Maatstaf. Jaargang 33

[p. 12]

Peter Smit
Godenstreek

Elke tien jaar verandert het stuk grasland aan de zuidkant van mijn huis in een bloemenzee. Even maar, want de tulpen worden voor hun bollen gekweekt, wat met zich meebrengt dat de bloemen vlak na uitkomen gekopt worden. Dat koppen, een verzachtende term voor het machinaal doorklieven van de steel vlak onder de bloem, is nodig. Zo krijgen de bollen alle voeding en groeien beter.

Het zal wel waar zijn, want verder wordt er werkelijk veel aandacht aan de tulpen besteed. Op het land liepen van 's ochtends vroeg tot zonsondergang twee mannen in manchesterpakken tussen de tulpenbedden door. Het waren broers, mijn buurman kende ze. Voetje voor voetje controleerden zij de tulpen op schimmelziekten en afwijkingen in kleur en vorm. Ook werden de planten elke veertien dagen gebaad in water waarin medicijnen tegen bollenpest, steeleczeem en snotverkoudheid van stampers en meeldraden waren opgelost.

Dit ging door tot een paar weken na het koppen een man zijn grijze Mercedes bovenaan de dijk parkeerde en voorzichtig de steile helling afdaalde, waarbij hij door zijn vingertoppen tussen de grassprieten te plaatsen zijn lichaam wat extra steun gaf. Eenmaal beneden veegde hij zijn handen aan elkaar af en klopte hij wat op zijn broekspijpen en de mouwen van zijn grijze jasje. Vervolgens floot hij op zijn vingers. Nog voor het schrille geluid was weggestorven hadden de beide broers zich omgedraaid en liepen zij met grote stappen naar de man toe. Het was de eerste keer dat ik ze rechtop zag lopen. Ze waren langer dan ik dacht.

Bij de man aangekomen werden er handen geschud. Daarna gingen zij in een kring staan, en werd er gepraat en geknikt. De man haalde een pakje sigaretten uit zijn jaszak, nam er eerst zelf een en bood ze dan de broers aan. Terwijl zij rookten keken zij uit over het bollenveld. Viermaal wees de man een plaats aan op het land vóór hen, en bewoog zijn mond. Driemaal knikten de broers. Eenmaal schudden zij nee. Even later gooiden zij hun peuken in het gras en klommen de dijk op. De man stapte in zijn auto en reed weg. De broers stapten op hun fietsen en peddelden achter hem aan.

De volgende ochtend stond ik vroeg op. Ik hield mijn hoofd niet onder de koude kraan en trok geen kleren aan. Ook zette ik geen thee. In plaats daarvan leunde ik op de vensterbank en keek verbaasd door het raam naar buiten. Het bollenveld was bezaaid met jongeren. Lange jongens, de meesten gekleed in vale spijkerbroeken en kleurige Tshirts met teksten erop als ‘Happy Days’, ‘Charlie Brown’ en ‘You

[p. 13]

Suck Cock?’, zeulden met stapels rieten manden. Een paar meisjes wezen elkaar op de opkomende zon en een koppel overvliegende zwanen. Tegen de oude knotwilgen langs de sloot stonden stapels fietsen en een brommer. Het geluid van een dozijn transistorradio's die elk op minstens drie zenders leken te zijn afgesteld knetterde over de weilanden. Merels, lijsters, roodborstjes, wilde eenden en nog wat vogels waarvan ik de namen niet weet vluchtten naar alle kanten.

Ondanks de massale vlucht van deze gevederde snacks braken er voor Koe-kat Gouden Tijden aan. De afwezigheid van zijn favoriete tussendoortje, merels, werd ruimschoots gecompenseerd door de meegebrachte etenswaren van de bollenrooiers. Die hadden aanvankelijk niets in de gaten, en zochten de oorzaak van de verdwenen boterhammen met worst in eigen kring. Al op de eerste dag werd een jongen met een inderdaad wat verdacht postuur na een korte schermutseling in de sloot gegooid. Hij zou niet meer terugkomen.

