Maatstaf. Jaargang 40

[p. 81]

Arie Storm
De oproep

Héman was wakker geworden met hoofdpijn en dorst. Hij deed zijn badjas aan en ging naar beneden.

In de koelkast trof hij een nieuw fenomeen aan. Een bruin flesje met een wit etiket. Iets dermatologisch, stelde hij vast. En niet om in te nemen. ‘Getverdemme,’ fluisterde hij. De inhoud van de koelkast was sowieso een grote troep, vond hij. Snel maar weer sluiten.

Op zijn blote voeten - misschien moest hij dat maar niet meer doen - liep hij door de keuken naar de douchecel. Bedacht op sporen braaksel in de buurt van de wc-pot, het leek mee te vallen, trok hij zijn badjas uit en hing die aan een haakje. Zijn blik gleed over zijn gladde huid. Niets aan de hand. Hij draaide aan de kranen van de douche en ging onder de straal staan. Hij liet het water op zijn hoofd klateren. Dit hielp tegen hoofdpijn. Soms.

Het water uit zijn ogen vegend bekeek hij wat er zich op een rekje, dat op onbeholpen wijze aan de wand tegenover hem was bevestigd, aan shampoo en badschuim bevond. Geen badschuim. Er lag alleen een schimmelig stukje zeep. En er stonden verscheidene flacons met diverse soorten antiroos-shampoo.

Onwillekeurig keek hij naar de ruimte tussen zijn voeten, waar hij het water dacht te kunnen zien verdwijnen in het afvoerputje. Het putje was verstopt. Hij zakte door zijn knieën en trachtte het dekseltje van het afvoerputje los te peuteren. Dit lukte met enige moeite. Hij hield het in zijn hand en zag dat aan de onderkant van het dekseltje zich een vieze drab had gehecht. Vanuit zijn hurkende positie overeind komend reikte hij naar het wc-papier. Hiermee nam hij het dekseltje af, bevestigde het weer op zijn plaats boven het afvoerputje en gooide de smerige prop papier die hij overhield in de wc-pot. Vervolgens trok hij door.

Het douchewater liep nu goed weg. Uit een van de zakken van zijn ochtendjas haalde hij een fles badschuim tevoorschijn en een washandje. Héman begon zich eens goed in te zepen.

Toen werd er met groot geweld aan de deur van de douchecel getrokken. Het haakje, waarmee de deur was afgesloten, bleef ternauwernood in de sponning steken.

Héman weifelde even over wat hij moest doen en riep toen: ‘Ja, ja, ik ben nog aan het douchen.’ Hij voelde het hart kloppen in de keel.

Héman hoorde hoe iemand in de keuken heen en weer bleef dribbelen, als werd er overwogen de deur van de douchecel alsnog met groot geweld te forceren. Daarbij maakte degene die zich in de keuken bevond merkwaardig snuivende geluiden. Uiteindelijk hoorde Héman hoe de keuken weer verlaten werd. Snel draaide hij de kranen van de douche dicht, trok nog nat zijn ochtendjas aan en schoot de douchecel uit.

Hij verliet de keuken door de voordeur, rende de trap op - haalde zijn scheenbeen open aan een fiets die daar onhandig geparkeerd stond - en opende de deur die hem toegang verleende tot zijn eigen kamer. Hij grendelde de deur meteen af.

Met zijn rug tegen de deur steunend bleef hij een tijdje voor zich uit staren. Hij schrok op van de telefoon.

[p. 82]

Héman telde en dacht na. Twee keer ging de telefoon over. ‘Beneden staan ze nu natuurlijk onder de douche,’ dacht hij. Drie keer. Toen de telefoon vier keer was overgegaan nam hij hem op.

‘Héman,’ zei hij.

‘Dag lieverd,’ hoorde hij Sheena zeggen.

‘Sheena!’ wilde Héman blij verrast uitroepen, maar er zat nog iemand anders op de lijn.

‘Met Nathalie Groeneweide,’ hoorde hij een lijzige stem zeggen. ‘Hallo, met Nathalie Groeneweide in het huis van...’

‘Ja, hallo,’ zei Héman, ‘Hé, Nathalie (‘Trut, trut, trut,’ schold hij binnensmonds), ik heb hem al hoor...’

‘Hallo,’ zei Sheena, ‘hallo.’

‘Ahum, met Natha...’ ging Nathalie onverstoorbaar door.

