Maatstaf. Jaargang 33

[p. 2]

[Nummer 6]

Ethel Portnoy
Valentine de Saint-Point over vrouwen die beestachtig liefhebben

De werkelijke antithese van de esthetische stroming bekend als Art Nouveau of Jugendstil was niet Art Déco, zoals zo vaak wordt aangenomen, maar Futurisme.

Het Futurisme, waarvan de eerste klaroenstoten gehoord werden in Italië in 1909, wilde de nieuwe bezem zijn die de versleten vormen weg zou vagen in alle takken van kunst - en in de politiek.

Waar aan de Jugendstil een zekere vrouwelijke stemming niet vreemd is, verheerlijkte het Futurisme alles wat mannelijk is of daarvoor doorgaat. De Jugendstil vond haar inspiratie in de natuur en in organische vormen; het Futurisme proclameerde de schoonheid van de technologie en de machine. De Jugendstil verheerlijkte de vrouwelijke anatomie, het Futurisme race-auto's, locomotieven en vliegtuigen. De Futuristen maakten er geen geheim van dat zij neerkeken op het vrouwelijke of wat zij daarvoor aanzagen, en de nobelste menselijke, of beter, mannelijke activiteit was in hun ogen de oorlog.

Het Futurisme zette zijn stempel op de schilder- en beeldhouwkunst en de muziek. Zijn literaire manifestaties hadden vooral de vorm van Manifesten, een genre dat door Marinetti en zijn volgelingen met grote vaardigheid werd beoefend. Een aantal van deze manifesten, over allerlei onderwerpen, werd in 1914 in Florence gebundeld onder de titel I manifesti del Futurismo. In deze bundel komen twee manifesten voor van Franse aanhangers van het Futurisme. De ene is van de hand van Apollinaire en de andere van een zekere Valentine de Saint-Point.

Men kan zich afvragen hoe en waarom een vrouw verzeild was geraakt tussen deze verzamelde fallocraten. Was zij misschien een groupie? Hoe dan ook, haar Manifest, dat hieronder volgt, was zonder twijfel een poging om in de smaak te vallen; Valentiné de Saint-Point is zelfs, zoals men zal zien, plus royaliste que la reine. Het is een vlammende, overspannen tekst, kennelijk het werk van een hysterica.

Een van de interessantste kanten ervan is dat het geschreven werd vlak voordat de grote oorlog uitbrak. Men kan zich afvragen of het Futurisme een van de stromingen was die het uitbreken van de oorlog had helpen veroorzaken of dat het alleen maar als een gevoelige antenne de trillingen had opgevangen van wat er ophanden was. Hoe dit ook zij, Valentine de Saint-Point schreef haar Amazoonse apologie van oorlog, compleet met omschrijving van de vrouwelijke bijdragen er toe (le repos du guerrier, het moederschap van heldhaftige zonen) omstreeks dezelfde tijd als waarop Alexandra Kollontai en Rosa Luxemburg massademonstraties organiseerden voor de vrede. Haar

[p. 3]

tekst is verward en opgewonden en men vraagt zich niet zonder nieuwsgierigheid af hoe zij zich voelde toen de oorlog inderdaad losbarstte: of zij inderdaad haar aanbeden zoon aanspoorde om mee te doen.

Een paar jaar geleden kwam een afschrift van dit merkwaardige manifest in mijn bezit doordat ik iemand in Florence had opgespoord die het misschien wel enig overgebleven exemplaar van de eerder genoemde anthologie bezat. Een tijdje lang ben ik in de veronderstelling geweest dat ook de oorspronkelijke Franse tekst verloren was gegaan, maar intussen ben ik er achter gekomen dat de Bibliothèque Nationale in Parijs er een exemplaar van heeft, in de vorm van een pamflet, te zamen met nog een ander manifest van Valentine de Saint-Point, getiteld ‘Manifeste futuriste de la luxure’ (Futuristisch manifest van de wellust) dat naar ik me voorstel de moeite waard moet zijn.

Hoewel, als sommige staaltjes van haar gewauwel een maat zijn, misschien toch weer niet. Valentine de Saint-Point had de grootste moeite om zich nuchter uit te drukken en de stijl van twee harer romans, die in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag aanwezig zijn, is op hol geslagen en dweepziek, in de slechtste traditie van D'Annunzio.