Toch bleven de boterhammen, tot verwondering en onderling wantrouwen van de groep door de klei kruipende jongeren, verdwijnen. Een dag nadat ik Koe-kats omvang en het sterk verminderde fanatisme waarmee hij zijn kattebrokjes opschrokte met het verdwijnen van de boterhammen in verband had gebracht keek een meisje van haar werk op om het zweet van haar gezicht te vegen. Zij zag Koe-kat naar de op een hoop onder een knotwilg liggende tassen lopen. Terwijl zij haar rug rechtte en met een pijnlijk gezicht haar schouders ronddraaide snuffelde Koe-kat aan de tassen en verdween achter de stapel. Net toen zij aanstalten maakte om zich opnieuw voorover tussen de aardkluiten te storten kwam Koe-kat weer te voorschijn. In zijn bek had hij een bruine papieren zak. Het meisje sloeg een bemodderde hand voor haar mond.

‘Kijk die kat!’ Even was er verwarring. Koe-kat stond stokstijf en keek geschrokken in de richting waar de schreeuw vandaan was gekomen. Onraad? De bollenrooiers keken naar de kat met het lunchpakket tussen zijn tanden en probeerden zich te herinneren in wat voor kleur papier zij die ochtend hun boterhammen hadden verpakt. Een jongen met sproeten en bruin krulhaar sprong vloekend op en rende naar Koe-kat toe. Die begreep dat hij er gloeiend bij was en maakte zich met grote sprongen uit de voeten. Snel ging hij niet. Hij kwam, gehinderd door buik, bagage en het hoge gras, maar langzaam vooruit en het was maar de vraag of hij de bescherming van de rozenstruiken van mijn buurman tijdig zou halen. Vanaf het bollenveld werd gelachen. Ook werden er spottende opmerkingen gemaakt. ‘Duiken Jochem! Pak hem bij zijn ballen! Bijt hem in zijn staart! Sloop hem!’

Jochem liep snel op Koe-kat in, maar toen hij vlakbij was stopte hij plotseling, draaide zich om en liep rustig naar zijn werk terug.

‘Het was mijn brood helemaal niet,’ zei hij lachend. Even was het stil, en werden er wat onzekere blikken gewisseld. Toen liepen de anderen één voor één naar de tassenberg om te kijken of zij al dan niet het slachtoffer waren. Pas nadat de laatste had geconstateerd dat zijn brood nog steeds in de tas zat zei Jochem: ‘Jullie dachten toch niet dat ik brood ging eten waar een kat op heeft gekauwd, wel?’ Een

[p. 14]

meisje met rood haar schoot even in de lach. De rest van de dag bleef het opvallend rustig op het land.

Koe-kat ontkwam, maar was gewaarschuwd. Net als de bollenrooiers. Beiden werden meteen de volgende dag al voorzichtiger. De rooiers gooiden hun tassen niet langer klakkeloos op een hoop maar maakten er een nette stapel van die zij met hun jacks bedekten. Deze stapel werd onder het werken door voortdurend in het oog gehouden. Koe-kat liet zich echter niet zien. Dat hij er wel geweest was bleek rond het middaguur. Ditmaal was het roodharige meisje, dat zowel in uiterlijk als in doen en laten erg op Jochem leek het slachtoffer, al viel voor haar de schade wel mee. Direct na haar ontstelde uitroep dat haar brood gepikt was staken een tiental armen een boterham in haar richting, zodat zij door alles aan te nemen en later terug te verkopen een aardig centje had kunnen bijverdienen. Dat deed zij niet. Zij keek naar hoeveel boterhammen de aanbieder bij zich had, nam alleen van de grootste eters wat aan en keek onzeker naar Jochem. Die deed als enige niet mee aan deze mooie meidenhulp en kauwde stuurs op zijn boterham. Gisteren had hij ook niets gekregen en dat was uit zijn houding duidelijk te merken. Het meisje slikte even, keek vriendelijk naar de anderen en begon ook te eten.

Naarmate de dagen verstreken werd er meer aandacht besteed aan het goed wegstoppen van de lunchpakketten. De tassen werden zorgvuldig dichtgemaakt voor zij, op een plaats die vanaf het bollenveld goed zichtbaar was, werden opgestapeld. De stapel werd met een speciaal daarvoor meegebracht stuk plastic afgedekt en er werd nog vaker van het werk opgekeken dan voorheen.