Héman hoorde hoe iemand de verbinding verbrak.

‘Sheena, jij daar?’ zei Héman.

‘Met Nathalie Groeneweide in het huis...’

‘Godverdomme,’ zei Héman en verbrak ook de verbinding.

Hij ging op de rand van zijn bed zitten. Hij hoorde hoe er beneden een deur werd dichtgeslagen. Iemand begon de trap naar zijn kamer te bestijgen. Er werd op de deur van zijn kamer geklopt. Hij deed open.

In de deuropening stond een klein volwassen meisje. Ze was hooguit één meter en zestig centimeter hoog. In haar gezicht was een curieus mozaïek van huidschilfers gelegd. Ze had dun vettig haar, waarin minuscule vlokjes roos waren te onderscheiden.

‘Het ging niet goed met de telefoon,’ zei Nathalie Groeneweide.

‘Nee,’ zei Héman. ‘Pieter en ik hebben een soort afspraak dat als Pieter de telefoon niet binnen drie keer dat hij is overgegaan pakt, dat ik dan de telefoon aanneem. Dan ga ik er vanuit dat Pieter bij voorbeeld niet thuis is. Je voorkomt daarmee dat iedereen door elkaar heen gaat praten, vond Pieter.’

‘Ja, dat weet ik,’ zei Nathalie.

‘O,’ zei Héman.

‘Maar ik dacht...’ vervolgde Nathalie.

Héman begon wegwuivende bewegingen te maken, wat tot gevolg had dat er rondom Nathalie van alles begon te stuiven en te dwarrelen. ‘Al goed, al goed,’ zei hij.

Nathalie slikte, zweeg en stak op boerse wijze een hand op.

‘Een groet,’ dacht Héman. ‘Ja,’ zei hij, ‘tot ziens.’

Nathalie draaide zich om en Héman zag, terwijl hij haar nakeek, hoe zij de trap afdaalde in een zee van stof en schilfers.

Hij sloot de deur weer en liep naar de wastafel in de hoek van zijn kamer om zijn tanden te gaan poetsen.

Al poetsend schoof hij met één hand een gordijn open. Zijn kamer keek uit op de achterkant van huizen die in gereedheid werden gebracht voor de sloop. Een enkel huis werd nog bewoond, maar de meeste huizen waren al dichtgetimmerd. Recht tegenover hem bevond zich een huis dat nog werd bewoond door twee meisjes. Eén van de meisjes, een dikke blonde, keek boos naar de zijn tanden poetsende Héman en begon demonstratief een gordijn te sluiten.

Beneden op een binnenplaatsje, het enige dat nog niet was volgestort met vuilniszakken en lege bierkratten, stond een gezelschap Marokkanen herrie te maken. Een meisje met een hoofddoekje om had een kat op schoot. Ze lachte hard en riep af en toe iets naar twee jongens die elkaars hand vasthielden.

Héman liet het gordijn weer dichtvallen en spoelde zijn mond. ‘Doorlopende theatervoorstelling,’ zei hij zacht.

Hij kleedde zich aan, schoot in zijn jas en verliet de kamer. Hij werd altijd weer bevangen door de lucht van rottend hout die er buiten zijn kamer op zolder hing.

Naast zijn woonvertrek waren er nog twee kamers op de zolder. Eén van die kamers was volgestouwd met allerlei troep: achtergelaten meubilair van vorige bewoners, oude dozen, een defecte koelkast. De andere kamer was leeg, op een beschimmelde matras na. ‘Voor logés,’ had Pieter gezegd.

[p. 83]

Vannacht was er inderdaad een logé geweest. Héman herinnerde zich de stampei waarmee de trap beklommen was.

‘Nee, jij bent veel te dronken, Erwin,’ hoorde hij Pieter met een dikke tong zeggen, ‘jij kunt niet meer naar huis. Het is het beste dat je hier logeert. Je kunt zo niet op straat, dan moet ik de politie bellen.’

Héman hoorde vervolgens hoe Erwin tegensprak, maar toch langzaam omhoog werd geduwd richting ‘logeerkamer’. Ook hoorde hij hoe Nathalie herhaalde wat Pieter zei: ‘Nee, jij bent veel te dronken, Erwin...’

Erwin liet zich uiteindelijk de kamer induwen en Héman hoorde een harde tik. Pieter schoof blijkbaar de grendel dicht, waarmee de deur van de logeerkamer kon worden afgesloten.

