onder de douche te gaan. Van Kampen nam afscheid.

[p. 7]

Buiten haalde hij overdreven diep adem. Bij de bushalte dacht hij: ik heb niet eens gevraagd wanneer het volgende onderzoek is.

De bus was nog niet in zicht en de zon stond laag. Van Kampen vond niet veel wijzer geworden te zijn over zijn kleinkind; toch floot hij voorzichtig een oud lied.

Aan de overkant liep een aardige vrouw. Hij grinnikte, want hij dacht aan een zotte passage in Thea von Harbou's romanversie van Metropolis. De steenrijke Zonen van de Wintertuinkoepel kregen dienaressen toegewezen: ‘porceleinachtige wezens met sneeuwwitte pruiken en ogenmaskers’. Van Kampen had liever die van de overkant.

Eenmaal thuis kwam hij in een nogal goed humeur. Je kon niet te ver vooruit kijken. Voor het moment ging hij nog eens zoeken naar Screen Fantasies; hij vond het boek niet, maar hij had nog een hele avond voor zich.

Na wat gegeten te hebben begon hij toch weer aan Moniek te denken. Hij dacht aan een ingreep, en aan het inwendig richten van fractuurstukken of splinters met stalen pennen of schroeven. Hij dacht aan complicatie en dood.

Zweet brak hem uit. Broosheid van botten, daar kom je niet zo maar aan. Bij de buren hoorde hij het bad weer vollopen.

Hij ging hun nummer bellen, in de hoop de buurman te treffen. Die nam aan. Van Kampen vroeg of hij even mocht komen met een medische vraag. Over die botkwestie. De apotheker was verbazend vriendelijk: ‘Kom nu maar even,’ zei hij. Van Kampen dacht: je moet de mensen nooit raad géven, maar raad vrágen, daar laten ze alles voor staan. Hij trok snel zijn jas aan.

De apotheker had zijn studeerkamer boven. Er was een plank met medische encyclopedieën en een aantal ordners op alfabet. Er lagen stapels brochures over geneesmiddelen en het rook hier naar Odol.

‘Ga zitten,’ zei hij met het handgebaar van een huisarts. ‘Het gaat over osteogenesis imperfecta?’

‘Ja zoiets, geloof ik,’ zei Van Kampen. Hij grijnsde verlegen.

De buurman zei dat de koffie opstond; hij pakte een deel van een encyclopedic en bladerde gewichtig. Van Kampen wachtte op het komende oordeel.

Hij zuchtte voortdurend en dacht: toen Ada destijds met die man aankwam heb ik mijn mond gehouden over wat er allemaal gebeuren kon, en over de verschrikking van een slechte verbintenis. Nu is het te laat, maar dat kind van haar moet gered worden.

‘Hier! Juist!’ zei de apotheker. Hij las voor: ‘Aseptische beennecrose, als gevolg van stagnerende bloeddoorstroming van een deel van het skelet.’

Van Kampen werd wit. Hij dacht aan zijn dode voeten bij het opstaan's morgens.

‘En hier!’ zei de buurman, ‘Dít is het: Osteogenesis imperfecta is een erfelijke afwijking, waardoor beenderen zeer breekbaar zijn.’ Hij keek Van Kampen welwillend en afwachtend aan.

Die wist genoeg. Toch vroeg hij nog gretig of die erfelijkheid alleen in de mannelijke lijn bestond. De apotheker bladerde opnieuw en mompelde een stuk tekst voor zich uit. Dan keek hij op en zei: ‘Daar staat hier niets over.’

Van Kampen ging die avond vroeg naar bed. Zijn leeslamp liet hij nog aan en hij keek de dunne maandagavondkrant in.

Hij las niet en dacht aan zijn kleindochter. Hij overwoog zijn huisarts over haar te raadplegen. Ook kwam de gedachte op, wat geld voor haar vast te zetten waar niemand bij kon.

De volgende ochtend was het zonnig en kalm weer. Van Kampen was uitgerust en besloot de afspraken met arts en notaris nog even aan te zien. Dat kon de hele week nog. Wel kleedde hij zich snel aan om, vóór alles, naar de schuur te gaan, de bezem te pakken en alle bladeren bij elkaar te vegen en weg te werken.