Maatstaf. Jaargang 35

[p. 39]

Pleuke Boyce
Karlheinz Böhm

We zitten met zijn zessen bij ons in de kamer. Het is zaterdagavond. Mijn man Rob vertelt Kevin en Sylvia een verhaal over hoe hij vroeger, zeker twintig jaar geleden, encyclopedieën verkocht aan Amerikaanse g.i. 's in Duitsland. Hij doet dat erg komisch. Zelfs Kevin, die sinds zijn binnenkomst tot dusver geen woord gezegd heeft, maar alleen in de New York Review of Books heeft zitten lezen, luistert en lacht van tijd tot tijd. ‘Dat kan ik niet geloven,’ zegt hij, ‘dat je encyclopedieën hebt verkocht. Hoeveel heb je er in totaal verkocht?’

Ik zit schuin tegenover Ben. Tussen ons in, op een laag tafeltje, staat een twee-literfles wijn van het allergoedkoopste soort. Van een merk dat eenvoudig wijn heet. Ben heeft hem meegebracht en we blijven elkaar maar inschenken - de fles is al bijna leeg. Naast mij op de bank, met aan de andere kant Sylvia, zit James, de dertienjarige zoon van Kevin en Sylvia. Hij heeft zojuist om een papieren zakdoekje gevraagd om zijn neus in te snuiten, maar omdat ik er geen had heb ik hem een echte zakdoek gegeven. Deze zit hij nu verbaasd op te vouwen, zijn neus durft hij er niet in te snuiten, ook al heeft Sylvia hem uitgelegd dat zakdoeken heel goed zijn, je kunt ze uitwassen, er hoeven geen bomen voor gekapt te worden zoals voor papieren zakdoekjes.

Dan vertelt Sylvia ook een verhaal over Duitsland. Toen zij muziek studeerde in Parijs - waar zij samen met haar eerste echtgenoot John, op kosten van diens rijke Canadese vader, twee jaar lang woonde - waren zij en John een keer in Frankfort verzeild geraakt. In een café ontmoetten zij een aardig Duits echtpaar. Dit echtpaar nodigde hen uit de avond verder in hun appartement door te brengen. Ze brachten er vervolgens ook de nacht door. De volgende morgen troffen ze hun schoenen keurig gepoetst aan. Met de schoenen van John, die groen van kleur waren, had men echter geen raad geweten, men had ze eenvoudig zwart gepoetst. ‘Maar,’ zo besluit Sylvia haar verhaal, ‘of dit nu in Frankfort was weet ik niet meer zeker. Misschien was het wel in Hamburg.’

Rob gaat verder met zijn verhaal over het verkopen van encyclopedieën. ‘Of heb ik het al eens eerder verteld?’ wil hij weten. Sylvia en Kevin hebben het verhaal nog nooit eerder gehoord. Ben heeft het nog maar drie of vier keer gehoord. Ik heb het verhaal vele malen gehoord - in Nederland, België, Spanje, Engeland, de Verenigde Staten en hier, in Canada. Maar Rob is een

[p. 40]

goed causeur en weet het verhaal steeds nieuwe glans en onverwachte wendingen te geven.

Ik moet aan de Fassbinder-film denken die we vrijdag voor ongeveer twintig mensen vertoond hebben: Mutter Kusters fahrt zum Himmel, ofte wel Mother Kusters goes to Heaven zoals hij hier heette, en hoe daarin Karlheinz Böhm speelde. Met niemand had ik mijn opwinding hierover kunnen delen omdat ik de enige aanwezige was die hem van vroeger kende. Ik wil Ben nu over de verschijning van Karlheinz Böhm in de Fassbinder-film vertellen, maar voor ik iets gezegd heb besef ik al dat hij in zijn jeugd ook vast nooit de Sissy-films gezien heeft, en ik doe mijn mond weer dicht. Ben is twee jaar jonger dan ik en heeft tot zijn zestiende in Engeland gewoond - waarna hij van huis wegliep naar Florida - maar ik weet wel zeker dat hij nooit foto's van Romy Schneider en Karlheinz Böhm verzameld heeft. Hij zal ook geen antwoord kunnen geven op mijn vraag of Karlheinz Böhm nu echt de zoon van de dirigent Karl Böhm is, zoals ik altijd heb gedacht.

‘En toen reden we verder naar Würzburg,’ zegt Rob, en ik zeg: ‘Maar daar was ik niet bij, dat was een andere “we”.’

En Ben vraagt aan mij: ‘Ben jij weleens in Duitsland geweest?’

En ik antwoord: ‘Maar natuurlijk. Ik ben zelfs een keer helemaal naar Zuid-Duitsland gefietst - samen met mijn broer - en toen weer terug naar Nederland.’

‘En waarom dan wel?’ wil Ben weten.

‘Oh, ik was verliefd op een Duitse jongen. Hij studeerde toevallig in Würzburg.’

En dan vertel ik Ben het volgende verhaal: ik werd verliefd op een Duitse jongen, alhoewel het net zo goed een Franse, Italiaanse of Engelse jongen had kunnen zijn, maar dat wist ik toen nog niet. Op zekere dag kwamen er bij ons thuis twee jongens met een motorfiets aankloppen. Zij spraken Duits. Zij wilden in het weiland naast ons huis kamperen. Dat weiland was niet van ons, het was van boer Schouten. Ik was de enige in ons gezin die een beetje Duits kende - ik was toen vijftien - en na mijn vader en moeder geraadpleegd te hebben vertelde ik hen hun tent maar op te zetten in het weiland van boer Schouten, als zij maar geen rommel maakten. Wij hadden zoiets nog nooit eerder meegemaakt.