‘Voor je eigen bestwil, Erwin...’

Héman had niet gehoord hoe Erwin de kamer weer verlaten had, want dàt had hij, constateerde hij, nu hij er naar binnen keek. Wel had hij er wat achtergelaten. In de kamer stond een limonadefles voor een kwart gevuld met urine.

Héman draaide zich om en begon aan de afdaling in het trappenhuis.

Hij kwam voorlopig echter niet verder dan de derde verdieping. Na zich behoedzaam om de daar onhandig geparkeerde fiets gemanoeuvreerd te hebben, wilde hij voortsluipen, toen de deur van de woning op de derde verdieping met een ruk geopend werd.

‘Hé, Héman, goed dat ik je tref.’ Een jongen met opvallend magere bruine armen die uit een geel polo-shirtje staken en die verder gekleed was in een te grote spijkerbroek die met een riem werd opgehouden, stond in de deuropening. Vettige puistjes blonken op zijn voorhoofd. Ook viel het gebit op - grote regelmatig geplaatste witte tanden - en de felblauwe ogen die werden gecompleteerd door lange, bijna vrouwelijke wimpers.

‘Dag Pieter,’ zei Héman.

‘Goed dat ik je tref,’ herhaalde Pieter, ‘ik heb namelijk weer iets nuttigs gemaakt voor in het huis.’

Pieter draaide zich om, liet de deur aan staan en opende tevens de deur van de douchecel. Damp sloeg naar buiten.

‘Kijk,’ zei Pieter. Hij wees op het onbeholpen aan één van de wanden bevestigde rekje dat Héman ook al bij het douchen was opgevallen.

‘Handig, hè,’ zei Pieter. Hij keek Héman doordringend aan.

‘Ja, een mooi rekje,’ zei Héman.

‘Ja, en dan moet je kijken hoe slim ik het bevestigd heb. Eerst heb ik...’

‘Ja, mooi,’ zei Héman, ‘ik moet echter... ik heb haast... maar mooi, ja... eh...’ Hij wilde zich omdraaien.

‘Waar moet je dan heen?’ Pieter keek hem rood wordend van kwaadheid aan.

Héman zweeg en voelde hoe hij het benauwd kreeg in de warme douchecel. ‘Waar sláát dit allemaal weer op?’ dacht hij.

‘Nou ja,’ zei Pieter en wees weer op het rekje. ‘Natuurlijk hoef je hier niet aan mee te betalen. Ik heb niet vooraf met je overlegd. Maar het is een verbetering van onze gemeenschappelijke woonsituatie, dus...’

‘Ja, ja, goed,’ zei Héman. ‘Hoeveel krijg je van me?’

‘Nou, het rekje was dertien gulden en vijfenzeventig cent plus nieuwe schroeven, dat maakt...’

‘Nee, ik geloof je wel,’ zei Héman, ‘hoeveel...’

‘...gedeeld door twee,’ ging Pieter onverstoorbaar verder, ‘dat maakt zeven gulden en veertig cent per persoon.’

Héman haalde zijn portemonnee tevoorschijn en haalde er acht gulden uit.

‘Ik weet niet of ik terug heb...’ zei Pieter het geld aanpakkend.

‘Die zestig cent komt nog wel,’ zei Héman.

‘Je moet het me helpen onthouden,’ zei Pieter. ‘O, en wacht eens, heb je nog even?’ Pieter draaide zich om en verdween in het huis. Hij kwam terug met in zijn hand een stapeltje papier.

[p. 84]

‘Dit heeft Nathalie geschreven,’ zei Pieter. ‘We zouden het op prijs stellen als je het las en er je oordeel over gaf. Misschien kun je zeggen waar ze het naar toe moet sturen, ter publikatie.’

‘Wat is het?’ vroeg Héman.

‘Een essay over Proust.’

Achter Pieters rug verscheen nu Nathalie zelf.

‘Maar dat kunnen jullie toch heel goed zèlf beoordelen?’ zei Héman.

Héman herinnerde zich hoe Nathalie een paar dagen geleden tegen hem over Proust begonnen was. Ze vond het een heel goede schrijver. Ze was er net in begonnen en was nu op de helft van Combray. Die titel sprak ze heel vreemd uit en telkens als Héman iets in het Frans zei, al was het maar de naam Marcel Proust, dan corrigeerde ze hem. Nathalie had namelijk een jaar Frans gestudeerd.