Verder is mij over de carrière van Valentine de Saint-Point niet veel bekend. Volgens Pierre Renard, die mij dit afschrift toestuurde, was zij de nicht van de dichter Stéphane Mallarmé (de Saint-Point was een pseudoniem).

Zij publiceerde drie bundels gedichten en kondigde een trilogie aan waarvan ik maar twee delen Un inceste, en Un amour onder ogen heb gehad in de Koninklijke Bibliotheek. De Bibliothèque Nationale heeft alleen maar het eerste deel (Un amour); het derde deel zou Un mort moeten heten maar ik weet niet of het ooit is verschenen. Zou het misschien gaan over haar zoon, die zij verheerlijkte in haar roman Un inceste, onder de veelbetekenende naam Siegfried, en kwam hij misschien werkelijk om in de oorlog die zij zo aangeprezen had?

Later moet zij, zoals uit de catalogus van de Bibliothèque Nationale blijkt, naar Cairo zijn gegaan, waar we haar aantreffen in 1927 als de redactrice van een tijdschrift genaamd Le Phoenix, ‘revue de la renaissance orientale’. Daarna verdwijnt zij uit de geschiedenis of in elk geval dat deel er van dat mij bekend is.

[p. 4]

Manifest van de futuristische vrouw
Valentine de Saint-Point

25 maart 1912

‘Wij willen de oorlog verheerlijken, het enige reinigingsmiddel van de wereld, het militarisme, het patriottisme, het vernietigende gebaar der anarchisten, de mooie ideeën waarvoor men sterft en de minachting voor de vrouw.’

(Eerste Manifest van het Futurisme)

De mensheid is middelmatig. De meerderheid der vrouwen is nóch superieur, nóch inferieur aan de meerderheid der mannen. Beide verdienen dezelfde minachting.

Het geheel der mensheid was nooit iets anders dan een kweekbodem waaruit de genieën en helden der beide seksen opschoten. Maar, evenals in de natuur, zijn er voor de mensheid gunstige en ongunstige momenten voor een opbloei. In de zomers van de mensheid, wanneer de aarde brandt onder de zon, is er een overvloed aan genieën en helden. Wij staan nu aan het begin van een lente; ons ontbreekt nog een overvloed aan zon, dat wil zeggen aan vergoten bloed.

Niet de vrouwen, evenmin als de mannen, zijn verantwoordelijk voor deze stagnatie waaronder de wezens lijden die werkelijk jong en rijk aan bloed en lymfe zijn.

het is absurd de mensheid in vrouwen en mannen in te delen; zij bestaat slechts uit vrouwelijkheid en mannelijkheid.

Ieder supermens, iedere held, voor zover episch, ieder genie, voor zover werkelijk groot, is slechts dan de bewonderenswaardige expressie van een ras en een tijdperk, wanneer hij op een bepaald moment vrouwelijke en mannelijke elementen in zich verenigt, dat wil zeggen een volledig mens is.

Iemand die uitsluitend viriel is, is niets anders dan een bruut; iemand die uitsluitend vrouwelijk is, is niets anders dan een verwijfd wezentje.

Dit geldt evenzeer voor collectiviteiten en episodes van het mensdom als voor individuen. Vruchtbare periodes, waarin het grootste aantal genieën en helden opschieten uit de fermenterende bodem, zijn die welke rijk zijn aan mannelijkheid en vrouwelijkheid.

Periodes die alleen oorlogen kenden en die arm waren aan representatieve helden vanwege het feit dat ze opgingen in een golf van heroiek, waren periodes die uitsluitend viriel waren; die welke het heroïsche instinct miskenden en zich, gericht op het verleden, verdeden met dromen van vrede, waren periodes waarin de vrouwelijkheid overheerste.

Wij nu, leven aan het einde van één van dergelijke periodes. waar vrouwen zowel als mannen het meest gebrek aan hebben is viriliteit.

Daarom juist heeft het Futurisme met al zijn overdrijving gelijk. Om een zekere viriliteit aan onze verwekelijkte rassen terug te ge-

[p. 5]

ven moeten ze, eventueel aan de haren, naar de viriliteit gesléépt worden.

We moeten aan allen, vrouwen en mannen, beiden even zwak, een nieuwe energieleer opleggen, om een periode van hoogstaand mensdom te bereiken.

