Maatstaf. Jaargang 33

[p. 29]

Henk Romijn Meijer
Portfolio/René Boin: Wraak nemen op de werkelijkheid

‘Ik zal je wat van die serie over golfspelers laten zien. Als je golf speelt heb je wel eens van die dagen dat het gewoon niet lukt, dat je het gevoel hebt dat je heel onhandig bent, of dat je handen verkeerd staan en in een tekening kun je dat laten zien. Aan actiefoto's kun je niet laten zien hoe moeilijk een spel is, of hoe hard de tegenwind, of hoe snel iets gaat. Maar als je een tekening maakt en je graaft iemand half in, dan kun je daarmee laten zien wat voor gevoel het soms is om een bepaalde slag uit te voeren, dat het bijna niet is te doen, of, nou ja, op hoop van zegen dan maar. Het is moeilijk uit te leggen, maar je kunt je wel voorstellen hoe het is om door de grond heen te moeten slaan. Net of je onder water probeert om een voetbal weg te schoppen: dat gevoel van totale onmacht kun je in een tekening heel goed laten zien. Dit soort ideeën zijn er wel ten dele later bijgekomen, nu ik bezig ben om verhaaltjes te schrijven over die golfserie. Nu analyseer ik die tekeningen eigenlijk achteraf, zo van wat zou je hiermee kunnen bedoelen. Het idee voor een bepaalde tekening schiet me meestal meteen te binnen. Die mensen die in de grond zitten, of zo'n juffrouw die half door de straat rent en zo'n hele greppel achterlaat, dat geeft natuurlijk een enorm gevoel van weerstand, terwijl iemand die door de lucht zweeft, zoals die dame die zich tussen de wolkjes voortbeweegt, een zwevend gevoel geeft, van het gaat vanzelf. Ik ga uit van een beeld dat ik leuk vind en origineel en ik vind het leuk als een tekening op een heleboel manieren uitgelegd kan worden, maar nu ik die verhaaltjes schrijf moet ik toch in een bepaalde richting gaan denken.

Op school heb ik wel veel geschreven, stukjes in de schoolkrant en zo. Wat ik toen schreef was wel vaak volledig uit de lucht gegrepen en met een beetje een humoristische ondertoon, dus eigenlijk wel een beetje in de stijl van de tekeningen. Ik ben er altijd op uit geweest om de dingen uit hun verband te trekken. Ik vond schrijven altijd een leuk medium, maar sinds ik echt mijn beroep van tekenen heb gemaakt, komt het er niet meer van. Je hebt blijkbaar aan een uitdrukkingsmiddel voldoende om je ei kwijt te raken. De link tussen literatuur en een beeld is natuurlijk heel voor de hand liggend en die twee worden ook veel gecombineerd. Tekenen en muziek liggen veel verder uit elkaar. Ik vind het erg leuk om nu weer wat te schrijven, nu ik dat boekje aan het maken ben, en om de tekst nu eens ten dienste van de tekening te laten staan. Misschien worden de teksten wel leuk, maar het wordt toch hoofdzakelijk een kijkboek. De tekst wordt eigenlijk een illustratie bij de tekening. Bij stripverhalen heb je dat natuurlijk ook. Die worden gekocht vanwege de tekeningen, niet van-

[p. 30]

wege de tekst. Ik weet zelf van vroeger dat stripverhalen waar erg veel tekst in zat me niet konden boeien. Niet omdat ik niet van lezen hield, maar omdat ik dan zo lang bij die plaatjes stil moest staan. Ik hield ontzettend veel van die oude strips van Winsor McCay, hele oude strips uit het begin van de eeuw met geweldig mooi perspectief erin, over een klein jongetje, Little Nemo, elke keer een pagina met een Little Nemo die in slaap valt en iets droomt en aan het eind wordt hij altijd weer wakker. Een jongetje in een wit hansop die de meest fantastische avonturen in vreemde landschappen beleeft met reuze hoge paddestoelen en zo, die dan op het eiland allemaal instorten en dan raakt hij er helemaal onder, en als hij dan wakker wordt, ligt hij helemaal onder een kussen. Of hij is in zijn droom omringd door tijgers en allerlei vreselijke beesten en dan wordt hij wakker en dan staat de poes op zijn bed te miauwen. Het is moeilijk te zeggen of ik door de strips ben beïnvloed. Je wordt natuurlijk je hele leven lang beïnvloed door alles waarnaar je kijkt, maar tegelijkertijd ga je je natuurlijk ook van dingen distantiëren. Je gaat ook bewust proberen om dingen niet na te maken, als je iets goeds ziet, maar dat wil niet zeggen dat je er niets van verwerkt. Ik ben altijd erg eigenwijs geweest, altijd erg bang dat mensen zouden zeggen, wat doet hij dat leuk na, of het lijkt wel die of die. Door die eigenwijsheid ontwikkel je wel een eigen stijl. Ik vind het altijd prettig als mensen mijn werk herkennen en niet zo gauw verwarren met dat van anderen. Misschien dat ik daarom ook een materiaal heb gekozen dat niet zoveel gebruikt wordt en een werkwijze die je weinig ziet.