‘We stellen je oordeel zeer op prijs.’

‘Nou, ik wil er wel naar kijken,’ zei Héman en nam het stapeltje papier in ontvangst. Toen draaide hij zich om en begon aan zijn verdere afdaling in het trappenhuis. Er schoot hem echter nog wat te binnen.

‘Hadden jullie een logé vannacht?’ zei hij luid. Pieter wilde juist de deur sluiten, maar opende hem nu weer.

‘Ja. Heb je er last van gehad? Het was Erwin, ik heb hem vanmorgen weer naar buiten gewerkt.’

‘Hij heeft een fles urine achtergelaten,’ zei Héman en draaide zich om en vervolgde nu werkelijk zijn afdaling in het trappenhuis.

Beneden aangekomen zag hij dat de postbode al was geweest. Hij sorteerde de post op de trap voor de bewoners van de verschillende verdiepingen. Voor Héman zelf was er een officieel ogende brief. Hij opende de envelop. Het betrof een oproep voor militaire dienst.

‘Het is eigenaardig,’ mompelde Héman, ‘maar ik word overspoeld door informatie.’

Het was buiten grauw en vochtig weer. Het was alsof de bewolking niet boven, maar in de stad hing. Daarbij was het erg benauwd. Het deed Héman aan het klimaat in de douchecel denken.

Aan de overkant, rechts aan het einde van de straat, was het gebouw van de hogeschool waar Héman doordeweeks werkte. Het stond in de steigers. Schilders waren bezig het gebouw, een voormalig ziekenhuis, helemaal grijs te verven. Hij hoefde er nu niet heen, het was zaterdag. Hij liep de andere kant op de straat uit, sloeg links af en liep op de tramhalte af.

Het gebouw van de hogeschool was van binnen al helemaal geschilderd, groen. De mensen die er werkten, spraken misprijzend van ‘het aquarium’. Héman zelf dacht eerder aan een bos, waarin allerlei bordjes waren opgehangen: ‘Röntgenkamer’, ‘Wachtkamer voor de patiënten der Tweede Klasse’.

Hij was er eens aangesproken door een vreemde man. ‘Mijn moeder is hier nog gestorven,’ zei hij, ‘kunt u mij zeggen in welke kamer dat was?’ Héman opende zwijgend de kamer van de voorzitter van het College van Bestuur van de hogeschool. ‘Er hangt nog steeds de geur van de dood,’ zei de man.

Héman stapte in tram 13. Hij dacht aan ‘het essay over Proust’ van Nathalie Groeneweide. Vervolgens dacht hij aan Marcel Proust. ‘De vraag is,’ dacht Héman, ‘of Proust in zijn romancyclus het verleden oproept of slechts een beeld ervan; een beeld dat voor dat verleden in de plaats is gekomen, waarmee dat verleden dus niet méér maar juist minder toegankelijk is geworden.’ Héman keek naar buiten. Het weer werd steeds ondoorzichtiger. De tram baande zich een weg door grijze slierten. Héman had nooit in een vliegtuig gezeten, maar het uitzicht uit een van de raampjes van een vliegtuig stelde hij zich zó voor.

‘Het geheugen herinnert zich niets, maar creëert een onmetelijk complex netwerk van leugens,’ vervolgde Héman zijn gedachtengang over Proust, ‘de herinnering aan een wereld die er nooit was.’

[p. 85]

Hij stapte uit bij de halte tegenover het oude postkantoor. Het was door de steeds sterker opkomende mist nauwelijks te zien. ‘Een verduistering van de aarde,’ dacht Héman, ‘dat gaat wel snel, alsof er een golf van fijn grijs stof over de stad heen spoelt.’

Aan de andere kant tegenover het postkantoor stond het witte gebouw van de universiteit. ‘Daar heb ik gestudeerd,’ mompelde Héman. ‘Thans werkplaats van Pieter. Van beroep neerlandicus, taalbeheerser. Houdt zich bezig met communicatie. Heeft een relatie met een van zijn studentes. Deze schrijft essays over Marcel Proust.’

Hij draaide zich om en liep langs het PTT-gebouw in de richting van het plein waarop het standbeeld van het lieverdje stond. Héman kon amper tien meter voor zich uit kijken en moest zich schuifelend voortbewegen. Af en toe dook als een schim uit het duister plotseling een voorbijganger op. ‘Is het dag of is het nacht?’ dacht Héman.