Iedere vrouw moet niet alleen vrouwelijke deugden bezitten maar ook mannelijke kwaliteiten, anders blijft het een verwijfd wezentje. En de man die alleen beschikt over de kracht van de mannetjesputter blijft bij gemis aan intuïtie, alleen maar een bruut.

Evenwel, in het tijdperk van vrouwelijkheid waarin we leven, is alleen een overdrijven in tegenovergestelde richting heilzaam en moet men zich de bruut ten voorbeeld stellen.

Géén vrouwen meer wier ‘armen, in volle bloesem, zich vastklampen aan hun knieën, op de ochtend van het vertrek’ die de soldaten moeten vrezen, ziekelijke vrouwen die zwakte en ouderdomskwaaltjes in stand houden, terwijl ze hun mannen domesticeren voor hun eigen plezier of materiële verzorging. Géén vrouwen meer die alleen voor zichzelf kinderen maken en ze behoeden voor ieder gevaar, voor ieder avontuur, dit wil zeggen voor iedere vreugde, en die het recht van hun dochter op liefde en van hun zoon op oorlog betwisten! Géén vrouwen meer die als poliepen op hun haardsteden zitten en met hun tentakels al het bloed van hun mannen uitzuigen en hun kinderen bloedarm maken maar: vrouwen die beestachtig liefhebben en juist in hun begeerte hun vernieuwende kracht doen opgaan.

Vrouwen zijn Erinyen, Amazones, Semiramiden, Jeanne d'Arcs, Jeanne Hachettes; Judiths en Carolines (sic) Corday, Cleopatra's en Messalina's, strijdsters die heviger van zich afslaan dan mannen, die opzwepend liefhebben, vernietigsters die, de breekbaarsten smorend, in een overwinningsroes of wanhopend met een wanhoop ‘die het hart geheel uitput’, bijdragen tot de natuurlijke selektie.

Brachten volgende oorlogen maar heldinnen als zo'n schitterende Caterina Sforza tot leven die, terwijl ze de verdediging van haar belegerde stad leidde, en vanaf de muren zag dat de vijand het leven van haar zoon bedreigde teneinde haar te verplichten zich over te geven, heldhaftig haar geslachtsdeel liet zien en schreeuwde: ‘Doodt hem maar! Ik heb nog altijd m'n kut om nieuwe te maken!’

Ja, ‘de wereld is zwanger van wijsheid’, maar de vrouw is uit instinct niet wijs, niet vredelievend en niet goed.

Omdat haar ieder gevoel voor maat ontbreekt, wordt ze in een slaperige periode van het mensdom té wijs, té vredelievend, té goed.

Haar intuïtie, haar verbeelding zijn tegelijkertijd haar kracht en haar zwakheid.

Ze is een massamens: ze maakt haar opwachting voor helden, maar, als die er niet zijn geeft ze haar steun aan imbecielen.

Volgens de apostel, opwekker van de geest, offert de vrouw, verwekster van het vlees, of heelt, laat het bloed vloeien of stelpt het, is strijdster of verpleegster.

Eenzelfde vrouw, die op de rails gaat liggen om te verhinderen dat de soldaten ten oorlog trekken, werpt zich in een andere periode, al naar gelang de ideeën die in zwang zijn, wat weer afhankelijk is van

[p. 6]

de gebeurtenissen van het ogenblik, om de nek van een zegevierende sportheld.

Vandaar dus dat geen enkele revolutie de vrouw vreemd mag blijven en vandaar waarom men, in plaats van de vrouw te minachten, een beroep op haar moet doen.

Het is de vruchtbaarste overwinning die men maar kan behalen, en de meest stimulerende, die op haar beurt haar recruten in getal zal doen toenemen.

Maar men late het Feminisme erbuiten. Het Feminisme is een politieke dwaling. Het Feminisme is een denkfout van de vrouw, een fout die haar instinct zal inzien.

men moet de vrouw geen van die rechten toekennen die door het feminisme worden opgeëist. het toekennen van die rechten zou wel niet de wanorde scheppen die door de futuristen wordt verwelkomd, maar zou juist een teveel aan orde opleveren.

Het toekennen van plichten aan de vrouw staat gelijk met het haar doen verliezen van haar vruchtbaarheidspotentieel. De redeneringen en deducties van het Feminisme zullen haar oerlot niet ongedaan maken, maar haar slechts vervalsen en dwingen zich via omwegen te manifesteren, wat tot nog grotere misstanden leidt.