Mijn vader - die tuinder was - stuurde me wat later met een mandje tomaten naar het weiland. Daar waren de jongens erg blij mee. Op hun verzoek ben ik mijn vriendin gaan halen en we hebben toen de hele avond met de Duitse jongens gewandeld.

Later kreeg ik een kaart uit Parijs van de jongen met wie ik gewandeld had en hij noemde mij ‘mon petit’ en ik dacht dat het eigenlijk ‘ma petite’ had moeten zijn en dat misschien een Frans meisje het tegen hem gezegd had.

Toen kreeg ik ook een brief uit Duitsland en nogmaals hartelijk bedankt voor de tomaten. In de tussentijd had ik vermeend

[p. 41]

ziek op bed gelegen, bang dat ik zwanger was, want ik had die jongen, geloof ik, gekust - ik had in ieder geval zijn hand vastgehouden. Ook schreef hij dat wij ‘altijd welkom’ bij hem waren, in Duitsland.

Ik vertelde mijn moeder dat ik was uitgenodigd de zomervakantie in Duitsland door te brengen en dat ik van plan was erheen te fietsen.

‘Ga dan samen met je broer,’ zei mijn moeder. ‘En blijf niet te lang weg. Pas goed op.’

Spoedig daarna fietsten mijn broer en ik zo'n honderd kilometer per dag, richting Zuid-Duitsland. We volgden de Rijn en sliepen in jeugdherbergen. We zagen veel natuurschoon en kastelen. Na een week klopten we bij Reiners ouderlijk huis aan, in Rothenburg a/d Taub1er. Alhoewel Reiner er niet was ontvingen zijn ouders ons bijzonder hartelijk. Zij hadden over ons gehoord en ook over de tomaten.

‘Dit alles zal later van Reiner zijn,’ sprak Reiners vader terwijl hij ons het huis liet zien, dat werkelijk heel prachtig was. Rond het huis lag een grote tuin waarin zich ook een tuinhuisje bevond en daar werden we in ondergebracht. Reiners vader zei dat we zo lang konden blijven als we maar wilden.

Reiners moeder bracht ons de volgende morgen ontbijt op bed en sloofde zich ook de hele verdere tijd uit het ons zo aangenaam mogelijk te maken. Enkele dagen later arriveerde Reiner uit Würzburg. Hij nam me die avond uit wandelen op de muur die Rothenburg omwalde. Mijn broer liep schuchter achter ons aan. Reiner kon echter niet lang blijven, na anderhalve dag moest hij weer terug naar Würzburg. De avond nadat Reiner vertrokken was kwam zijn vader onverwacht het tuinhuisje, waar mijn broer en ik gezellig zaten te lezen, binnenstormen. ‘Is Reiner hier?’ wilde hij weten. ‘Nee, Reiner is hier echt niet.’

Mijn broer en ik hebben daarna nog ruim een week in het tuinhuisje gelogeerd, het beviel ons wel. Reiners vader nam ons overal mee naar toe, naar de Hans-Sachsspelen en naar restaurants en souvenirswinkels die aan Reiners ooms toebehoorden.

Na een tijdje besloten we dat het tijd werd om naar huis te gaan. We bedankten Reiners ouders en vingen de terugtocht aan. Bij de grens kwamen we vrachtwagenchauffeurs uit ons dorp tegen, zij hebben onze fietsen ingeladen en spoedig daarna waren we thuis. Mijn vader was erg kwaad dat we zolang waren weggebleven, daar was echter niets meer aan te doen.

Namens mijn moeder heb ik toen nog een brief aan Reiners ouders geschreven om hen te bedanken voor hun gastvrijheid.

Zes maanden later kreeg ik een brief van Reiner waarin hij schreef dat hij nog vaak aan me dacht, maar nu een ander meisje had. ‘Au revoir, mon petit.’

Maar ik heb me verbeeld dat ik Ben dit verhaal verteld heb. Ben zit nog steeds aandachtig naar Rob te luisteren die zijn verhaal over het verkopen van encyclopedieën nu bijna beëindigd heeft.

[p. 42]

Ook Kevin en Sylvia zijn nog een en al oor.

Als Kevin en Sylvia opstaan om te vertrekken wil ik hen omhelzen, maar voordat ik daar de kans toe krijg zijn zij de deur al uit.

Ben heeft moeite met de ellenlange veters van zijn laarzen bij het afscheid nemen en dan vraag ik hem: ‘Spaarde jij vroeger ook foto's van Romy Schneider en Karlheinz Böhm? Of zijn de Sissy-films nooit uitgebracht in Engeland?’ ‘Sissy-films?’ vraagt Ben verbaasd, ‘daar heb ik nog nooit van gehoord. Maar Karlheinz Böhm ken ik wel. Ik heb hem in een paar Fassbinderfilms gezien. Een erg goed acteur. Wist je trouwens dat hij de zoon is van de dirigent Karl Böhm?’ En dan heeft Ben zijn veters gestrikt en is ook hij verdwenen in de nacht.