Je kunt in een tekening dingen laten gebeuren die in werkelijkheid niet kunnen. Zo'n bal die dwars door een boom heen gaat, dat is een diep gekoesterde wens van een golfspeler, af en toe, die alleen in een tekening in vervulling kan gaan. Zo kun je wraak nemen op de werkelijkheid. Dat is ook een vorm van afrekenen natuurlijk. Schrijvers doen waarschijnlijk niet anders. Je kunt dingen lekker overdrijven in een tekening, iets dat hard aankomt harder laten aankomen. Wat dat betreft heeft het ook veel overeenkomst met het theater. Op het toneel moet je ook gebaren en geluiden overdrijven om ze over te laten komen.

De man op deze tekening zit tot zijn knieën in het gras. Hij heeft ook een beetje die wadende beweging, zoals je door water loopt, dan moet je veel met je armen doen, omdat je zoveel weerstand van het water hebt. Ik vond dat een leuk idee, in zo'n harde oppervlakte, want zo'n green is heel kort geschoren, echt vrij hard. Het is alsof je over een vaste vloerbedekking loopt, dus het is ondenkbaar dat je daarin zou wegzakken, en als daarin iemand dan toch wegzakt, overigens zonder het gras te beschadigen, dan is dat een schok. Het heeft iets vervreemdende en toch wel iets gruwelijks ook en tegelijk iets aardigs, omdat er niets kapot wordt gemaakt.

Ik maak vaak tekeningen van dingen die ergens niet doorheen kunnen en het toch doen. Dat is eigenlijk begonnen met die strandballen en dat was voornamelijk vanwege het contrast, zo'n lichte strandbal die dwars door zo'n schutting heengaat of dwars door een muur. En als je zo'n grap eenmaal op het spoor bent, dan kun je hem op veel

[p. 31]

dingen toepassen en dat blijkt dan op veel verschillende manieren een bepaald gevoel op te wekken.

Vaak kom je van het ene idee op het andere. Als ik een tekening heb gemaakt, dan zit dat beeld in mijn hoofd en dat levert weer nieuwe ideeën op. Er ligt tussen een heleboel tekeningen waarschijnlijk wel een verband, maar dat is onderbewust. Zo'n zwevende green bijvoorbeeld. Je kunt zeggen, ik heb nog nooit zo'n zwevende green, zo'n zwevend stuk gras getekend, maar wel eens een zwevende man. Maar als je een keer een zwevende man hebt verzonnen, is het dan logisch dat je alles laat zweven? Natuurlijk niet. Het heeft ook een heel ander effect. Een zwevende man lijkt meer op een vogel en een zwevend stuk grond lijkt eerder op een vliegend tapijt. En dan die putter die aan stukken breekt, bij zo'n heel zacht tikje, want de bal is bewust heel dicht bij de hole gehouden. Dat dan die steel van die putter in een heleboel stukjes breekt en dan op een hele vreemde mathematische manier ook, alle stukje even groot, allemaal korte pijpjes van een centimeter of zes...

Er zit in zo'n tekening natuurlijk wel veel wiskunde die je op je gevoel doet, maar zo'n perspectief is toch ook weer een kwestie van construeren, want ik wil niet dat de kijker door bepaalde foutjes wordt afgeleid. Wat andere mensen juist de charme vinden van die naïeve schilderijen, dat er totaal geen perspectief in zit, of dat het helemaal niet klopt, dat leidt mij juist af en daaraan ga ik me ergeren.

Ja, ik heb wel een wiskundeverstand. Ik heb hbs b gedaan en ik had ook iets technisch kunnen studeren. Ik had vliegtuigbouwkunde kunnen doen, maar ik had gewoon geen zin in al die wiskunde en al dat formulewerk. Ik was op school iemand die veel deed aan het improviseren met wiskunde, dingen op een eigen manier uitrekenen en zo. Ik had er een enorme hekel aan om formules uit mijn hoofd te moeten leren, maar stereometrie en ruimtelijk inzicht, daar was ik wel erg goed in en perspectief op de academie vond ik ook leuk, hoewel ik een heleboel dingen ook weer vergeten ben. Je gaat zo veel dingen op je gevoel doen. Als je een lichaam tekent, kun je heel academisch te werk gaan, maar je kunt natuurlijk ook uitgaan van je geheugen en van je ervaring. Als je lang en veel tekent krijg je een arsenaal van vormen die in je hoofd zitten en dan gaat het je steeds gemakkelijker af. Het is vreselijk frustrerend als je op papier niet die houding krijgt die je wil, maar daar heb ik de laatste tijd steeds minder last van. Als ik nu iemand teken die valt of struikelt, dan lukt het me meestal in één keer, maar ik kan me herinneren van vroeger hoe vervelend het was als je steeds weer moest uitgummen. Nu zit zo'n tekening als een soort dia in mijn hoofd en hoef ik hem alleen maar na te tekenen, maar je moet hem dan wel heel erg duidelijk voor je zien. Ik ben niet zo bang voor opdrachten, dat ze me te veel van mijn eigen werk zouden afleiden. Als je veel opdrachten aanneemt, ben je natuurlijk wat minder met je eigen ideeën bezig, maar aan de andere kant neem je onderwerpen ter hand die je anders niet zou proberen. Zo heb ik eens een tekening gemaakt bij een artikel over nymfomanie. Dat is een onderwerp waaraan je normaal niet zou denken en wat er dan uit komt is toch een soort verrijking van je vocabulaire.