Héman wist, dat er zich links op ongeveer dertig meter van het plein een telefooncel bevond. Moeizaam bereikte hij die. Het zicht was inmiddels zo verslechterd, dat hij in de cel nog maar nauwelijks de cijfers op de druktoetsen kon lezen. Meer op zijn gevoel dan op zicht typte hij het telefoonnummer van Sheena in. Het enige geluid dat hij vervolgens hoorde was een zacht geruis. ‘Helemaal alleen,’ zei Héman. Hij verliet de telefooncel.

De straatverlichting werd ontstoken. Hoewel hierdoor enig licht in de duisternis werd geworpen, versterkte dit kunstmatige licht juist de indruk dat het niet dag was maar nacht.

Héman liep terug naar het plein en wandelde in de richting van de boekhandel met het ernaast gelegen ‘nieuwscentrum’. Daar pakte hij een exemplaar van de Volkskrant van een stapel en liep met het enorme pak papier naar de kassa. Bij het afrekenen vroeg hij om een plastic tasje.

‘Een plastic tasje?’ riep de verkoper woest uit. ‘U als Volkskrant-lezer zou toch beter moeten weten! Het milieu!’

‘Krijg het schompes,’ dacht Héman. Toch kreeg hij een plastic tasje.

Buiten haalde hij de oproep voor militaire dienst en het essay van Nathalie Groeneweide uit de binnenzak van zijn jas en stopte die papieren bij zijn krant in de tas. Hij stak het plein over, liep langs de universiteitsbibliotheek richting bloemenmarkt en betrad daar een etablissement. Daar dronk hij een koffie verkeerd, at een broodje kaas en nam de krant door. Zijn aandacht werd enige tijd gevangen gehouden door een artikel waarin de afschaffing van de militaire dienst-plicht aan de orde werd gesteld. Daar waren veel voorstanders voor. Héman begreep dat afschaffing voor hem echter te laat zou komen.

De duisternis leek buiten nog dieper geworden te zijn. Het zwart was opgebouwd uit kleine regelmatige vlekjes ongebroken kleur; alsof een pointillistisch schilder het licht met talloze puntjes uit de stad verdreven had.

‘Roos is een ernstig probleem,’ dacht Héman terwijl hij, na afgerekend te hebben, het etablissement verliet. ‘Niet alleen individuen hebben er last van, maar ook, zo lijkt het, en ongetwijfeld door de steeds groter wordende milieuproblematiek, de wereld in zijn geheel.’

Héman dacht aan Nathalie Groeneweide; het was alsof er door zijn brein, dat hij zich als een fijnmazig raster voorstelde, grove zandkorrels werden gedrukt. Nathalie Groeneweide studeerde ‘culturele studies’, een nieuwe studierichting waar Héman zich niet veel bij kon voorstellen. Pieter gaf als taalbeheerser ook college aan studenten ‘culturele studies’ en zo had hij Nathalie ontmoet. Ze had hem geïnterviewd voor een of ander studentenblaadje. ‘Een lelijk, maar aardig meisje,’ had Pieter toen geoordeeld. Met dat ‘lelijk’ kon Héman wel instemmen.

Hij was, langzaam lopend door de valse nacht, al weer bijna bij zijn huis aangekomen.

‘Wanneer spreekt men van zijn huis als een thuis?’ vroeg Héman zich af. Hij besteeg de trap en bleef even stilstaan bij de derde verdieping. Er was geen geluid te horen.

[p. 86]

‘Niemand thuis,’ dacht hij hoopvol. Langzaam draaide hij de deurkruk naar beneden van de deur die de woning op de derde verdieping afsloot. De deur was dicht; er was inderdaad niemand thuis. ‘Dit belooft een geslaagd weekend te worden,’ dacht Héman. Toen hoorde hij beneden geluid. Een deur werd opengedaan en weer dichtgegooid, er klonken luide stemmen, gestamp. ‘Dat is het ergste,’ dacht Héman, ‘ze kunnen niet stil zijn.’ Snel liep hij de trap op verder naar boven. Schielijk bereikte hij zijn eigen kamer.

Het was buiten nog steeds aardedonker. Héman ging voor zijn raam staan. Hij zag geen hand voor ogen. ‘De wereld is zwart, men spiegelt zich,’ dacht hij.

's Nachts droomde Héman dat hij tot zijn knieën in de roosschilfers stond.

Dan klinkt het bevel dat hij moet tijgeren.