Het hielp niet. Niets! Er bleven boterhammen verdwijnen, en niemand wist hoe. De stapel stond er rond het middaguur nog precies zo bij als zij 's ochtends gemaakt was. Sporen van braak waren niet te ontdekken. Geen kapotgekrabde stukken plastic, geen opengeklauwde tassen, niets daarvan. Slechts het ontbreken van een lunchpakket verried dat Koe-kat weer bezig was geweest. Het leek wel toverij. Was dit wel dierenwerk?

Maar niemand twijfelde daaraan, ook ik niet. Dat kwam door Koe-kat zelf. Die had er een gewoonte van gemaakt om elke middag in het zicht van de bollenrooiers, op een steenworp plus een meter afstand, zijn dikke buik te wassen. De vlak voor hem neerploffende kluiten aarde en rotte tulpebollen negeerde hij. Slechts af en toe, als een bol of kluit in zijn richting doorrolde, nam hij de moeite het projectiel in zijn beweging te smoren door zijn poot erop te zetten. Ogenschijnlijk zat hij te suffen, maar zodra een bollenrooier het niet meer hield en overeind kwam verdween hij als een pijl uit de boog.

Zelf zag ik Koe-kat alleen nog maar 's avonds als hij, elke keer een beetje vadsiger dan de vorige, om zijn eten kwam. Die bewuste maandagmiddag zag ik hem voor het eerst weer eens overdag. Hij kwam uit de richting van de knotwilgen en leek op weg naar mijn huis. Leek, want hij liep er nu niet bepaald recht op af. Dan liep hij weer naar de sloot en dan weer een stukje tegen de helling van de dijk op, waar hij even later vanaf rolde. Even bleef hij op zijn rug liggen. Zijn

[p. 15]

poten bewogen in wandeltempo door de lucht. Vervolgens krabbelde hij overeind en zette het op een lopen tot hij, drie meter verder, tegen een hek botste. Het gaf een klap die ik thuis kon horen. Ik huiverde. Koe-kat leek minder onder de indruk. Hij keek verbaasd om zich heen en sprong met vier poten tegelijk de lucht in. Kat maakt bokkesprongen. Op het bollenveld werd gelachen.

‘Moet je dat beest zien,’ riep iemand. Ik keek om. Jochem was van zijn werk opgestaan en glunderde. Het meisje met het rode haar stond naast hem.

‘Heeft-ie het opgegeten?’ vroeg de jongen die op de bromfiets kwam. Jochem knikte.

‘Wat heb je erin gedaan?’ vroeg het meisje.

‘In wijn gedrenkt gehakt,’ antwoordde Jochem. Het meisje sloeg een hand voor haar mond. Zij keken elkaar aan en lachten. Koe-kat zou ook gelachen hebben, zo de goede God hem daartoe gemachtigd had. En zingen kon hij ook al niet. En wat blijft er dan voor een dronken kat op leeftijd anders over dan languit in een plas te gaan liggen en je roes uit te slapen?

Maar eerst zou hij nog luid miauwend een rondje draven, een paar maal over de heg proberen te springen en een kuil graven. Pas daarna legde hij zich met een plons te roste. Op het bollenveld heerste de rest van de dag een lacherige stemming. Er werd met dubbele tong gesproken en bewogen op een manier die dronkenschap moest verbeelden. Jochem was het middelpunt. Om zijn opmerkingen werd het hardst gelachen.

Toen het werk erop zat bleef de held van de dag nog even nagenieten. Hij leunde tegen de knotwilg en stak een sigaret op. Het roodharige meisje stond naast hem. Zij praatten gedempt en met hun hoofden dicht bij elkaar. Om beurten namen zij een trekje. Lang nadat de sigaret was opgerookt fietsten zij naast elkaar de dijk af. Twee gezworenen.