[p. 32]

[p. 33]

[p. 34]

[p. 35]

[p. 36]

[p. 37]

[p. 38]

[p. 39]

[p. 40]

[p. 41]

[p. 42]

[p. 43]

Ik geloof dat het je eigen werk ook wel ten goede komt, als je gedwongen wordt om met andere gegevens te werken. Als iemand altijd alleen balletfotografie doet, dan kan hij door een bepaalde nieuwe interesse een andere manier van fotograferen over zich krijgen waardoor het beeld sterker wordt. En wat die boeken, ansichtkaarten en die kalender betreft, daarbij is toch pas achteraf beslist of iets geschikt was om op die manier uitgegeven te worden. Ik maak niet een bepaalde tekening met in mijn achterhoofd een idee van dat is misschien later wel eens leuk voor een kalender of zo. Wel natuurlijk als het een illustratie is, of een opdracht voor een boekomslag. Ik kan me best voorstellen dat mensen soms zeggen: Je bent er toch wel op uit om veel te verkopen, maar ik ga er altijd van uit dat ik zelf ook mooi moet vinden wat ik maak en als dan blijkt dat een heleboel andere mensen het ook mooi vinden, dan is dat meegenomen. Ik doe eigenlijk geen concessies wat mijn smaak betreft, dus als het op een gegeven moment kitscherig zou worden, of gevonden zou worden, dan ben ik blijkbaar zelf een beetje kitscherig.

Ik heb weinig tijd om naar musea te gaan. Ik vond die kunstbeurs in de Nieuwe Kerk erg leuk, omdat je daar een overzicht kreeg over een heleboel galerieën en dan zie je toch hele andere dingen dan in musea. Het museum geeft toch niet een echte weerspiegeling van wat er gaande is, al is het leuke van een museum wel dat je dingen kunt laten zien die in een galerie niet kunnen, zoals zo'n tentoonstelling met grote machines.

Ik hield van die machines van Tinguely, vanwege het relativerende dat erin zat en de humor en ook wel het angstaanjagende. Die vreemde spanning die die dingen hadden, een machine die zichzelf vernietigt en volkomen zinloze dreunende bewegingen maakt... Ik heb altijd erg van beweging gehouden. Ik houd niet zo van stillevens of van hele doodse stille landschappen. Ik wil altijd het vermoeden hebben dat er iets beweegt of dat er iets gaat gebeuren. Je kunt natuurlijk een stilte hebben die dreigend is, zoals je dat in schilderijen van Willink hebt en dan vind ik het prima...

Ik heb over het algemeen de grootste affiniteit met figuratieve kunst. Ik weet niet goed wat ik aan moet met abstracte kunst. Soms vind ik het heel mooi en dan kan ik er ook niet veel meer over zeggen dan dat ik het mooi vind. Ik geloof dat de mensen die over abstracte kunst schrijven zich veilig voelen, omdat ze zich daaraan minder gauw een buil vallen. Als je realistisch werkt als kunstenaar ben je veel kwetsbaarder. Het is bijvoorbeeld heel makkelijk om kritiek te geven op een portret, om te zeggen, nou, het karakter van die persoon komt er helemaal niet uit, of wat zijn die kleuren slecht, of wat zit die neus scheef. Maar bij een abstract doek heb je totaal geen houvast. Er wordt ontzettend veel afgeouwehoerd over schilderijen die het totaal niet verdienen en ik denk dat het een heleboel kunstenaars wel steekt dat kunstrecensenten en museumdirecteuren en verzamelaars en galerieën vaak de gemakkelijkste weg kiezen met abstracte kunst uit kunststromingen die goed in de markt liggen. Daardoor krijgt het publiek een beetje een scheef beeld van wat er te koop is. Die nieuwe wilden, die nu al weer een beetje verdwenen zijn, dat is een enorme golf geweest

[p. 44]

en die hebben enorm veel aandacht gehad, terwijl het de vraag is of ze die eigenlijk wel verdienden. Je hebt zo veel van die modegolven, terwijl je echt nieuwe dingen eigenlijk nauwelijks tegenkomt.

Het valt me altijd op dat bij abstracte kunst heel weinig kritiek is. Er wordt wel graag over geschreven, want iemand kan een schitterende recensie schrijven vrijwel zonder zich aan de schilderijen aan te passen. Zo'n man kan zich heerlijk uitleven in zijn eigen volzinnen en hij hoeft de tentoonstelling zelf haast niet te bezoeken.’

René Boin: geboren 1953 in Bussum. Opleiding Academie te Arnhem. Na 1978 part-time tekenleraar. Verscheidene exposities, o.a. in Galerie siau.