Al eeuwen beukt men tegen het instinct van de vrouw, men vraagt van haar alleen maar tederheid en gratie. De bloedarme man, gierig op het bloed dat hij heeft, vraagt van haar geen grotere rol dan die van verpleegster. Zij heeft zich laten overstemmen. Maar roep haar een nieuw parool toe, lanceer een strijdkreet en met vreugde zal zij u, haar instinct opnieuw aan de teugel, voorgaan naar onverhoopte veroveringen.

Wanneer uw wapens hun dienst moeten verrichten, zal de vrouw ze laten blinken. Ze zal opnieuw bijdragen tot de natuurlijke selektie.

In feite wist de vrouw, ook al kan zij de ware genie niet onderscheiden, omdat zij slechts afgaat op een voorbijgaande roem, de sterkste, de overwinnaar, degene die triomfeerde door eigen spierkracht en moed, te huldigen. Er kan voor haar geen misverstand bestaan over die superioriteit die zich met geweld opdringt.

laat de vrouw haar wreedheid en gewelddadigheid herkrijgen die maken dat zij zich, tot verminkens toe, op haar overwonnenen stort om het feit dat zij overwonnen zijn.

Houdt op haar geestelijke rechtvaardigheid te preken die zij tevergeefs onder dwang zich eigen maakt.

vrouwen, wordt weer op sublieme wijze onrechtvaardig, zoals de natuurkrachten!

U zult, bevrijd van iedere controle, nadat u uw instinct hebt hervonden, uw plaats hernemen onder de Elementen, waarbij u uw lot tegenover de bewuste wil van de man stelt.

Wees een egoïstische en harde moeder, die haar kleintjes afgunstig bewaakt en alleen zogenaamde rechten en plichten tegenover hen heeft zolang ze uw bescherming fysiek nodig hebben

Laat de man, als vader of als zoon, bevrijd van het gezin, z'n eigen

[p. 7]

leven van dapperheid en verovering leiden, zodra hij er de fysieke kracht voor heeft.

De man die uit zaaien gaat, stopt niet bij de eerste voor die hij bevrucht.

In mijn ‘Poèmes d'Orgueil’ evenals in ‘La Soif et les Mirages’ heb ik het sentimentalisme als een verachtelijke zwakheid verworpen, omdat het krachten tegenhoudt en smoort.

de wellust is zo'n kracht, omdat zij de zwakken vernietigt en de krachtigen opwekt hun energie te gebruiken ten bate van hun verjonging. Ieder heroïsch volk is sensueel, de vrouw is daarom zijn meest verheven trofee.

Een vrouw moet moeder of geliefde zijn. Ware moeders zullen altijd middelmatig liefhebben, en vrouwen die liefhebben zullen uitermate ontoereikende moeders zijn. Gelijkwaardig tegenover het leven vullen deze twee vrouwen elkaar aan. Een moeder die een zoon krijgt creëert toekomst door middel van verleden. Een vrouw die liefheeft maakt begeerte vrij die naar de toekomst leidt.

webesluiten:

De vrouw die met haar tranen en haar sentimentaliteit de man aan haar voeten gekluisterd houdt is minder dan de prostituée, die haar pooier in ijdele waan aanzet met een revolver in z'n vuist, haar hooghartige heerschappij over het uitschot van de stad te handhaven. Zo'n vrouwspersoon cultiveert tenminste een energie, die voor betere zaken gebruikt zou kunnen worden.

u, vrouwen die te lang op een verkeerd spoor zat in gemoraliseer en bevooroordeeldheid, keert terug tot uw sublieme instinct: tot gewelddadigheid en wreedheid.

Maakt zonen - het bloed eist nu eenmaal zijn tol - terwijl de man oorlogt en strijdt en doet, terwijl U Uw offer aan het Heroïsme brengt, wat het Lot U oplegt.

Voedt ze niet op voor Uzelf, dat wil zeggen, ter hunner breideling, maar in grote vrijheid, ten bate van hun volledige ontplooiing.

Zet de man, in plaats van hem slaaf te maken van een verwerpelijke sentimentele behoeftenbevrediging, en Uw zonen aan zich te vermannen.

Weest U degene die hen maakt. U heeft alle macht over hen. u bent de mensheid helden verschuldigd, geeft ze haar.

Vertaald uit het Italiaans door Jan Schmidt

[p. 8]