Toen ik die avond, na zonsondergang, naar buiten liep om de schuur af te sluiten zag ik dat de plas waarin Koe-kat had liggen slapen leeg was. Ik riep hem een paar keer omdat hij nog niet gegeten had maar hij kwam niet. Ook de volgende ochtend liet Koe-kat zich niet zien. Wel was zijn bak leeggegeten, zodat ik wist dat er niets ernstigs aan de hand was. De bollenrooiers begonnen de dag zoals gebruikelijk. De tassen werden opgestapeld en met behulp van touw en zeil in een vesting veranderd die, voor een ongewapend iemand die geen verstand had van knopen, onneembaar was. Om deze burcht heen werden hier en daar plastic bakjes in het gras gezet waarin onder andere karbonade in biersaus, eieren op rum en een in witte wijn gestoofd stukje scholfilet zaten. Elk halfuur ging iemand kijken of Koe-kat van de lokkernij - lokaas kon je het niet noemen, dan kon je een slagerij wel voor een aashandel en een restaurant voor een aaskraam annex aaskokerij uitmaken-had gegeten. Maar telkens moesten zij hun makkers teleurstellen. Geen Koe-kat. Tegen het middaguur sloeg de stemming om. De hilariteit verdween en in plaats daarvan vestigde zich het idee dat degene op wie zij het gemunt hadden weleens dood

[p. 16]

kon zijn. Het begon met een grappig bedoelde opmerking over een delirium en het zien van witte muizen. Daar werd nog wel om gelachen, maar het bracht het gesprek ook op iemand die zich had doodgedronken.

Jochem zei dat onkruid niet verging, maar erg overtuigend klonk het niet. Ook het meisje leek wat onzeker te worden. Zij keek hem onder het werken door minder verliefd aan dan gisteren. Jochem merkte het, en vluchtte in onverschilligheid. ‘Zijn we eindelijk van dat stinkbeest verlost.’ Het meisje boog haar hoofd.

Tussen de middag at iedereen zwijgend zijn boterhammen. Aan de gezichten, vooral die van Jochem en het meisje, kon je zien dat niemand het erg zou hebben gevonden om voor deze keer op een houtje te moeten bijten. Integendeel: een koninkrijk voor een houtje! Maar het was hen niet gegund. Net zo min als de juichkreten, waarmee zij Koe-kat zouden hebben begroet als hij was gekomen om zijn buik te wassen. Toen het meisje 's avonds naar huis fietste was Jochem nog bezig zijn spullen te pakken. Zij reed langzaam en keek een paar keer om, maar stopte niet.

De volgende dag bracht meer verwijdering, en aan het eind van de week wezen alleen een onderlinge kortafheid en elkaar vermijdende blikken erop dat er pas geleden iets geweest was.

De stemming bleef bedrukt. Een paar keer werd geprobeerd om de sfeer terug te brengen middels grappen over katten in de Jellinek-kliniek en door Jochem op vrolijke wijze te vragen hoeveel een Chinees restaurant betaalde voor een vette kat, maar het was vergeefse moeite. De sfeer bleef gedrukt en uiteindelijk was iedereen blij toen aan het eind van de week de laatste bollen uit de grond werden gehaald. De krat pils die de bollenboer uit de achterbak van zijn Mercedes haalde en die - traditie - voor de rooiers was werd zwijgend leeggedronken. De man, dezelfde die vóór het rooien met de beide ziekzoekers had staan praten, probeerde ook nu na het uitdelen van sigaretten een gesprek aan te knopen.

Na een paar pogingen hield hij ermee op, deelde de loonzakjes uit en ging gauw weg. (De krat konden ze laten staan, die zou hij morgen wel ophalen.) Even later gooide Jochem zijn flesje in het gras leeg en stapte op zijn fiets. Hij vertrok zonder te groeten. De anderen keken hem zwijgend na. Na ruim een halfuur was de krat leeg en gingen de anderen ook weg, het meisje als laatste. Toen het blauw van haar jasje achter de bomen verderop langs de dijk verdween bewoog er iets in het hoge gras onder aan de dijk. Koe-kat. Hij liep eerst naar de krat, en snuffelde aan de flesjes. Vervolgens liep hij waardig het omgeploegde stuk land op. Precies in het midden ging hij zitten, en begon zijn buik te wassen. Die was lang zo dik niet als aan het begin van de week, maar desondanks keek hij tevredener dan ooit.