vergelijken met beroemde schilderijen - een klein beetje zoals moderne toeristen die willen zien of de Eiffeltoren of de Matterhorn eruitziet als op de plaatjes. Als dat inderdaad het geval blijkt te zijn, neemt de toerist zijn eigen plaatje, meestal vanuit een vastgestelde, ideale plek. Soms zet hij zichzelf ook in het plaatje. Dat deden Chinese schilders nooit. Maar zij schilderden de beroemde ‘plaatjes’ wel in de stijl van andere beroemde plaatjes. Het was de kunst om het net een beetje anders te zien dan de bekende voorgangers.
Bakker bekijkt de Fuji anders dan Hokusai, maar refereert heel duidelijk aan het werk van de meester. En we moeten niet vergeten dat, net als Bakker, Hokusai ook een cliché tekende, een cliché met, om een Engelse uitdrukking te gebruiken, een ‘twist’. En die twist, daar gaat het nu om.
Bakkers twist is de toevoeging van alledaagse objecten, hoe alledaagser hoe beter: scheerkwasten, paraplu's, hengels, sandalen, gloeilampen enzovoort. Ik zei eerder dat het effect net niet sentimenteel was, maar het heeft wel iets nostal gisch. Het is de nostalgie van de smartlap. Populaire liedjes zijn, net als gloeilampen, dingen die even branden en dan op de vuilnisbelt der vergetelheid belanden. Maar juist daarom, omdat ze zo tijdelijk zijn, wekken ze nostalgische gevoelens op als je ze toevallig weer tegenkomt. Als je een oud Beatles-liedje door de radio hoort, denk je (althans mensen van mijn leeftijd) aan schoolfeesten, de eerste liefde, ontluikende gevoelens van vrijheid, en teleurstelling.
Het is een effect dat smartlapcomponisten, en vooral Japanners, veel gebruiken. Bakkers etsen doen me vaak denken aan Japanse smartlappen. Verloren liefdes spelen zich af in de sneeuw, of in de regen, op een beroemde plek - de Fuji, of een uitgaanswijk in Tokyo, of een herberg in het noorden. Maar het zijn de banale, alledaagse details in deze liedjes die nostalgie opwekken: een flikkerende neonbuis, een oude sake-fles, een kapotte paraplu, kortom, precies de soort objecten die Bakker graag toevoegt aan zijn oosterse landschappen.
Deze details hebben de functie van voetsporen in de natuur. Je kunt eraan zien dat er mensen zijn geweest. Bakkers sigarettepeukjes en oude sandalen zijn als hondeplasjes onder lantarenpalen, tekenen van herkenning dat hij er is geweest. Het zijn levenstekenen in lege landschappen. Misschien is dat het beeld van Bakker dat ik zoek: een nieuwsgierige Hollandse straathond ruikend aan de plasjes van mysterieuze oosterse rassen, en, indien daartoe geïnspireerd, zijn eigen luchtjes achterlatend. Hij heeft dit, wat mij betreft, met zoveel succes gedaan, dat ik de Fuji niet meer kan zien zonder aan Bakker te denken. Hij is er geweest. Dat kun je aan zijn etsen ruiken.
Auteursrechtelijk beschermd
